Search results

1

Po co lituanistom

100%

Kasner M.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2008

|

vol. 50

|

issue (1)

131-141

EN

Raising the issue of the Eastern Borderlands or “The Borderlands” (Kresy or “Kresy”), the questions about the scope of meaning of this term and its usefulness for theoretical applications, seems vital not only in the context of the international interdisciplinary research, which concerns the history of the Grand Duchy of Lithuania and the Lithuania- Ruthenian lands of the Second Polish Republic, but also in the perspective of nowadays relations of Poland to the countries situated East to the borders. Do the successors of the realm, the multinational, multicultural, multi-language Commonwealth of Many Nations still need “The Borderlands” (“Kresy”)? Is it due to the pejorative connotations (the center and the outskirts, the supremacy and the subordination, the colonized lands and its colonizers), or is it rather a matter of terminological complexity hindering the assimilation of the term? May the notion that is ethnocentric by is nature, be suitable for Vilnius, Minsk, and Kiev as an objectived object of research? In this paper the author attempts to tackle these and other related questions.

2

Vilnius archipelago: Performative walks around this performative city

100%

Kasner M.

Slavia Meridionalis

|

2019

|

vol. 19

EN

Vilnius archipelago: Performative walks around this performative cityThe present study deals with the performative memory of a city, namely modern Vilnius, the capital of the Republic of Lithuania. The difficult past of Vilnius that is shared by other eastern and central European cities and is marked by the bitter legacy of the “city of changed blood” (Pl. “miasto o wymienionej krwi”, a notion introduced by M. Lewicka) has been subjected to a number of changes effected by modernity and dynamic Europeanization at the turn of the twentieth and twenty-first centuries. The confrontation between the past and modernity has resulted in serious social and national problems (e.g. Polish–Lithuanian relations) dating to the early as well as the most recent history of Lithuania and its capital. Having experienced various totalitarian regimes, Vilnius is an interesting example of the redefining of the memory of the space of a city at a time of a changing political system; it is also an example of the establishing of a hierarchy of new values and symbols. Vilnius is also a cultural hybrid resulting from long-lasting transgressions. However, a comprehensive account of its history still remains utopian. Drawing on the #skaitomevilniu (‘We read Vilnius’) project that was carried out in Vilnius in 2016–2017 and which adopted a performative perspective, the author of the present study attempts to describe a city that is constantly becoming. Archipelag Wilno. O performatywnym chodzeniu po performatywnym mieścieNiniejszy artykuł został poświęcony problematyce performatywnej pamięci miasta na przykładzie współczesnego Wilna, stolicy Republiki Litewskiej. Skomplikowana, choć tak charakterystyczna dla miast Europy Środkowo-Wschodniej, przeszłość Wilna, naznaczona bolesnym dziedzictwem „miasta o wymienionej krwi” (pojęcie M. Lewickiej), zderzyła się na przełomie XX i XXI wieku z pełną zmian nowoczesnością i pośpieszną europeizacją. Ta konfrontacja stała się źródłem poważnych problemów społecznych i narodowych (w tym relacji polsko-litewskich), których korzenie sięgają zarówno najodleglejszych, jak i nowszych dziejów Litwy i jej stolicy. Wilno jako miasto silnie nacechowane doświadczeniem totalitaryzmów jest ciekawym przykładem ilustrującym proces redefiniowania pamięci przestrzeni miasta w okresie transformacji ustrojowej oraz ustanawiania nowej hierarchii wartości i symboli. Jest także kulturową hybrydą będącą efektem wielowiekowych transgresji, której całościowy opis pozostaje ciągle badawczą utopią. Autorka artykułu podejmuje próbę opisu miasta, które „ciągle się staje”, na przykładzie realizowanego w Wilnie w latach 2016–2017 projektu #skaitomevilniu (pol. Czytamy Wilno) z zastosowaniem perspektywy performatywnej.

3

"Z życia zostaje co?..." Prof. dr hab. Algis Kalėda (2.10.1952 – 11.05.2017)

100%

Kasner M.

Acta Baltico-Slavica

|

2018

|

vol. 42

EN

“What remains of life?...”Prof. Dr hab. Algis Kalėda (2.10.1952 – 11.05.2017)This article is devoted to Professor Algis Kalėda, a renowned Lithuanian literary scholar, specialist in Polish literature and Lithuanian comparative literary studies, and a prominent translator of Polish literature. Over the years he worked at scholarly institutions in Lithuania (including the Institute of Lithuanian Literature and Folklore, Vilnius University Centre of Polish Studies, Vilnius Pedagogical Institute) and Poland (including Warsaw University, Jagiellonian University, Adam Mickiewicz University in Poznań). He collaborated with leading researchers from all over the world. Professor Kalėda left us the great legacy of his scholarly works and literary translations (from such authors as Czesław Miłosz, Wisława Szymborska and Stanisław Lem). The title of the article, “What remains of life?...”, is a quote from Czesław Miłosz’s poem “Notatnik: Bon nad Lemanem”, translated into English by George (György) Gömöri and Clive Wilmer: “From a notebook: Bon on Lake Geneva”, Poetry Nation Review 9, Vol. 6 No. 1, September–October 1979, https://www.pnreview.co.uk/cgi-bin/scribe?item_id=6270 Z życia zostaje co?...Prof. dr hab. Algis Kalėda (2.10.1952 – 11.05.2017)Artykuł został poświęcony pamięci Profesora Algisa Kalėdy – wybitnego litewskiego badacza: polonisty i lituanisty, komparatysty, tłumacza, w pierwszą rocznicę śmierci. Profesor Algis Kalėda przez długie lata był związany z litewskimi (m.in. wileńskim Instytutem Literatury Litewskiej i Folkloru, Centrum Polonistycznym Uniwersytetu Wileńskiego, Wileńskim Instytutem Pedagogicznym) i polskimi instytucjami naukowymi (Uniwersytetem Warszawskim i tamtejszą lituanistyką, Uniwersytetem Jagiellońskim, Uniwersytetem im. Adama Mickiewicza w Poznaniu). Współpracował z wybitnymi naukowcami z całego świata. Profesor Algis Kalėda pozostawił wybitną spuściznę badawczą oraz znakomite przekłady literatury polskiej na język litewski (m.in. Czesława Miłosza, Wisławy Szymborskiej, Stanisława Lema). Tytuł artykułu Z życia zostaje co?... jest cytatem z wiersza Czesława Miłosza Notatnik: Bon nad Lemanem (Brzegi Lemanu).

4

Mačiulis, D., & Staliūnas, D., "Vilnius – Lietuvos sostinė: problema tautinės valstybės projekte (XIX a. pabaiga – 1940 m.)", Vilnius: Lietuvos istorijos instituto leidykla, 2015. Santrauka angl. – Bibliogr., s. 297–315, ir išnašose. – Asmenvardžių rodyklė: s. 319–322. Tiražas: 400 egz. ISBN 978-9955-847-97-7

100%

Kasner M.

Acta Baltico-Slavica

|

2017

|

vol. 41

EN

Mačiulis, D., & Staliūnas, D., Vilnius – Lietuvos sostinė: problema tautinės valstybės projekte (XIX a. pabaiga – 1940 m.) [Vilnius – The capital of Lithuania: A problem in the project of the national state (late 19th century – 1940)], Vilnius: Lietuvos istorijos instituto leidykla, 2015. Santrauka angl. – Bibliogr., s. 297–315, ir išnašose. – Asmenvardžių rodyklė: s. 319–322. Tiražas: 400 egz. ISBN 978-9955-847-97-7This paper is a review of the latest research work of two Lithuanian historians, Dangiras Mačiulis and Darius Staliūnas (Lithuanian Institute of History, Vilnius), entitled “Vilnius - the capital of Lithuania: A problem in the project of the national state (late 19th century – 1940)”. The authors in their work analyse the emergence, evolution and implementation of the idea of Vilnius as the capital of modern Lithuanian state at the turn of the 20th century until 1940. The monograph is based on valuable material from the archives, bibliographic sources and interesting iconography. With particular regard to the Lithuanian national project, describing and explaining the strategies of the symbolic appropriation of Vilnius and the question of Vilnius’ Lithuanisation, Mačiulis and Staliūnas first of all focus on the Lithuanian case in as much detail as possible. Here in the reviewed work we do not find such detailed analysis of Polish, Jewish, Belarusian or Russian attitudes towards the Vilnius question. Of course this does not detract from the importance of this inspiring book which is as a valuable academic publication and useful source for further research. Mačiulis, D., & Staliūnas, D., Vilnius – Lietuvos sostinė: problema tautinės valstybės projekte (XIX a. pabaiga – 1940 m.), Vilnius: Lietuvos istorijos instituto leidykla, 2015. Santrauka angl. – Bibliogr., s. 297–315, ir išnašose. – Asmenvardžių rodyklė: s. 319–322. Tiražas: 400 egz. ISBN 978-9955-847-97-7Poniższy artykuł jest recenzją najnowszej pracy autorstwa litewskich historyków z Instytutu Historii Litwy (Wilno): Dangirasa Mačiulisa i Dariusa Staliūnasa. Autorzy poddają w niej wnikliwej analizie ideę Wilna jako stolicy litewskiego państwa narodowego: jej narodziny, rozwój i masowe upowszechnienie w okresie od końca XIX w. do roku 1940. W monografii wykorzystano bogate materiały archiwalne, źródła bibliograficzne oraz interesującą ikonografię. D. Mačiulis i D. Staliūnas skoncentrowali się na jak najdokładniejszym opisie projektu litewskiego państwa narodowego, ze szczególnym uwzględnieniem kwestii symbolicznego zawłaszczenia Wilna oraz procesu jego lituanizacji. Właśnie z tego powodu nie znajdziemy w omawianej pracy równie szczegółowej analizy stanowiska polskiego, żydowskiego, białoruskiego czy rosyjskiego. Oczywiście nie umniejsza to wartości tej interesującej i inspirującej książki, która jest cenną publikacją akademicką oraz użytecznym źródłem do prowadzenia dalszych badań naukowych.

5

Twórca w czasach przełomu: nowe formy wyrażania wiary i religijności w tekstach Vaidotasa Daunysa

100%

Kasner M.

Acta Baltico-Slavica

|

2020

|

vol. 44

65-84

PL

Niniejszy artykuł został poświęcony tematyce chrześcijańskiej w twórczości litewskiego poety, eseisty, wydawcy i redaktora – Vaidotasa Daunysa (1958–1995). Należał on do pokolenia litewskich pisarzy urodzonych między rokiem 1947 a 1955, których najintensywniejszy okres twórczy przypadł na lata 80. i 90. XX wieku – schyłek Litewskiej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, okres Sąjūdisu (Litewski Ruch na Rzecz Przebudowy) i początek transformacji ustrojowej niepodległej Republiki Litewskiej. Jeszcze w czasach istnienia Związku Radzieckiego, wymogów ideologicznych partii komunistycznej (KPZR) i wszechwładnej cenzury w literaturze litewskiej końca lat 80. ubiegłego wieku rozpoczął się ostrożny proces rekonstrukcji zerwanych więzi z własną kulturą narodową (także emigracyjną) oraz z kulturą zachodnioeuropejską. Przełom polityczny roku 1990 stworzył zupełnie nową sytuację polityczną i przyśpieszył wcześniejsze procesy kulturowe. Swoją ważną pozycję w litewskiej kulturze zaczęła odzyskiwać religia (przede wszystkim katolicyzm) i tradycja chrześcijańska, a także blisko z nią związana tematyka narodowo-ojczyźniana. Autorka analizuje najważniejsze utwory V. Daunysa (lirykę i eseistykę) z jednej strony w kontekście wydarzeń biograficznych, z drugiej jako wyraz tradycji chrześcijańskiej na przełomie lat 80. i 90. XX wieku. Biografia twórcza sytuuje V. Daunysa w gronie tych, którzy w czasach sowieckich balansowali między konformizmem polityczno-społecznego status quo a (naiwną?) wiarą w samodzielność twórczą i możliwość ochrony własnego światopoglądu. Był redaktorem miesięcznika „Pergalė” [Zwycięstwo] (do 1987 roku), almanachu Veidai [Oblicza] (1985–1988), a od 1988 roku czasopisma „Krantai” [Brzegi]. W 1985 roku wydał debiutancki tomik poetycki Metų laikai [Pory roku], następny Kelio ženklai [Znaki drogowe] ukazał się już po jego śmierci (1999). Po przełomie niepodległościowym założyciel Fundacji „Regnum” (obejmującej działalność wydawniczą, muzyczną i kulturalną), odnowiciel tradycji międzywojennego katolickiego czasopisma kulturalnego „Naujoji Romuva” [Nowe Romowe]. Zginął tragicznie podczas przygotowań do lotu w zawodach baloniarskich latem 1995 roku.

EN

This article discusses Christian themes in the works of the Lithuanian poet, essayist, publisher and editor Vaidotas Daunys (1958–1995). Daunys belonged to the generation of Lithuanian writers born between 1947 and 1995, whose most intense creative period were the 1980s and 1990s – the dusk of the Lithuanian Soviet Socialist Republic, the activity of Sąjūdis (Reform Movement of Lithuania), and the beginning of systemic transition in the independent Republic of Lithuania. Still within the confines of the Soviet system, the ideological demands of the Communist Party of the USSR and the omnipotent censorship, a careful process began in Lithuanian literature of reconstructing severed bonds with its own national (including émigré) and Western European culture. The political breakthrough of 1990 resulted in a completely new political situation and sped up the existing cultural processes. An important position within Lithuanian culture was reclaimed by religion (mostly Catholicism), Christian tradition, and the closely related national and patriotic themes. The author analyses Vaidotas Duanys’s most important works (poems as well as essays) against the backdrop of his biography but also as an expression of the Christian tradition and its shape at the turn of the 1990s. Vaidotas Daunys’s creative biography places him among those who throughout the Soviet period balanced between the conformism of the socio-political status quo and a (naїve?) faith in creative independence and the possibility to safeguard one’s own worldview. Daunys was the editorin-chief of the Pergalė [Victory] monthly (from 1987), the Veidai [Faces] almanac (1985–1988) and, starting from 1988, the Krantai [Shores] monthly. In 1985, he published his first book of poetry, entitled Metų laikai [The Four Seasons]; the next one, Kelio ženklai [Road Signs], appeared in 1999, after the poet’s death. In independent Lithuania, he established the Regnum Foundation (whose fields of activity include publishing, music and culture) and reactivated the tradition of the inter-war cultural criticism magazine Naujoji Romuva [The New Romuva]. Vaidotas Daunys died tragically in the summer of 1995, while preparing to take flight at a balloon race.

6

Intertekst Wilna w twórczości Vaidotasa Daunysa

100%

Kasner M.

Acta Baltico-Slavica

|

2021

|

vol. 45

PL

Celem artykułu jest opis i analiza intertekstu Wilna w twórczości litewskiego poety, eseisty i wydawcy Vaidotasa Daunysa (1958–1995). Do realizacji zadania zostały wykorzystane kategorie intertekstualności i intertekstu (J. Kristeva, R. Barthes, M. Riffaterre, M. Głowiński, S. Balbus, R. Nycz). Dla każdego czytelnika poezji i eseistyki Daunysa, Wilno to konstrukt mentalny, wielowarstwowa struktura znaczeń, złożona metafora odnosząca się do konkretnego miejsca na mapie Europy Północno-Wschodniej, politycznego centrum niepodległej od 1990 roku Republiki Litewskiej. Już wczesna liryka Daunysa z debiutanckiego tomu Metų laikai [Pory roku, 1985] odwołuje się do tematyki miejskiej, która z czasem stanie się także ważnym motywem jego eseistyki. To tutaj po raz pierwszy pojawiły się tematy, metafory i symbole, które twórca rozwijał (przetwarzał) przez kolejne dziesięciolecie: miasta mitu, miasta natury, miasta wiary. Dorobek poetycki Daunysa ilustruje proces ewolucji od miasta osobistego i psychologicznego (zindywidualizowanego miejsca przeżyć podmiotu lirycznego, w którym historia dzieje się tu i teraz) do meta-miasta i filozofii miasta (idei Wilna ponadczasowego, wspólnotowego, sakralnego). V. Daunys był obdarzony wyjątkowym darem uważności, dlatego w swojej twórczości (i twórczej działalności) tak konsekwentnie i umiejętnie, na poziomie estetycznym, etycznym, filozoficznym i teologicznym, rozwijał ideę Wilna jako wielogłosowego centrum ojczyzny, bałtyjskiej kolebki litewskości i zarazem domu wielu języków, kultur i narodów. Źródłem inspiracji była dla niego kultura litewska i kultura europejska (głównie literatura oscylująca wokół zagadnień egzystencjalnych i ontologicznych; filozofia chrześcijańska i egzystencjalna; ale także historia, muzyka, architektura i fotografia), osadzone na mocnym fundamencie chrześcijańskim (Biblia). Przełożone na język współczesnego miasta i doświadczenia czasów przełomu, utworzyły fascynującą swoją wielorodnością intertekstualną siatkę znaczeniową Wilna.

EN

The aim of the present article is to analyse the intertext of Vilnius in the works of the Lithuanian poet, essayist and editor Vaidotas Daunys (1958–1995) by drawing on the categories of intertextuality and intertext (J. Kristeva, R. Barthes, M. Riffaterre, M. Głowiński, S. Balbus, R. Nycz). In Daunys’ poems and essays, the reader perceives Vilnius as a mental construct, multilayered structure of meaning or a complex metaphor referring to a specific place on the map of north-eastern Europe, the political centre of the independent Republic of Lithuania since 1990. His debut collection Metų laikai [The Four Seasons, 1985] containing his early lyrics deals with urban themes, which will also become one of the recurrent motifs in his essays. This collection introduces themes, metaphors and symbols developed and recreated by the author over the following decades: the city of myth, the city of nature, the city of faith. In his poetry, Daunys illustrates how the personal and psychological city (the individualized place of the lyrical subject, where the history takes place here and now) evolves into the meta-city and philosophy of the city (Vilnius as a timeless and sacred city, with strong communal bonds). Daunys was a gifted observer, therefore, in his works (and artistic activities), at the aesthetic, ethical, philosophical and theological levels, he consequently and skilfully presented Vilnius as the central place of his homeland where multiple voices can be heard, as the Baltic cradle of Lithuanian culture and the home to many languages, cultures and nations. His source of inspiration was Lithuanian and European cultures (mainly literature oscillating between existential and ontological questions; Christian and existential philosophy; but also history, music, architecture and photography), based on the solid Christian foundation (the Bible). Translated into the language of the modern city and experience of the watershed years, these sources, displaying various forms of intertextuality, have created a multilayered web of meanings that Vilnius entails.

7

Wprowadzenie: o kulturze pamięci w Europie Środkowej i Wschodniej

63%

Kasner M., Kvietkauskas M.

Acta Baltico-Slavica

|

2018

|

vol. 42

EN

Introduction: On culture of memory in Central and Eastern EuropeThis issue of the Acta Baltico-Slavica, entitled “Bałtyckie i słowiańskie konteksty (nie) pamięci” (The Baltic and Slavic contexts of (non-)memory, vol. 42/2018), is devoted to interdisciplinary research on culture of memory, which – after Christoph Cornelißen – we understand as a formal notion superior to all possible forms of conscious memory of past events. This volume presents the state of research on memory from the perspective of two turning points in European history: 1918 and 1989. The events immediately following the fall of empires and the communist regime (including the rise of new states, shifts and modifications of state borders, international and ethnic conflicts, transformation of political and economic systems) not only changed the geopolitical map, but also exerted enormous influence on shaping identity and memory of Europeans and their historical and biographical narrations. Wprowadzenie: o kulturze pamięci w Europie Środkowej i WschodniejTegoroczny numer rocznika „Acta Baltico-Slavica” zatytułowany Bałtyckie i słowiańskie konteksty (nie)pamięci został poświęcony interdyscyplinarnym badaniom nad kulturą pamięci, którą rozumiemy zgodnie z definicją Ch. Cornelißena jako „formalne pojęcie nadrzędne dla wszelkich możliwych form świadomej pamięci człowieka o wydarzeniach historycznych, osobistościach i procesach, niezależnie od tego, czy są one natury estetycznej, politycznej czy poznawczej”. Celem niniejszego tomu jest przedstawienie stanu badań nad pamięcią z perspektywy dwóch szczególnie ważnych dla Europy cezur dziejowych: 1918 roku i 1989 roku. Wydarzenia, które nastąpiły bezpośrednio po upadku imperiów i reżimu komunistycznego (m.in. powstanie nowych państw, przesunięcia i zmiany granic, konflikty międzypaństwowe i narodowościowe, transformacja systemu politycznego i gospodarczego) nie tylko zmieniły mapę geopolityczną, ale także wywarły ogromny wpływ na kształtowanie się tożsamości i pamięci Europejczyków, ich narracji historycznych i biograficznych.

Refine search results

5 Acta Baltico-Slavica

1 Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

1 Slavia Meridionalis

7 Kasner M.

1 Kvietkauskas M.

1 2021

1 2020

1 2019

2 2018

1 2017

1 2008

Po co lituanistom

Vilnius archipelago: Performative walks around this performative city

"Z życia zostaje co?..." Prof. dr hab. Algis Kalėda (2.10.1952 – 11.05.2017)

Twórca w czasach przełomu: nowe formy wyrażania wiary i religijności w tekstach Vaidotasa Daunysa

Intertekst Wilna w twórczości Vaidotasa Daunysa

Wprowadzenie: o kulturze pamięci w Europie Środkowej i Wschodniej