Search results

1

Mowa i pismo – dwie komplementarne formy języka

100%

Sadziński R.

Społeczeństwo. Edukacja. Język

|

2014

|

vol. 2

151-156

EN

One gets the impression that the written form of the language implementation is preferably used as reference of linguistic analysis. In contrast, the article – not least on the basis of Jacques Derrida’s De la grammatologie – supports the thesis that all realizations of both, the spoken and the written language, are complementary. Consequently, they should be treated equally in the analysis. Also the legitimacy of the hitherto dominant print-based definitions of grammatical units has been criticized.

2

Sylwetka naukowa profesora Alfreda Tarantowicza

100%

Sadziński R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica

|

2000

|

vol. 02

3

Generierungsoffene Verarbeitung deutscher Nominalkomposita als lexikographische Aufgabe

100%

Sadziński R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica

|

2000

|

vol. 02

DE

Der Aufsatz ist ein leicht modifizierter Nachdruck aus: K. Donhauser, L. M. Eichinger (Hrsg.), Deutsche Grammatik - Thema mit Variationen, Verlag C. Winter, Heidelberg 1998, S. 215-221.

PL

Tworzenie nowych złożeń nominalnych w języku niemieckim należy zarówno do gramatyki, jak i do leksykografii. W artykule poruszono problem tzw. morfemu łącznikowego (Fugenelement). Autor rozważa możliwość ich notacji leksykograficznej analogicznie do formantów deklinacyjnych

4

Die Leistung der Nominalphrase (NP) im Deutschen - und im Polnischen

100%

Sadziński R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica

|

1997

|

vol. 01

DE

Der Aufsatz ist eine leicht erweiterte Fassung des Beitrags aus der Festschrift für Aleksander Szulc zum 70. Geburtstag (Plus ratio quam vis, Wyd. Uniwersytetu Jagiellońskiego, Kraków 1997, s. 149-156).

PL

Artykuł jest poświęcony funkcjom związanym z frazą nominalną w języku niemieckim i polskim. Wskazano na podobieństwa i różnice. Podstawowa różnica polega na tym, że fraza nominalna w języku polskim nie otwiera obligatoryjnej pozycji dla determinantów (rodzajnika bądź jego substytutów). Za to bardziej zróżnicowane jest obsadzanie miejsc postpozycyjnych w polskiej NP. Niemiecka fraza nominalna nie zna w zasadzie funkcji augmentatywnej. Funkcja deminutywna wspólna jest obydwu językom, ale jej dystrybucja jest zróżnicowana.

5

Präliminarien zur Analyse des deutschen Artikels

100%

Sadziński R., Uniwersytet Łódzki I. F. G.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

1982

|

vol. 003

PL

W artykule przedstawiono kilka wstępnych rozważań dotyczących analizy rodzajnika w języku niemieckim. Poruszono probiera statusu morfologicznego rodzajnika, a także zwrócono uwagę na doniosłość testów składniowych, które mogą być pomocne w analizie funkcjonalnej rodzajnika.

6

Der bestimmte und unbestimmte Artikel. Zum Forschungsstand

100%

Sadziński R., Uniwersytet Łódzki K. J. N. i. S.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

1983

|

vol. 007

PL

W artykule podjęto próbę prześledzenia interpretacji opozycji między rodzajnikiem określonym i nieokreślonym, opozycja ta rozpatrywana jest nader często w kategoriach: znany/nieznany. Autor starał się pokazać, że mamy tu do czynienia z bardziej złożonymi współzależnościami.

7

Determination des Substantivs. Zum Forschungsstand

100%

Sadziński R., Uniwersytet Łódzki K. J. N. i. S.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

1983

|

vol. 007

PL

Artykuł poświęcony jest sposobom wyrażania określoności/nieokreśloncnści w językach nie posiadających rodząjnika - w języku polskim i rosyjskim. W oparciu o literaturę przedmiotu zestawiono najważniejsze wykładniki omawianej kategorii, wśród których szyk zdania i zaimki nieokreślone bądź wskazuj ące/anaforyczne odgrywają rolę pierwszoplanową.

8

Kryteria analizy walencyjnej

100%

Sadziński R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

1992

|

vol. 026

DE

Der Aufsatz stellt einige strittige Probleme der Valenzanalyse zur Diskussion. Es geht vor allem um die valenztheoretische Einstufung der Adverbialbestimmungen. Da Adverbialbestimmungen bei Proverben obligatorisch sind, wird postuliert, nur bei solchen Verben adverbiale Aktanten gelten zu lassen, die (die Verben) in ihrer semantischen Struktur Proverben implizieren.

9

Affirmative Negation. Zur Sprachphilosophie in der Lyrik Ingeborg Bachmanns

100%

Sadziński R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria

|

1984

|

vol. 11

PL

Negacja jest konstruktywnym elementem liryki Bachmann. Określenie afirmatywna negacja nie jest tutaj efektownym oksymoronem, lecz nazwą zabiegu twórczego, jaki stosuje autorka Maliny w obliczu faktu, że „język nie zawiera ani jednego wy razu, o który naprawdę chodzi". Bachmann ucieka się do dynamicznego ujęcia znaczenia: jest ono każdorazowo zawarte między danym wyrażeniem a jego negacją. Odpowiada temu swoista budowa wiersza.

10

Zum Ursprung der Artikelkategorie im Deutschen

100%

Sadziński R., Łódź U.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

1983

|

vol. 005

PL

W artykule podjęto próbę weryfikacji i usystematyzowania ogólnie znanych faktów w odniesieniu do powstania kategorii rodzajnika w języku niemieckim. i tak np. zanik końcówek przypadków spowodował nie tyle bezład w relacjach syntaktycznych, gdyż język wykazuje tu wyjątkową redundację, ile raczej neutralizację opozycji reterencjalny: metajęzykowy. Tu też autor upatruje główną przyczynę pojawienia się kategorii rodzajnika. Główna uwaga skupiona jest na rodzajniku określonym. Rodzajnik nieokreślony jako chronologicznie późniejszy ma wg tej koncepcji wypełniać lukę na styku funkcji rodzajnika określonego.

11

Intertextuelle Relevanz bei Franz Kafk

100%

Sadziński R., Universität Łódź P. F.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica

|

2014

|

vol. 10

PL

Teksty są co najmniej w dwójnasób transcendentne. Z jednej strony poprzez język, tworzywo tekstu, który konstytuując się w diachronii i funkcjonując w synchronii, transcenduje (transzendiert) – żeby użyć sformułowania Karla Jaspersa – (za)przeszłą rzeczywistość w postaci powstałych wtedy znaków i ich znaczeń w nieznaną z tamtej perspektywy przyszłość, a więc i w naszą teraźniejszość. Z drugiej zaś istniejące już teksty wchodzą z sobą w interakcję, co powoduje, że tworzą się niejako hiperteksty w czasie i w przestrzeni. Jest jeszcze i trzeci wymiar – to autor tekstu i czytelnik (każdy z osobna), którym tekst pozwala – jak mówi Gerhard Kurz – wyjść „poza siebie”, bo tylko wtedy odczuwamy potrzebę powrotu do „własnego ja”, odrzucając po drodze kolejną maskę (gr.łac. persona). W artykule pokazano to na przykładzie tekstów Franza Kafki. Spośród wielu poruszonych tam wątków ograniczmy się tutaj jedynie do toposu syren, które zniewalały żeglarzy swym śpiewem. U Kafki syreny już definitywnie nie śpiewają, wobec czego Odyseusz niepotrzebnie kazał zatykać sobie uszy woskiem. Kafka stawia tylko kropkę nad i, bo już i we wcześniejszej literaturze niemieckiej ten śpiew cichł coraz bardziej. I tak w znanej pieśni Heinego Loreley poeta już nie jest pewny skuteczności śpiewu syren – on jedynie chce w to wierzyć: „Wierzę, że fale w końcu pochłoną i żeglarza i łódź”. Bo w czasach nihilizmu śpiew – i sztuka w ogóle – traci swą moc. W balladzie Rybak Goethego syrena wprawdzie jeszcze tryumfuje, ale to nie za sprawą śpiewu. Śpiew bowiem dominuje w drugiej zwrotce („Śpiewała do niego, mówiła do niego”), natomiast rybak pogrąża się w odmętach morza dopiero w czwartej zwrotce, gdzie dominuje perswazja słowna („Mówiła do niego, śpiewała do niego”). Ta inwersja – notabene brak jej w polskim tłumaczeniu Hanny Januszewskiej w Dziełach wybranych J. W. Goethego (PIW 1983) – nie mogła być u Goethego przypadkowa: symbolizuje ona typową dla lustrzanego odbicia odwróconą proporcję – rybak tak naprawdę ujrzał własne odbicie w wodzie, biorąc je za postać syreny. Śmierć w odmętach morza była ceną za brak samowiedzy. Nie darmo zatem napis na świątyni Apollina w Delfach głosił: „Γνῶθι σεαυτόν (Gnothi seauton) – Poznaj samego siebie”.

EN

Texts are transcendental in a at least two ways. On one hand, they are transcendental through the language – the substance of texts – which by constituting diachronic relationships and functioning in synchrony transcend – to use Karl Jaspers’ term – past reality in the form of the then existing signs and their meanings into future then unknown from that perspective, and thus also the present as known to us. On the other hand, texts interact with each other and as it were, create hypertexts in time and space. There also exists a third dimension – the author and the reader (each independently) whom the text allows, to quote Gerhard Kurz, to go ‘beyond oneself’ because only then we experience the need to return to ‘one’s own I’, rejecting on the way a successive mask (Greek and Latin persona). In this article the concept is illustrated in the context of Franz Kafka’s texts. Among the multitude of themes presented, let us limit ourselves to the topos of the Sirens who lured sailors with their singing. In Kafka’s works the Sirens no longer sing, so Odysseus need not have asked to have his ears blocked with wax. At that point Kafka only completed the process of change, for already earlier in German literature the singing had grown quieter and quieter. Thus in Heine’s wellknown song “Loreley” the poet is no longer convinced about the effectiveness of the mermaid’s singing – he only wishes to believe in it: “I think that the waves will devour the boatman and the boat as one” (as translated by A.Z. Foreman). Because in times of nihilism the singing – and art in general – had lost their power. In Goethe’s “Fisherman” the mermaid still triumphs, but not because of her singing. Her song dominates in the second verse (“She sang to him, she spoke to him” as translated by John Storer Cobb), but the fisherman immerses himself in the abyss of the sea only in the fourth verse which is dominated by verbal persuasion (“She spoke to him, she sang to him”). This inversion – nota bene lacking in the Polish translation by Hanna Januszewska in “Dzieła wybrane” J.W. Goethe (PIW 1983) – could not have been accidental: it symbolizes the reversed image typical of a mirror reflection – in reality the fisherman had seen his own reflection in the water and mistook it for the image of a mermaid. His death in the abyss of the sea was a price paid for lack of selfknowledge. It was not without reason that the inscription on the Temple of Apollo in Delphi read: “Γνῶθι σεαυτόν (Gnothi seauton) – Know thyself!”.

12

Zur valenztheoretischen Wertung des Agensanschlusses im Passiv

100%

Sadziński R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

1989

|

vol. 020

PL

W artykule została podjęta próba ustalenia wartości walencyjnej agensa w niemieckiej stronie biernej. Ponieważ w języku niemieckim istnieją liczne przykłady strony biernej, gdzie eksplikacja agensa jest niemożliwa, autor odmawia mu statusu aktanta.

13

Polysemie und Homonymie

100%

Sadziński R., Uniwersytet Łódzki K. J. N. i. S.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

1986

|

vol. 014

PL

Przedmiotem artykułu są pojęcia polisemii i homonimii, które niezostały jeszcze zadowalająco zdefiniowane, co daje nie jednokrotnie asumpt do rezygnacji z tego utrwalonego w tradycji językoznawczej rozróżnienia. Na podstawie znaczenia metaforycznego i metonimicznego autor starał się. pokazać, że za utrzymaniem tego rozróżnienia przemawia nie tylko intuicja, lecz również możliwość wypracowania w pełni obiektywnych kryteriów.

14

Zum Problem der Reflexivität

100%

Sadziński R., Łódzki U.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

1986

|

vol. 013

PL

Referat pomyślany był jedynie jako wstęp do dyskusji, atąd problemy związane z konstrukcjami zwrotnymi zostały jedynie ledwie zarysowane. Wychodząc od podziału wspomnianych konstrukcji na /i/ reflexiva tantum, /ii/ konatrukcje nartimrefleksywne /tj. alternatywnie zwrotne/ i /iii/ konstrukcje typu "zamykać się" /np. "drzwi się zamykają"/, autor zwrócił szczególną uwagę na pkt. /iii/, gdyż w języku niemieckim nie zawsze pojawia się tutaj zaimek zwrotny, co ma w tym języku jednak charakter systemowy. W drugiej kolejności zwrócono uwagę na konstrukcje typu /ii/, natomiast reflexiva tantum proponuje się traktować jako jednostki leksykalne.

15

Wort und Lexem

100%

Sadziński R., Uniwersytet Łódzki K. J. N. i. S.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

1984

|

vol. 008

PL

W artykule podjęto próbę rozgraniczenia pojęć "wyraz" i "leksem". Po krytycznych uwagach dotyczących ich definiowania w literaturze przedmiotu następuje egzemplifikacja w oparciu o derywaty i złożenia (Komposita). Potwierdziła się teza, że wyraz jest ogniwem łączącym leksykę i gramatykę. Każdy leksem realizuje się jako wyraz, ale nie vice versa. Nie można zatem mówić o prostej relacji: leksem wyraz minus morfem fleksyjny. Wyraz i leksem są pojęciami komplementarnymi, z których to drugie może być definiowane intensjonalnie, pierwsze natomiast ekstensjonalnie.

16

Zum Gebrauch des Artikels in Funktionsverbgefügen

100%

Sadziński R., Uniwersytet Łódzki K. J. N. i. S.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Linguistica

|

1985

|

vol. 011

PL

Regułą w wymienionych w tytule konstrukcjach jest brak rodzajnika. Może się on jednak pojawić wtedy, gdy dodatkowo występuje atrybucja bądź zdanie podrzędne. W pierwszym wypadku może być użyty rodzajnik nieokreślony - gdy mianowicie przydawka nie jest pochodną transformacji odpowiadającego jej przysłówka, w drugie natomiast pojawia się z reguły rodzajnik określony, jeśli zdanie podrzędne pełni role przydawki w stosunku do rzeczownika odsłownego.

17

Synchron-konfrontative Analyse des deutschen Artikels

100%

Sadziński R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica

|

2004

|

vol. 04

PL

W artykule wyodrębniono podstawowe fukcje rodzajnika - generalizującą, indywidualizującą, anaforyczną, kataforyczną - i podjęto próbę przyporządkowania im polskich wariantów realizacyjnych. Ponieważ język polski nie zna morfologicznej kategorii rodzajnika, jego funkcje są realizowane izomorficznie na różnych poziomach struktur językowych. W większości są to środki leksykalne, jak zaimki wskazujące, zaimki dzierżawcze, zaimki nieokreślone. Ważną rolę odgrywa tu również przymiotnik „pewien” , który koreluje z rodzajnikiem nieokreślonym jedynie w nacechowanym semantycznie użyciu danego rzeczownika: eine Frau, ein Brief, ein Kotelett vs (pewna) kobieta, (pewien) list, (*pewien) kotlet. Szczególna rola przypada jednak w tym zakresie środkom składniowym, zwłaszcza tzw. topikalizacji realizowanej poprzez szyk wyrazów, często w połączeniu z pronominalizacją bądź z pozycją wyzerowaną, czyli elipsą.

18

Zum metasprachlichen Mehrwert der deutschen Kompositionsfuge

63%

Sadziński R., Sadziński W.

Beiträge zur allgemeinen und vergleichenden Sprachwissenschaft

|

2022

|

vol. 11

127-147

EN

German composition fugues are inconspicuous and difficult to define, especially since their occurrence amounts to only about 30% of the total number of compositions. Nevertheless, a considerable number of the errors that occur are due to their incorrect use. Their linguistic status is just as bad. Mostly, contingent – possible, but not inherent – functions are mentioned: prosodic or that of signalling morpheme boundaries. In the present paper, the meta-linguistic added value of fugue oppositions is pointed out – preferably as indexing the language register contrasts between common and technical language with their relevant semantic differences.

19

Przedmowa

63%

Kuczyński K. A., Sadziński R.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica

|

1997

|

vol. 01

LA

Wstęp do Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica nr. 1

20

Zur Konkordanz der polnischen Originaltitel und deren deutscher Übersetzungen in der schöngeistigen Literatur

63%

Sadziński R., Sadziński W., Lehrstuhl für deutsche und angewandte Sprachwissenschaft U. Ł.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Germanica

|

2010

|

vol. 06

PL

Tytuły dzieł literackich są ważnym elementem makrotekstu, nie mówiąc już o ich znaczeniu marketingowym. W artykule poddano krytycznej analizie nie tylko izomorficzne tłumaczenia tytułów, ale także – a nawet w większości – te, gdzie widoczne są mniejsze czy większe rozbieżności. I tak np. za pozornie dosłownym tłumaczeniem tytułu powieści Jerzego Andrzejewskiego Apelacja jako Appelation kryje się trafny wybór między Appelation a Berufung. Również tłumaczenie powieści Stefana Żeromskiego Wierna rzeka jako Der getreue Strom nie jest łatwe w ocenie. Z jednej strony tytułowa rzeka to w rzeczywistości raczej rzeczka, natomiast der Strom oznacza dużą rzekę z ujściem do morza. Czy jednak punktem odniesienia ma być rzeczywistość faktograficzna, czy raczej rzeczywistość literacka? Osobnym problemem jest tłumaczenie imion własnych – antroponimicznych i topograficznych. Dużo miejsca poświęcono też relacjom interkulturowym. Przykładem może być tłumaczenie Imienin pana dyrektora jako Der Geburtstag des Direktors (czyli Urodziny pana dyrektora) – jest ono zasadne, gdyż w niemieckiej rzeczywistości kulturowej imieniny nie są tak zakorzenione jak urodziny.

Refine search results

Mowa i pismo – dwie komplementarne formy języka

Sylwetka naukowa profesora Alfreda Tarantowicza

Generierungsoffene Verarbeitung deutscher Nominalkomposita als lexikographische Aufgabe

Die Leistung der Nominalphrase (NP) im Deutschen - und im Polnischen

Präliminarien zur Analyse des deutschen Artikels

Der bestimmte und unbestimmte Artikel. Zum Forschungsstand

Determination des Substantivs. Zum Forschungsstand

Kryteria analizy walencyjnej

Affirmative Negation. Zur Sprachphilosophie in der Lyrik Ingeborg Bachmanns

Zum Ursprung der Artikelkategorie im Deutschen

Intertextuelle Relevanz bei Franz Kafk

Zur valenztheoretischen Wertung des Agensanschlusses im Passiv

Polysemie und Homonymie

Zum Problem der Reflexivität

Wort und Lexem

Zum Gebrauch des Artikels in Funktionsverbgefügen

Synchron-konfrontative Analyse des deutschen Artikels

Zum metasprachlichen Mehrwert der deutschen Kompositionsfuge

Przedmowa

Zur Konkordanz der polnischen Originaltitel und deren deutscher Übersetzungen in der schöngeistigen Literatur