Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 14

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Wartości w nazwiskach genetycznie niemieckich na Warmii u schyłku XVIII wieku

100%
Guz M.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2015
|
vol. LXI
17-28
PL
Badaniem objęto nazwiska o niemieckiej genezie, odnotowane na Warmii pod koniec XVIII wieku. Celem artykułu jest znalezienie odpowiedzi na pytanie, jakie wartości i antywartości zostały utrwalone w antroponimach z badanego okresu. Materiał badawczy do niniejszego szkicu pochodzi z czasopisma „Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands“, z zeszytu specjalnego pt. „Die Bevölkerung des Ermlands 1773. Die ältesten Präsentationstabellen des Hochstifts. Band 3 – Register“. Jest to kataster sporządzony przez Niemców po pierwszym rozbiorze Polski dla celów podatkowych na Warmii. Analizę przeprowadzono na podstawie wybranych przykładów. Zbiór warmińskich nazwisk wskazuje, jakie wartości ceniono najbardziej lub na jakie cechy charakteru lub wyglądu zwracano baczną uwagę. Należą tu nazwiska z klas: «Witalność i jej brak»; «Chudość i otyłość / nieumiarkowanie w jedzeniu»; «Erudycja i prostactwo»
EN
The study encompassed surnames of German origin, recorded in Warmia at the end of the 18th century. Its aim was to find out what values and anti-values were preserved in anthroponyms of the period. The study material was taken from the periodical “Zeitschrift für die Geschichte und Altertumskunde Ermlands“ from its special volume entitled “Die Bevölkerung des Ermlands 1773. Die ältesten Präsentationstabellen des Hochstifts. Band 3 – Register”. It is a cadastral register prepared by the Germans for fiscal purposes in Warmia after the first partition of Poland. The analysis was conducted on selected examples. The set of Warmian surnames indicates what values were most esteemed or what traits of personality or appearance attracted people’s attention. These are surnames belonging to the following classes: Vitality or a lack thereof; Thinness and obesity / Intemperance in eating; Erudition and crudeness.
2

Zum Stereotyp der alten Jungfer

100%
Guz M.
Prace Językoznawcze
|
2007
|
issue 9
27-49
EN
A survey concerning the stereotype of an old maid, conducted among students, provided the basis for this study. The questionnaire form included 18 questions. The respondents were asked about the connotations of this term, its definition and the characteristic features of a spinster. They could provide open answers to the questions. The questions referred to the topicality and relevance of the term and its synonyms as well as to the external appearance, personality traits, behaviour of an old maid and professions most frequently performed by old maids. The students were also asked whether the figure of an old maid had its place in culture (literature, film), and whether this term was established in the language (idioms, proverbs, sayings). In addition, information was collected on the reasons for becoming a spinster, the disadvantages and advantages of being a spinster and social attitudes towards old maids as well as the age at which a single woman is considered to be an old maid.
3
Publication available in full text mode
Content available

Zu den lituaischen Lehnwörtern in ausgewählten Wörterbüchern der polnischen Sprache

100%
Guz M.
Linguistica Copernicana
|
2011
|
issue 2(6)
339-348
EN
The paper examines the frequency of words of Lithuanian origin in selected, recently published, Polish language dictionaries. The conducted research shows that the frequency of such words is low. There are only three Lithuanisms in the Słownik etymologiczny języka polskiego by W. Boryś and in the Słownik etymologiczny języka polskiego by K. Długosz-Kurczabowa there are none. The low frequency of these words is discussed in many scholarly works, both those on Polish literary language and those on the Polish language in the Kresy area (the easter borderlands). This paper tries to establish the reasons behind this situation. The reasons are, as the subject literature shows, historical, geographical, practical, aesthetic, cultural and administrative in nature.
4

Benennungen der Rektoren, Kantoren und Organisten der Pfarrschule in Rößel (1420–1931)

100%
Guz M.
Białostockie Archiwum Językowe
|
2016
|
vol. 16
DE
Dieser Beitrag beschäftigt sich mit den Benennungen der Rektoren, Kantoren und Organisten der Pfarrschule in Rößel (Ermland) in den Jahren 1420–1931. Die zu erforschende Liste der Namen stammt aus der „Geschichte der Pfarrgemeinde SS. Petri und Pauli in Rößel” von Georg Matern aus dem Jahre 1935. Die Absicht dieses Beitrags ist die Benennungen der Rektoren, Kantoren und Organisten darzustellen, ihre Familiennamen etymologisch und in Hinsicht auf ihre Wortbildungsstruktur zu erläutern.
PL
Przedmiotem analizy w niniejszym artykule są nazwania rektorów, kantorów oraz organistów szkoły parafialnej w Reszlu (na Warmii) w latach 1420–1931. Lista poddana badaniu pochodzi z publikacji pt. „Geschichte der Pfarrgemeinde SS. Petri und Pauli in Rößel” Georga Materna z roku 1935. Celem tego artykułu jest zaprezentowanie nazwań osób wymienionych w tytule i zbadanie ich nazwisk pod względem etymologicznycm oraz słowotwórczym.
EN
The subject of the analysis carried out in this article are names of rectors, cantors and organists of a parish school in Reszel (Warmia) in 1420–1931. The analyzed and researched list comes from the publication „Geschichte der Pfarrgemeinde SS. Petri und Pauli in Rößel” by George Matern of 1935. The purpose of the article is to present names of individuals listed in the title and research their surnames with regard to their etymology and word formation.
5

Lexikalische Archaismen im Märchen Die Karawane von Wilhelm Hauff

100%
Guz M.
Prace Językoznawcze
|
2014
|
issue 16/1
63-72
EN
The subject of this article are lexical archaisms presented in the fable Caravan by the German writer Wilhelm Hauff, who died in his prime. The purpose of the work is to find an answer to, among others, the following questions: How may the excerpted anachronistic vocabulary be divided? Which parts of speech do occur among the gathered archaisms and what is their structure? The analysed material is categorised into four groups: 1. lexemes with chronological label, 2. lexemes with chronological label and label concerning stylistic range, 3. anachronistic lexemes with label concerning stylistic range and 4. supposed archaisms. In three groups, nouns are the most frequently occurring parts of speech and only in the second group there are more verbs than nouns. Most of the nouns are basic words.
6
Content available remote

Familiennamen der Juden in Preußen (im Bereich der Buchstaben A und B)

100%
Guz M.
Annales Neophilologiarum
|
2013
|
issue 7
31-41
EN
The subject of this thesis concerns the surnames of Jews in Prussia from Ernst G. Lowenthal‘s publication entitled Juden in Preußen. Biographisches Verzeichnis. In this publication, an attempt was made to present the profile of the working population (lawyers, doctors, educators, scientists, entrepreneurs, film directors, directors of theatres, bankers, politicians, writers, etc.) in Prussia from 1780 to approximately 1930. The purpose of my article was to perform an etymological and structural analysis of the selected group of the discussed names. The discussed names have been classified into four groups. In the analyzed corpus there are many multi-motivational names. As far as their etymology is concerned, one may note the influence of G erman and Hebrew as well as Slavic languages.
DE
Der Gegenstand dieses Beitrags sind die Familiennamen der Juden aus der Publikation „Juden in Preußen. Biographisches Verzeichnis“ von Ernst G. Lowenthal. In diesem Verzeichnis wurde der Versuch unternommen einen möglichst repräsentativen Querschnitt der berufstätigen Bevölkerung Preußens (Juristen, Ärzte, Pädagogen, Wissenschaftler, Unternehmer, Regisseure, Theaterleiter, Bankiers, Politiker, Schriftsteller usw.) von 1780 bis in die Krisenzeit um 1930 zu geben. Die Absicht meiner Skizze ist es, eine semantisch-etymologische und strukturelle Analyse einer ausgewählten Gruppe dieser Judennamen darzustellen. Die besprochenen Familiennamen wurden vier Hauptgruppen zugeteilt. Im analysierten Korpus kommen viele Familiennamen vor, die mehr als eine Motivation haben. Bei der Bildung der jüdischen Namen in Preußen lässt sich auch der Einfluss anderer Sprachen als des Deutschen und Hebräischen bemerken. Im Forschungsmaterial wurden u.a. slawische Elemente festgestellt.
PL
Przedmiotem artykułu są nazwiska Żydów pochodzące z publikacji: „Juden in Preussen. Bibliographisches Verzeichnis” Ernsta G. Lowenthala. W tej publikacji zaprezentowano przekrój ludności Prus zatrudnionej na znaczących stanowiskach (prawnicy, lekarze, pedagodzy, naukowcy, przedsiębiorcy, reżyserzy, dyrektorzy teatrów, bankierzy, politycy, pisarze itd.) od 1790 do około 1930 roku. Celem mojego artykułu jest dokonanie analizy semantyczno-etymologicznej i strukturalnej wybranej grupy nazwisk. Omawiane nazwiska podzielono na cztery grupy. W analizowanym korpusie występują także nazwiska wielomotywacyjne. W nazwiskach żydowskich w Prusach widoczny jest wpływ nie tylko języka niemieckiego czy hebrajskiego, ale także języków słowiańskich.
7

Semantische Kategorien der Eponyme französischer Herkunft im Deutschen

100%
Guz M.
Prace Językoznawcze
|
2012
|
issue 14
97-109
EN
The subject of this paper are French-origin inflected words in the German language. It focuses on the semantic division of the words extracted from the publication by Rudolf Köster entitled: Eigennamen in deutschen Wortschatz. Ein Lexikon. The collected lexemes were assigned to 33 thematic subjects, including archeology, botany, chemistry, gastronomy, geology, physics, religion, etc.
8
Publication available in full text mode
Content available

Ausgewählte Aspekte der Wortbildung im Werk Europäisches Reisebuch von Kasimir Edschmid

100%
Guz M.
Acta Neophilologica
|
2020
|
vol. XXII/2
7-16
EN
This paper discusses selected word formation aspects in Kasimir Edschmid’s diary describing his travels across Europe. The aim of the paper is to present derivatives, compounds and acronyms from several chapters in the discussed work. The answers to the following questions are sought: What structures can be found among derivatives and compounds? What semantic groups can be distinguished in the corpus under scrutiny? What other properties characterize the analysed vocabulary? The group of adjectival derivatives is more numerous than that of noun derivatives. The set of compounds contains frequent examples of compounds with a proper noun as the first segment. Acronyms are very rare. Other features of the examined vocabulary include, among others, hybrid formations and foreign terms.
9
Publication available in full text mode
Content available

Gallizismen im Roman „Lotte in Weimar” von Thomas Mann

100%
Guz M., Ermland-Masuren U.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica
|
2012
|
vol. 08
EN
The subject of this paper are words of French origin, occurring in Thomas Mann’s novel, “Lotte in Weimar”. The author uses numerous Gallicisms for stylistic reasons. The plot of the novel covers the 18th and the beginning of the 19th century, when the influence of the French language on the German language was very strong. The paper emphasizes the degrees of assimilation of French vocabulary in the German language system. Consequently, the collected material, derived from one hundred pages of the novel, has been divided into two large groups: 1) borrowings without German word-formation means, 2) borrowings with German or Germanized word-formation means in terms of derivation and composition. Noun borrowings in unaltered and altered forms are prevalent among the group of words without German word-formation means. In terms of derivation, the most numerous group is made up of verbs and participles. As regards composition, there were compounds observed containing both modified elements and modifiers of French origin. Nouns account for the largest share of the vocabulary collected, while adjectives and adverbs are less frequent.
10

O chrematonimach w reportażach Melchiora Wańkowicza z tomu Anoda i katoda

100%
Guz M.
Prace Językoznawcze
|
2020
|
issue XXII/4
41–56
PL
Przedmiotem artykułu są chrematonimy w reportażach Melchiora Wańkowicza z tomu Anoda i katoda. Celem niniejszego opracowania jest prezentacja różnorodności tej kategorii onimicznej. Chrematonimy przyporządkowano pięciu kategoriom: nazwy przedsięwzięć kulturowych, nazwy instytucji, nazwy firm, nazwy pojazdów oraz nazwy produktów. W obrębie poszczególnych kategorii rozróżniono liczne podkategorie, np. wśród nazw przedsięwzięć kulturowych występują w dziele M. Wańkowicza m.in.: tytuły książek, czasopism, artykułów w czasopismach, tytuły felietonów samego autora. Z kolei w nazwach różnych rodzajów instytucji wymienia się m.in.: nazwy instytucji związanych z kulturą, instytucji finansowych. W nazwach organizacji, towarzystw wyróżniono przykładowo: organizacje rolnicze, wojskowe, pomocowe i wiele innych. Poświęcono także uwagę kategorii przejściowej między toponimią a chrematonimią, czyli nazwom budynków oraz nazwom odznaczeń – falaronimom. Ponadto założeniem niniejszego szkicu jest ukazanie, jaką funkcję pełnią chrematonimy w analizowanych tekstach. Największy zbiór stanowią nazwy przedsięwzięć kulturowych. W tej grupie dominują tytuły książek. Chrematonimy w Anodzie i katodzie najczęściej pełnią trzy podstawowe funkcje: funkcję lokalizacji w przestrzeni, funkcję socjologiczną oraz informacyjną.
EN
The article deals with chrematonyms in reports by Melchior Wańkowicz from the Anoda i katoda collection. The aim of the study is to present the diversity of this onymic category. The excerpted chrematonyms were assigned to five categories: names of cultural enterprises, names of institutions, names of companies, names of vehicles and names of products. Numerous subcategories were identified within each category, e.g. the names of cultural enterprises in Wańkowicz’s texts include titles of books, periodicals, articles in periodicals and titles of Wańkowicz’s feuilletons. Furthermore, the names of institutions include names of cultural institutions and financial institutions. The names of organisations and associations include: agricultural, military, aid organisations and others. Some attention was also devoted to a transition category between toponymy and chrematonymy, i.e. names of buildings and names of orders – phalaronyms. The set of cultural enterprises is the largest, with book titles dominating. Moreover, the aim of the study is also to demonstrate the function of chrematonyms in the texts under analysis. The chrematonyms in the Anoda i katoda collection typically perform three basic functions: the function of spatial location, the sociological function and the informational function.
11
Publication available in full text mode
Content available

Niemieckie słownictwo marynistyczne w publikacji Maritimes Wörterbuch Jürgena Gebauera i Egona Krenza. Wybrane zagadnienia

100%
Guz M.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2019
|
vol. LXVII
105-119
PL
Celem niniejszego artykułu jest analiza językowa słownictwa marynistycznego ze słownika Maritimes Wörterbuch zusammengestellt von Jürgen Gebauer und Egon Krenz (1989). W opracowaniu omówiono zagadnienia morfologiczne oraz problem składni. Materiał badawczy został zanalizowany także pod kątem onomastyki, poruszono również kwestie zapożyczeń oraz żargonu żeglarskiego. W słowniku, podobnie jak w całym języku niemieckim, występuje bogactwo złożeń. Uwagę przyciąga bogaty repertuar przydawek rzeczownikowych. W źródle, o którym mowa, odnotować można eponimy, kryptonimy, nazwy wydarzeń historycznych oraz ergonimy (nazwy instytucji). Żargon marynarski nieznacznie nacechowany jest ekspresywnością
EN
The aim of this article is to analyse maritime vocabulary in the publication Maritimes Wörterbuch zusammengestellt von Jürgen Gebauer und Egon Krenz (1989). Morphological issues and syntax problems will be discussed. The research material will also be analysed in terms of onomastics and the issue of borrowings and sailing jargon will be discussed. The dictionary, and the German language in general are rich in complexities. The rich repertoire of noun additives attracts attention. The source in question includes eponyms, cryptonyms, names of historical events and ergonyms (names of institutions). Naval jargon is not very expressive.
12

Pflanzennamen in Form dreigliedriger Komposita

100%
Guz M.
Prace Językoznawcze
|
2013
|
issue 15/2
37-46
EN
This paper discusses the names of the plants in three-word compounds. The research material was taken from Pflanzennamen und botanischeFachwörter. BotanischesLexikon by Rudolf Schubert and Günther Wagner. The names of the plants were evaluated according to the criterion of the two-word structure of each compound. In this way, the analyzed names were divided into two groups with the following structures: 1. Basic word + compound 2. Compound + basic word The groups were then analyzed in terms of form and semantics. As far as form is concerned, it has been found that in the majority of cases the compounds are composed of nouns and rarely of other speech elements. Concerning semantics, it is interesting that in the second group, i.e. compound + basic word, both components of the compound belong almost exclusively to the same thematic groups.
13
Publication available in full text mode
Content available

Lässt sich das grammatische Genus bei Insektenbezeichnungen semantisch begründen?

100%
Guz M.
Acta Neophilologica
|
2005
|
issue VII
119-129
EN
The present paper deals with the problem of assigning the grammatical gender in insect neunes, which has not been investigated so far. We decided to apply the semantic criterion taking into account the views and opinions shared by such grammarians as Consentius, Grimm and Wienold. The problems is discussed referring to the criteria of insect classification. The insects, divided into groups, were studied in terms of grammatical gender. The clear and definite advantage of one gender provided the basis for assigning a given grammatical gender to this group. The most explicit and unambiguous result was obtained while applying the criterion of „Way of living”. Following this criterion, it was found that only insects of the feminine gender live in organized communities.
14
Publication available in full text mode
Content available

Die Naturgewalt in deutschen Familiennamen

100%
Guz M.
Rozprawy Komisji Językowej ŁTN
|
2018
|
vol. 65
37-49
PL
Przedmiotem artykułu są nazwiska niemieckie utworzone od nazw żywiołów. Materiał badawczy pochodzi ze słowników: Hansa Bahlowa, 1976, Deutsches Namenlexikon. Familien- und Vornamen nach Ursprung und Sinn erklärt, Suhrkamp, Baden-Baden; Josefa Karlmanna Brechenmachera, 1957–1960, Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. A–J, C.A. Starke Verlag, Limburg a.d. Lahn; tegoż, 1960–1963, Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. K–Z, C.A. Starke Verlag, Limburg a.d. Lahn; Duden. Familiennamen. Herkunft und Bedeutung. Bearbeitet von Rosa und Volker Kohlheim, 2005, Dudenverlag, Mannheim–Leipzig–Wien–Zürich; Maksa Gottschalda, 1954, Deutsche Namenkunde. Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung, de Gruyter, Berlin oraz Horsta Naumanna, 1989, Familiennamenbuch, VEB Bibliographisches Institut, Leipzig. W opracowaniu poszukuje się odpowiedzi na pytania o budowę słowotwórczą nazwisk. Występują tu nazwiska niederywowane słowotwórczo, derywaty oraz nazwiska zdaniowe. Pod względem semantyki większość zestawionych nazwisk to antroponimy jednomotywacyjne. Nieliczne nazwiska są pochodzenia dolnoniemieckiego, a niektóre posiadają odmianki graficzne.
EN
The subject of the paper is German surnames derived from names denoting elements. The research material originates from the following dictionaries: Hans Bahlow, 1976, Deutsches Namenlexikon. Familien- und Vornamen nach Ursprung und Sinn erklärt, Suhrkamp, Baden-Baden; Josef Karlmann Brechenmacher, 1957–1960, Etymologisches Die Naturgew alt in de utschen Familien amen ... 49 Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. A–J, C.A. Starke Verlag, Limburg a.d. Lahn; Josef Karlmann Brechenmacher, 1960–1963, Etymologisches Wörterbuch der Deutschen Familiennamen. K–Z, C.A. Starke Verlag, Limburg a.d. Lahn; Duden. Familiennamen. Herkunft und Bedeutung. Bearbeitet von Rosa und Volker Kohlheim, 2005, Dudenverlag, Mannheim–Leipzig–Wien–Zürich; Max Gottschald, 1954, Deutsche Namenkunde. Unsere Familiennamen nach ihrer Entstehung und Bedeutung, de Gruyter, Berlin; Horst Naumann, 1989, Familiennamenbuch, VEB Bibliographisches Institut, Leipzig. The study is an attempt to search for an answer concerning the derivational morphology of surnames. The corpus subjected to analysis includes non-morphologically-derived surnames, derivatives and sentence-derived surnames. In terms of semantics, the majority of the surnames under analysis are anthroponyms with a single motivation. A few surnames are of Low German origin. Some surnames of the analysed material have graphical varieties.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.