Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 12

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

O sposobach tworzenia nazw miejscowości w świetle etymologii ludowej

100%
Rogowska-Cybulska E.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2015
|
issue 19
271-283
EN
The paper discusses the ways in which Polish place names were created, in the light of their folk etymologies. The author uses the example of selected morphological reinterpretations of place names from various regions of Poland. By comparing folk-etymologized place names, and the words and expression that they indicate as bases for derivation, the paper shows that, in fact, folk etymology divides Polish toponyms into similar structural categories as scientific etymology: the primary, the secondary, and the compound. Very few re-etymologized place names do not fit into any of these types. In details, however, pseudoetymologies differ from the results of onomastic research with regard to the methods of creation of place names. Among other differences, the former tend to prefer certain structural types, especially compounds, and display a greater degree of tolerance for phonetic differences.
2
Publication available in full text mode
Content available

Odniesienia do Boga w trójmiejskich inskrypcjach pamiątkowych

100%
Rogowska-Cybulska E.
Język - Szkoła - Religia
|
2014
|
vol. 9
|
issue 2
187-204
PL
Artykuł omawia rolę wyrazów Bóg, Jezus, Chrystus, Duch Święty, Pan oraz ich derywatów słowotwórczych zawartych w różnych komponentach napisów pamiątkowych: w akcie upamiętnienia, w akcie motywacji upamiętnienia, w informacjach o czasie ufundowania nośnika inskrypcji pamiątkowej lub jego fundatorach oraz w cytatach stanowiących kulturowy komentarz upamiętnienia.
EN
The article describes the role of words God, Jesus, Christ, Holy Spirit, Lord and their formative derivatives included in different components of memorial inscription: in the act of commemoration, in the act of the motivation of commemoration, in the information about the time of the establisment of the medium of the memorial inscriptions or its founders and in the quotes making a cultural comment of commemoration.
3
Publication available in full text mode
Content available

Ksiądz jako wyraz motywowany i motywujący w procesie (re)interpretacji etymologicznej

100%
Rogowska-Cybulska E.
Język - Szkoła - Religia
|
2011
|
vol. 6
317-333
PL
Przedstawione wyżej opisy dowodzą, że wyraz ksiądz wielokrotnie uczestniczył w procesie reinterpretacji słowotwórczej – zarówno jako wyraz motywowany, jak i motywujący – w polszczyźnie dawnej i współczesnej, w ich odmianach gwarowej i potocznej. O takiej aktywności tego rzeczownika zadecydował splot różnorodnych czynników wewnątrz- i zewnątrzjęzykowych. Te pierwsze to z jednej strony niepodzielność słowotwórcza tego wyrazu i brak jego czytelnej więzi semantycznej z genetyczną podstawą nominacyjną, z drugiej zaś – przypadkowe i nieprzypadkowe podobieństwo fonetyczne do wyrazów książę, księga i księżyc. Podstawowym zewnątrzjęzykowym powodem wielości prób włączenia tego rzeczownika do rodziny słowotwórczej i obudowania go siatką relacji semantycznych jest natomiast niezmiennie ważna rola księży w polskim życiu publicznym.
EN
The article discusses the role of a word ksiądz in the process of an etymological interpretation and reinterpretation in the bygone and contemporary Polish language. In the process of reinterpretation the word appears in the role of a reinterpreted word, which means underlying the reinterpretation by means of other words such as książę, księga i księżyc and also in the role of a reinterpreting word, by means of which other words (e.g. księżyc) are reinterpreted
4
Publication available in full text mode
Content available

O motywach religijnych w etymologiach ludowych polskich nazw miejscowości

100%
Rogowska-Cybulska E.
Język - Szkoła - Religia
|
2012
|
vol. 7
|
issue 2
77-88
EN
The aim of the article is to show the general mechanisms of functioning religious motives within folk etymology (morphological reinterpretation) that concerns Polish names of the places. They refer to the Catholic religion and the knowledge and image of heathen beliefs. The article proves that the religious motivation displays in folk etymologies of Polish names of the places in two ways: 1) by selecting a basic noun (or one of the basic nouns) for a particular name of the place a common noun connected with a belief or a religion, or a proper noun which appears in religious writings, next the justification of the legitimacy of the selection, as in the etymologies of the folk names Myszyniec (according to a folk etymology created from a noun misja (a mission)) and Swarożyn (from the word Swaróg), 2) by the justification of the legitimacy of the selection for a basic noun a particular local name of the word which belongs to another semantic field of a religious character as in the folk etymologies of names Częstochowa (‘a city which often hides from pilgrims’ or ‘a city famous for the picture of Virgin Mary, which is often hidden behind another picture and is shown on special occasions’) and Kurzętnik (a place in which there was a lot of fire in heathen times).
5
Publication available in full text mode
Content available

O „świętych słowach” zakrzepłych w nazwach polskich miejscowości. Uwag o motywach religijnych w etymologiach ludowych ciąg dalszy

100%
Rogowska-Cybulska E.
Język - Szkoła - Religia
|
2013
|
vol. 8
|
issue 2
7-19
EN
The article presents the folk etymologies of names of cities and towns, which are founded on statements connected with religious problems. In article are discussed the following names: Puck, Siewierz, Wizna, Warszawa, Grajewo, Białaszewo, Komosewo, Sulewo, Łosewo, Bożejewo, Niepruszewo, Dopijewo, Konaszewo, Karasiewo, Radziejów, Kroczewo, Złotopolce, Niepiekła, Domaniewice, Świniogóra, Dobranowice and Staniątki. The author juxtaposes all the folk etymologies of these names and compares them structurally and semantically with their scientific etymologies.
6
Publication available in full text mode
Content available

Obraz księdza w etymologiach ludowych nazw polskich miejscowości

100%
Rogowska-Cybulska E.
Studia Gdańskie
|
2018
|
issue 42
209-230
PL
Artkuł poświęcony jest wizerunkowi kapłanów zawartemu w etymologiach ludowych nazw miast, miasteczek, osad i wsi, czyli w błędnych z naukowego punktu widzenia objaśnieniach pochodzenia jakiegoś wyrazu, opartych na podobieństwie jego formy do innych wyrazów lub na innych swobodnych skojarzeniach. Okazuje się, że obraz księdza odtworzony na podstawie wtórnych wykładni semantycznych wybranych nazw miejscowych nie jest zbyt bogaty, nie zawiera bowiem wielu istotnych cech składających się na ogólne wyobrażenie kapłana katolickiego, takich jak odprawianie mszy świętych, udzielanie sakramentów świętych innych niż chrzest, głoszenie kazań, prowadzenie katechezy, troska o sprawy finansowe parafii, mimo że motywy te można często spotkać w podaniach historycznych nieodnoszących się do pochodzenia nazwy miejscowej. Jednak z drugiej strony, twórcy podań etymologicznych stosunkowo dokładnie scharakteryzowali kapłanów w zakresie innych cech. W świetle poddanych analizie etymologii ludowych do zadań księży należą: udzielanie sakramentu chrztu świętego, krzewienie i obrona wiary, osobista pobożność, autorytet moralny, inicjowanie założenia i rozwoju danej miejscowości. Ponadto podania etymologiczne zwracają uwagę na pewne charakterystyczne materialne aspekty życia dawnych kapłanów: strój (komża), miejsce zamieszkania (plebania), sposób podróżowania (bryczka) oraz rozrywki (uczty i polowania).
EN
The article describes the image of priests presented in folk etymologies of the names of the cities, towns and villages, that is in explanations of the origins of words which are incorrect from the scholarly point of view, being based on the similarity of their form to other words. It turns out that the image of the priest which is created on the grounds of secondary semantic interpretations of selected places is not especially rich, since it does not refer to many of the essential activities which constitute the general image of a Catholic priest, such as saying mass, administering other sacraments such as baptism, preaching, giving religious instruction, looking after the financial issues of the parish. However, all these motifs can often be found in historical legends which do not refer to the origins of the place names. On the other hand, the makers of legends described priests relatively precisely in terms of other features. In the light of the analysed folk etymologies, priests are responsible for giving the sacrament of baptism, propagating and defending the faith, setting an example of personal piety and moral authority, initiating the creation and development of the place and its surroundings. Furthermore, the legends focus attention on certain characteristic material aspects of priests’ lives, such as vestments (surplice), place of residence (presbytery), means of transport (britzka) and entertainment (feasts and hunting).
7
Content available remote

THE CREATION OF 'FORMATIVE PARAPHRASES' IN THE TEXTS OF ADVERTISEMENTS (IN THE CONTEXT OF REMARKS ABOUT THE WORD FORMATION OF NON-STANDARD LANGUAGES) (Polish title - below)

100%
Rogowska-Cybulska E.
Slavia Meridionalis
|
2009
|
vol. 9
38-46
EN
(Title in Polish - 'O kreowaniu 'parafraz slowotwórczych' w tekstach reklam (w kontekscie uwag o slowotwórstwie jezyków niestandardowych'). The article concerns the ways of understanding the terms of 'non-standard languages' and 'non-standard word formation'. It also concerns one of the non-standard formative means used as a persuasive tool in the texts of advertisements which is the usage of formative paraphrases in the neighbourhood of derivatives or the words created as derivatives. The formative paraphrases created for the needs of advertisements differ mainly from the standard formative paraphrases in the following ways: 1) the choice of improper basic word for a paraphrased word, 2) the lack of concord in the number of formative themes which appear in the paraphrased word and the number of basic words used in its paraphrase, 3) the improper selection of genus proximum.
8

O funkcji objaśniającej etymologii ludowych polskich toponimów

100%
Rogowska-Cybulska E.
Język Polski
|
2018
|
vol. 98
|
issue 1
74-86
PL
Funkcja objaśniająca etymologii ludowych toponimów polega na odwołaniach do współczesnej – najczęściej potocznej i stereotypowej – wiedzy o świecie, m.in. o realiach topograficznych, społecznych, kulturowych itp. dotyczących danej miejscowości, regionu i całej Polski, o początkach osad ludzkich, o dawnych warunkach życia ludzi, o dawnych wierzeniach, wydarzeniach i o nazwach osobowych.
EN
The explanatory function of folk etymologies of toponyms relies on the reference to contemporary, usually colloquial and stereotypical knowledge of the world, e.g. about topographic, social, cultural realities concerning a particular place, region or the whole Poland, about the beginnings of settlements, about former living conditions, former beliefs, events and proper names.
9

„Twixnijmy to razem…” O derywatach czasownikowych w tekstach reklam

100%
Rogowska-Cybulska E.
Język Polski
|
2019
|
vol. 99
|
issue 2
103-117
PL
Artykuł dotyczy funkcjonowania czasownikowych derywatów słowotwórczych w tekstach reklam. Autorka dostrzega, że wartość perswazyjną mają w nich następujące zastosowania czasowników podzielnych słowotwórczo: neologizmy słowotwórcze afiksalne i paradygmatyczne (np. twixnąć), kontaminacje słowotwórcze (np. GGadać), reinterpretacje słowotwórcze (np. REALizuj – rzekomo od nazwy sieci sklepów Real), tekstowe uwypuklenia rzeczywistej budowy słowotwórczej (np. STOPujemy, nawadnia – woda), tekstowe sąsiedztwo derywatów czasownikowych i innych niż wyrazy dla nich podstawowe słów należących do tego samego gniazda słowotwórczego (np. przyjeżdżasz – wyjeżdżasz), stosowanie czasowników o jednakowych formantach (np. zrealizuj – zbuduj). Okazuje się, że tekstowa aktywność perswazyjna derywatów czasownikowych jest znaczna, ale środkiem perswazji słowotwórczej charakterystycznym wyłącznie dla czasowników jest tylko zestawianie w tekście czasowników dokonanych i niedokonanych.
EN
The article concerns functioning formative verbal derivatives in the texts of advertisements. The author notices that a persuasive value is placed in the following usages of formatively divided verbs in the texts of advertisements: formative neologisms (e.g. twixnąć), formative contamination (e.g. GGadać), formative reinterpretations (e.g. REALizuj – allegedly created from the name of the chainshop Real), text emphasis of real formative structure (e.g. STOPujemy, nawadnia – woda), text vicinity of verbal derivatives and differentthan their basic words belonging to the same formative family (e.g. przyjeżdżasz – wyjeżdżasz), using verbs with identical formants (e.g. zrealizuj – zbuduj). It occurs that persuasive text activity of verbal derivatives is significant, but the means of formative persuasion, which is characteristic only of verbs, is only a juxtaposition of perfective and imperfective verbs in the same text.
10

Etymologie ludowe nazw miejscowości zawarte w Legendach i podaniach Kurpiów

100%
Rogowska-Cybulska E.
Prace Językoznawcze
|
2019
|
issue XXI/2
139–159
EN
The article presents the folk etymologies of names of villages and cities, which are contained in book Legendy i podania Kurpiów (selection and editing I. Choroszewska-Zyśk, M. Samsel, M. Grzyb, Ostrołęka 2008), especially the names of villages and cities situated in Kurpie and near Kurpie: Chudek, Dobry Las, Jazgarka, Jednorożec, Mały Płock, Ostrołęka, Serafin, Szwed, Tatary, Wykrot and Zbójna. The author juxtaposes all the folk etymologies of these names and compares them structurally and semantically with their scientific etymologies.
PL
Artykuł przedstawia ludowe podania etymologiczne nazw wsi i miast zawarte w książce Legendy i podania Kurpiów (wybór i redakcja I. Choroszewska-Zyśk, M. Samsel, M. Grzyb. Ostrołęka 2008), w szczególności artykuł dotyczy nazw wsi i miast znajdujących się na Kurpiach i w ich okolicy: Chudek, Dobry Las, Jazgarka, Jednorożec, Mały Płock, Ostrołęka, Serafin, Szwed, Tatary, Wykrot i Zbójna. Autorka zestawia wszystkie ludowe etymologie tych nazw i porównuje je strukturalnie i semantycznie z etymologią naukową
11
Publication available in full text mode
Content available

Nazwy roślin a obraz wierzeń pogańskich w powieściach o polskim średniowieczu

63%
Rogowska-Cybulska E., Doroszewski P.
Język - Szkoła - Religia
|
2014
|
vol. 9
|
issue 1
22-34
PL
Przedmiotem analizy w artykule jest fragment zagadnienia związanego z zasobem i funkcjami nazw roślin stosowanych w pięciu powieściach historycznych (Rzepicha, matka królów… F. S. Jezierskiego, Stara baśń J. I. Kraszewskiego, Lelum-Polelum W. Przyborowskiego, Ojciec i syn K. Bunscha oraz Puszcza A. Gołubiewa), których akcja rozgrywa się w Polsce od czasów przedhistorycznych po początek XI wieku. W opisie funkcji nazw roślin tekst ten nawiązuje do koncepcji A. Stoffa, który wyodrębnił sześć funkcji, jakie motywy roślinne mogą pełnić w dziełach literackich. Jedną z nich jest funkcja symboliczna. Użyte w pięciu analizowanych powieściach w tej funkcji motywy botaniczne odgrywają ważną rolę w kreowaniu obrazu wierzeń religijnych. W powieściach o wczesnym średniowieczu obraz wierzeń pogańskich został zdominowany przez stereotyp świętych dębów, w Rzepisze przejęty z kultury antycznej, w czterech pozostałych powieściach – rodzimy, dość podobny, ale nie całkiem jednakowy. Uzupełniają go użycia innych nazw roślin (np. nazw zbóż, ziół), ale, po pierwsze, nie mają one takiej wagi i wyrazistości, po drugie – ich zestaw jest dla każdego z opisywanych utworów odmienny.
EN
This paper discusses the range and functions of the plant names used in five historical novels (“Rzepicha, matka królów…” by F.S. Jezierski, “Stara baśń” by J.I. Kraszewski, “Lelum-Polelum” by W. Przyborowski, “Ojciec i syn” by K. Bunsch and “Puszcza” by A. Gołubiew), the action of which is set in Poland from pre-historical times until the beginning of the eleventh century. In the description of the plant names the paper refers to A. Stoff’s conception, who distinguished six functions of plant motifs in the literary works. Among them there is a symbolic function. Botanic motifs used in the five analyzed novels have the symbolic function and play an import role in creating the picture of religious beliefs. In the novels on the early Middle Ages the picture of pagan beliefs is dominated by a stereotype of holy oaks. In the “Rzepicha” this picture is drawn from the ancient culture, whereas in the other four novels it is based on native beliefs, although it differs to some extent in each of them. This picture of beliefs is supplemented by other plant names (e.g. of cereals or herbs). However, these names have neither an equivalent importance and clarity, nor they occur in the same combination in each novel.
12
Content available remote

Profesor Małgorzata Milewska-Stawiany

63%
Rogowska-Cybulska E., Sroka K. A.
Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
|
2016
|
vol. 72
7-8
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.