Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 7

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Ciągłość i zmienność jako problem badań diachronicznych

100%
Siuciak M.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2015
|
issue 20
149-158
XX
The paper concerns two interlocking phenomena of linguistic history – the stability of elements of language, which ensures a long-term communicative continuity, and the variability of the system and of the vocabulary, which is an inherent quality of every natural language. It has always been the variability that was seen as the primary indicator of a diachronic outlook on language, and the main research problem has been to describe and to date linguistic changes and their mutual relation in the historical linguistic process. It seems to be an interesting research task to invert the perspective and to concentrate on what is stable in the language and its usage, i.e. on the level of the grammatical system, vocabulary, and communication habits. It ought to be recognized that it is not just variability, but also the constant struggle of these two opposing tendencies, that causes language to be viewed as a dynamical system.
2

Archiwalne akta miejskie jako źródło badań historycznojęzykowych

100%
Siuciak M.
Język Polski
|
2017
|
vol. 97
|
issue 4
68-77
PL
Artykuł dotyczy możliwości naukowego wykorzystania archiwalnych (XVI–XVIII w.) akt miejskich z obszaru Górnego Śląska. Niektóre z tych źródeł były już przedmiotem analiz historycznojęzykowych, jednak współczesny rozwój badań nad stylem i dyskursem daje nowe możliwości interpretacyjne. Księgi miejskie były dotąd traktowane jako teksty reprezentujące styl urzędowy, w którym za podstawowe wyznaczniki stylowe uznaje się schematyczną składnię, szablonową strukturę tekstów oraz specjalistyczną terminologię. Włączenie tych źródeł do rozważań nad dyskursem prawnym daje szersze możliwości interpretacyjne, wykraczające poza formalne wyznaczniki tekstowe, a dające podstawy do odtworzenia obrazu świata i wartościowania dawnych społeczności miejskich. Materiał zgromadzony w archiwaliach miejskich, szczególnie w księgach sądowych, może być także wykorzystany do odtworzenia języka potocznego sprzed kilkuset lat.
EN
The article examines the possibility of researching the Upper Silesia region city archives ranging from the 16th to the 18th century. Some of the sources have already been analysed from the historical and linguistic perspective; however, current developments in style and discourse analysis offer new interpretative vistas. So far, city archives have been treated as texts representing the language of official documents, whose major characteristics are the use of schematic syntax, templates, and specialised terminology. Including such sources in the study of legal discourse allows for a broader range of interpretations. These could go beyond formal textual indicators and form a basis for recreating the worldview and value system in past urban communities. City archives, in particular court records, may be used for recreating the everyday language people spoke centuries ago.
3

Polska agitacja patriotyczna w prasie górnośląskiej okresu powstań i plebiscytu (1919–1921)

100%
Siuciak M.
Język Polski
|
2020
|
vol. 100
|
issue 4
51-67
PL
Celem artykułu jest wskazanie najczęściej stosowanych w prasie górnośląskiej środków perswazji, służących nakłonieniu polskojęzycznych mieszkańców Górnego Śląska do głosowania za przyłączeniem do Polski w plebiscycie 1921 r. Agitacja opierała się na dwóch mechanizmach: podkreślaniu historycznych i kulturowych związków z Polską oraz na negatywnym przedstawianiu Niemców i państwa niemieckiego. Podkreślaniu więzi Górnoślązaków z narodem polskim służyły takie argumenty jak: mit Śląska jako prastarych ziem piastowskich, topos Polski jako ojczyzny matki, która czeka na powrót utraconego dziecka, oraz wspólnota polskiej mowy i religii katolickiej. Państwo niemieckie natomiast było przedstawiane jako kraj niewoli, w którym lud górnośląski był przez wieki germanizowany i wyzyskiwany ekonomicznie. Obraz Niemca z kolei oparty był na stereotypie wroga, prześladowcy polskiej mowy i religii oraz bezwzględnego kapitalisty.
EN
The aim of the article is to determine the most common means of persuasion used in the Upper Silesian press to influence the Polish-speaking inhabitants of Upper Silesia to vote in favour of joining Poland in the 1921 plebiscite. The campaigning was based on two mechanisms: emphasis on historical and cultural connections with Poland and a negative presentation of Germans and the German state. The Upper Silesian’s ties with the Polish nation were stressed by means of such arguments as: the myth of Silesia as an ancient Piast land, the trope of Poland as a mother figure waiting for the return of her lost child, and the community of Polish speech and Catholicism. The German state, on the other hand, was portrayed as a land of captivity, where the Upper Silesian people had been Germanized and economically exploited for centuries. The image of the German was, in turn, based on the stereotypes of the enemy, an oppressor of Polish speech and religion, and a ruthless capitalist.
4

Polszczyzna XX wieku w perspektywie diachronicznej – propozycja badawcza

100%
Siuciak M.
Język Polski
|
2019
|
vol. 99
|
issue 2
118-127
PL
Artykuł przedstawia propozycję badań nad polszczyzną XX wieku, która należy już do zasobów historycznych. Projekt wpisuje się w tradycję opisu polszczyzny stuleci: XVII, XVIII i XIX, ugruntowaną i rozwijaną w katowickim ośrodku historycznojęzykowym. Dla autorki podstawowym celem badawczym jest przedstawienie najistotniejszych zmian językowych w perspektywie stuletniej, ze szczególnym uwzględnieniem zmian fonetycznych, fleksyjnych i leksykalnych. Zjawiska te były już częściowo przedmiotem rozważań lingwistycznych, jednak nigdy nie zostały w pełni udokumentowane materiałem badawczym. Dlatego autorka proponuje, aby analizę zmian językowych oprzeć na szerokiej bazie materiałowej, pochodzącej z prasy ukazującej się w XX wieku.
EN
The article offers an approach to studying the Polish language of the 20th century which can be now classified as a historical resource. The project fits into the tradition of examining the Polish language from the 17th, 18th, and 19th centuries that has been established and developed in the Katowice centre for historical linguistics. For the author, the key research goal is to show the most significant changes within the 100-year period, focusing predominantly on phonetic, inflective and lexical changes. To some extent, these phenomena have already been the subject of linguistic research, but they have never been fully documented using empirical data. Thus, the author proposes to base the analysis of linguistic changes on a wide range of empirical material coming from the 19th-century press.
5
Content available remote

Wykorzystanie metod i wyników badań historycznojęzykowych w ustalaniu współczesnej normy językowej

100%
Siuciak M.
Biuletyn Polskiego Towarzystwa Językoznawczego
|
2017
|
vol. 73
131-142
PL
Artykuł podejmuje problem relacji między takimi pojęciami jak norma językowa i uzus – obydwie te kategorie wiąże autorka z realizacją tekstową. Ustaleniu współczesnej normy, którą nie do końca odzwierciedlają wydawnictwa normatywne, zazwyczaj subiektywne i nienadążające za zmianami językowymi, mogą służyć badania statystyczne, rejestrujące rzeczywiste użycia tekstowe. W tym celu można się posłużyć metodami znanymi z prac historycznojęzykowych, w których oblicza się udział poszczególnych wariantów w tekstach i przyjmuje się, że kiedy wariant używany jest na poziomie 95% uzyskuje status normy. Pozwoliłoby to usunąć z wydawnictw poprawnościowych warianty rzadkie, zaciemniające obraz zmian językowych. Wiedza historycznojęzykowa pozwala także ujrzeć zachodzące obecnie przekształcenia na tle procesów i tendencji językowych trwających od stuleci, zmierzających zazwyczaj w określonym kierunku.
EN
The article seeks to examine the relation between language norm and usage, which are both linked to textual realization. The modern norm is not always reflected in prescriptive publications, which are usually subjective and out of touch with language changes. However, statistical research that registers actual textual usage may help establish it. In order to do so, methods normally used in historical linguistics can be employed. They allow us to calculate the distribution of each variant in a text and state that when one of them reaches 95%, it is given the status of the norm. This would make it possible to eliminate rare variants from prescriptive dictionaries, as they obscure the picture of language changes. The insight into historical linguistics also enables us to see the present-day transformations against the background of language processes and tendencies that have been going on for centuries and that usually develop towards a clear goal.
6
Publication available in full text mode
Content available

Współczesne zmiany rekcji czasowników jako przejaw stałej tendencji w dziejach polszczyzny (na przykładzie dopełniacza i biernika)

63%
Pastuchowa M., Siuciak M.
Forum Lingwistyczne
|
2014
|
issue 1
77-87
EN
The article takes up the subject of the contemporary variations in the case government of certain Polish verbs which result from the replacement of objects in the genitive with objects in the accusative. Contemporarily, this phenomenon is treated as a deviation from the accepted norm, despite it being observed not only in the spoken language, but also in written texts and in different kinds of mass media (press, TV, the Internet). Nevertheless, language normativists do not allow the variance (acc. // gen.) of the object. As it has been corroborated with the use of historical linguistic analysis, the discussed phenomenon is not new in the Polish language, but stems from a constant tendency to optimize the syntax, which in this case results in the unification of the direct object in the form of the accusative. This process, taking place since the 16th century, has led to the change of the case government (from genitive to accusative) of hundreds of Polish verbs. This process was being restrained in the 20th century by quite vigorous normative actions. The continuous conflict between superior directives and the natural tendencies of language causes, on the one hand, considerable problems for native speakers and, on the other, leads to an even bigger discrepancy between written norm and common usage.
7

Przemiany form dopełniacza liczby mnogiej rzeczowników męskich miękkotematowych w ciągu XX wieku (wstępne badania korpusowe)

63%
Siuciak M., Liberek J.
Język Polski
|
2021
|
vol. 101
|
issue 4
45-59
PL
Artykuł dotyczy istotnego w XX wieku problemu fleksyjnej niestabilności form dopełniacza liczby mnogiej rzeczowników męskich miękkotematowych, przejawiającej się w rywalizacji dwóch końcówek: -ów oraz -i /-y. W celu empirycznego opisu zjawiska wybrano 20 leksemów reprezentujących tego typu rozchwianie. Podstawę materiałową rozważań stanowi wiele tysięcy form wyrazowych odnotowanych w źródłach drukowanych i wyszukanych dzięki innowacyjnemu programowi FBL Risercz. Dokładne analizy pozwoliły autorom stwierdzić, że zmiany w zakresie dopełniacza wyodrębnionych rzeczowników uzależnione były od ich budowy morfologicznej i pochodzenia, a opisane zjawisko wpisuje się w szerszy proces zastępowania dawniejszej końcówki -ów przez innowację -i/-y, trwający od XVIII wieku. Porównanie wyników badań materiałowych z zaleceniami najważniejszych w XX w. słowników poprawnościowych umożliwiło autorom stwierdzenie, że wydawnictwa te są w dużym stopniu zachowawcze i wręcz hamują naturalny rozwój językowy.
EN
The article deals with the problem of inflectional instability in the genitive plural forms of soft-stem masculine nouns, manifested in the rivalry between two endings: -ów and -i/-y and relevant to the 20th century. In order to describe the phenomenon empirically, 20 lexemes representing this type of variability were selected. The material for the considerations is constituted by thousands of inflected word forms recorded in printed sources and retrieved thanks to the innovative FBL Risercz programme. Careful analysis allowed the authors to conclude that changes in the genitive of selected nouns depended on their morphological structure and origin, and that the studied phenomenon is part of a broader process of replacing the former ending -ów by the innovation -i/-y, occurring since the 18th century. Comparing the results of research with the recommendations of the most important prescriptive dictionaries of the 20th century made it possible to conclude that these publications are largely conservative and even inhibit the natural development of language.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.