Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 10

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Content available remote

Entuzjazm i piękno w estetyce Shaftesbury`ego

100%
Grzeliński A.
Estetyka i Krytyka
|
2001
|
issue 1
149-154
PL
Dwa główne pojęcia teorii estetycznej Shaftesbury`ego (1673-1713) to entuzjazm i piękno. Entuzjazm przestaje być synonimem religijnego fanatyzmu (jakim był przed Shafbesburym) i powinien być traktowany jako poetycki (czy estetyczny) poryw, który pozwala odktyć piękno. W teorii tej pojęcie piękna posiada trzy znaczenia: zjawisk zmysłowych, wewnętrznego piękna ludzkiej duszy i piękna najwyższego ducha, ducha wszechświata. Artykuł ten jest wstępem do dwóch tłumaczeń pism Shaftesbury`ego: "Listu o entuzjazmie" (1709) - drukowanego w tym numerze i fragmentu "Moralistów" (1711) - który ukaże się w najbliższym numerze "Estetyki i Krytyki".
EN
Two main terms of the aesthetic theory of Shaftesbury (1673-1713) are enthusism and beauty. For Shaftesbury enthusism ceases to be a synonym for religious fanaticism and should be also meant as a poetic (or aesthetic) means which lets us discover beauty. The notion of beauty in this theory has three meanings: a sensual phenomena, on a kind of inward beauty of human soul, and the beauty of the Souvereign Genus or the Mind of the universe. The paper is an introduction to the two translations of Shaftesbury`s writings: "A Letter Concerning Enthusiasm" (1709) and a fragment of "Moralists" (1711) - the latter translation in the fortcoming number of "Estetyka i Krytyka".
2
Content available remote

Shaftesbury`ego "Moraliści"

100%
Grzeliński A.
Estetyka i Krytyka
|
2002
|
issue 1(2)
103-110
PL
Tekst poniższy jest kontynuacją wstępu do tłumaczenia "Listu o entuzjazmie" Shaftesbury`ego (Estetyka i Krytyka nr 1), a także zarysem najważniejszych cech teorii estetycznej prezentowanej m.in. w "Moralistach". Są nimi: poszukiwanie emotywistycznych warunków doświadczenia piękna, niechęć do metafizyki, celowościowe tłumaczenie zjawisk. Charakterystyczny styl utworu, nawiązującego do Platońskich dialogów, ma na celu wzbudzenie entuzjazmu (podobnego do poetyckiego uniesienia) czytelnika, który może dzięki temu dostrzec idealny charakter piękna całości natury pojmowanej na podobieństwo dzieła sztuki. Podstawowym wymogiem doświadczenia estetycznego jest postawa bezinteresowna, zaś samo doświadczenie ma również charakter poznawczy: jest potwierdzeniem "jedności, zgodności i sympatii" spajającej cały świat, a w konsekwencji dobroci jego Stwórcy. Teleologiczny charakter rozważań sprawia, że piękno jest dla Shaftesbury`ego jedyną wartością estetyczną.
EN
This essay is a continuation of the introduction to translation of Shaftesbury`s works (published in the last issue of Estetyka i Krytyka) and to his aesthetic theory as presented in "Moralists" and in other works. The main features of the theory are: a search for the emotivistic conditions of the aesthetic experience, an aversion to methaphysics, and a teleological explanation of phenomena. The characteristic style of the work, deeply influenced by Plato`s dialogues, aims to arouse enthusiasm in the reader (something similar to poetic exaltation) in order that he might realize the ideal beauty of the whole world, regarded as similar to a work of art. The basic condition of aesthetic experience is a disinterested attitude. Experience also has a cognitive value, for it enables the observer to perceive the "unity, conformity and sympathy" that binds all phenomena of the universe, and, as a consequence, the goodness of its Creator. The teleological character of the inquiry makes beauty the only category in Shaftesbury`s aesthetic theory.
3
Content available remote

Natura języka i język natury w filozofii Berkeleya

100%
Grzeliński A.
Filo-Sofija
|
2007
|
vol. 7
|
issue 7
EN
The main scope of the essay is to give a short description of the role of language in Berkeley’s philosophy. Berkeley points out that language does not refer to the experience as such (as Locke maintained), but is always a tool to construct a model of the experience. Many of the best known motifs of Berkeleyan philosophy (such as his negation of abstract ideas, and his denial of distinction between primary and secondary qualities of bodies) serve the same goal: a new conception of language, in which the language plays quite a different role in human experience – the role of changing human attitudes. In turn the impressive function of language is essential for apprehension the Berkeley’s conception of nature understood as the language of God.
4
Content available remote

Brytyjski empiryzm w Hegla Wykładach z historii filozofii

100%
Grzeliński A.
Filo-Sofija
|
2004
|
vol. 4
|
issue 4
191-208
EN
The way in which Hegel understood the eighteenth-century British philosophy determined to an extend the later interpretations of thought of the most outstanding philosophers of the British tradition. From the point of view which Hegel adopted describing the logic of the history of philosophy, Locke and Berkeley belong to metaphysical philosophy common for Descartes and Leibniz. On the other hand purely skeptical philosophy of David Hume is seen merely as the link of chain between the metaphysics and German idealistic philosophy. There is much truth in what we can find in Hegel’s writings, especially in his way of reading Locke, although the positive, systematic character of Hume’s philosophy is completely neglected.
5
Publication available in full text mode
Content available

"Słownik historyczny i krytyczny" Pierre‘a Bayle i jego brytyjscy czytelnicy

100%
Grzeliński A.
Kultura i Wartości
|
2015
|
issue 15
DE
Der Artikel rekonstruiert den Einfluss der Gedanken des französischen Philosophen und Historiker Pierre Bayle (1647–1706) auf die Philosophen und Literaten der britischen Aufklärung. Dieser Einfluss war sehr breit, wozu die weiteren englischen Ausgaben seines Hauptwerkes – des Historischen und kritischen Wörterbuchs (1697) – beigetragen haben. Bayle übte einen sehr starken Einfluss sowohl auf die Freimaurer und die Deisten (Toland, Shaftesbury, Mandeville, Collins), als auch auf die führenden britischen Empiristen (Locke, Berkeley und Hume) aus, obwohl es dabei oft zu Verfälschungen seiner Ansichten gekommen ist.
EN
The article reconstructs the influence the thought of Pierre Bayle (1647–1706), the French philosopher and historian, had on British enlightenment philosophers and men of letters. The reason of his deep impact was the success of three succcessive English editions of his greatest work, namely Historical and critical dictionary (1697). To Bayle’s thought indebted were both eighteenth-century freethinkers and deists (Toland, Shaftesbury, Mandeville, Collins) and most eminent British empiricists (Locke, Berkeley, Hume), though its reception was frequently accompanied by various misunderstandings. Summarised by Adam Grzeliński
PL
Artykuł rekonstruuje wpływ myśli francuskiego filozofa i historyka Pierre’a Bayle’a (1647–1706) na filozofów i literatów brytyjskiego Oświecenia. Wpływ ten był bardzo szeroki, do czego przysłużyły się kolejne angielskie edycje jego najważniejszego dzieła, jakim był Słownik historyczny i krytyczny (1697). Bayle bardzo silnie oddziałał zarówno na wolnomyślicieli oraz deistów (Tolanda, Shaftesbury’ego, Mandeville’a Collinsa), jak i czołowych brytyjskich empirystów (Locke’a, Berkeleya i Hume’a), choć bardzo często dochodziło przy tym do przeinaczania jego poglądów.
6
Publication available in full text mode
Content available

Ludzki rozum i afektywność - stanowiska Johna Locke'a i Davida Hume'a

100%
Grzeliński A.
Kultura i Wartości
|
2019
|
issue 27
DE
Der Artikel rekonstruiert den Wechsel in der Auffassung des Verstandes, der sich im Entwurf von David Hume gegenüber dem früheren Standpunkt von John Locke vollzogen hat. Der Urheber des neuen Standpunktes, der die Rolle der menschlichen Affektivität betonte, war historisch gesehen Shaftesbury, der auf Hume durch die Vermittlung von Francis Hutcheson einwirkte. Das zweite Ziel des Artikels ist der Vergleich der Standpunkte von Locke und Hume bezüglich der Auffassung von Beziehungen zwischen dem verstandesmässigen und dem affektiven Aspekt der Erfahrung und dem Funktionieren des Geistes. Der antimetaphysische und radikalere Standpunkt von Hume ermöglicht das Aufzeigen von vielfältigen Verbindungen zwischen diesen Aspekten.
EN
The author elaborates on David Hume’s evolution in the perception of human understanding differing in effect from that represented earlier by John Locke. Historically speaking, it was the 1st Earl of Shaftesbury who came up with the new approach stressing the role of human affectivity. His theory influenced Hume via Francis Hutcheson’s writings. The author also draws a comparison between Locke’s and Hume’s positions on relations between the rational and affective aspects of experience and the functioning of human mind. Hume’s anti-metaphysical and more radical empirical position highlights the diverse relations between the two aspects.
PL
Artykuł rekonstruuje zmianę w pojmowaniu rozumu, jaka dokonała się w koncepcji Davida Hume’a w porównaniu do wcześniejszego stanowiska prezentowanego przez Johna Locke’a. Ujmując rzecz historycznie, inicjatorem nowego podejścia, akcentującego rolę ludzkiej afektywności był Shaftesbury, oddziałujący na Hume’a za pośrednictwem Francisa Hutchesona. Drugim celem artykułu jest porównanie stanowisk Locke’a i Hume’a odnośnie do pojmowania relacji pomiędzy dwoma rozumowym i afektywnym aspektem doświadczenia oraz funkcjonowania umysłu. Antymetafizyczne i bardziej radykalne stanowisko Hume’a umożliwia na wskazanie różnorakich powiązań pomiędzy tymi aspektami.
7
Publication available in full text mode
Content available

Locke’s Reading of Herbert’s De Veritate and His Critique of Common Notions

100%
Grzeliński A.
Kultura i Edukacja
|
2016
|
issue 2(112)
194-207
EN
The paper reconstructs John Locke’s critique of Edward Herbert’s conception of common notions presented in the Essay Concerning Human Understanding (1690). Though aimed at the epistemological significance of the term, the critique seems to miss the point, since due to the Platonic character of Herbert’s philosophy, the notions have also a metaphysical and religious significance overlooked by Locke. Thus the attack is justified only in part: for Herbert, the rationality of nature is understood as an ideal and not as a certain historic state of affairs, as Locke seems to suggest. It is an interesting feature of the discussion, that both the common notions and their critique is aimed at justification of religious rationality. The difference between both philosophers seems to have its roots in different understanding of knowledge. For Herbert it relates to an ideal, conceptual structure of reality, whereas for Locke it culminates in natural histories of cumulative character.
8
Publication available in full text mode
Content available

The Cartesianism and Anti-Cartesianism of Locke’s Concept of Personal Identity

100%
Grzeliński A.
Roczniki Filozoficzne
|
2020
|
vol. 68
|
issue 2
195-212
EN
This article focuses on the relationship between the conceptions of personal identity presented by Descartes and by Locke. Contrary to common readings, I claim that the difference between them cannot be reduced to a simple contrast between rational substantialism and genetic empiricism. Locke does not resign from the substantialist position but delimits the two spheres: natural cognition with its foundation in experience and philosophical speculations, in which he tries to present a rational interpretation of religious dogmas which is consistent with his epistemological programme. Locke’s criticism is directed against the Cartesian notion of a thinking thing as a substance independent of the body and his description of the differentiation of experience and his depiction of human subjectivity is expanded in relation to Cartesian philosophy: personal identity gains explication at four complementary levels: psychological, biological, socio-legal, and religious.
PL
Kartezjanizm i antykartezjanizm locke’owskiej koncepcji tożsamości osobowej Niniejszy artykuł koncentruje się na zależnościach pomiędzy Locke’owskim i kartezjańskim pojmowaniem tożsamości osobowej. Wbrew częstym odczytaniom, różnica pomiędzy nimi nie daje się sprowadzić do prostego przeciwstawienia substancjalizmu i empiryzmu. Locke nie rezygnuje ze stanowiska substancjalistycznego, jednakże rozgranicza dwie sfery - naturalnego, bazującego na doświadczeniu poznania oraz filozoficznych spekulacji, w których stara się przedstawić racjonalną i zgodną ze swym programem epistemologicznym interpretację dogmatów religijnych. Krytyka Locke’a dotyczy możliwości istnienia rzeczy myślącej jako substancji istniejącej niezależnie od ciała, natomiast rozbudowaniu w stosunku do filozofii kartezjańskiej ulega opis różnicowania się doświadczenia i ludzkiej subiektywności, zaś pojęcie tożsamości osobowej zyskuje eksplikację na czterech uzupełniających się poziomach: psychologicznym, biologicznym, społeczno-prawnym i religijnym.
9
Publication available in full text mode
Content available

Anthony Ashley Cooper Shaftesbury: Trzy ćwiczenia stoickie

100%
Grzeliński A.
Folia Philosophica
|
2020
|
vol. 44
1-20
EN
Three Stoic Exercises is the first Polish translation, done by Adam Grzeliński, of three excerpts from Shaftesbury’s notebooks: Character and Conduct, Attention and Relaxation, and Improvement being part included in the collection entitled Askêmata. These texts prove that these notebooks not only complement the contents of Characteristics of Men, Manners, Opinions, and Times, the three-volume set which made Shaftesbury a famous and influential philosopher, but they are to be seen mainly as a kind of moral exercises and soliloquies in which Shaftesbury comments the works of the stoics: Epictetus and Marcus Aurelius.
PL
Trzy ćwiczenia stoickie to dokonany przez Adama Grzelińskiego pierwszy polski przekład trzech fragmentów z notatników Anthony’ego Ashleya Coopera Shaftesbury’ego: Charakter i postępowanie ze sobą, Skupienie i rozluźnienie oraz Czynienie postępów, wchodzących w skład zbioru zatytułowanego Askêmata. Teksty te przekonują, że treść owych notatników nie tylko dopełnia treść opublikowanego przez filozofia zbioru Characteristics of Men, Manners, Opinions, Times, ale przede wszystkim ma charakter ćwiczeń moralnych, w których w formie solilokwium Shaftesbury komentuje dzieła stoików: Epikteta i Marka Aureliusza.
10
Publication available in full text mode
Content available

John Locke: Rozprawa o cudach oraz Resurrectio et quae sequuntur

100%
Grzeliński A.
Folia Philosophica
|
2021
|
vol. 45
1-18
EN
A Discourse on Miracles and Resurrectio et quae sequuntur are the first Polish translations of John Locke’s two minor treatises on religious matters. In presenting his understanding of miracles and the resurrection, Locke tries to reconcile the content of Scripture with the principles of reason, including those of his philosophy. The limitation of knowledge to what was certain opened a field for religious speculations, but also in these reason played the role of a guarantor of their non-contradiction. The issues of miracles and the resurrection allow for a better interpretation of the problems that Locke discusses in his Essay Concerning Human Understanding, such as the relation of empirical cognition to speculative philosophy, personal identity, and corporeality.
PL
Rozprawa o cudach oraz Resurrectio et quae sequuntur to dokonane przez Adam Grzelińskiego pierwsze polskie przekłady dwóch drobnych rozpraw Johna Locke’a poświęconych zagadnieniom religijnym. Przedstawiając swe rozumienie cudów oraz zmartwychwstania, Locke stara się pogodzić treść Pisma świętego z wymogami rozumu, w tym z zasadami własnej filozofii. Ograniczenie wiedzy do tego, co pewne otwierało pole dla spekulacji religijnych, jednak i w ich przypadku rozum pełnił rolę gwaranta ich niesprzeczności. Zagadnienia cudów oraz zmartwychwstania pozwalają na pełniejsza interpretację omawianych w Rozważaniach dotyczących rozumu ludzkiego zagadnień takich jak stosunek poznania empirycznego i spekulatywnej filozofii, tożsamość osobowa, cielesność.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.