Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 13

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Od wiadomości do łapówki. Z dziejów wyrazu chabor

100%
Rembiszewska D. K.
Białostockie Archiwum Językowe
|
2016
|
vol. 16
EN
The article is a small study of the life of a word typical of north-eastern Poland. Etymology of the name chabor derived from Arabic chabar (‘news, information, rumor’) has been explained but in East Slavic lands it has circulated in a different meaning as a ‘bribe’. A geographical constraint of the occurrence of this word in Poland to the territory of Podlasie and Suwalki regions indicates a direct borrowing from East Slavic languages. The discussed word is an inherent element of a local community of northern Podlasie with its peculiarities and unique lexical features resulting from different language systems and specific mentality of its inhabitants.
2
Publication available in full text mode
Content available

Czy Podlasianie byli niepobożni? O leksyce religijnej w słowniczkach gwarowych z obszaru Polski Północno-Wschodniej

100%
Rembiszewska D. K.
Język - Szkoła - Religia
|
2011
|
vol. 6
309-316
XX
The article discusses vocabulary connected with professed religion coming from Polish dialect dictionaries from the territory of Northern – Eastern Poland (since 19th century until the end of 20th century). Analysis of word collection from the discussed sources shows little representation of words belonging to this topic area and their choice was rather random. Undoubtedly religion (Catholic, Orthodox and Judaic) was an important part of life among inhabitants of Podlasie. It was such an intimate and tame sphere that it did not need to be specially preserved or protected from forgetting. The fact that the dictionaries included so few words of religious meaning may confirm commonness of reception of this lexis. Besides, the religious vocabulary and phraseology is not a collection precisely isolated from other semantic areas and it connects with language usages which do not apply to take part in the sacred only. However, even such a small register of confessional vocabulary in the discussed dictionaries is an interesting evidence of how particular authors perceive reality and the past of a local language. It does not fully reflect the facts.
3
Publication available in full text mode
Content available

XIX-wieczne badania ludoznawcze na obszarze Łotwy w świetle korespondencji Stefanii Ulanowskiej do Jana Karłowicza

100%
Rembiszewska D. K.
Acta Baltico-Slavica
|
2014
|
vol. 38
98-107
EN
Letters, which are the basis of the article, are a part of Jan Karlowicz’s (a 19th century ethnographer, lexicographer) heritage kept in the historical archive in Vilnius. They are evidence of correspondence between Jan Karłowicz and Stefania Ulanowska, the author of Łotysze Inflant Polskich, a w szczególności z gminy wielońskiej powiatu rzeżyckiego since October 1889 until January 1890 during Ulanowska’s stay in the village of Wielony, now Viļāni (Latvia). The correspondence is a source of rich material including information about Ulanowska that has not been published so far as well as data of Latgale’s and its inhabitants’ past. Moreover, it is a unique evidence of scientific peregrinations. These letters have their contribution in ethnographic research on the former territory of Poland as they show circumstances and methods of exploration used in the 19th century. At the same time they can be an interesting gloss for research over Latgalian dialects as far as names of material culture are concerned.
PL
Listy, stanowiące podstawę omówienia, pochodzą ze spuścizny Jana Karłowicza (XIX-wiecznego etnografa, leksykografa) przechowywanej w litewskim archiwum historycznym w Wilnie. Są one świadectwem korespondencji prowadzonej przez Jana Karłowicza i Stefanię Ulanowską – m.in. autorkę Łotyszy Inflant Polskich, a w szczególności z gminy wielońskiej powiatu rzeżyckiego, od października 1889 r. do stycznia 1890 r. podczas pobytu badaczki w miejscowości Wielony, obecnie Viļāni (Łotwa). Korespondencja ta dostarcza dość bogatego materiału, zawierającego informacje dotychczas niedrukowane na temat Ulanowskiej. Przynosi także sporo danych z przeszłości Łatgalii i jej mieszkańców. Poza tym stanowi jednostkowe świadectwo peregrynacji naukowych. Listy te wnoszą wkład do historii badań etnograficznych na terenach dawnej Rzeczpospolitej, unaoczniają okoliczności, metody eksploracji w wieku XIX. Jednocześnie mogą być interesującą glosą do badań nad gwarami łatgalskimi w zakresie nazw kultury materialnej.
4
Publication available in full text mode
Content available

Projekt i realizacja bazy do „Atlasu gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny”

100%
Rembiszewska D. K.
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
|
2014
|
vol. 49
130-138
EN
The article presents issues concerning the project of creation of the Atlas of East Slavic dialects of Bialystok Region (Atlas gwar wschodniosłowiańskich Białostocczyzny – AGWB) and its realization. The crucial issues are shown from linguistic, information and computer points of view, taking into account the special features of dialectal material. Information referring to the Atlas of East Slavic dialects of Bialystok Region, a publication significant for Slavic linguistic geography, is also presented. The consecutive stages of preparing the base, i.a. preliminary choice of computer tools, suggested database structure, its subsequent modifications along with the E­R model and initial stages of system implementation (export of data, the choice of database administration system), are presented in the text. The problem of creation/modification of the phonetic alphabet (so­called ZRCola typeface vs. AGWB typeface) and the aspect of sorting data saved in this alphabet constitute separate issues for consideration. Modifications of data representation system in relation to the initial objec­ tives are discussed in the article, taking into account the future needs of users (connection with GoogleMaps application, hipermedial connections with the system of scanned source materials, etc.).
5
Publication available in full text mode
Content available

Profesor Adam Sławomir Gala (1944–2013)

100%
Rembiszewska D. K.
Studia z Filologii Polskiej i Słowiańskiej
|
2014
|
vol. 49
1-5
6
Publication available in full text mode
Content available

Niemieckie pożyczki leksykalne w dziewiętnastowiecznych materiałach Georga Wenkera z obszaru Warmii i Mazur

100%
Rembiszewska D. K.
Gwary Dziś
|
2015
|
vol. 7
231–237
PL
Przedstawione niemieckie pożyczki leksykalne występują w ankietach zbieranych do Niemieckiego atlasu językowego, które wypełniono na obszarze Prus Wschodnich (ponad 500 miejscowości) w latach 80. XIX w. Część z nich stanowi zbiór wyrazów znanych polszczyźnie ogólnej. Pewne nazwy zostały zapożyczone i poddane różnym procesom adaptacyjnym (fonetycznym i ortograficznym) do systemu polskiego i charakteryzują dość duży obszar gwar północnopolskich (np. wurst, gbur, klejdy). Kilka z tych pożyczek to okazjonalizmy, zapisane na użytek kwestionariusza, będące interesującym przykładem dostosowywania wyrazów obcych do innego systemu językowego. Omawiany rejestr nazw pokazuje stosunkowo nieliczne pożyczki leksykalne pochodzenia niemieckiego, które przeniknęły do gwar mazurskich.
EN
The German lexical borrowings presented in the article appear in the questionnaires collected for the German linguistic atlas, filled in the area of East Prussia (over 500 localities) in the eighties of the 19th century. Some of them constitute a set of words known in the general Polish language. Some names were borrowed and underwent various adaptation processes (both phonetic and orthographic) into the Polish system and they characterize quite a large area of the North Polish dialects (e.g. wurst, gbur, klejdy). Some of those borrowings are occasionalism written for the use of the questionnaire, being an interesting example of foreign words adapting to a different language regime. The register of names discussed in the article presents relatively small number of lexical borrowings of German origin which penetrated into the Masurian dialects.
7
Content available remote

Nawiązania czy pożyczki na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim?

63%
Rembiszewska D. K., Siatkowski J.
Rocznik Slawistyczny
|
2016
|
vol. 65
67-87
EN
Distinguishing continuations from past borrowings in the Polish-East Slavic borderland is not always an easy task. The material involved is very diverse. In the case of the lexeme *bdo ‘rigid heddle in a loom’ the decisive factor is the form: the relic bardo is a native word, whereas the forms berda, bierda, berdo and bierdo are borrowings appearing in the Polish-East Slavic borderland, in newly settled areas of north and northwest Poland but also, secondarily, in Masuria and Warmia. The borrowed name for ‘thistle’ has the phonetically foreign form of bodiak as well as Polonised forms bodak and bodziak, theoretically likewise possibile in Polish. In Polish dialects these forms are usually confounded, making it impossible to delineate any sort of boundary; they are also richly attested in written Polish. The names for ‘forehead’: the East Slavic *lъbъ and *čelo in the remaining territories do in their turn dichotomise the Slavic area, with the eastern-Polandattested łeb being a borrowing, and the enclaves of the name *čelo in East Slavic dialects constituting a former native relic. The appearances of the word wyszki, meaning ‘attic over a barn or a sty, built of logs or boards and used for storing Hay or straw’, which today seems like a borrowing from Belarusian or Ukrainian, are in fact relics of the word’s once wide range in Polish dialects.
8
Content available remote

Nawiązania czy pożyczki na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim? Cz. II

63%
Rembiszewska D. K., Siatkowski J.
Rocznik Slawistyczny
|
2017
|
vol. 66
27-64
PL
Rozróżnienie dawnych nawiązań i zapożyczeń na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim nie zawsze jest łatwe. Przedstawiony materiał przedstawia się bardzo różnorodnie. W odniesieniu do pewnych wyrazów można stwierdzić bezspornie pożyczkę wschodniosłowiańską (np. koromysło, koleśnik ‘kołodziej’, korowaj) oraz wskazać źródło zapożyczenia (np. odliga, otliga ‘odwilż’), a w przypadku innych trudno ustalić bezpośrednie źródło zapożyczenia (np. oładki ‘placki’). Wśród wyrazów notowanych na pograniczu wschodniosłowiańskich znajdziemy takie (np. plośna ‘stopa’), których zasięg w gwarach polskich wydaje się wskazywać na możliwość wpływu ruskiego, jednakże ich polska postać fonetyczna przemawia raczej za rodzimością i należy tu przyjąć dawne nawiązanie. Mamy także do czynienia z wyrazami ogólnosłowiańskimi, gdzie powstaje wątpliwość, czy w języku polskim jest to zapożyczenie, czy w grę wchodzi dawne nawiązanie obejmujące wschodnią Słowiańszczyznę i wschodnią Polskę – tak jak w przypadku mielnika ‘młynarza’. Inny przykład funkcjonowania wyrazów na pograniczu stanowią pożyczki wschodniosłowiańskie, które uległy polonizacji fonetycznej (np. ciełuszka, całuszka ‘kromka chleba odkrojona z początku lub z końca bochenka’).
9
Publication available in full text mode
Content available

Interferencje językowe na pograniczu polsko-wschodniosłowiańskim a interpretacja materiału gwarowego (na przykładzie wsi Choroszczynka)

63%
Rembiszewska D. K., Siatkowski J.
Rocznik Slawistyczny
|
2018
|
issue 67
55-102
EN
The article deals with the question of linguistic interference among Slavic languages at the example of Choroszczynka, a bilingual village in Biała Podlaska County, Lublin Voivodeship. The presentation of two complete questionnaires for the Slavic Linguistic Atlas (OLA), Polish and Ukrainian, not only makes it possible to capture grammatical and lexical peculiarities of both sets assigned to individual dialects, but also reveals carelessness of the fieldworkers who collected the data. This, in turn, contributed to such an interpretation of dialectal data presented in OLA maps which does not reflect linguistic reality.
PL
Artykuł podejmuje kwestię interferencji w obrębie języków słowiańskich na przykładzie dwujęzycznej wsi Choroszczynka w powiecie bialskim, woj. lubelskie. Przedstawienie całości materiału z dwóch kwestionariuszy do Ogólnosłowiańskiego atlasu językowego – polskiego i ukraińskiego daje możliwość nie tylko uchwycenia osobliwości gramatycznych i leksykalnych obu zestawień przypisanych do poszczególnych gwar, ale także pokazuje nierzetelność eksploratorek prowadzących badania terenowe. W konsekwencji wpłynęło to na niezgodną z rzeczywistością interpretację faktów gwarowych zobrazowanych na mapach OLA.
10

Jak szczekają nasze psy na wschodniej granicy Polski: po rusku czy po polsku?

63%
Rembiszewska D. K., Siatkowski J.
Białostockie Archiwum Językowe
|
2017
|
vol. 17
EN
The text is devoted to the verb brechać, brzechać “bark” which is one of many examples of an overlap between Polish and East Slavonic systemic features, difficult to classify as native or foreign. The analysis of numerous sources and research papers enables to conclude that both Ruthenian brechać (expansive form that influenced derivatives) and Polish brzechać occured on Polish-East Slavonic borderland. This small difference has been either ignored or interpreted incorrectly in previous research.
11

Zapożyczenie rubel ‘drąg do przyciskania siana na drabiniastym wozie’ w gwarach wschodniej Polski

63%
Rembiszewska D. K., Siatkowski J.
Białostockie Archiwum Językowe
|
2017
|
vol. 17
EN
The article describes a range of East Slavonic borrowing rubel in dialects of Eastern Poland as well as its derivatives, which not only serves as a good example of lexical peculiarity on the Polish-East Slavonic borderland but also bears witness to old rural reality. The material is an interesting illustration of language contacts beyond state borders and beyond affiliation with a particular literary language.
12
Content available remote

Georg Wenker, Schriften zum Sprachatlas des Deutschen Reichs, Gesamtausgabe, Bd. 1: Handschriften: Allgemeine Texte. Kartenkommentare 1889–1897, hrsg. und bearb. von Alfred Lameli, 2013, S. XXXII, 466; Bd. 2: Handschriften: Kartenkommentare 1898–1911. Druckschriften: Veröffentlichungen 1877–1895, hrsg. und bearb. von Alfred Lameli, 2013, S. XII, 467–976; Bd. 3: Erläuterungen und Erschließungsmittel zu Georg Wenkers Schriften, von Alfred Lameli. Unter Mitarbeit von Johanna Heil und Constanze Wellend o r f, 2014, S. XIV, 310, Hildesheim ; Zürich ; New York : Georg Olms Verlag.

63%
Siatkowski J., Rembiszewska D. K.
Rocznik Slawistyczny
|
2016
|
vol. 65
151-158
13

Wyrazy mi(e)zyniec, mizynek ‘mały palec’, ‘najmłodsze dziecko, cielę, prosię, kurczę’ odczytane na nowo

63%
Rembiszewska D. K., Siatkowski J.
Język Polski
|
2021
|
vol. 101
|
issue 2
112-118
PL
Przedmiotem omówienia są wyrazy mi(e)zyniec, mizynek ‘mały palec’, ‘najmłodsze dziecko, cielę, prosię, kurczę’. Kilkadziesiąt lat temu K. Nitsch poświęcił im odrębne studium opublikowane w „Języku Polskim”. Nasze omówienie, biorące za podstawę metody geografii lingwistycznej, przedstawia historię i geografię tych wyrazów w języku polskim na szerokim tle ogólnosłowiańskim. Z przedstawionych materiałów wynika, że poszczególne formy od rdzenia *měz- niewątpliwe należy oceniać różnie. Pewne formy można najpewniej uznać za relikty dawnej wspólnoty słowiańskiej i nie sposób w ich wypadku mówić o pożyczce leksykalnej. Inne zaś formy, a zwłaszcza derywat *mězinъkъ, który nie ma w języku polskim żadnego poświadczenia postaci z mie-, może należy przyjąć jako ukraińską pożyczkę wyrazową.
EN
The text discusses the words mi(e)zyniec, mizynek ‘little finger’, ‘youngest child, calf, piglet, chicken’. A few decades ago, K. Nitsch dedicated a separate study to this subject, published in the Język Polski journal. Our text, contingent on the methodologies of linguistic geography, presents the history and geography of these words in Polish within the broader Slavic context. It follows from the findings that the individual forms from the *měz- stem are to be differently viewed. Some forms may certainly be seen as relics of the early Slavic unity and cannot be treated as lexical borrowings. Besides, some forms, especially the *mězinъkъ derivative which has no equivalent of the mie- form in the Polish language, can be seen as a Ukrainian loan word.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.