Results found: 2

Search results

Sort By:

Limit search:

Przyjaźń zaprzeczona, przyjaźń niespełniona. Portret Doriana Graya Oscara Wilde’a i Droga do Indii E.M. Forstera

100%

BUDZIAK A.

Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL

2013

vol. 26

issue 3 (103)

The Picture of Dorian Gray (1890; 1891) and A Passage to India (1924) diverge greatly: the novels evoke different imaginary worlds – set in Victorian and Edwardian epochs – and, if read from philosophical perspective, take disparate philosophical paths. Wilde presents the philosophy of ‘new Hedonism’ – a modern version of Epicureanism and Cyrenaicism. Forster, in turn, adapts G.E. Moore’s ethics. However, both novels, in their consideration of friendship, seem grounded in Aristotelianism, which we tend to overlook in that, to use Wilde’ words, it has “saturated modern thought” so deeply that it has become almost invisible. In this essay, Aristotle’s ethics provides the primary philosophical context for the consideration of friendship. As regards Wilde, the essay examines three Aristotelian reasons for perfect friendship: equality or similarity, self-knowledge, and virtue. As regards Forster, the essay is focused on virtue (arete), yet from a characteristically Moorean point of view, that is, as intellectual honesty; it also considers friendship as based on the shared pursuit of excellence (techne). However, looking for an explanation why these Aristotelian reasons for people to become perfect friends are negated or proven inadequate, this essay turns to Emmanuel Levinas. It considers inequality between friends as conducive to the mechanism of commodifying the Other, or denying the Other the status of a person, in the way which would correspond to Levinasian process of thematization. While recognizing the fact that in literature, unlike in systematic philosophy, conceptual symmetry is hardly possible, this essay proposes to regard the perversions of friendship in Wilde as a result of thematization effected through the gaze of an aesthete – in the realm of the private. In Forster, on the other hand, discussing the breakdown of friendship, the essay interprets its failure as the aftermath of thematization happening in language, that is, in the public domain. Finally, as the essay implies, Passage to India gestures to the Aristotelian concept of friendship as located in the public and political realm.

Portret Doriana Graya (1890; 1891) Oscara Wilde’a i Droga do Indii (1924) E.M. Forstera ewokują światy osadzone w odrębnych epokach – wiktoriańskiej i edwardiańskiej – oraz w odmiennych perspektywach filozoficznych. Portret Doriana Graya przetwarza epikureizm i cyrenaizm na „nowy hedonizm”, Droga do Indii natomiast przenosi na język powieści etykę G.E. Moore’a. Oba utwory – w swoich przedstawieniach przyjaźni – wydają się osadzone na gruncie arystotelizmu, co jednak łatwo przeoczyć, ponieważ, cytując Wilde’a, Arystoteles tak „głęboko przeniknął” nasz własny sposób myślenia, że stał się prawie niewidzialny. Arystotelizm stanowi główne odniesienie filozoficzne w tym eseju. U Wilde’a oglądowi poddane są trzy arystotelesowskie powody do zawiązania przyjaźni: równość lub podobieństwo, samopoznanie i cnota. W części poświęconej Forsterowi autorka eseju koncentruje się na jednej już tylko, specyficznie Moore’owskiej, cnocie (arête) – wewnętrznej uczciwości. Ponadto, jako kolejny powód przyjaźni rozważa zjednoczenie się przyjaciół w doskonaleniu umiejętności (techne). Jednakże, szukając wyjaśnienia, dlaczego Arystotelesowskie powody przyjaźni u Wilde’a i Forstera zostają zaprzeczone lub okazują się niewystarczające, autorka zwraca się także ku refleksji Lévinasowskiej i przygląda się zaburzeniom równości między przyjaciółmi przez pryzmat uprzedmiotowienia Innego, swoistej komodyfikacji, która koresponduje z Lévinasowką tematyzacją. Przy zastrzeżeniu, że idealna symetria konceptualna – choć możliwa w systematycznej filozofii – w świecie powieści nie istnieje, esej ten zachęca, by na wynaturzenie przyjaźni u Wilde’a spojrzeć głównie jako na tematyzację dokonującą się w spojrzeniu estety, w sferze relacji prywatnych. Rozważając przyczyny załamania się przyjaźni u Forstera natomiast, proponuje spojrzeć na jej losy przez pryzmat tematyzacji dokonującej się w języku – czyli w domenie publicznej. Ostatecznie więc esej ten zwraca się ku Arystotelesowskiej koncepcji przyjaźni jako wartości ulokowanej w przestrzeni publicznej.

Wyobcowanie rozumu. Postać „szalonego naukowca” na tle dziewiętnastowiecznych teorii choroby

100%

BUDZIAK A.

Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL

2015

vol. 28

issue 2 (110)

This study regards the major figures that are representative of the motif of the mad scientist in British prose fiction in the 18th and 19th centuries, from Jonathan Swift’s 'mad inventors' to Mary Shelley’s Frankenstein to late Victorian vivisectionists. The essay has two foci. Firstly, it views literature and the discourses of mental illness as closely related. Thus, it describes the mental and temperamental aberrations of the literary 'mad scientists' with the terminology that was typical for the 19th century (including the notions of 'melancholy,' 'monomania,' 'moral madness,' or 'dementia praecox'). It also seeks to show how writers reflected the changing approaches to madness, by emphasizing either moral or physiological aspects in the literary descriptions of the behaviour that was deemed mad (manic, obsessive, hysterical, apathetic or anti-social). The second focus of this essay is on various literary incarnations of the mad scientist and the cultural functions performed by such stereotypical depictions. The question, thus, is not only how madness was represented in literature, but also why scientists – in particular, doctors and psychiatrists – were presented by writers as mad. With a view to investigating this problem, this essay shows how writers responded to a range of dilemmas arising when medical, physiological and neurological researches were conducted. It proposes to see these problems as grouped within three categories: the concern with loneliness, isolation and cognitive solipsism (1), the problem of cruel curiosity, or 'epistemophilia,' manifesting itself in maniac vivisectionism (2), and the issue of the materialistic explanations of psychological and mental illnesses (3). Taking into consideration the literary tradition from Swift to Wells, and its criticism, this essay shows regularities and links in the development of the motif of the mad scientist. In its conclusion, in agreement with the explanation provided by Anne Stiles, this study stresses that, while seeking to provide a moral critique of science, literature, perhaps inadvertently, stigmatized the scientist.

Artykuł ukazuje najważniejsze postacie literackie reprezentatywne dla motywu szalonego naukowca w prozie brytyjskiej osiemnastego i dziewiętnastego wieku, od „szalonych wynalazców” Jonathana Swifta, przez Frankensteina Mary Shelley, po wiktoriańskich wiwisekcjonistów. Przedstawione w tekście analizy ogniskują się wokół dwóch kwestii. Po pierwsze wskazano w nim na ścisły związek literatury i dyskursów odnoszących się do choroby psychicznej, a zaburzenia umysłu i nastroju szalonych naukowców opisano za pomocą terminologii używanej w wieku dziewiętnastym (w tym za pomocą kategorii takich jak „melancholia”, „monomania”, „szaleństwo moralne” czy „dementia praecox”). Ponadto starano się ukazać, w jaki sposób pisarze odzwierciedlali w swoich utworach zmieniające się rozumienie szaleństwa, podkreślając w literackich opisach zachowań uznawanych za szalone (maniakalne, obsesyjne, histeryczne czy antyspołeczne) bądź moralne, bądź fizjologiczne jego aspekty. Po drugie artykuł ukazuje różne literackie wcielenia szalonego naukowca oraz funkcje kulturowe spełniane przez takie stereotypowe wyobrażenia. W tym kontekście należy zapytać nie tylko o sposób, w jaki szaleństwo było opisywane w literaturze, lecz także, dlaczego pisarze przedstawiali naukowców – zwłaszcza lekarzy i psychiatrów – jako szalonych. Aby na to pytanie odpowiedzieć, ukazano podejście pisarzy do dylematów związanych z prowadzeniem badań medycznych, fizjologicznych i neurologicznych. Artykuł proponuje ujęcie tej problematyki za pomocą trzech kategorii: (1) samotności, izolacji i solipsyzmu poznawczego; (2) okrutnej ciekawości, czy też „epistemofilii”, przejawiającej się w maniakalnym wiwisekcjonizmie; (3) materialistycznych wyjaśnień chorób psychicznych i umysłowych. Analizując tradycję literacką od Swifta do Wellsa, a także krytykę, z jaką się ona spotykała, artykuł wskazuje na prawidłowości i odniesienia obecne w rozwoju motywu szalonego naukowca. W zakończeniu, zgodnie z koncepcją Anne Stiles, podkreślono, że podejmując próbę moralnej krytyki nauki, literatura – prawdopodobnie w sposób niezamierzony – uczestniczyła w stygmatyzacji naukowca. Tłum. Patrycja Mikulska

Refine search results

2 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL

2 BUDZIAK A.

1 2015

1 2013

Search results

Przyjaźń zaprzeczona, przyjaźń niespełniona. Portret Doriana Graya Oscara Wilde’a i Droga do Indii E.M. Forstera

Wyobcowanie rozumu. Postać „szalonego naukowca” na tle dziewiętnastowiecznych teorii choroby