Search results

1

Literatura piękna jako tworzywo homilii i przemówień Jana Pawła II wygłoszonych w Polsce w latach 1991–2002

100%

Seul A.

Język - Szkoła - Religia

|

2011

|

vol. 6

346-364

PL

Papieskie spotkania z Polakami mieszkającymi w III Rzeczypospolitej miały nieco inny charakter niż te, które odbyły się w latach PRL-u. Podczas pierwszych trzech pielgrzymek (1979; 1983; 1987) papież miał na celu nie tylko umocnienie wiary Polaków, lecz także budzenie ducha narodu, wzmacnianie rodaków doświadczających trudu życia w systemie totalitarnym. Tym też zamiarom były też podporządkowane odwołania do literatury pięknej. Natomiast w wypowiedziach w okresie przekształceń ustrojowych, jakie nastąpiły po 1989 papież, większą uwagę przywiązywał do kształtowania moralnych i religijnych postaw rodaków. W przemówieniach i homiliach skierowanych do Polaków można dostrzec kilka kluczowych idei typowych dla papieskiego widzenia historii i narodu, które zostały zaczerpnięte od twórców okresu romantyzmu i Sienkiewicza: „historia ma jądro duchowe; degeneracja tradycyjnych cnót narodowych spowodowała polityczny upadek Polski; odbudowanie polskiej niepodległości domaga się odzyskania tych cnót jako fundamentu nowego państwa polskiego”. Z tego też względu Jan Paweł II ukazuje kwestie patriotyczne i narodowe również w kontekście moralnych zobowiązań, które wynikają z chrześcijańskiej koncepcji rzeczywistości. Nawiązania do dzieł literackich mają na celu wzmocnienie tego przesłania papieskiego zakorzenionego w Ewangelii. Są znakiem, iż spotkanie wiary i kultury przynosi obopólne korzyści, gdyż ma na uwadze dobro osoby ludzkiej – jej integralny rozwój. Rysem charakterystycznym dla papieskich odwołań do literatury jest również perspektywa personalistyczna, w myśl której „spełniając czyn, człowiek spełnia w nim siebie, staje się bowiem jako człowiek – jako osoba – dobrym lub złym” oraz człowiek wezwany jest do odpowiedzialności za swój czyn. Dzieło literackie może być także postrzegane jako czyn osoby, przez który autor kształtuje nie tylko siebie samego, lecz także współkształtuje postawy czytelnika. Może przyczyniać się albo do rozwoju albo do degradacji czytelników – zależnie od wartości, jakie przekazuje w swoim utworze. Mając to na uwadze, warto podkreślić, że Jana Paweł II przywoływał tylko te dzieła literackie, których aksjologiczne przesłanie współbrzmi z wartościami zakorzenionymi w polskiej kulturze do wieków. Warto zauważyć, że wśród 13 bezpośrednich odwołań do literatury pięknej, jakie pojawiły się wypowiedziach papieskich, najbardziej reprezentowana jest tradycja romantyczna, która podejmowała problematykę narodową: Cyprian Norwid – 5 utworów; Stanisław Wyspiański – 2 utwory; Wincenty Pol – sentencja zaczerpnięta z jego patriotycznego przemówienia wygłoszonego w Dolinie Kościeliskiej. Papież wydobywa tej tradycji problem moralnej odpowiedzialności za losy narodu i rozwój kultury łączy ją chrześcijańską koncepcją rzeczywistości. Podobnie też – w logice odpowiedzialności – papież odczytuje aktualność przesłania przywoływanego trzykrotnie Piotra Skargi. Także pojedyncze dzieła innych twórców pozwalają odczytać aksjologię jaka wyłania się z przywoływanej literatury. Można ująć ją w klasycznej triadzie: dobro, piękno, prawda, o czym wprost papież mówi w 1999 roku na Błoniach w Krakowie. Jan Paweł postrzega tę triadę w kontekście teologicznym, wskazując Polakom, iż każda z tych wartości ma swe odniesienie do Boga. Na aspekt teologiczny wskazują między innymi cztery utwory religijne przywoływane przez papieża, które mają swoje znaczące miejsce w polskiej kulturze: Bogurodzica i Żołtarz Dawidów należą do zabytków piśmiennictwa polskiego, a psalmy w tłumaczeniu Karpińskiego oraz jego pieśń Zróbcie Mu miejsce… śpiewane są do dziś. Wszystkie te utwory mają charakter meliczny, bezpośrednio związane są z kultem religijnym. Literackie odwołania podnoszą walory stylistyczne homilii, w dużym stopniu wzmacniają siłę perswazji, są nośnikiem wartości proponowanych przez Ojca Świętego na progu III Rzeczypospolitej. Można je także odczytać jako znak więzi Jana Pawła II z rodakami i wyraz odpowiedzialności Kościoła za kształt polskiej kultury. Wszystkie odwołania do literatury – zarówno te z pierwszych lat jak i te późniejsze – są również takim sposobem ekspresji, poprzez który Ojciec Święty wyraża swój szacunek dla literatury polskiej. Ojciec Święty, przypominając dzieła literackie i ich twórców, spełnił to zadanie, które sam polecił młodym Polakom, mówiąc, iż są powinni zatroszczyć się o to wspólne dziedzictwo ducha, które rozpoczęło się od Bogurodzicy: „pragnę dziś stanąć przed wami z tym dziedzictwem, jako wspólnym dobrem wszystkich Polaków a zarazem wybitną cząstką europejskiej i ogólnoludzkiej kultury. I proszę was: Pozostańcie wierni temu dziedzictwu! Uczyńcie je przedmiotem szlachetnej dumy! Przechowajcie to dziedzictwo! Pomnóżcie to dziedzictwo! Przekażcie je następnym pokoleniom!”

EN

Anastazja Seul’s article The beauty of literature a creative of the preaching of John Paul II given in Poland 1991-2002 presents the historico-literary approach to literature. Speaking to the polish people, the Pope presents 13 writing. Four of which have a strictly religious and musical character: Theotokos translation of the Psalms: Żołtarz Dawidów, Psalm 117 translated by Karpiński, the liturgical song: Give Him a place and Wincenty Pol’s patriotic sentence to God. Another sentence recalls the Pope’s literary work of a social and national character excluded the poem Promethidion , which concerns the understanding of art and culture. The final result of the beauty of literature is to shape the moral and religious attitudes of polish people and improving polish culture.

2

Wspólnototwórczy wymiar kultury narodowej w wypowiedziach Jana Pawła II skierowanych do Polaków

100%

Seul A.

Język - Szkoła - Religia

|

2013

|

vol. 8

|

issue 1

101-114

PL

Spotkania Jana Pawia II z przedstawicielami środowisk nauki i kultury świadczą o tym, jak bardzo wysoko ceni ich rolę w budowaniu tożsamości narodu rozumianego jako wspólnota osób. Ich zadaniem jest troska o właściwy rozwój nie tylko intelektualny, lecz także duchowy i moralny Polaków. Ich wysiłek powinien być ukierunkowany ku pełnemu przeżywaniu i doświadczania człowieczeństwa. Z analizy papieskich wypowiedzi wynika, że istnieje związek między wiarą a kulturą, między tym, co narodowe, i tym, co religijne, gdyż przez wieki wartości chrześcijańskie odnajdywały swoje odzwierciedlenie w dziejach polskiej myśli. Jan Paweł II wielokrotnie nawiązuje do myśli personalistycznej. Personaliści wyróżniają trzy wymiary kultury rozumianej jako działalność człowieka: poznawczy, praktyczny i twórczy. Odpowiada im zakorzeniona w tradycji europejskiej aksjologiczna triada: prawda, dobro i piękno. Zdaniem papieża życie duchowe koncentruje się wokół tych trzech podstawowych wartości. Jan Paweł II zachęca rodaków, aby dbali o rozwój nauki, szukali prawdy o swej historii, kulturze i narodowej tożsamości. Inspiruje słuchaczy, aby cenili sztukę, która otwiera na doświadczenie Boga i kierowali się takimi wartościami moralnymi, które mają na uwadze obiektywne dobro każdej osoby ludzkiej.

EN

During pilgrimages to Poland, sixteen times John Paul II met representatives of universities, researchers and representatives of other fields of Polish culture. From the analysis of the delivered speeches comes a conclusion that culture is a constitutive element of the community of the nation. The Pope emphasizes the primacy of the spiritual over the material culture and sees community of the nation as a communio personarum. He points out that culture allowed the Poles to preserve their national identity, when Poland was not on the map of Europe in the years of partition and occupation. John Paul II appreciates those culture- making factors that allow the Poles to experience a sense of national community. He draws attention to the knowledge of history, development of science and education, works of national art and religious and moral issues. He refers to the Latin culture, and thus confirms the association of Polish culture with the Western European tradition.

3

Dialog Jana Pawła II z Biblią

100%

Seul A.

Język - Szkoła - Religia

|

2012

|

vol. 7

|

issue 2

164-180

PL

Z analizy wypowiedzi papieskich wygłoszonych w Polsce wynika, że Jan Paweł II w ten sposób dobierał środki retoryczne, by jego słowa nie tylko były nośnikiem sensu teologicznego, ale także budziły zachwyt, by poruszały ku dobru. Dialog papieża z Biblią uwidacznia się w literackiej formie artystycznego słowa. Mając na względzie wymienione we wprowadzeniu retoryczne tria officia decendi - cele mówienia, a więc i powinności, jakie stoją przed retorem, warto je wyodrębnić na podstawie analizowanego materiału. Jan Paweł II, realizując pierwszą z powinności mówcy docere, uczy szacunku dla Słowa Bożego. Stamtąd czerpie uzasadnienie dla teologicznych treści, które przybliża słuchaczom swych homilii i przemówień oraz późniejszym ich czytelnikom. Dialog papieża z Biblią jest dialogiem ucznia z Mistrzem: Słowo Boże to nauczyciel, który odsłania przed papieżem swe tajemnice, aby mógł dzielić się nimi z wszystkim ludźmi. Szukając odpowiedzi na pytanie „w jaki sposób papież odwołuje się do tekstów biblijnych, by zachwycić słuchaczy? (delactare). trzeba zwrócić uwagę na stronę stylistyczno-językową papieskich wypowiedzi, która jest przejawem dialogu papieża z Biblią. Mówca korzysta ze środków stylistycznych typowych dla języka biblijnego, a więc paralelizmów, kontrastów, powtórzeń, inkluzji, a także ze słownictwa zaczerpniętego ze Starego i Nowego Testamentu. Nawiązania te mają charakter parafraz, aluzji, krypto- cytatów i cytatów, które spełniają różnorodne funkcje: egzemplifikacyjną, ale- gacyjną, substytucyjną. Mówca stosuje również biblijną kompozycję zbliżoną do układu koncentrycznego znanego zwłaszcza z mów Jezusa zapisanych przez Jana ewangelistę. Mając na uwadze trzecią powinność retora, movere, można stwierdzić, że papież dba o to, aby przekazowi prawd teologicznych towarzyszyła troska o piękno słowa, zgodnie z przekonaniem, że Bóg jest źródłem i wzorem wszelkiego piękna, które nierozerwalnie łączy się z prawdą i w ten sposób prowadzi człowieka ku dobru: doczesnemu i wiecznemu. Papieski dialog z tekstem biblijnym dokonywał się więc zarówno poprzez nawiązania do treści zapisów kanonicznych, jak i poprzez wykorzystywanie środków stylistycznego wyrazu typowych dla nich.

EN

John Paul II during his pilgrimages to Poland referred to the Bible in all kinds of utterances: homilies, speeches, and prayer reflections. The Bible is treated by Christians as a source of theology - locus theologicus. Theologians find in it the source of inspirations for their reflections. John Paul II uses not only the content of the Bible but also its literary form. He often makes use of the biblical motives and refers to the biblical style by using parallelisms, contrasts, repetitions and set of symbols, metaphors and other stylistic means. The orator uses stylistic means that are characteristic for the Old and the New Testament and in this way realizes three aims of an antic rhetoric: docere, delec- tare, movere.

Refine search results

3 Język - Szkoła - Religia

3 Seul A.

1 2013

1 2012

1 2011

Literatura piękna jako tworzywo homilii i przemówień Jana Pawła II wygłoszonych w Polsce w latach 1991–2002

Wspólnototwórczy wymiar kultury narodowej w wypowiedziach Jana Pawła II skierowanych do Polaków

Dialog Jana Pawła II z Biblią