Search results

1

Kolegium pijarów w Witebsku

100%

Ausz M. G.

Studia Białorutenistyczne

|

2019

|

vol. 13

EN

This paper is concerned with the history of the Vitebsk college of Piarist priests – the least known establishment run by this Order, and the last Piarist establishment founded before 1772. The college was located within the administrative limits of the Lithuanian Province. Due to the scarce sources, especially from the 18th century, little is known about its history. The Vitebsk college was one of the last such establishments founded by the Order. After the First Partition of Poland the college became part of Russia. Consequently, the Piarist school in Vitebsk operated outside the structures of the Commission of National Education and as such has received little interest from researchers in the field of 18th-century Polish education. This paper aims to provide an outline of the Vitebsk college’s history based on archival materials found through research in the Belarusian National Historic Archive in Minsk, the Lithuanian National Historic Archive in Vilnius and the General Archive of the Piarist Order in Rome. These sources have not been used by Polish researchers thus far. Hence, the study helps to validate and supplement existing research on this college. The funding for the establishment of the college was provided around 1753 by Vitebsk citizens Adam and Anna Świrszczewski. A year later they funded the construction of a wooden church and outbuildings. The college operated a school, which was temporarily relocated to a new foundation in Dubrowna (1785–1799), with the Vitebsk Piarists running only the parish. In 1822 the Tsarist government relocated the Vitebsk Piarists to Polock. Later, in 1830, the monastery and the school again changed location, this time to Vilnius. The Order would never return to Vitebsk.

PL

Artykuł dotyczy dziejów kolegium witebskiego księży pijarów, najmniej znanej szkoły tego zakonu. Niewiele zachowało się źródeł na temat tej placówki edukacyjnej, szczególnie z XVIII w., dlatego jej losy są mało znane. Było ono jednym z ostatnich kolegiów założonych przez to zgromadzenie. Po I rozbiorze kolegium znalazło się w granicach państwa rosyjskiego, dlatego szkoła pijarska w Witebsku nie została włączona w struktury Komisji Edukacji Narodowej, a tym samym nie budziła większego zainteresowania badaczy polskiej oświaty XVIII w.Celem artykułu było przedstawienie działalności kolegium witebskiego. W pracy wykorzystano materiały archiwalne, do których dotarto w wyniku kwerendy w Narodowym Archiwum Historycznym Białorusi w Mińsku, Litewskim Państwowym Archiwum Historycznym w Wilnie oraz Archiwum Generalnym Zakonu Pijarów w Rzymie. Dotychczas nie były one brane pod uwagę przez polskich badaczy. Pozwoliło to zweryfikować, a także w znacznym stopniu uzupełnić, badania dotyczące tej instytucji. Kolegium zostało ufundowane około 1753 r. przez obywateli miasta Adama i Annę Świrszczewskich, rok później ufundowano drewniany kościół i zabudowania gospodarcze. Przy kolegium funkcjonowała szkoła, która na pewien czas pod koniec XVIII w. została przeniesiona do nowej fundacji w Dubrownie (1785–1799), a w Witebsku zakonnicy prowadzili tylko parafię. W 1822 r. pijarzy witebscy zostali przeniesieni przez rząd carski do Połocka, skąd następnie w 1830 r. klasztor oraz szkoła zostały przeniesione do Wilna. Zgromadzenie nie wróciło do Witebska.

RU

Артыкул прысвечаны гісторыі віцебскай калегіі ксяндзоў піяраў, найменш вядомай школы гэтага каталіцкага манаскага ордэна. Яна была апошняй піярскай школай, утворанай да 1772 г. Адміністрацыйна адносілася да т.зв. літоўскай правінцыі. На сённяшні дзень маем няшмат крыніц па тэме гэтай школы, асабліва ў XVIII ст., таму яе гісторыя слаба вывучана. Гэта адна з апошніх піярскіх школ. Пасля першага падзелу Польшчы гэтая калегія знаходзілася ў межах Расійскай Імперыі, што паўплывала на тое, чаму Віцебская піярская школа не ўвайшла ў склад Камісіі нацыянальнай адукацыі і не выклікала зацікаўлення з боку даследчыкаў польскай асветы XVIII ст. Мэтай дадзенага артыкула было выяўленне дзейнасці віцебскай калегіі на базе архівальных матэрыялаў, якія знаходзяцца ў Нацыянальным гістарычным архіве Беларусі ў Мінску, Літоўскім дзяржаўным гістарычным архіве ў Вільні, Генеральным архіве ордэна піяраў у Рыме. Дасюль гэтыя матэрыялы не выкарыстоўваліся польскімі даследчыкамі. Такім чынам, мы змаглі не толькі параўнаць дакументы з нашымі ўяўленнямі пра гэтую калегію, але і грунтоўна дапоўніць матэрыял. Школа была створана каля 1753 г. пры падтрымцы жыхароў горада Адама і Анны Свіршчэўскіх, годам пазней былі пабудаваны драўляны касцёл і гаспадарчыя памяшканні. Пры калегіі функцыянавала школа, якая на пэўны час напрыканцы XVIII ст. была перанесена ў новы фонд у Дуброўню (1785–1799), у Віцебску тады функцыянавала толькі парафія. У 1822 г. расійскія ўлады перанеслі віцебскіх піяраў у Полацк, адкуль у 1830 г. манастыр разам са школай зноў быў перанесены, на гэты раз у Вільню. Манаскі ордэн піяраў ніколі больш у Віцебск не вярнуўся.

2

Szkoły pijarskie na terenie Białorusi

100%

Ausz M. G.

Studia Białorutenistyczne

|

2017

|

vol. 11

EN

This article presents the problem of Piarist schools of the Lithuanian provincial on the Belarusian territory.Unfortunately, the collapse of the November Uprising marked the end of the Piarist education. The Piarists paid for their involvement in education among students who actively participated in battles, etc. At the end of the 19th century, on the Austrian territory, Piarist school arose from ruins and function to this day, continuing the beautiful tradition, however, because of their negligible number they cannot function as they used to in the past.After the First World War, it was possible to regain colleges and open schools in Lida, Szczuczyn and Lubieszów.

PL

Artykuł przedstawia losy szkół pijarskich prowincji litewskiej na terytorium Białorusi. Po okresie świetności nastąpił ich upadek po powstaniu listopadowym. Dopiero odbudowa prowincji szkolnictwa pijarskiego pod koniec XIX w. umożliwiła uruchomienie nowych szkół. Po I wojnie światowej otwarto kolegia na tzw. kresach w Lidzie, Szczuczynie oraz Lubieszowie; w Lidzie i Lubieszowie pijarzy prowadzili również działalność edukacyjną.

RU

Артыкул прысвечаны школам піяраў на тэрыторыі Беларусі (т.зв. літоўская правінцыя). Заняпад гэтых пабожных школ надыйшоў пасля лістападовага паўстання. Толькі рэканструкцыя асветы піяраў у названай правінцыі ў канцы ХІХ-стагоддзя дазволіла адкрыцць новыя школы. Пасля першай сусветнай вайны ў так званых крэсах, напр. у Лідзе, Шчучыне і Любашове, ствараліся калегіі, дзе піяры займаліся асветніцкай дзейнасцю.

3

Rozwój sieci kolegiów w litewskiej prowincji pijarów w XVIII w.

100%

Ausz M. G.

Res Historica

|

2023

|

issue 56

205-224

EN

This article presents the problem of the development Piarist collegia in the Lithuanian province. The Piarists arrived in the Polish-Lithuanian Commonwealth in 1642. Until 1662, the Polish Piarist collegia belonged to the German province because only then a separate Polish province that had been established – a part of which also included the Hungarian vice-province – was approved by Pope Alexander VII. Thirty years later (in 1692) the Hungarian collegia formed their own province. In 1696, The Order’s authorities constituted the Lithuanian vice-province, and in 1736 a separate Lithuanian province. The first Lithuanian provincial was Franciszek Torkwat Tyminski. In the second half of the 18th century, it included the following monastic houses: Lithuanian Ščučyn, Lida, Vilnius (Collegium Nobilium, in 1774 the Piarists additionally took over the Jesuit monastery – Church of St. Raphael in Šnipiškės), Lužki, Ukmergė, Raseiniai, Liubeshiv, Dąbrowica, Panevėžys, Zelwa, Vitebsk, Dubrowna. After 1795, the collegium in Mezhirichi – which was the only one from the Polish province. Unfortunately, the collapse of the November Uprising marked the end of the Piarist education.

PL

Artykuł przedstawia losy szkół pijarskich prowincji litewskiej. Do Rzeczypospolitej pijarzy przybyli w 1642 r. Do 1662 r. polskie kolegia pijarskie należały do prowincji niemieckiej, bowiem dopiero wtedy powstała zatwierdzona przez papieża Aleksandra VII odrębna prowincja polska, w skład której wchodziła również wiceprowincja węgierska. Trzydzieści lat później (w 1692 r.) kolegia węgierskie utworzyły własną prowincję. W 1696 r. władze zakonu powołały wiceprowincję litewską, a w 1736 r. samodzielną prowincję litewską. Pierwszym prowincjałem litewskim został Franciszek Torkwat Tymiński. W drugiej połowie XVIII w. na terenie prowincji znajdowały się kolegia w następujących miejscowościach: Szczuczyn Litewski, Lida, Wilno (Collegium Nobilium, w 1773 r. pijarzy przejęli pojezuicki klasztor oraz kościół św. Rafała na Śnipiszkach), Łużki, Wiłkomierz, Rosienie, Lubieszów, Dąbrowica, Poniewież, Zelwa, Witebsk, Dubrowna. Po 1795 r. kolegium w Międzyrzeczu Koreckim, które jako jedyne z prowincji polskiej znalazło się w zaborze rosyjskim, przyłączono do prowincji litewskiej. Po okresie świetności upadek kolegiów i szkół nastąpił po powstaniu listopadowym.

Refine search results

2 Studia Białorutenistyczne

1 Res Historica

3 Ausz M. G.

1 2023

1 2019

1 2017

Kolegium pijarów w Witebsku

Szkoły pijarskie na terenie Białorusi

Rozwój sieci kolegiów w litewskiej prowincji pijarów w XVIII w.