Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 13

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Listy Jana Karłowicza do Seweryna Udzieli z lat 1888–1900

100%
Rak M.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2012
|
issue 1(13)
151-165
EN
The paper is an edition of ten letters and two postcards sent by Jan Karłowicz to Seweryn Udziela in years 1880–1900, stored in S. Udziela Ethnographic Museum in Cracow.
2
Content available remote

Listy Izydora Kopernickiego do Seweryna Udzieli z lat 1887–1891

100%
Rak M.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2013
|
issue 1(15)
227-249
EN
The paper is an edition of 11 letters and 6 postcards sent by Izydor Kopernicki to Seweryn Udziela in years 1887–1891, stored in S. Udziela Etnographic Museum in Cracow.
3
Content available remote

Práwda w gwarze podhalańskiej

100%
Rak M.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2011
|
issue 2(12)
141-149
XX
The goal of the current paper is to characterize the meaning of the lexeme práwda ‘truth’ in the Podhale dialect. I used the (modified) cognitive definition for this purpose. The analysis revealed the existence of two principal interpretations of the word: the ontic (práwda as a value, Latin veritas), and the cognitive one (práwda as the right in a dispute). As is characteristic of borderland dialects, the Podhale lexeme práwda features Slovak linguistic influence.
4
Publication available in full text mode
Content available

Na bezrybiu i rak ryba. Językowo-kulturowy obraz raka w polszczyźnie

100%
Rak M.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2017
|
vol. 29
EN
The article attempts to reconstruct the Polish linguo-cultural image of rak ‘crayfish’ (Astacus astacus). Following the model of Dictionary of Folk Stereotypes and Symbols, the data taken into account include the word’s etymology, its lexicographic treatment (including phraseology) in dictionaries of contemporary Polish, in dialectal dictionaries and in dictionaries of former stages of Polish, texts of folklore, and ethnographic accounts. The following definition of the crayfish has been proposed accordingly “The crayfish (rak) is a small, hairless and featherless animal of little value, its body being protected by a carapace. It has long antennae, two prehensile and sharp chelipeds that are used for protection, many legs and eyes located in the back of the body. It lives in water (rivers and ponds), in holes it builds for itself. It isn’t known where it spends the winter. It can pinch, moves backwards in an ungainly and slow manner, makes no sound and kills its victims by biting into their bodies. It is closest to fish. Crayfish are sought for their meat, of which they have very little – they are then roasted or cooked. They are considered exquisite food. Parts of the crayfish’s body are used as medicine for various ailments. The crayfish is thought to be connected with the underworld”.
PL
Artykuł jest próbą rekonstrukcji językowo-kulturowego obrazu raka (Astacus astacus) w polszczyźnie. Wzorem Słownika stereotypów i symboli ludowych pod red. Jerzego Bartmińskiego wykorzystano informacje etymologiczne, a także dane zawarte w słownikach współczesnego języka polskiego, dawnej polszczyzny i gwarowych (w tym zasób frazematyki), teksty folkloru oraz przekazy etnograficzne. Na podstawie tak dobranego materiału udało się sformułować następującą definicję raka „Rak to czerwone stworzenie z ostrymi, służącymi do obrony szczypcami, a także długimi wąsami, małe i małowartościowe, pokryte pancerzem, nieowłosione i nieopierzone, o wielu odnóżach i oczach zlokalizowanych w tylnej części ciała, żyjące w wodzie (rzekach i stawach), w wykopanych przez siebie norach. Nie wiadomo, gdzie spędza zimę. Szczypie, porusza się wspak, niezgrabnie i powoli, nie wydaje głosu, wgryza się w ciało swojej ofiary, powodując jej śmierć. Najbliższa jest mu ryba. Raki dla mięsa, którego dostarczają w niewielkiej ilości, są poławiane przez ludzi, a następnie pieczone lub gotowane. Uchodzą za wykwintne pożywienie. Części ciała raka są lekarstwem na wiele chorób. Rakowi przypisuje się związki ze sferą podziemną”.
5
Publication available in full text mode
Content available

Słowniki zapożyczeń świadectwem mocy języków (na przykładzie "Słownika polonizmów w języku litewskim" Rolandasa Kregždysa)

100%
Rak M.
Acta Baltico-Slavica
|
2020
|
vol. 44
EN
Loanword Dictionaries as Evidence of the Power of Languages (on the Example of Słownik polonizmów w języku litewskim [Dictionary of Polish Loanwords in Lithuanian] by Rolandas Kregždys)Two publications by Rolandas Kregždys – Lietuvių kalbos polonizmų žodyno specifikacija / Charakterystyka słownika polonizmów w języku litewskim [Specification of the Dictionary of Polish Loanwords in Lithuanian] and Lietuvių kalbos polonizmų žodynas / Słownik polonizmów w języku litewskim [Dictionary of Polish Loanwords in Lithuanian], both published in Vilnius in 2016 in the series Studia Etymologica Baltica – enable a closer look at Polish-Lithuanian relations through the prism of lexis. As discussed in this article, there is a clear disparity in these relations. While the Lithuanian language adopted a lot of Polonisms (maybe even about 3,000), Lithuanian borrowings in the general Polish language are a resource of at most a dozen or so words. This can be explained by the power of the Polish language. Polish loans in Lithuanian are mostly old words (extracted from documents from the sixteenth–eighteenth centuries), including those originating from Western European languages. Thanks to them, the Polish language has enabled and strengthened cultural transmission, perpetuating the position of Lithuania in the sphere of Western (Latin) culture. Słowniki zapożyczeń świadectwem mocy języków (na przykładzie Słownika polonizmów w języku litewskim Rolandasa Kregždysa)Lietuvių kalbos polonizmų žodyno specifikacija / Charakterystyka słownika polonizmów w języku litewskim i Lietuvių kalbos polonizmų žodynas / Słownik polonizmów w języku litewskim Rolandasa Kregždysa, opublikowane w Wilnie w 2016 roku, w serii Studia Etymologica Baltica, pozwalają dokładniej spojrzeć na relacje polsko-litewskie przez pryzmat leksyki. W tych relacjach widać wyraźną dysproporcję. O ile litewszczyzna przejęła z języka polskiego bardzo dużo leksemów (może nawet ok. 3 tysięcy), o tyle pożyczki litewskie w polszczyźnie ogólnej to zasób najwyżej kilkunastu wyrazów. Można to wyjaśnić mocą języka polskiego. Polonizmy w litewszczyźnie to przede wszystkim dawne wyrazy (wynotowane z dokumentów z XVI–XVIII wieku). Są w tej grupie słowa przejęte z języków zachodnioeuropejskich. Dzięki nim polszczyzna umożliwiła i wzmocniła transmisję kulturową, utrwalając pozycję Litwy w kręgu kultury zachodniej (łacińskiej).
6
Publication available in full text mode
Content available

Polish and Slavic dialectal culturemes: Outline of issues

100%
Rak M.
Etnolingwistyka. Problemy Języka i Kultury
|
2021
|
vol. 33
EN
This article surveys Polish publications on culturemes and discusses the research procedure for identifying them. The following units have been recognized as dialectal culturemes: robota ‘work’, ziymia ‘earth’, biyda ‘poverty’, głód ‘hunger’, śleboda ‘freedom’, honór ‘honour’, krzyz ‘cross’, Pán Bóg ‘God’, Pán Jezus ‘Lord Jesus’, Matka Boská ‘Mother of God’, ksiondz ‘priest; father’, pán ‘lord, master’, gorzáłka ‘vodka’, and chlyb ‘bread’. Polish culturemes include: Pan Bóg ‘God’, Pan Jezus ‘Lord Jesus’, Matka Boska ‘Mother of God’, krzyż ‘cross’, praca ‘work’, honor ‘honour’, bohaterstwo ‘heroism’, odwaga ‘courage’, prawość ‘righteousness’, wolność 'freedom', Polska ‘Poland’, Wisła ‘the Vistula river’, Częstochowa ‘the city of Częstochowa’, Kraków ‘the city of Cracow’, Warszawa ‘the city of Warsaw’, bieda ‘poverty’, chleb ‘bread’, and wódka ‘vodka’. Slavic culturemes are the least numerous: Pan Bóg, Pan Jezus, Matka Boska, krzyż, praca, wolność, honor, chleb, Słowianin ‘Slav’ and wódka.
PL
We wstępnej części artykułu przybliżono polskie prace dotyczące kulturemów i wskazano procedurę badawczą umożliwiającą typowanie tych jednostek etnolingwistycznych. W pierwszej części jako kulturemy gwarowe wskazano: robotę, ziymię, biydę, głód, ślebodę, honór, krzyz, Pana Boga, Pana Jezusa, Matkę Boską, ksiyndza, pana, gorzáłkę i chlyb. Do kulturemów ogólnopolskich zaliczono: Pana Boga, Pana Jezusa, Matkę Boską, krzyż, pracę, honor, bohaterstwo, odwagę, prawość, wolność, Polskę, Wisłę, Częstochowę, Kraków, Warszawę, biedę, chleb i wódkę. Jeśli idzie o kulturemy słowiańskie, to jest to zasób najuboższy: Pan Bóg, Pan Jezus, Matka Boska, krzyż, praca, wolność, honor, chleb, Słowianin i wódka.
7
Publication available in full text mode
Content available

Podręcznik do korpusologii. Rafał L. Górski, Magdalena Król, Maciej Eder, Zmiana w języku. Studia kwantytatywno-korpusowe. Kraków: Instytut Języka Polskiego PAN, 2019.

100%
Rak M.
Półrocznik Językoznawczy Tertium
|
2021
|
vol. 6
|
issue 2
226-229
8
Publication available in full text mode
Content available

Podhalańska śleboda a polska wolność

100%
Rak M.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2011
|
issue 6
PL
The aim of this paper is to compare śleboda (a word from the Podhale region dialect) and wolność (Polish word for ‘freedom’). The selection of these words is not accidental. Śleboda and wolność are very important concepts, the former – in the regional folk culture of Podhale, the latter – in the Polish language and culture. The inspiration for this article was Anna Wierzbicka’s Understanding Cultures through Their Key Words. English, Russian, Polish, German, and Japanese. The comparative analysis of the two lexemes demonstrated that śleboda is relatively more egocentric.
9
Publication available in full text mode
Content available

Dialektologia wobec zmian językowych na polskiej wsi. Jak mogłoby wyglądać nowe spojrzenie?

100%
Rak M.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2021
|
issue 16
173-184
EN
The article concerns the linguistic situation in the Polish village and the need for a new approach in dialectological research. In the 21st century, Polish dialectology becomes a de facto subdiscipline of sociolinguistics. The disintegration of the dialects means that there is a need for new descriptive research in the area that was part of Poland before 1945. In the western and northern territories (until 1945 belonged to Germany), it seems justified to conduct sociolinguistic research taking into account the communicative communities.
10
Publication available in full text mode
Content available

Polska frazeologia gwarowa – próba bilansu

100%
Rak M.
Gwary Dziś
|
2022
|
vol. 15
13-23
EN
The article is a summary of research conducted to date in the field of polish dialectal phraseology. In the following parts, the author discusses: 1) the history of research on polish dialectal phraseology; 2) achievements in this field; 3) methods used to describe dialectal phraseological material; 4) research perspectives (most of all the most urgent needs); 5) ways to use dialectal phraseology by representatives of other fields.
PL
Artykuł stanowi podsumowanie dotychczasowych badań w zakresie polskiej frazeologii gwarowej. W kolejnych częściach autor omawia: 1) historię badań nad polską frazeologią gwarową; 2) dorobek w tej dziedzinie; 3) metody wykorzystywane do opisu gwarowego materiału frazeologicznego; 4) perspektywy badań (przede wszystkim najpilniejsze potrzeby); 5) sposoby wykorzystywania frazeologii gwarowej przez przedstawicieli innych dziedzin.
11

Konferencja Słowiańska frazeologia gwarowa, Kraków, 3–4 października 2015 r.

75%
Rak M.
Język Polski
|
2016
|
vol. 96
|
issue 1
140-142
12

Gwara i tekst, Kraków, 27–28 września 2013

50%
Rak M.
Język Polski
|
2014
|
vol. 94
|
issue 2
178-180
13

Językoznawstwo polonistyczne w XXI wieku — ankieta jubileuszowa Języka Polskiego

27%
Awramiuk E., Gębka-Wolak M., Kucharzyk R., Łaziński M., Milewska-Stawiany M., Piątkowski C., Rak M., Rudnicka E., Rutkowski M., Waniakowa J., Zbróg P., Zimny R.
Język Polski
|
2013
|
issue 1
26-62
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.