Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 10

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Pożar, szturm i triumf – miasto wobec wydarzeń dziejowych i losowych

100%
Kuran M.
Terminus
|
2009
|
vol. 11
|
issue 1-2
PL
This article presents three of Jan Krajewski’s texts: “Pożar wileński,” “Szturm smoleński sobotni,” and “Tryumf poznański.” In these poems he uses the  rhetorical device of description. His literary pictures are very important to the inhabitants (not only the townspeople), buildings, city walls, city space, and areas around the city. These three texts convey varied persuasive purposes.In “Pożar wileński,” Krajewski above all wants to describe the city before the fire (in the first static part) and give account of tragic events (in the second dynamic part). In “Szturm smoleński sobotni,” the author observes the Smolensk fortress from the outside. In this poem he does not show interest in the inhabitants though he does describe the city walls and the army which captures the fortress. In “Tryumf poznański” he describes the city at feast time: church, castle, city hall, and gives praise to the kings’ knights. Krajewski presents the inner city: occasional decoration (two pictures and some inscriptions) and groups of people including townspeople, visitors, and soldiers as an anonymous crowd.The author describes the city outside and inside and perceives the city at happy and unhappy times. Krajewski shows buildings (churches, palaces and houses) during feast time, war, and disaster. To achieve his purpose, he uses some rhetorical principles.
2
Publication available in full text mode
Content available

Obraz i słowo w kazaniu Aleksandra Dubowicza pod tytułem Wyprawienie osoby upamiętniającym postać Janusza Skumina Tyszkiewicza

100%
Kuran M.
Terminus
|
2012
|
vol. 14
|
issue 25
119-135
EN
The article shows different forms of pictorial thinking, particularly emblematic in funeral sermons, an example is Aleksander Dubowicz oration to honour Janusz Skumin Tyszkiewicz. In the funeral compositions from the Tyszkiewicz family, we see testimony of transformations, which take place in the early stages of developmental relationships between emblematic culture and occasional literary output. In the Sermon on funeral B. Naruszewiczówna and in Dispatching Person we find some elements, which determine a record of ornamental contents presented in the occasional funeral ceremony. The sermon to honour Tyszkiewicz fits this particular role; it is a prime example of emblematic construction and the function of inscription. The subscription is the praise of the deceased throughout the sermon by illustrating different roles he played in life. The entire concept of A. Dubowicz sermon is based on world vision as a theatre. He cast God in the role of director and a man as an actor which plays various roles. The orator splits peoples lives like a play, into acts preceded by a prologue and supplemented by an epilogue. In this conceptual world-theatre, A. Dubowicz superimposes a suitable biographical funeral oration schema: “Born gate” serves to display the deceaseds family (leaf B3–Dv); “Youth prologue” characterizes the virtues acquired during the time of education (l. Dv–D4v); “Soldier person” describing courageous service to the king (l. D4v–F); “Senators person” talks about Tyszkiewicz wisdom, which his commitment appears through his affairs of state in the senate and contains laudation to the deceased as learned (l. F–G2); “Epilogue” brings a description of religious death (l. G2–H2), while “Death gate” is a supplement of the allegorical word as theatre (an actor after finishing the spectacle strips of their vestments) and the deceaseds laudatory biography comes to a summary conclusion. Emblematic thinking is shown on various levels: as preachers exemplum, as a central oratorical idea; organizing whole statement structure by reference to the iconic element, which was located before the oration, like in Dispatching Person.The Picture and the Word in Aleksander Dubowiczs Sermon Titled Dispatching Person Commemorating the Figure of Janusz Skumin Tyszkiewicz
3
Publication available in full text mode
Content available

Marcin Bielski, Kronika, to jest historyja świata, oprac. Dariusz Śnieżko, Dorota Kozaryn przy wspołudziale Eleny Karczewskiej, Szczecin 2019, t. 1: ss. 498, t. 2: ss. 640, t. 3: ss. 586

100%
Kuran M.
Zagadnienia Rodzajów Literackich
|
2020
|
vol. 63
|
issue 3
157-162
4
Publication available in full text mode
Content available

Staropolskie ekshorty (ekscytarze) – geneza, cechy i odmiany (zapowiedź monografii)

100%
Kuran M.
Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio FF – Philologia
|
2020
|
vol. 38
|
issue 1
EN
The aim of this study is to determine the scope of a future monograph, which will be devoted to Old Polish exhortations, and show the key issues concerning this genre, based on the current state of research. The author’s reflections focus on Polish literature of the 16th and 17th centuries – heroic epics, occasional poetry and prose, as well as orations. The starting point for the author’s deliberations on the subject is the ancient genesis of exhortation as a form found in the heroic epics and historical works. In the subsequent subsections of this paper, the author brings up the statements of Polish scholars, who explored the subject of exhortations, including Juliusz Nowak-–Dłużewski, Alojzy Sajkowski, Jadwiga Kuczyńska, Roman Krzywy and Renata Gałaj-–Dempniak. Based on Teresa Michałowska’s conclusions concerning genealogy, the author proposes a hypothesis that exhortation is a separate literary genre, which uses a group of topoi. The future monograph is intended to show the functioning of exhortation in treatises on poetics and rhetoric as a separate literary genre. The author’s objectives are also to showcase the presence of this genre in lyrical and epic works, as well as present oration as a self-–contained and non-–self-–contained expression in terms of polygraphy and content. The additional objective of the new work is to show the changing specificity of topoi in exhortations, which were to be used within parenthesis, for the effective formation of reality.
PL
Celem studium jest określenie w oparciu o dotychczasowy stan badań zakresu problemowego przyszłej monografii, która poświęcona byłaby staropolskim ekshortacjom i pokazywała węzłowe dla niej zagadnieia. Przedmiotem refleksji jest literatura polska XVI i XVII wieku: epika bohaterska, poezja i proza okolicznościowa, oratorstwo. Punkt wyjścia dla rozważań stanowi antyczna geneza ekshortacji jako formy spotykanej w epice bohaterskiej i dziełach historycznych. W dalszej części rozważań przedstawia się stanowiska polskich badaczy, którzy pisali o ekshortacjach, między innymi: Juliusza Nowaka-Dłużewskiego, Alojzego Sajkowskiego, Jadwigi Kuczyńskiej, Romana Krzywego i Renaty Gałaj-Dempniak. W oparciu o ustalenia Teresy Michałowskiej z zakresu genologii stawia się tezę, iż ekshortacja jest osobnym gatunkiem literackim posługującym się zespołem toposów. Przyszła monografia ma ukazać funkcjonowanie ekshortacji w traktatach z zakresu poetyki i retoryki, jako osobnego gatunku literackiego, jej obecność w liryce, epice i oratorstwie, jako wypowiedź samoistną i niesamoistną poligraficznie i treściowo, jak też zmienną swoistość topiki ekshortacyjnej, która służyć miała skutecznemu formowaniu rzeczywistości w ramach parentezy.
5
Publication available in full text mode
Content available

Ekshortacje w Gofredzie abo Jeruzalem wyzwolonej Tassa–Kochanowskiego – tradycja, forma i recepcja (zagadnienia wiodące)

100%
Kuran M.
Śląskie Studia Polonistyczne
|
2019
|
vol. 14
|
issue 2
99-124
EN
The present study’s main focus is the analysis of three exhortations’ structure along with the topic featured therein, which appear in Piotr Kochanowski’s translation Gofred abo Jeruzalem wyzwolona published in 1618. Those speeches are delivered by Soliman and Emiren, who represent the Saracen side, and the eponymous Goffredo, who represents Christians. The author of the article indicates some arguments (understood as rhetorical devices) referring to the knightly community, which may either be praised (“our” side) or chastised (the opponents), or referencing the leader/warlord, who may deliver a self-praise or berate the enemies’ leader. In addition, a classification of speeches is offered; and so, the following types were distinguished: the call-to-arms type speech to defend a territory, values, and family; the speech calling for outstanding bravery and manly prowess in the face of expected defeat; calling for dedication when faced with an equal opponent; and finally, calling for devotion in the course of attaining a military aim.
6
Publication available in full text mode
Content available

Od czytań do odczytań. Dwieście lat przemian w metodologii badań nad literaturą staropolską

100%
Kuran M.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
|
2019
|
vol. 53
|
issue 2
139-186
EN
The study is the first part of two-volume review of research methodologies, with the help of which in the last two hundred years the works of Old Polish writers, especially Samuel Twardowski, Marcin Paszkowski, Mikołaj Rej, Jan Kochanowski, Piotr Skarga and Wespazjan Kochowski and others were read and interpreted. I took a look at the history of methodology from the first decades of the 19th century until the outbreak of World War II. The starting point of the study are deliberations devoted to the notion of masterfulness and the rules of shaping the canon of Old Polish literature. After the withdrawal of Rhetoric as the native methodology, with the participation of Old Polish texts, the instruments used to read them became leading in individual periods of literature ideologies and philosophical currents. Thus, the historical interpretation of the literary work was abandoned in favor of adaptive interpretation. I took a look at the works from the panoramas showing the review of the entire Old Polish literature to detailed dissertations, studies, sketches and contributions. These studies took the form of annotated bibliographical lists, historical and literary syntheses, monographs of genres and works of individual authors. The scholars of the Enlightenment were primarily using the bio-bibliographic method. They were trying to give a view to the whole history of Polish literature. The beginnings of the history of Polish literature are connected with concern to the high quality of the Polish literary language. The critical view of literary works is interlaced with the prospect of literature as a tool for teaching history, because in writing could be noticed the so-called state of the nation’s spirit. Examined are structure and style of the works, their impact on collective emotions on the ethical layer and in the sphere of the imagination. Historiosophy played a leading role in shaping the methodology. The analysis includes views and methods of reading literary works used among others by Feliks Bentkowski, Eusebius Słowacki, Kazimierz Brodziński, Adam Mickiewicz, Wacław Aleksander Maciejowski (who based his vision of Old literature on the concept of Hegelian three phrases: folk, national and national-folk), Piotr Chmielowski and Bronisław Chlebowski (both represented Positivistic genetism, the second scientist also used anthropogeographic concept of Karl Ritter), Alexander Brückner, Stanisław Turowski, Ignacy Chrzanowski and Juliusz Nowak-Dłużewski who entered the post-war period. The review presents that for the former researchers more important than the autonomous value of the Old Polish work was functioning of its message according to the needs of the readers of modern times. We owe the work of former scholars preservation of the Old Polish writers’ output for the following generations.
PL
Studium stanowi część pierwszą dwuczęściowego przeglądu metodologii badawczych, z których pomocą w ciągu minionych dwustu lat odczytywano i interpretowano utwory literatów staropolskich, szczególnie Samuela Twardowskiego, Marcina Paszkowskiego, jak również Mikołaja Reja, Jana Kochanowskiego, Piotra Skargi i Wespazjana Kochowskiego oraz innych. Oglądem objąłem dzieje metodologii od pierwszych dziesięcioleci XIX wieku po wybuch II wojny światowej. Punkt wyjścia stanowią rozważania poświęcone pojęciu arcydzielności oraz regułom kształtowania się kanonu literatury staropolskiej. Jego wyłonienie dokonało się w czasach, gdy dominowało wartościowanie dzieła literackiego. Po odsunięciu retoryki jako macierzystej metodologii, z której udziałem powstawały teksty staropolskie, instrumentarium służącym do ich odczytania stały się wiodące w poszczególnych okresach literackich ideologie i prądy filozoficzne. Porzucono więc interpretację historyczną dzieła literackiego na rzecz interpretacji adaptacyjnej. Oglądem objąłem prace od panoram ukazujących przegląd całego piśmiennictwa staropolskiego po szczegółowe rozprawy, studia, szkice i przyczynki. Opracowania te przybierały formę opatrzonych adnotacjami spisów bibliograficznych, syntez historycznoliterackich, monografii gatunków oraz twórczości poszczególnych autorów. Uczeni doby oświecenia posługiwali się przede wszystkim metodą bio-bibliograficzną. Dążyli do tego, by objąć oglądem całość dziejów literatury polskiej. Początki historii literatury polskiej wiążą się z troską o wysoką jakość literackiej polszczyzny. Krytyczny ogląd dzieł literackich przeplata się z postrzeganiem literatury jako narzędzia nauczania historii, ponieważ w dziełach piśmienniczych dał o sobie znać tzw. stan ducha narodu. Bada się strukturę i styl dzieł, ich oddziaływanie na zbiorowe emocje w warstwie etycznej i w sferze wyobraźni. Znaczącą rolę w kształtowaniu metodologii odgrywała historiozofia. Oglądem objęto poglądy i metody czytania dzieł literackich stosowane m.in. przez Feliksa Bentkowskiego, Euzebiusza Słowackiego, Kazimierza Brodzińskiego, Adama Mickiewicza, Wacława Aleksandra Maciejowskiego (który swą wizję literatury dawnej oparł na koncepcji heglowskich trzech zwrotów: ludowego, narodowego i narodowo-ludowego), Piotra Chmielowskiego, Bronisława Chlebowskiego (obaj reprezentują pozytywistyczny genetyzm, drugi z nich sięgnął dodatkowo do antropogeograficznej koncepcji Karla Rittera), Aleksandra Brücknera, Stanisława Turowskiego, Ignacego Chrzanowskiego i wkraczającego w okres powojenny Juliusza Nowaka-Dłużewskiego. Przegląd uświadamia, że dla dawnych badaczy nie liczyła się autonomiczna wartość dzieła staropolskiego, lecz funkcjonalizacja jego przesłania wedle potrzeb obowiązujących w czasach współczesnych czytającym. Pracy dawnych uczonych zawdzięczamy zachowanie dorobku literatów staropolskich dla kolejnych pokoleń.
7
Publication available in full text mode
Content available

O wariantach kaliskiej edycji Wojny domowej Samuela Twardowskiego

100%
Kuran M.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Librorum
|
2010
|
issue 16
57-116
EN
This article presents the problems with establishing a foundation for the edition titled Civil War by S. Twardowski. Before World War II, Part One was a Cracow published text from 1660 parts two-four were in manuscript form. Due to the destruction of the manuscript, Jesuits currently published a censored edition which does not take into account Kalisz’s edition from 1681. The Kalisz edition has a few variants that are primarily found on pages 1-24 of the second part of this work. Their considerable scope proves that these pages were folded twice. There is also a variant in the title represented by a copy in the Library of Warsaw. The activities of the Jesuits show considerable consideration about the quality of the published volume Civil War and wanted to celebrate the 20th anniversary of the poet's death and establish a teaching program in their colleges.
8
Publication available in full text mode
Content available

Venice in Polish Literature of the Latter Half of the 16th Century and in the 17th Century as a Model Political System, a Leading Centre in the Fight Against the Ottoman Empire, and the Centre of the Pilgrimage Culture

100%
Kuran M.
Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze
|
2020
|
issue 9
13-50
EN
The aim of the study is to present at least three reasons why Old Polish writers of the latter half of the 16th century and 17th century wrote about Venice. The first one was the admiration in the nobility-ruled republican political system which emerged in the Republic of Venice, and which was considered as an attractive model by Old Polish thinkers and writers. They, e.g. Palczowski, Górnicki, and Wolan, expressed their convictions in their treatises. The second reason was that of the struggles of Christian states with the Ottoman Empire. Venice constituted the first potential ally and often a leader of European armies intended to participate in the often-planned anti-Muslim crusades. The study references the accounts of the visions of Venice as a leader of crusades as inscribed in the exhortation-related literature. The third reason was the perception of Venice as a safe port for pilgrims travelling to the Holy Land and, more broadly, to the territory of the Ottoman state via the sea. Its image emerged from the accounts of Old Polish pilgrims, travellers, and escaped slaves.
9
Publication available in full text mode
Content available

"Wojna domowa" by Samuel Twardowski. A work in progress

100%
Kuran M.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
|
2022
|
vol. 64
|
issue 1
9-38
PL
Artykuł przedstawia problemy, jakie wywołało zniszczenie w 1944 roku manuskryptu zawierającego sporządzoną pod kontrolą autora kopię dzieła Wojna domowa z Kozaki i Tatary Samuela Twardowskiego. Dla części pierwszej dzieła podstawą edycji musi być wydana pod kontrolą autora edycja części pierwszej z roku 1660. Dla części II–IV edycja kaliska skorygowana notatkami Alojzego Kowalkowskiego. Edycja kaliska, jako że została przez kaliskich jezuitów ocenzurowana dla potrzeb edukacji prowadzonej w kolegiach zakonu, nie może stanowić samodzielnie podstawy nowego wydania. Dysponujemy jedynie notatkami Alojzego Kowalkowskiego, który przed II wojną światową zestawił manuskrypt z edycją kaliską. Ponieważ poszczególne egzemplarze edycji kaliskiej różnią się, należy ustalić relacje między nimi. Nie wiemy ponadto czy spalony manuskrypt był podstawą edycji kaliskiej, czy też istnieje odpis dzieła, z którego wprost korzystali drukarze jezuiccy. W archiwum diecezjalnym w Pelplinie zachowały się notatki Kowalkowskiego, które mogą być odręcznym odpisem albo zaginionego manuskryptu, albo edycji kaliskiej. Czy gdyby były odpisem manuskryptu, mogą stać się podstawą nowego wydania części II–IV utworu?
EN
The article presents the problems caused by the destruction in 1944 of the manuscript containing the copy of Samuel Twardowski’s entitled Wojna domowa z Kozaki i Tatary prepared under the author’s control. For the first part of the work, the basis for the edition must be the edition of the first part from 1660, published under the author’s control. For the second to the fourth part, the Kalisz edition was corrected by Alojzy Kowalkowski’s notes. The edition of Kalisz, as it was censored by the Jesuits from Kalisz for the needs of education in the colleges of the order, cannot constitute the basis for a new edition on its own. We only have the notes of Alojzy Kowalkowski, who compiled the manuscript with the Kalisz edition before World War II. As the individual copies of the Kalisz edition differ, relations between them should be established. Moreover, we do not know whether the burned manuscript was the basis for the Kalisz edition, or whether there is a copy of the work that was directly used by Jesuit printers. In the diocesan archives in Pelplin, the notes of Kowalkowski, which may be a handwritten copy of either a lost manuscript or the Kalisz edition. If they were a copy of the manuscript, could they become the basis for a new edition of parts II–IV of the work?
10
Publication available in full text mode
Content available

Od Redakcji

63%
Kuran M., Wojtowicz W.
Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica
|
2019
|
vol. 53
|
issue 2
7-9
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.