Artykuł stanowi przegląd stuletniego dorobku piśmiennictwa polskiego, na temat zasady kontradyktoryjności w postępowaniu cywilnym bez oceny przedstawionych teorii i wyrażenia własnych poglądów autora. Kolejno zostały omówione poglądy: 1) Antoniego Okolskiego, zwolennika zasad nieingerencji państwa w postępowanie, wolnego rozporządzania przez strony postępowaniem oraz kontradyktoryjności; 2) Karola Lutostańskiego, którego zdaniem system oficjalno-śledczy lepiej odpowiada potrzebom postępowania cywilnegoi niż system dyspozycyjno-kontradyktoryjny; 3) Eugeniusza Waśkowskiegoi, według którego zasada kontradyktoryjności jest przydatniejsza w procesie dla wykrycia prawdy materialnej; 4) W ładysława Siedleckiego, który w miejsce początkowo uznawanej przez siebie zasady kontradyktoryjności, wprowadził pojęcie zasady współdziałania podmiotów postępowania, jako odpowiadającej socjalistycznemu postępowaniu cywilnemu; 5) Jerzego Jodłowskiego, obrońcy zasady kontradyktoryjności w socjalistycznym postępowaniu cywilnym, w szczególności w związku z pojawieniem się koncepcji zasady współdziałania. Na tle sporu między zwolennikami zasady kontradyktoryjności i zasady współdziałania wspomniano o wysuniętej przez Włodzimierza Berutowicza koncepcji współdziałania pozytywnego i negatywnego między podmiotami postępowania.
W artykule przedstawiony jest system obsadzania stanowisk sędziowskich oraz ławniczych w Bułgarii, na Węgrzech, w Polsce, w Niemieckiej Republice Demokratycznej, w Rumunii, w Czechosłowacji i w Związku Socjalistycznych Republik Radzieckich. Obsadzanie to odbywa się w zasadzie w drodze wyborów . Jedynie w Polsce sędziowie są powoływani, zaś w Rumunii sędziowie sądów wojskowych są mianowani. Powołanie sędziego według prawa polskiego odpowiada jednak w swej istocie wyborowi sędziego według prawa węgierskiego i czechosłowackiego. W Bułgarii, NRD, Czechosłowacji i ZSRR sędziowie są wybierani na czas oznaczony , zaś w innych państwach socjalistycznych są on i wybierani (powoływani) na czas nie o znaczony. Tryb wyborów sędziów i ławników może być trojaki: bezpośredni przez obywateli, przez terenowe organy władzy państwowe j i przez na czelne organy władzy państwowej. W systemie prawnym każdego z państw socjalistycznych przyjęty jest w szerszym lub węższym zakresie każdy z tych trybów. Jeżeli chodzi o sędziów, wybory bezpośrednie istnieją tylk o w prawie bułgarskim, gdzie w ten sposób wybiera się sędziów sądów rejonowych i okręgowych oraz w ZSRR, gdzie w ten sposób wybiera się sędziów sądów najniższego stopnia, a mianowicie rejonowych (miejskich) sądów ludowych. W NRD, Rumunii i ZSRR wybory sędziów powiązane są z systemem terenowych organów władzy państwowej. Sędziowie wszystkich sądów w tych państwach, z wyjątkiem sądów najwyższych i sądów wojskowych , a w ZSRR także sądów najniższego stopnia wybierani są przez wspomniane organy. Natomiast na Węgrzech, w Polsce i Czechosłowacji jedynie naczelne organy władzy państwowej wyposożone są w prawo wybierania (powoływania) sędziów. W innych państwach socjalistycznych naczelne organy władzy państwowej wybierają jedynie sędziów sądów najwyższych i sądów wojskowych. Jeżeli chodzi o ławników, wybory bezpośrednie mogą mieć postać dwojaką W Bułgarii ławnicy sądów rejonowych i okręgowych wybierani są przez ogół obywateli. W ZSRR i NRD ławnicy sądów najniższych stopni, a we wszystkich państwach socjalistycznych ławnicy sądów wojskowych , wybierani są na zebraniach obywateli (pracowników, mieszkańców, żołnierzy). Natomiast na Węgrzech, w Polsce i w Czechosłowacji ławników wszystkich sądów , z wyjątkiem sądów wojskowych, wybierają terenowe względnie naczelne organy władzy państwowej , zaś w ZSRR i NRD w ten sposób wybierani są ławnicy wszystkich sądów z wyjątkiem sądów najniższego stopnia i sądów wojskowych. W Bułgarii system ten ma zastosowanie do wyboru ławników Sądu Najwyższego.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.