Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 14

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1

Śmierć porwana. O terezińskiej sztuce Hledáme strašidlo Hanuša Hachenburga z 1943 roku

100%
Firlej A.
Slavica Wratislaviensia
|
2019
|
vol. 168
327-335
EN
The stolen death: About the play Hledáme strašidlo by Hanuš Hachenburg from 1943 The puppet theatre play Hledame strašidlo by Hanuš Hachenburg was written in the Terezín/Theresienstadt ghetto in 1943 and over 50 years was hidden in the archive until it was presented to readers and viewers in the 1990s — but it turned out to be still surprisingly valid and cogent. The author, a 14-year-old prisoner of the ghetto, used the conventions of the puppet theatre, the carnival and the fairy tales. The mythical or fairytale like “timelessness” allowed him to show the absurdity of Nazism and — yet unnamed — the Holocaust. The main character of the play, the King, captures Death itself, which soon becomes so ordinary and kitschy that no one is afraid of her. The confinement of Death — a motif known, among others, from the myth of Sisyphus — is an important theme of the theatre in Terezín; it appears also in the German-speaking opera by Peter Kien and Viktor Ullmann, Der Keiser von Atlantis (Emperor of Atlantis). In this article, I show how the old themes of enslaved Death and the dance macabre between extasy and destruction become the symbols of the war, and indeed of the 20th century, which culminates in the devastating forces of the great ideologies and in which there can be found the origins of retrotopia, which is now, according to Zygmunt Bauman, the dominating point of view in East- and West-European and in American discourse.
CS
Únos smrti. O terezίnske divadelnί hře Hledáme strašidlo Hanuše Hachenburga z roku 1943 Divadelní hra Hledáme strašidlo od Hanuše Hachenburga byla napsána v ghettu Terezín / Theresienstadt v roce 1943 a více než padesát let byla ukryta v archivu, aby v 90. letech si našla cestu pro své čtenáře a diváky — a ukázalo se, že je překvapivě platná a přitažlivá. Autor, čtrnáctiletý vězeň ghetta, využil konvencí loutkového divadla, karnevalu a pohádek. Mýtická nebo pohádková „nadčasovost“ mu umožnila ukázat absurditu nacismu a — tehdy ještĕ nemenovaného — holocaustu. Hlavní postava hry, Král, zachytí samotnou Smrt, která se brzy stane tak obyčejnou a kyčovitou, že se ji nikdo nebude bát. Únos smrti — motiv známý mimo jiné i z mýtu Sisyfa — je důležitým tématem divadla v Terezíně; objevuje se také v německojazyčné operě Petera Kiena a Viktora Ullmanna Der Keizer von Atlantis (Císař Atlantidy). V tomto textu ukazuji, jak se staré motivy zotročené Smrti a danse macabre mezi extázi a zničení stávají symbolem války a celého dvacátého století, v který vyvrcholily ničivými sily velké ideologie a kde lze nalézt počátky retrotopie, která je podle Zygmunta Baumana dominantním hlediskem ve východním, západoevropským a americkým diskurzu.
2

O „ukrytym” w prozie Michala Ajvaza i Piotra Pazińskiego

100%
Firlej A.
Slavia Occidentalis
|
2013
|
issue 70/2
57-64
PL
In this essay I juxtapose the output of Michal Ajvaz and Piotr Paziński, analyzing it as a similar literary strategy for metaphorising the concept of the “re-start” in the history of culture. The starting point is a similar phenomenon in North American literature, described by Eliot Weinberger, who uses a (not explicitly declared) psychoanalytic methodology. Key references, in addition to the modernist inspiration, are also: the urban text, Talmudic imaging, the phenomenon of memory/palimpsest and the possibility or impossibility of the artistic representation of the Holocaust.
3
Publication available in full text mode
Content available

Dwa teatry. O opisywaniu czegoś, czego nie ma

100%
Firlej A.
Poznańskie Studia Slawistyczne
|
2017
|
issue 12
363-369
PL
Lektury. Recepcja literackich i artystycznych dzieł o Szoa
4
Publication available in full text mode
Content available

Od badań nad wątkami żydowskimi do nowego literaturoznawstwa

100%
Firlej A.
Poznańskie Studia Slawistyczne
|
2017
|
issue 12
357-362
PL
Lektury. Recepcja literackich i artystycznych dzieł o Szoa
5
Publication available in full text mode
Content available

From Report to Mythus. Jiří Kolář’s Plays as Creative Transformation of the Shoah Testimonies

100%
Firlej A.
Poznańskie Studia Slawistyczne
|
2017
|
issue 12
79-91
PL
Kolář’s plays Chléb náš vezdejší and Mor v Athénách, written at the turn of the fifties and the sixties, are the examples of aestheticization of testimonies and other texts about the Shoah. Kolář’s creative path is in a way pars pro toto of artistic and literary search of many authors reacting to the experience of Shoah and to many texts describing this hecatomb. Doubt in the previous aesthetics and in the polyphonic load of words is one of the most common experiences in the second half of the 20th century – until now. The author activates memory or cultural connotations of receiver and by eliminating a factual layer that could became a psychological safety valve that distracts, focuses a viewer (reader) on the most important and by it the most difficult to bear: to the event itself.
6
Publication available in full text mode
Content available

Między amnezją i anamnezą Indywidualna pamięć historyczna wobec dominujących narracji

100%
Firlej A.
Poznańskie Studia Slawistyczne
|
2019
|
issue 16
7-12
PL
Szesnasty numer „Poznańskich Studiów Slawistycznych” dotyczy problemu jednostkowej pamięci historycznej i kulturowej oraz jej repre­zentacji wobec kolektywnego zapominania i odpominania. Na obszarze Słowiańszczyzny i Bałkanów manipulowanie pamięcią zbiorową stanowi trwały modus zmagania się z historią. Odpominane/odpamiętywane in­dywidualne narracje tzw. słabych bohaterów funkcjonują jako „przeciw­-historia” (według Michela Foucaulta), alternatywna reprezentacja prze­szłości, a w pewnych warunkach także jako ruch oporu wobec władzy. W posttraumatycznej historii Europy powtarzalnym mechanizmem jest również wyparcie powracające w sztuce w postaci fantazmatów (teza Jacquesʼa Lacana), które stanowią dla zbiorowości źródło nieoczywistego poznania – jak anamneza.
7
Publication available in full text mode
Content available

Mácha w awangardowym teatrze E. F. Buriana

100%
Firlej A.
Poznańskie Studia Slawistyczne
|
2011
|
issue 1
EN
This essay is devoted to the Czech avant-garde stage-adapter from the 1930's and 1940's, Emil František Burian and his theatre D34 (also called “Dečko”). Burian adapted the output of the romantic poet, Karel Hynek Mácha, for the stage, using it to explore and express his conception of avant-garde theatre. In the words of Burian, Mácha was the “Czech Shakespeare”, far from any realism, so the meaning of his output, staged in the traditional, realistic theatre, was distorted. Trying to find the right way of staging Mácha, Burian finds his own idea of the new theatre, inspired by the conceptions of the Russian stageadapters Vakhtangov and Tairov. The most important categories in the Burian’s theatre were: motion, light and music. Burian was looking for a way to translate the language of unrealistic, romantic literature into the modern language of theatre. In cooperation with M. Kouřil and J. Lehovec he created what was known as Theatergraph, which began the era of “multimedia” performances. Burian’s modern conceptions of actor’s play also inspired others.
8
Publication available in full text mode
Content available

Mimo princip zodpovĕdnosti. Schizofrenické evangelium Bohumila Hrabala v interpretaci Józefa Tischnera

100%
Firlej A.
Poznańskie Studia Slawistyczne
|
2022
|
issue 23
321-330
EN
The article is devoted to the story The Schizophrenic Gospel by Bohumil Hrabal and a little-known interpretation of this prose bythe famous Polish philosopher and theologian Józef Tischner. Plato, Hegel, Berkeley, Heidegger: these four names in Tischner‘s work lead to Hrabal‘s thinking and his gospel. The philosopher discusses in detail the specific perception of reality which according to him is transformed into a phenomenon or image of reality in Hrabal‘s prose, and as such acquires the same status as the reality of a dream. This approach can be combined with surrealism and phenomenology. Philosophy and literature evaluate the most phenomena irreversibly and undeniably; recurring events and events that do not involve visible changes or consequences are usually neglected. They do not require answers, so they do not mean responsibility. Hrabal writes about such aworld “outside the principle of responsibility“ in his Gospel, and Tischner in his interpretation.
9
Publication available in full text mode
Content available

Topologia czeskiej literatury XIX wieku

100%
Firlej A.
Bohemistyka
|
2019
|
issue 3
392-395
10
Publication available in full text mode
Content available

Polityka picia. Kilka przypadków z powojennego czeskiego teatru

100%
Firlej A.
Bohemistyka
|
2019
|
issue 3
352-364
EN
The sketch is devoted to five post-war Czech theatrical plays in which the motifs of the feast and alcohol are the signs of belonging or not belonging to the specified community and in most cases intertwine with the theme of politics: Audience of V. Havel, Švejkův vnuk of L. Balák, Nože a růže aneb topless party of M. Urban, Růže pro Marketu of M. Viewegh and Nahniličko of I. Kraus. The analysis is based mainly on the antropological models of feast offered by Michael Dietler, Brian Hayden and Claude Grignon, but their model of ‘diacritic feast’ is modified for the needs of the sketch. In the above mentioned dramas, the way of feasting and the favourite type of alcohol indicates the position of the character as the ‘stranger’ (like in Audience, Švejkův vnuk) or the ‘ruler’, ‘leader’ (Nože a růže anebo topless party). Drinking alcohol provides also a specific dramatic rhythm. Additionaly in Viewegh’s and Kraus’ play the state of intoxication metaphorizes the “abnormal” period of velvet revolution or the transformation. The ritual of feasting organizes the scenery, rhythm and movement of characters, activating a number of cultural associations. The gradual “opening” of the characters, caused by changes in their consciousness, reveals inner motivation, unmask the superficiality of the bond, conduct a parallel between the individual and the collective imagery.
PL
Szkic poświęcony jest pięciu powojennym czeskim sztukom teatralnym, w których motywy uczty i alkoholu są przejawami przynależności do określonej społeczności, a w większości przypadków przeplatają się z tematem polityki: Audience V. Havla, Švejkův vnuk L. Baláka, Nože a růže aneb topless party M. Urbana, Růže pro Marketu M. Viewegha i Nahniličko I. Krausa. Analiza opiera się głównie na antropologicznych modelach uczty opisanych przez Michaela Dietlera, Briana Haydena i Claude’a Grignona, przy czym ich model „święta diakrytycznego” został zmodyfikowany na potrzeby szkicu. We wspomnianych dramatach sposób ucztowania i ulubiony rodzaj alkoholu wskazuje pozycję bohatera jako „nieznajomego” (jak np. w dramatach Audience czy Švejkův vnuk) lub „władcy”, „lidera” (jak np. w Nože a růže anebo topless party). Picie alkoholu zapewnia również specyficzny dramatyczny rytm. Dodatkowo w sztuce Viewegha i Krausa stan odurzenia metaforyzuje „nienormalny” okres aksamitnej rewolucji lub transformacji. Rytuał biesiadowania organizuje scenerię, rytm i ruch postaci, aktywując szereg stowarzyszeń kulturalnych. Stopniowe „otwieranie się” bohaterów, spowodowane zmianami w ich świadomości, ujawnia wewnętrzną motywację, demaskuje powierzchowność więzi między nimi, ukazuje paralelę między indywidualnym a zbiorowym wyobrażeniem.
11
Content available remote

Życie po wybuchu. Refleksy transformacji w czeskiej dramaturgii po 1989 roku

100%
Firlej A.
Bohemistyka
|
2012
|
vol. 12
|
issue 2
130-147
EN
This essay is devoted to the analysis of Czech theatre reflections on the reality after the political transformation in the Middle-East Europe. The review of the chosen plays, written in the years 1994-2006, contains short theoretical investigations of the M. Bambusek’s, L. Balak’s and J. Topol’s texts, fulfilled with the notes on D. Drabek’s and M. Urban’s works. There were some repeated motives to be observed in the analysed texts: waiting for the barbars, feeling of the epistemological and social chaos, neotribalism and the crisis of the inter-human communication (language). Useful category, derived from the American sociology, is ‘backlash’, the state after the explosion. This is the psychological (also in the sense of social psychology) state, that pushes to irrational and sometimes dangerous decisions, taken only to relieve the feeling of uncertainty and nostalgia. This state of ‘backlash’ is observed and artistically commented by the authors of the analysed plays.
12
Publication available in full text mode
Content available

Działalność Towarzystwa Polsko-Czechosłowackiego w Poznaniu (1923–1938)

100%
Firlej A.
Bohemistyka
|
2021
|
issue 2
13

Sieroty po dyktatorach. Paradoksy zmiany pokoleniowej w polskiej i czeskiej literaturze po 1989 roku

100%
Firlej A.
|
2016
|
vol. 64
|
issue 7: Słowianoznawstwo
149-160
PL
Esej stanowi przyczynek do refleksji nad momentem transformacji, kiedy reżim totalitarny ustępuje wobec tendencji demokratyzacyjnych (na przykładzie czeskim i polskim). Zalew literatury popularnej, nagłe poszerzenie oferty kulturalnej, sprzężone z rozwojem Internetu (ze wszystkimi konsekwencjami mentalnymi tego zjawiska), skutkuje między innymi obniżeniem znaczenia literatury, przeformułowaniem jej roli, co z kolei powoduje frustrację twórców, którzy walczyli z poprzednim ustrojem. Ustępujący totalitaryzm – a jego istotą jest upolitycznienie wszelkich przejawów społecznej egzystencji z kulturą na czele ‒ pozostawia pustkę; ta z kolei wywołuje u niedawnych dysydentów/opozycjonistów poczucie paradoksalnej tęsknoty za minionym i skłania ich do postrzegania nowej rzeczywistości jako wrogiej i obcej. Nasila się poczucie zagrożenia (teza o „niszczeniu inteligencji”: M. Kundera, B. Skarga, M. Janion, P. Czapliński), pojawia się literatura nostalgiczna (A. Stasiuk, I. Dousková, P. Brycz), powstają sztuki teatralne, eksploatujące poczucie zagrożenia, dezintegracji, demonstrujące rozczarowanie nową rzeczywistością (L. Balák, D. Drábek, J. Topol).
CS
Tato esej zabývá se reflexi (na českém a polském příkladů) o době transformaci, kdy totalitní režim ustupuje, a demokratizační tendence se prosazují. Expanze populární literatury, náhlé rozšíření kulturní nabídky, spojené s rozvojem internetu (se všemi důsledky tohoto mentálního jevu), vede mimo jiné ke snížení významu literatury, přeformulovaní její roli, což způsobuje frustrace umĕlců-disidentů, kteří proti předchozímu režimu bojovali. Zmizení totality – a její podstatou je politizace všech forem sociální existenci (a kultury) – zanechává ‘prázdno’; paradoxní touha po minulosti vede předchozí disidenty k vnímaní nové reality jako nepřátelské. Z toho vyplývá rostoucí pocit nebezpečí (teze o „zničení inteligence”: M. Kundera, B. Skarga, M. Janion, P. Czapliński), objeví se nostalgická literatura (A. Stasiuk, I. Dousková, P. Brycz) a divadelní hry, ve kteréch se využívá pocit rozpadu a zklamání novou realitou (L. Balák, D. Drábek, J. Topol).
XX
This essay is devoted to reflection (on Czech and Polish literary and drama examples) on the moment of transition, when the totalitarian regime gives way to the democratic tendencies. The expansion of popular literature, many cultural offerings coupled with the development of the Internet (with all the consequences of this mental phenomenon), cause among others, a reduction of the importance of literature and frustration of the creators, who fought the previous regime. Retiring totalitarianism – and its essence is the politicization of all forms of social existence – leaves a kind of ‘void’; this in turn results in paradoxical sense of longing for the past and leads former dissidents to perceive the new reality as hostile. There is a growing sense of a danger (the thesis of „the destruction of intelligence”: M. Kundera, B. Skarga, M. Janion, P. Czapliński), a nostalgic literature appears (A. Stasiuk, I. Dousková, P. Brycz) as well as the new theatre plays, exploiting the sense of disintegration, demonstrating the disappointment of current times (L. Balák, D. Drábek, J. Topol).
14
Publication available in full text mode
Content available

Ponowoczesność i Zagłada. Recepcja dzieł o Szoa w Europie Środkowej i Południowej

63%
Firlej A., Pieniążek-Marković K.
Poznańskie Studia Slawistyczne
|
2017
|
issue 12
11-13
PL
Wstęp
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.