Search results

1

Balaam – pierwowzór proroka w Izraelu?

100%

Lemański J.

Studia Paradyskie

|

2015

|

issue 25

53-81

PL

Najnowsze badania nad tekstem inskrypcji o Balaamie pochodzącej z Tell Deir ‘Alla w Jordanii (identyfikacja języka, rekonstrukcja tekstu, czas powstania, kontekst historyczny) w zestawieniu z analizą diachroniczną tej tradycji w Biblii Hebrajskiej pozwalają sądzić, że jej źródeł szukać należy w izraelskim środowisku z Transjordanii z przełomu IX/VIII w. przed Chr. Balaam wydaje się ucieleśniać początki tradycji prorockich w Izraelu związane z kontaktem z ludami pochodzącymi z Asyrii i praktykami wywodzącymi się tego kręgu kulturowego. Najstarsza biblijna wersja z Lb 22-24* stanowi wyraźną, monoteistyczną relekturę tradycji o Balaamie. Widzący prezentowany jest tu jako obcy wróżbita i „prorok” podległy woli Jhwh. Zaznacza się też jego przejście od działań indukcyjno-magicznych (szukanie Boga, próba przekleństwa Izraela) do intuicyjnych zdolności prorokowania (Duch Boży, błogosławieństwo Izraela). W końcu przedstawia się tu także (epizod z oślicą) jego karykaturę, wątpiąc zarówno w jego dobre intencje, jak i same zdolności „widzenia”. W kolejnych reinterpretacjach (kapłańska, deuteronomistyczna i późniejsze) ocena samego Balaama jest już (poza Mi 6,5) wyraźnie negatywna.

EN

The recent studies on the text of inscription about Balaam coming from Tell Deir ‘Alla in Jordan (identification of language, reconstruction of text, time of creation, historical context) compared to the diachronic analysis of this tradition in the Hebrew Bible suggest that its sources should be sought in the Israeli environment in TransJordan at the turn of the 9th-8th centuries B.C. Balaam seems to embody the beginnings of prophetic traditions in Israel associated with the contact with the people from Assyria and the practices being derived from this cultural area. The earliest Biblical version from the Book of Numbers 22-24* is a clear monotheistic rereading of the tradition about Balaam. The Seer is presented here as a foreign diviner and a „prophet” being subordinate to the will of Jhwh. His transition from inductive and magic activities (search for God, attempt to curse Israel) to intuitive prophesying abilities (Spirit of God, blessing of Israel) is also noted. Finally, his caricature is also presented here (sheass episode), doubting both in his good intentions and his very abilities to „see”. In next interpretations (Levitical, Deuteronomic and later), the evaluation of Balaam himself is clearly negative (except the Book of Micah 6:5).

2

W poszukiwaniu źródeł i znaczenia liturgicznej afirmacji „amen”

100%

Lemański J.

Studia Paradyskie

|

2014

|

issue 24

173-192

PL

W artykule podjęta jest próba wykazania skąd pochodzi i jakie były wcześniejsze (biblijne i pozabiblijne) zastosowania hebrajskiego słowa „amen” oraz droga, jaką weszło ono do użytku liturgicznego Kościoła pierwszych wieków. Początkowo „amen” oznaczało aprobatę czyichś słów i wolę ich wypełnienia (1 Krl 1,36; Jr 11,5; 28,6). W kontekście sakralnym stanowiło ono część rytuału przekleństwa (Pwt 27,15-26; Lb 5,22; Ne 5,13), zakończenie modlitwy (Ne 8,6: kolektywnej; Tb 8,8: indywidualnej) i doksologii (1 Krn 16,36). Słowa wypowiadane przez przewodniczącego, były z pomocą słowa „amen” akceptowane przez uczestników i stanowiły potwierdzenie oraz ich osobisty podpis. Formuła miała też zastosowanie rzeczownikowe (Iz 65,16 → 2 Kor 1,20; Ap 3,14) oraz stanowiła formalne zakończenie księgi lub zbioru (Ps 41,14; 72,19; 89,53; 106,48). W Nowym Testamencie oraz w czasach apostolskich zastosowania te nie uległy zmianie. Wyjątek stanowią Ewangelie, gdzie z pomocą słowa „amen” wprowadza się wyłącznie wypowiedzi Jezusa, akcentując ich znaczenie.

EN

In this article we have attempted to show the origin and biblical and extrabiblical usage of the Hebrew word “amen”. We have also looked into the way it came to liturgy of the early Church. Originally the word “amen” was used to approve somebody’s words and the will to fulfill them (1 Kgs 1,36; Jer 11,5; 28,6). In the cultic sense it was a part of the cursing ritual (Deut 27,15-26; Nm 5,22; Neh 5,13), the prayer conclusion (Neh 8,8; Tb 8,8), and the doxology (1 Chr 16,3). Uttering “amen” people confirmed the words of the leader (it meant an individual significance). The word “amen” was also used as a noun (Is 65,16 → 2 Cor 1,20; Ap 3,14), and as a formal conclusion of the book or the collection (Ps 41,14; 72,19; 89,53; 106,48). In the New Testament and the apostolic times the usage did not change. With the exception of the Gospels, where it introduces Jesus’ speeches, emphasizing their significance.

3

Żydzi w oczach ewangelisty Mateusza

100%

Lemański J.

Ruch Biblijny i Liturgiczny

|

2004

|

vol. 57

|

issue 2

EN

Il modo di vedere gli Ebrei nel vangelo secondo Matteo è ben diverso da quello degli altri scritti del NT. Questa differenza emerge da uno specifico contesto ambientale e storico nel quale nasce l’opera di Matteo. Si tratta di un tempo in cui giudaismo viene sottoposto ad un’influenza della dottrina farisaica, la quale crea delle tensioni con la giovane Chiesa cristiana. Le divergenze sono la conseguenza dell’esclusione dei seguaci di Christo dalla sinagoga e del modo di comprendere il concetto stesso del popolo eletto. Secondo Matteo il concetto della comunità eletta da Dio non è basato sui legami etnico-nazionali, ma sulla relazione con Christo e con la sua opera salvifica. In tal modo viene pian piano superato il problema della presenza dei pagani nelle communità cristiane, come anche si conserva la priorità degli Ebrei nell’opera di salvezza, i quali non vengono esclusi da questo piano di Dio.

PL

Il modo di vedere gli Ebrei nel vangelo secondo Matteo è ben diverso da quello degli altri scritti del NT. Questa differenza emerge da uno specifico contesto ambientale e storico nel quale nasce l’opera di Matteo. Si tratta di un tempo in cui giudaismo viene sottoposto ad un’influenza della dottrina farisaica, la quale crea delle tensioni con la giovane Chiesa cristiana. Le divergenze sono la conseguenza dell’esclusione dei seguaci di Christo dalla sinagoga e del modo di comprendere il concetto stesso del popolo eletto. Secondo Matteo il concetto della comunità eletta da Dio non è basato sui legami etnico-nazionali, ma sulla relazione con Christo e con la sua opera salvifica. In tal modo viene pian piano superato il problema della presenza dei pagani nelle communità cristiane, come anche si conserva la priorità degli Ebrei nell’opera di salvezza, i quali non vengono esclusi da questo piano di Dio

4

Posłańcy Boga oraz niebiańskie istoty w Księdze Rodzaju

100%

Lemański J.

Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie

|

2014

|

issue 21

29-52

PL

W tradycjach o Abrahamie i Jakubie prześledzić można proces ewolucji koncepcji „posłańców Boga/Jhwh”. Najpierw opisuje się ich jako ludzi, potem jako głos Boga przemawiającego z nieba, a wreszcie jako niewidzialne istoty roztaczające opiekę nad patriarchą. W starszych tekstach mają oni za zadanie również dokonywanie inspekcji na ziemi i kontrolowanie biegu spraw. W prologu z Rdz 1-11 spotykamy jeszcze dwa inne rodzaje istot z nieba: „synowie Boga” i „cheruby”. Pierwsi są przedstawicielami niebiańskiego dworu przekraczającymi granicę w relacjach z ludźmi i prezentuje się ich jako przodków dawnych mieszkańców Kanaanu. Drudzy stanowią strażników Edenu. Pełnią więc tradycyjną rolę, ale nie opisuje się ich jako postaci o wyglądzie hybrydy łączącej cechy ludzkie i zwierzęce.

EN

In the Abraham and Jacob traditions we can follow the evolution of the notion of “God’s messengers”. Firstly, they are described as men and then as the voice of God, uttering His words from heaven, and finally, as invisible beings who care of the patriarchs. In the prologue of Gen 1-11 we meet another two types of celestial beings: „sons of God” and „cherubim”. The former are representatives of the heavenly court who cross the boundaries in relation with the people. They are presented as ancestors of the inhabitants of Canaan. The latter are the guardians of Eden, so they play the traditional role, however, they are not described as hybrids which combine human and animal features.

5

Rebeka, następczyni Sary (rdz 24)

100%

Lemański J.

Colloquia Theologica Ottoniana

|

2009

|

issue 2

55-106

6

W poszukiwaniu tradycji o Izaaku

100%

Lemański J.

Colloquia Theologica Ottoniana

|

2013

|

issue 2

63-76

EN

Analysis of tradition devoted to Isaac leads to the conclusion that the character of the patriarch described a pattern known from the cycle of Abraham. Sometimes it almost a mirror image in an abbreviated form (as Gen. 26). Isaac is presented as a second Abraham, and his character is transferred from the patriarchal promises from Abraham to Jacob (Gen. 27). The prophet Amos (Amos 7,9.16), although his expressions are not yet satisfactorily explained, gives the impression that in the eighth century BC, there was a sense of connectedness between the character of Isaac localized in Beer Sheba and memory ethno-religious people of the Kingdom of Israel. Indeed the Prophet used the term “house of Isaac” parallel to the term “house of Jacob” and mentions the annual pilgrimage to the shrine of Northerners in Beer Sheba.

7

„Woda oczyszczenia” i jej parakultowe zastosowanie (Lb 19,1–22) jako problem egzegetyczny i teologiczny

100%

Lemański J.

Colloquia Theologica Ottoniana

|

2020

|

vol. 36

221-260

EN

The ritual of slaughtering of a red cow, the preparation of water of purification, and its use in cases of contamination through contact with the sphere of death seem unusual and out of place. Nevertheless, the article attempts to justify why Nm 19 nevertheless has a place. The pericope is classified here as a post-priestly text in which a new aspect is introduced: care for the ritual cleanliness of the sanctuary and community despite everyday contact with the sphere of death and the control of this cleanliness by the priests. A new aspect is precisely this concern for maintaining the purity of the ritual community despite the inevitable contact with the bodies of the deceased. The ritual described in the text is first expressed in a unique method of purification (on the third and seventh day), and then also explains that everything takes place outside the camp, but both priests and laity have their parts in the proceedings. Finally, it is also unique that the priests cure impurity as a result of participating in the ritual of preparing the water of cleansing. Everything takes place outside the sacrificial system, somewhat on its periphery, imitating the atoning sacrifices for sin and producing similar effects to them, but without being such victims. In this way, the legislator wishes, on the one hand, to preserve the ritual character of the rites and to leave them under the supervision of the priests. On the other hand, it aims to maintain the widest possible access to ritual cleansing with the help of water mixed with the ash from a red cow. At the same time, the legislator is aware that the entire procedure is and should remain non-cultic in nature.

PL

Rytuał uboju czerwonej krowy, przygotowania wody oczyszczenia i jej zastosowania w przypadkach kontaminacji poprzez kontakt ze sferą śmierci wydaje się nietypowy i umieszczony nie na swoim miejscu w obecnej, kanonicznej wersji Księgi Liczb. W tym artykule podjęta jest próba uzasadnienia, dlaczego należy uznać, że Lb 19 znajduje się mimo wszystko we „właściwym” miejscu. Perykopa klasyfikowana jest tu jako tekst postkapłański, w którym wprowadza się nowy aspekt: dbałość o czystość rytualną sanktuarium i społeczność mimo „codziennych” kontaktów ze sferą śmierci oraz objęcie jej kontrolą ze strony kapłanów. Nowy aspekt to właśnie ta troska o zachowanie czystości rytualnej wspólnoty mimo nieuniknionego kontaktu z ciałami zmarłymi. Rytuał w niej opisany mobilizuje wszystkie siły, jakie drzemią we wspólnocie, do obrony przed taką nieuniknioną kontaminacją i oddaleniem od Boga, źródła życia. Unikatowy charakter rytuału z Lb 19 wyraża się najpierw w wyjątkowym sposobie dokonywania oczyszczenia (w trzecim i siódmym dniu), a potem także w tym, że wszystko odbywa się poza obozem, ale swój udział w jego procedowaniu mają zarówno kapłani, jak i świeccy. Wyjątkowe jest wreszcie także to, że kapłani zaciągają nieczystość w wyniku uczestniczenia w rytuale przygotowania wody oczyszczenia. Wszystko odbywa się tu poza system ofiarniczym, niejako na jego obrzeżach, imitując ofiary oczyszczające za grzech i wywołując podobne do nich skutki, ale takimi ofiarami jednocześnie nie będąc. W ten sposób prawodawca chce z jednej strony zachować rytualny charakter obrzędów i pozostawić je pod nadzorem kapłanów. Z drugiej zaś ma na celu zachowanie jak najszerszego dostępu do rytualnego oczyszczenia z pomocą wody zmieszanej z popiołem z czerwonej krowy. Jednocześnie jest świadomy, że cała procedura ma i powinna zachować charakter pozakultowy.

8

Opis stworzenia (Rdz 1,1–2,3): pytanie o potencjalną wcześniejszą wersję i późniejsze suplementy

100%

Lemański J.

Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie

|

2021

|

issue 28

67-83

EN

Gen 1:1–2:3 is a pericope usually treated as a uniform literary text, entirely assigned to priestly authors (P). As such, it is also combined with the – initially independently existing – document P (so-called Grundschrift-P) and considered as its programming text. Contemporary literary criticism of this text, however, allows us to see many inconsistencies in it and, therefore, it is necessary to look for at least three stages of literary growth.

DE

Gen 1: 1–2: 3 ist eine Perikope, die normalerweise als einheitlicher literarischer Text behandelt wird und vollständig priesterlichen Autoren zugeordnet ist (P). Als solches wird es auch mit dem - zunächst eigenständig existierenden - Dokument P (der sogenannten Grundschrift-P) kombiniert und als dessen Programmtext betrachtet. Zeitgenössische kritisch-literarische Analysen dieses Textes lassen uns jedoch viele Ungereimtheiten darin erkennen, und deshalb müssen wir in ihm nach mindestens drei Stadien des literarischen Wachstums suchen.

PL

Rdz 1,1–2,3 to perykopa traktowana zwykle jako tekst jednorodny literacko, przypisywany w całości autorom kapłańskim (P). Jako taka łączona jest też z – istniejącym początkowo niezależnie – dokumentem P (tzw. Grundschrift-P) i uznawana za jego tekst programowy. Współczesne analizy krytycznoliterackie tego tekstu pozwalają jednak dostrzec w nim wiele niekonsekwencji i w związku z tym doszukiwać się w nim trzeba co najmniej trzech etapów wzrostu literackiego.

9

Negatywny obraz w Biblii. Przyczyny i konsekwencje

100%

Lemański J.

Colloquia Theologica Ottoniana

|

2011

|

issue 1

51-98

IT

Le ragioni degli autori biblici per vedere i cani in maniera totalmente negativa sono radicate soprattutto nel loro modo di valutare il comportamento di questi animali. Un altro motivo negative erano le orde dei cani semiselvaggi attorno alle località umane. Anche se i testi biblici attestano che i cani furono domesticati e usati soprattutto per sorvegliare le greggi, poi anche le case, il quadro biblico di cane e del tutto negativo. Alcuni casi positivi, come quello nel Libro di Tobia, sono graditi del’influsso esterno e non cambiano la valutazione generalmente negative nel’insieme della Bibbia. Non ci sono inoltre nella Bibbia i casi tipici delle cuture del Levante, dove si usava i cani nei riti apotropaici, semimedici o nella magia come tale.

10

Księga Liczb jako końcowy etap w redagowaniu Pięcioksięgu?

100%

Lemański J.

Colloquia Theologica Ottoniana

|

2014

|

issue 2

125-162

PL

Wieloaspektowa analiza Księgi Liczb pozwala postrzegać ją jako dzieło bardzo różnorodne pod względem języka, stylu, tendencji teologicznych oraz tradycji prawnych. Z jednej strony dostrzec tu można wyraźne ślady pracy redaktorów kapłańskich i niekapłańskich, a z drugiej – widoczna jest próba syntezy obu tych nurtów teologicznych. Materiał prawny zawarty w tym dziele również przejawia tendencje wyraźnie uzupełniające względem rozwiązań proponowanych w innych miejscach. Ślady późniejszych korekt odnajdujemy również w kontekście samych tylko perykop z Księgi Liczb (na przykład Lb 11–12). Z jednej strony treść księgi przygotowuje czytelnika do wydarzeń opisanych w Księdze Jozuego, a z drugiej – przekonuje go o wyjątkowej roli Mojżesza w realizacji Bożych planów względem Izraela. Wszystko to pozwala współczesnym badaczom zajmującym się analizą historyczno-krytyczną i krytyczno-literacką postulować, że księga ta w znacznej mierze jest owocem ostatniej redakcji tego, co znamy dziś jako Pięcioksiąg, i w swej ostatecznej formie została ukształtowana najpóźniej w drugiej połowie IV wieku przed Chrystusem.

EN

A detailed analysis of the Book of Numbers allows us to perceive it as a work which is diverse as far as the language, style, theology and legal traditions are concerned. On the one hand we can notice here traces of editorial work of priestly and non-priestly authors. On the other hand there is an attempt to synthesize both these theological currents. Legal material in the Book of Numbers has also a supplementary character when compare to solutions presented in other texts. Traces of later editorial work can be found in several pericopes of the Book of Numbers (e.g. Nu 11–12). On the one hand, the contents of the book prepares the reader to the events described in the Book of Joshua and on the other hand, it convinces him on the crucial role of Moses. All this allows a contemporary researcher to state the opinion that the book came under the last editorial work of Pentateuch which should be dated to the second half of the 4th century before Christ.

11

Hezekiah and the Centralization of Worship (2 Kgs 18:4.22)

100%

Lemański J.

Collectanea Theologica

|

2022

|

vol. 92

|

issue 1

29-62

PL

Czy Ezechiasz przeprowadził reformy religijne, których celem była centralizacja kultu w Jerozolimie? Na to pytanie trudno dać jednoznaczną odpowiedź. Opis reform jest lakoniczny i stereotypowy (2 Krl 18,4.22). Okoliczności historyczne wydają się jednak sprzyjać uznaniu go za historyczny. Również badania archeologiczne, choć jednoznacznie nie potwierdzają, to nie pozwalają też zdecydowanie zaprzeczyć takiej możliwości, choć wielu badaczy uważa, że nie było żadnego masowego napływu migrantów z północy, a wzrost populacji pod koniec VIII w. przed Chr. był naturalnym procesem demograficznym. Teksty poświęcone monarchii (1–2 Sm; 1–2 Krl) oraz samej centralizacji kultu (Pwt 12) lepiej wpisują się w sytuację z końca VII w. (czasy Jozjasza), zarówno gdy patrzymy na nie od strony analizy krytycznoliterackiej, jak i od strony analizy sytuacji polityczno-społecznej. Postać Ezechiasza mogła być jednak uznana przez autorów z VII w. przed Chr. za prekursora reform z czasów Jozjasza ze względu na „historyczną” informację o zniszczeniu przez niego kultu węża Nechusztana.

EN

Did Hezekiah carry out religious reforms aimed at centralizing worship in Jerusalem? It is difficult to give an unequivocal answer to this question. The description of reforms is laconic and stereotypical (2 Kgs 18:4.22). The historical circumstances, however, seem to favor its recognition as historical. Also archaeological research, although not confirming unequivocally, does not allow to deny such a possibility either, even if many researchers believe that there was no massive influx of migrants from the north and that the population growth towards the end of 8th c. BCE was a natural demographic process. Texts devoted to the monarchy (1–2 Sam; 1–2 Kgs) and to the centralization of worship (Deut 12) fit better with the situation at the end of the 7th c. BCE (time of Josiah), both when we look at them from the point of view of literary criticism and from the perspective of political and social situation. However, the figure of Hezekiah could be considered by the authors of the 7th c. BCE as a precursor of the reforms of Josiah’s time due to the “historical” information about his destruction of the serpent cult of Nehushtan.

12

Abraham versus Jacob

100%

Lemański J.

Collectanea Theologica

|

2020

|

vol. 90

|

issue 5

65-81

EN

This article deals with the formation process of the traditions concerning the three patriarchs from the book of Genesis. It can already be stated that the traditions of Abraham, Isaac, and Jacob were initially formed independently of one other. The chronological priority should be assigned to the tradition of Jacob. It was originally combined with the tradition of Isaac (in Amos), and before the exile it constituted the earliest point of reference for the search of roots and identity. It was only towards the end of the exile that the particular time and situation resulted in the local, Judaean traditions of Abraham starting to play a greater role also in the theological aspect. Abraham became then not only a model of faith, and an example of behaviour for the exiles and the repatriates, but also the first link in the chain of the three patriarchs. Some motifs in the story of Abraham may have been at that time borrowed from the traditions of Isaac (cf. Gen 26).

13

(Post-)Deuteronomistic Prohibition of Transvestitism (Deut 22:5)? The Question of Its Actual Meaning and Motivations

100%

Lemański J.

Collectanea Theologica

|

2020

|

vol. 90

|

issue 5

123-151

EN

Deut 22:5 marks the single instance of a prohibition of transvestitism in the Bible, and in its whole cultural milieu. The context in which it is situated suggests that it may have been inserted there as an addition, after the Babylonian captivity. That helps to narrow down the range of speculations as to the original Sitz im Leben of the law, and enables us to read it most of all within the canonical framework of the entirety of the Pentateuch. Hence, the precept pertains mainly to the principle of division of the human nature into the two sexes (Gen 1–2), the principle of retaining the order of creation (by not mixing kinds; Lev 19:19; Deut 22:9–11), and of keeping the procreational power, referred to here predominantly to masculinity (Gen 5:1–3; cf. Gen 1:28; 9:1.7).

14

Jefte i jego ślub (Sdz 11,29-40) – lektura kontekstualna

100%

Lemański J.

Collectanea Theologica

|

2020

|

vol. 90

|

issue 4

81-108

EN

Jephthah, his vow to God and the tragic consequences arising therefrom have long been the subjects of numerous analyses. The particular interest in the pericope lies mainly in the fact that Jephthah makes a promise and offers to God a sacrifice of a human (unintentionally, his daughter). What is astonishing to the reader is the absence in the text of a clear and unequivocal assessment of the deed: neither a moral nor a religious judgment can be found. However, a negative evaluation can be perceived during a contextual reading (Gen 22; Lev 18:21; 20:2; the prophets). For that reason, the attention in this article is mainly focused on reading the pericope Jdg 11:29-40 solely within the context of the Book of Judges. Another objective of this article is to demonstrate that the said contextual milieu permits, in a fully sufficient manner, the forming of a negative assessment of the case of Jephthah and his daughter, and of the absence of any reaction from other Israelites. Hence, the pericope presents another step towards the “Canaanization” of Israel in the period of the judges.

PL

Jefte, jego ślub przed Bogiem oraz tragiczne jego skutki są od dawna przedmiotem wielu analiz. Zainteresowanie tą perykopą wynika z faktu, że Jefte obiecuje i składa Bogu ofiarę z człowieka (mimowolnie z własnej córki). Czytelnika zaskakuje w tym tekście brak jednoznacznej oceny moralnej i religijnej tego czynu. Negatywna ocena może być dostrzegana przy lekturze kontekstualnej (Rdz 22; Kpł 18,21; 20,2; prorocy). W obecnym artykule uwaga skupiona jest jednak na odczytaniu perykopy Sdz 11,29-40 wyłącznie w kontekście samej Księgi Sędziów i wykazaniu, że ten kontekst w wystarczający sposób pozwala ocenić negatywnie sam przypadek Jeftego i jego córki, jak i brak reakcji ze strony innych Izraelitów. Perykopa ukazuje kolejny krok w „kananeizacji” Izraela w czasach sędziów.

15

Abraham versus Jakub

100%

Lemański J.

Collectanea Theologica

|

2018

|

vol. 88

|

issue 4

35-51

EN

This article deals with the process of the formation of the traditionsconcerning the three patriarchs in the book of Genesis. It can already bestated that the traditions concerning Abraham, Isaac, and Jacob were initiallyformed independently of each other. Chronological priority shouldbe assigned to the tradition concerning Jacob. It was originally somehowcombined with the tradition concerning Isaac (in Amos), and at the timebefore the exile it constituted the earliest point of reference for seeking theroots and identity of Israel. Only by the end of the exile did the particulartime and situation cause the local Judaean traditions concerning Abrahamto play a greater role also from a theological aspect. Abraham then becamenot only a model of faith and an example of behaviour for the exiles and therepatriates, but also from a the first link in the chain of the three patriarchs.It is possible that at that time some of the motifs of the story of Abrahamwere borrowed from the traditions concerning Isaac (cf. Gen 26).

16

(Post-)deuteronomistyczny zakaz transwestytyzmu (Pwt 22,5)? Pytanie o jego właściwy sens i motywację

100%

Lemański J.

Collectanea Theologica

|

2020

|

vol. 90

|

issue 1

77-104

EN

Deut 22:5 is the only prohibition of transvestitism in the Bible and itscultural environment. The context in which it appears suggests that it wasinserted secondarily, in the period after the Babylonian Exile. This viewnarrows down various speculations concerning the original Sitz im Leben ofthis precept, and it leads one to understand it primarily within the frameworkof the canonical shape of the whole Pentateuch. Accordingly, this regulationmainly refers to the rule of the bisexual division of human nature (Gen 1–2),the rule of preserving the order of creation (not mixing species; Lev 19:19;Deut 22:9-11), as well as the preservation of the procreative force, heremainly related to masculinity (Gen 5:1-3; cf. 1:28; 9:1.7).

17

JHWH i Jego maṣṣēbâ? Tel Arad i graniczny wyznacznik terytorium pod protektoratem Boga Izraela

100%

Lemański J.

Studia Koszalińsko-Kołobrzeskie

|

2022

|

vol. 29

11-38

EN

The article deals with the discovery of a judean temple in Tel Arad (VIII/VII century B.C.). The stele (maṣṣēbâ) found in it allows us to believe, that in the official cult of the monarchy period, such a cult object symbolized YHWH. Bible texts can help to interpret this find. In addition to the official condemnation, prohibition on building and the order to destroy the already existing such cult installations (mainly pagan), you can also find positive references in the biblical texts both in the sphere of worship (mainly in the tradition of Jacob: the stele dedicated to YHWH in Betel; Os 3:4: Kingdom of Israel), as well as purely secular ones (monuments, tomb steleae). However, the location of Tel Arad on the southern border of Judah suggests, that the stele found there could have been a symbolic marker of the border of this country and a sign of protection of its territory on the part of YHWH (cf. Gen 31:45.51–53); Is 19:19).

PL

W artykule podjęta jest kwestia interpretacji odkrytej w Tel Arad judzkiej świątyni (przełom VIII/VII wieku przed Chr.). Znaleziona w niej stela (maṣṣēbâ) pozwala sądzić, że w oficjalnym kulcie z okresu monarchii taki obiekt kultowy symbolizował JHWH. W interpretacji tego znaleziska pomóc mogą teksty biblijne. Oprócz oficjalnego potępienia, zakazu budowania i nakazu niszczenia już istniejących tego rodzaju kultowych instalacji (głównie pogańskich), można znaleźć w tekstach biblijnych także pozytywne wzmianki zarówno w sferze kultu (głównie w tradycji o Jakubie: stela poświęcona JHWH z Betel; Oz 3,4: królestwo Izraela), jak i czysto świeckich zastosowań (pomniki, nagrobne stele). Położenie Tel Arad na południowym pograniczu Judy sugeruje jednak, że znaleziona tam stela mogła stanowić symboliczny wyznacznik granicy tego państwa i znak protekcji jego terytorium ze strony JHWH (por. Rdz 31,45.51–53; Iz 19,19).

18

Mojżesz, jakiego nie znamy? Kilka uwag na temat poszukiwań historycznego Mojżesza

100%

Lemański J.

Studia Paradyskie

|

2022

|

issue 32

87-119

EN

The search for the historical sources of the tradition of Moses, with the present state of knowledge, leads to the conclusion that we can look for its traces primarily in biblical texts. These include the Egyptian name of Moses mentioned in the Pentateuch, his relationship with the Midianites / Kenites, and the current knowledge about the origins and development of Yahwism. Some references in other books of the Old Testament (Hosea 12:14; Judges 18:30; 2 Kings 18:4) linking Moses (without giving the name) with the Exodus (the first one) and with some forms of worship unorthodox for later authors (two other ones) deserve attention when examining these issues. The conclusion to be drawn from examining these issues is that the biblical “biography” of Moses is largely the result of the later literary and theological work of biblical authors and presents this protagonist in a way that differs significantly from the potential “historical” archetype.

PL

Poszukiwania historycznych źródeł tradycji o Mojżeszu, przy obecnym stanie wiedzy, prowadzą do wniosku, że jej śladów poszukiwać możemy przede wszystkim w tekstach biblijnych. Zaliczyć do nich można wspominane w Pięcioksięgu egipskie imię Mojżesza, jego związki z Madianitami/Kenitami oraz aktualną wiedzę o początkach i rozwoju jahwizmu. Na uwagę przy badaniu tych zagadnień zasługują również niektóre wzmianki w innych księgach Starego Testamentu (Oz 12,14; Sdz 18,30; 2Krl 18,4) łączące (bez podania imienia) Mojżesza z exodusem (pierwsza) oraz jakimiś nieortodoksyjnymi dla późniejszych autorów formami kultu (dwie kolejne). Wniosek płynący się z przebadania tych kwestii jest taki, że biblijna „biografia” Mojżesza jest w głównej mierze efektem późniejszej pracy literacko-teologicznej autorów biblijnych i prezentuje tego bohatera w sposób znacząco odbiegający od potencjalnego „historycznego” pierwowzoru.

19

Davide e Golia cioe la controversia riguardo la quale immagine di Davide presenta 1 Sam 17, 1-18, 5?

100%

Lemański J.

The Biblical Annals

|

2010

|

vol. 2

|

issue 1

77-121

EN

La pericope di 1 Sm 17, 1-18, 5 viene considerata come una parte estranea nel contesto. Inoltre si presenta come una compilazione almeno di due racconti alternativi. L'analisi narrativa permette però di vedere alcune difficoltà letterarie sottolineate dagli esegeti in maniera diversa. Non solo come un segno di una compilazione e redazione posteriore, ma anche come un voluto mezzo leterrario il quale fa prosequire gli eventi e capire meglio il loro significato posteriore.Davide di solito viene visto in questa pericope come un giovanotto mancato di esperienza militare e la sua vittoria diventa solamente un segno di provvidenza divina. Di nuovo l'analisi esegetica ci permette di seguire la proposta di Campbell e vedere Davide come un giovanne guerriero ma con una buona esperienza militare, furbo nel fare un duello con il più potente avversario. La sua fede corrisponde alla reale protezione e provvidenza divina riguardo alla sua persona. Serve però non tanto per spogliare Davide dal qualsiasi merito nella vittoria, ma piuttosto per indicare che Dio di Israele veramente protegge il popolo di Israele e Davide e il suo eletto per continuare questa protezione nel futuro.

20

Annette Schellenberg, Der Mensch, das Bild Gottes? Zum Gedanken einer Sonderstellung des Menschen im Alten Testament und in weiteren altorientalischen Quellen (ATANT 101; Zürich: TVZ Theologischer Verlag 2011).

100%

Lemański J.

The Biblical Annals

|

2015

|

vol. 5

|

issue 2

471-477

EN

Book review: Annette Schellenberg, Der Mensch, das Bild Gottes? Zum Gedanken einer Sonderstellung des Menschen im Alten Testament und in weiteren altorientalischen Quellen (Abhandlungen zur Theologie des Alten und Neuen Testaments 101; Zürich: TVZ Theologischer Verlag 2011). S. 474. CHF 72.00. ISBN 978-3-290-17606-8 (Hardcover).

Refine search results

Balaam – pierwowzór proroka w Izraelu?

W poszukiwaniu źródeł i znaczenia liturgicznej afirmacji „amen”

Żydzi w oczach ewangelisty Mateusza

Posłańcy Boga oraz niebiańskie istoty w Księdze Rodzaju

Rebeka, następczyni Sary (rdz 24)

W poszukiwaniu tradycji o Izaaku

„Woda oczyszczenia” i jej parakultowe zastosowanie (Lb 19,1–22) jako problem egzegetyczny i teologiczny

Opis stworzenia (Rdz 1,1–2,3): pytanie o potencjalną wcześniejszą wersję i późniejsze suplementy

Negatywny obraz w Biblii. Przyczyny i konsekwencje

Księga Liczb jako końcowy etap w redagowaniu Pięcioksięgu?

Hezekiah and the Centralization of Worship (2 Kgs 18:4.22)

Abraham versus Jacob

(Post-)Deuteronomistic Prohibition of Transvestitism (Deut 22:5)? The Question of Its Actual Meaning and Motivations

Jefte i jego ślub (Sdz 11,29-40) – lektura kontekstualna

Abraham versus Jakub

(Post-)deuteronomistyczny zakaz transwestytyzmu (Pwt 22,5)? Pytanie o jego właściwy sens i motywację

JHWH i Jego maṣṣēbâ? Tel Arad i graniczny wyznacznik terytorium pod protektoratem Boga Izraela

Mojżesz, jakiego nie znamy? Kilka uwag na temat poszukiwań historycznego Mojżesza

Davide e Golia cioe la controversia riguardo la quale immagine di Davide presenta 1 Sam 17, 1-18, 5?

Annette Schellenberg, Der Mensch, das Bild Gottes? Zum Gedanken einer Sonderstellung des Menschen im Alten Testament und in weiteren altorientalischen Quellen (ATANT 101; Zürich: TVZ Theologischer Verlag 2011).