Search results

1

Elementary memory and its limits. Element and detail in Zygmunt Haupt’s prose

100%

Zehnder C.

Forum Poetyki

|

2023

|

issue 31

EN

Recapitulating major tendencies in Haupt studies, the paper revisits the question of memory models in works by Zygmunt Haupt, and proposes to extend the established, “epiphanic” reading of Haupt’s prose with a geopoetic perspective. Based on numerous examples from Haupt’s works, the paper demonstrates how exuberant details of the lost Galician world tend to grow on the ground of an element seemingly remembered as monolithic and absolute (rain, snow, sand, grass, air, dust, etc.). A certain type of epiphany crystallizes in the emergence of details, focused on surroundings rather than on the subject. Thanks to this externalization of memory through the elements, details gain their specific non-necessary status expressed in the typical Hauptian enumerations. This model is limited by “Polish culturalism” (Andrzej Mencwel), according to which nature constitutes first and foremost “a nonhuman world” – an idea that Haupt seems to share in a moderate, apolitical form. Haupt’s culturalist attitude is further explored by a comparison of some of his American stories with negative descriptions of Californian landscape by Czesław Miłosz and Theodor W. Adorno.

PL

Rekapitulując główne tendencje hauptologii, autor artykułu pyta ponownie o model pamięci w twórczości Zygmunta Haupta i proponuje rozszerzenie ustalonej „epifanicznej” lektury jego prozy o perspektywę geopoetyki. Na materiale licznych opowiadań autora Pierścienia z papieru udowadnia, jak wybujałe szczegóły utraconego świata galicyjskiego wyrastają za każdym razem z jedynego żywiołu pozornie zapamiętanego jako monolityczny i absolutny (deszcz, śnieg, piasek, trawa, powietrze, kurz itd.). W tym wyłanianiu się detali krystalizuje się rodzaj epifanii, która jest skoncentrowana nie tyle na podmiocie, ile na otoczeniu. Poprzez to uzewnętrznienie pamięci – za sprawą żywiołu – szczegóły uzyskują swój specyficzny status niekonieczności, wyrażającej się w typowych dla tego pisarza enumeracjach. Autor artykułu pyta także o granice tego modelu i znajduje je w „polskim kulturalizmie” (Andrzej Mencwel), który w przyrodzie widzi przede wszystkim „świat pozaludzki” i który Haupt w umiarkowanej, apolitycznej formie zdaje się podzielać. Kulturalistyczna postawa Haupta zostaje dookreślona poprzez porównanie niektórych jego opowiadań amerykańskich z negatywnymi opisami krajobrazu Kalifornii przez Czesława Miłosza i Theodora W. Adorno.

2

Sprachkrise, Epiphanie, Flimmern: Von Homannsthal zu Vvedenskij. Ein Vorschlag

100%

Zehnder C.

Studia Germanica Gedanensia

|

2019

|

issue 40

51-63

EN

The writing of the Russian poet Aleksandr Vvedensky (1904–1941) is deeply critical of language and it culminates in the “aesthetic appearance” of erratic symbols. Nevertheless, it cannot be described as a typical high modernist interplay of crisis and epiphany, as a juxtaposition of Vvedenskys Grey Notebook (1932/33) with Hugo von Homannsthal’s A Letter (1902) shows. The “disconnectedness of the world,” this essay argues, is for Vvedensky prior to the language crisis. In contrast to Homannsthal, the mute phenomenality of things, therefore, does not allow or even a momentary new integration. On the other hand, even a radical Avant-garde enactment of the insufficiency of language cannot do justice to that disintegration of the world. With regard to Vvedensky, one could speak, then, of a catastrophic than linguistic or epiphanic Modernism.

PL

Das Schreiben des russischen Dichters Aleksandr Vvedenskij (1904–1941) ist eminent sprachkritisch und kulminiert im „ästhetischem Schein“ erratischer Symbole. Dennoch lässt es sich nicht als Wechselspiel von Krise und Epiphanie beschreiben, wie eine Gegenüberstellung von Vvedenskijs Grauem Heft (1932/33) mit Hugo von Homannsthals Ein Brief (1902) zeigt. Die „Unverbundenheit der Welt“, so die Tese des Artikels, ist bei Vvedenskij der Sprachkrise vorgeordnet. Von der stummen Phänomenalität der Dinge her ist daher anders als bei Homannsthal keine noch so momenthae neue Sinnstiung möglich. Au der anderen Seite kann nach Vvedenskij selbst eine radikal-avantgardistische Demonstration der Sprachinsuffizienz dem „Zerall“ der Welt nicht gerecht werden. Statt nur von einer sprachspielerischen oder epiphanischen könnte man insoern von einer katastrophalen Moderne sprechen.

3

Norwid's "tatarski czyn". Between hierarchy and eruption (semantics, contexts, and consequences)

100%

Zehnder C.

Studia Norwidiana

|

2019

|

vol. 37 English Version

17-42

EN

Drawing on a scholarly polemic of the 1930s, this paper differentiates between two ways of understanding and translating Cyprian Norwid’s formula “tatarski czyn,” as ‘Tatar deed’ (from the Polish czyn) or as ‘Tatar rank’ (from the Russian chin according to the Tsarist Table of Ranks). The aim is to show how the eruptive versus the hierarchical readings of “tatarski czyn” have influenced the opinions on Norwid’s dialogic treatise Promethidion (1851) and, more generally, on his criticism of the utopian thought of Polish Romanticism and of Russian po-litics. It was Adam Mickiewicz who in the 1820s and 1830s pointed to the homonymy between czyn and chin and its potential in enacting ambivalences between the seemingly incommensurable imaginaries of eruption and hierarchy. Moreover, Mickiewicz already linked both understandings of czyn with a stereotypical Tatar, or Mongolian, “Asianness.” In this respect, Norwid’s formula is fairly conventional. What is genuinely original, however, is how Norwid turns Mickiewicz’s earlier ideas against those of the later Mickiewicz who, in his Paris Lectures on the Slavs (1840–1844), seems to glorify the “Tatar deed.” In contrast to the “bloody ladder” of Russian bureaucracy and the irrational tendency in Mickiewicz’s activism, Norwid suggests a “gradual labor” culminating in, not erupting with, the deed (Promethidion). This aspect of Norwid’s metaphorical thought is shown in a parallel reading with the philosopher August Cieszkowski who, in his Prolegomena to Historiosophy (1838), conceptualized history as a “texture of deeds” leading to institutions. Similarly, Norwid’s positive notion of the deed, i.e. his revision of Romantic activism, should be situated beyond the alternatives of eruption and hierarchy.

4

„Tatarski czyn” Norwida między hierarchią a erupcją (semantyka, konteksty, konsekwencje)

100%

Zehnder C.

Studia Norwidiana

|

2019

|

vol. 37

17-42

PL

Opierając się na polemice między Stanisławem Cywińskim a Ignacym Fikiem z lat 30. XX w. artykuł rozróżnia dwa sposoby rozumienia norwidowskiego wyrażenia „tatarski czyn”: jako ‘akcja’ lub jako ranga (z rosyjskiego czin według carskiej Tabeli rang). Celem artykułu jest ukazanie, w jaki sposób erupcyjne i hierarchiczne odczytania „tatarskiego czynu” wpłynęły na opinie na temat Promethidiona (1851) i, szerzej, na norwidowską krytykę utopijnej myśli polskiego romantyzmu i rosyjskiej polityki. Adam Mickiewicz w latach dwudziestych i trzydziestych XIX w. wskazywał na homonimię między wyrazami czyn a czin oraz na jej potencjał w tworzeniu ambiwalencji między pozornie nieprzystającymi wyobrażeniami erupcji i hierarchii. Ponadto Mickiewicz powiązał oba rozumienia słowa czyn ze stereotypową tatarską lub mongolską „azjatyckością”. Pod tym względem sformułowanie Norwida jest konwencjonalne. Oryginalne jest jednak to, jak Norwid obraca wcześniejsze idee Mickiewicza przeciwko późniejszym poglądom autora Dziadów, który w swoich prelekcjach paryskich zdaje się gloryfikować „czyn tatarski”. W przeciwieństwie do „krwawej drabiny” rosyjskiej biurokracji i irracjonalnej tendencji w aktywizmie Mickiewicza, Norwid proponuje „stopniową pracę”, której kulminacją, a nie erupcją, jest czyn. Ten aspekt wyobraźni Norwida ukazany jest w równoległej lekturze z myślą filozofa Augusta Cieszkowskiego, który w swoich Prolegomenach do historiozofii określił historię jako „tkaninę czynów” prowadzącą do instytucji. W podobny sposób pozytywne wyobrażenie Norwida o czynie, czyli jego rewizja romantycznego akty-wizmu, powinno sytuować się poza alternatywami erupcji i hierarchii.

EN

Drawing on a scholarly polemic of the 1930s, this paper differentiates between two ways of understanding and translating Cyprian Norwid’s formula “tatarski czyn,” as ‘Tatar deed’ (from the Polish czyn) or as ‘Tatar rank’ (from the Russian chin according to the Tsarist Table of Ranks). The aim is to show how the eruptive versus the hierarchical readings of “tatarski czyn” have influenced the opinions on Norwid’s dialogic treatise Promethidion (1851) and, more generally, on his criticism of the utopian thought of Polish Romanticism and of Russian po-litics. It was Adam Mickiewicz who in the 1820s and 1830s pointed to the homonymy between czyn and chin and its potential in enacting ambivalences between the seemingly incommensurable imaginaries of eruption and hierarchy. Moreover, Mickiewicz already linked both understandings of czyn with a stereotypical Tatar, or Mongolian, “Asianness.” In this respect, Norwid’s formula is fairly conventional. What is genuinely original, however, is how Norwid turns Mickiewicz’s earlier ideas against those of the later Mickiewicz who, in his Paris Lectures on the Slavs (1840–1844), seems to glorify the “Tatar deed.” In contrast to the “bloody ladder” of Russian bureaucracy and the irrational tendency in Mickiewicz’s activism, Norwid suggests a “gradual labor” culminating in, not erupting with, the deed (Promethidion). This aspect of Norwid’s metaphorical thought is shown in a parallel reading with the philosopher August Cieszkowski who, in his Prolegomena to Historiosophy (1838), conceptualized history as a “texture of deeds” leading to institutions. Similarly, Norwid’s positive notion of the deed, i.e. his revision of Romantic activism, should be situated beyond the alternatives of eruption and hierarchy.

Refine search results

2 Studia Norwidiana

1 Forum Poetyki

1 Studia Germanica Gedanensia

4 Zehnder C.

1 2023

1 2021

2 2019

Elementary memory and its limits. Element and detail in Zygmunt Haupt’s prose

Sprachkrise, Epiphanie, Flimmern: Von Homannsthal zu Vvedenskij. Ein Vorschlag

Norwid's "tatarski czyn". Between hierarchy and eruption (semantics, contexts, and consequences)

„Tatarski czyn” Norwida między hierarchią a erupcją (semantyka, konteksty, konsekwencje)