Search results

1

Spór o Stanisława ze Szczepanowa. Dyskusje wokół powieści Karola Bunscha Imiennik

100%

Benken P.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2022

|

vol. 40

|

issue 2

151-172

PL

Artykuł zawiera omowienie dyskusji poświęconej dwutomowej powieści krakowskiego prawnika i literata Karola Bunscha Imiennik (t. 1: Śladami pradziada, t. 2: Miecz i pastorał), wydanej w 1949 r. Opisano w niej panowanie Bolesława Śmiałego i konflikt władcy z biskupem krakowskim Stanisławem ze Szczepanowa, zakończony tragiczną śmiercią tego ostatniego w 1079 r. Autor połączył w powieści fakty historyczne, własne interpretacje spornych zagadnień i zachowanego materiału źrodłowego, jak rownież wydarzenia fikcyjne; mocno zarysował przy tym niemożliwe do weryfikacji z naukowego punktu widzenia wewnętrzne motywacje postaci historycznych. Powieść wywołała polemikę między autorem a jego krytykami, toczoną m.in. na łamach „Tygodnika Powszechnego”. Dotyczyła ona przede wszystkim sposobu ukazania przez Bunscha postaci bp. Stanisława, ktory to uznano za nierzetelny i krzywdzący. Krytycy książki odrzucali koncepcje historykow, na ktorych opierał się Bunsch, jak rownież część informacji podanych przez Galla Anonima względnie proponowali ich odmienną interpretację; dawali jednocześnie pierwszeństwo źrodłom poźniejszym, przedstawiającym bp. Stanisława w pozytywnym świetle. Bunsch bronił hipotez starszych badaczy, ktore przedstawił w powieści, jak rownież wielu własnych przemyśleń, zarzucając oponentom nieznajomość źrodeł, błędną ich interpretację, a nawet manipulację. Spor ciągnął się przez wiele lat i miał dodatkowy wymiar polityczny, wpisując się w skomplikowane relacje między Kościołem katolickim a komunistycznym rządem.

2

Kult św. Stanisława w diecezji krakowskiej w świetle patrociniów do roku 1529

75%

Spórna M.

Folia Historica Cracoviensia

|

2000

|

vol. 7

EN

Like cults of other saints, the worship of St Stanislaus may be studied in many aspects. One of those are patrocinia, i.e. the summoning of the patron saints of churches, chapels and altars. The reference date is the date of the canonization of St Stanislaus (17 September 1253), since from that day onwards we may speak of his patrocinia.

PL

Kult św. Stanisława podobnie jak kulty innych świętych badać można w wielu aspektach. Jednym z nich są patrocinia, czyli wezwania świętych patronów kościołów, kaplic, ołtarzy. Datą odniesienia jest dzień kanonizacji św. Stanisława (17 wrzesień 1253 r.), bowiem od tego momentu można mówić o jego patrociniach.

3

Dwanaście kroków, czyli mirakl o świętym Stanisławie

63%

Ochocki Z.

Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

|

2015

|

vol. 1

21-30

EN

Jan Dlugosz in his almanacs speaks extensively about the miraculous coming back to life of Peter of Piotrawin [Piotr z Piotrawina]. This exceptional event was supposed to happen due to St. Stanislavus [święty Stanisław]. However, one specific term used by the chronicler makes one ponder and raise speculation, that the author, writing about the unusual episode in the life of the canonized bishop of Cracow, had recalled a miracle play he had experienced. That miracle play was probably the reconstruction of the resurrection of the aforementioned knight. It might have been prepared for variety’s sake during the celebrations commemorating the day the XIIIc. clergyman was acknowledged a Saint. The play might even have been presented at the Wawel Castle, which architecture allowed for such a staging at that time. The miracle play was lost in the track of time, although the following sketch is a hypothetical trial of its partial reconstruction.

PL

Jan Długosz w swoich Rocznikach... wypowiada się obszernie o cudownym przywróceniu życia Piotrowi z Piotrawina; do tego nadzwyczajnego zdarzenia miało rzekomo dojść za sprawą św. Stanisława. Niemniej jedno szczególne określenie użyte przez kronikarza zastanawia i budzi domysł, że autor, pisząc o tym niezwykłym epizodzie w żywocie kanonizowanego biskupa krakowskiego, przywoływał na pamięć osobiście oglądane widowisko miraklowe, będące prawdopodobnie właśnie rekonstrukcją wskrzeszenia rzeczonego rycerza. Mogło być ono urozmaiceniem uroczystości zorganizowanych w związku z obchodami dnia wyniesionego na ołtarze w XIII wieku duchownego; możliwe nawet, że wystawione na Wawelu – ówczesna architektura zamku umożliwiała tego typu inscenizację. Mirakl ten nie zachował się do czasów współczesnych, natomiast prezentowany szkic stanowi hipotetyczną próbę jego częściowego odtworzenia.

4

Srebrne wyposażenie średniowiecznego ołtarza św. Stanisława w katedrze krakowskiej

63%

Czyżewski K.

Folia Historica Cracoviensia

|

2003

|

vol. 9

EN

The article looks at these elements of St. Stanislaus’ tomb in the Gothic Cathedral on the Wawel Hill which were made of silver. Except for one (a reliquary diptych) all were destroyed and are known only from written records. The basic issue is to establish the date and the founder of a wooden coffin covered with gilded silver plates, in which the relics of the Martyr were placed. The literature on the subject attributed the foundation of the reliquary to St. Kunegunda (1234-1292), Elizabeth of Poland (1305-1380), St. Jadwiga, Hedvig of Anjou (1374-1399) and Ladislaus the Short (1260 or 1261-1333). Thanks to the records written in 1631 by a priest Jan Wielewicki which mention the renovation of the medieval coffin, we know that it had an inscription which unequivocally pointed to the person of Elizabeth of Poland, wife of a Hungarian king Charles I Robert and mother of a king of Hungary and Poland Louis d’Anjou, as the founder. A detailed description included in the records of an inspection of the Cracow Cathedral in 1670 allows an approximate reconstruction of this work of art, which was a box-reliquary of approximate measurements: 175, 8x87, 9x43, 95 cm, closed with a ridge roof cover of unknown height. It had cast decoration. The longer sides were each interspersed with 6 and the shorter with 2 pictures with the scenes from St. Stanislaus’s life. Likenesses of 18 bishops adorned both patches of the corners and axes of the shorter sides were accentuated with buttresses. Top rims of the cover were decorated with an open-work comb (tracery). Iconographic programme cannot be reconstructed on the basis of the existing sources. After a new coffin for the remains of the Saint was funded by Sigismund III, the old one was used as a reliquary for the hand and placed in St. Peter and Paul’s chapel, which - according to tradition - originally housed the tomb. After the cathedral was looted by the Swedes in 1657, the medieval reliquary was put back in the middle of the church. Then, in the years 1669 -1671, when a new silver coffin was funded by bishop Piotr Gembicki, it was re-cast. An important element of St. Stanislaus’ altar decoration before 1512 (when Sigismund I had an imposing silver retable made) were paintings which were kept in the treasury and placed on the mensa during the liturgy. Inventories list 12 ‘plates’ in all, some of which were made of silver, some covered with silver sheet metal (frames, dresses) and some only decorated with such applique. The most imposing was a triptych with the Holy Trinity engraved on sheet metal and richly set with jewels (in the type of Throne of Mercy) and the figures of Mary with the Child and St. John the Evangelist. Among the rest the most prominent were the depictions of the Salvator and the Virgin Mary with the Child. Some were accompanied by markings indicating their Byzantine or Ruthenian origins. A painting of Mary holding little Jesus in her arms, covered with a silver plate with lilies in the background, set with jewels and pearls, in a frame decorated with Polish and Hungarian coats of arms deserves special attention. It can undoubtedly be considered as a twin work to the three paintings stored in the treasury in Aachen and one in Mariazell, funded by Louis d’Anjou. The only painting of those which used to adorn the altar of St. Stanislaus which has survived to the present is the reliquary diptych with silver appliques, set with precious stones, depicting the Virgin Mary with the Child and Vemicle. It was painted in Cracow around 1440-1450 and was funded by the cathedral curate Maciej of Grodziec.

PL

Badania nad ołtarzem św. Stanisława w katedrze krakowskiej zainaugurowane już w 2. połowie XIX w. przez księży Ludwika Łętowskiego i Ignacego Polkowskiego, kontynuowane były w kolejnym stuleciu, a ich uwieńczeniem stało się monograficzne opracowanie autorstwa Michała Rożka, opublikowane w 1979 r. przy okazji obchodów 900. rocznicy męczeńskiej śmierci Patrona Polski. Mimo licznych opracowań dotyczących architektury barokowej konfesji oraz kolejnych trumien-relikwiarzy, wiele kwestii historycznych oraz historyczno-artystycznych nie zostało dotąd rozwiązanych. Na nowe ujęcie zasługuje katedra romańska oraz niedawno wysunięte przez Mariusza Karpowicza propozycje atrybucyjne względem kaplicy wzniesionej przez bp. Marcina Szyszkowskiego w drugim dziesięcioleciu w. XVII. Na uboczu badań pozostały dekorujące ją rzeźby i malowidła. Brakuje systematycznego zestawienia ruchomego wyposażenia ołtarza (naczynia, tkaniny liturgiczne itp.) oraz składanych przy nim wotów. Poważnym zadaniem stojącym przed historykami jest pełne opracowanie kultu św. Stanisława, oczywiście z uwzględnieniem liturgii sprawowanej przy jego relikwiach w katedrze. Niniejszy tekst ma zapełnić jedynie kilka luk w wiedzy na temat Stanisławowego grobu. Poświęcony został tylko tym elementom jego wyposażenia powstałym w okresie średniowiecza, które wykonano ze srebra. Znamy je tylko z przekazów archiwalnych - ich ranga artystyczna i historyczna skłania jednak do ich przypomnienia oraz, o ile na to pozwalają źródła, szerszego omówienia.

5

Konserwacja ołtarzyka domowego i rzeźby św. Stanisława – eksponatów Muzeum „Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie”

63%

Chyłka P.

Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

|

2016

|

vol. 4

|

issue 4

238-253

EN

Restoration of a Home Altar and a Sculpture of St. Stanislaus – Exhibits from the Museum “Upper Silesian Ethnographic Park in Chorzów” The following object illustrative article is dedicated to the issues of maintenance and restoration of objects of polychromed wood on the example of two exhibits from the Museum “Upper Silesian Ethnographic Park in Chorzow”: the altar home ref. no. GPE–3529, and the sculpture of St. Stanislaus – Bishop ref. no. GPE–2675. Furthermore, the article presents a brief description of the objects, the technology of creation, the objects’ history and the state of their preservation as well as the causes of the destruction of each exhibit. A major part of the article was devoted to the description of course of maintenance and restoration works with regard to methods and materials used and different stages of accomplishing the restoration goals.

6

Oczekiwania Kardynała Karola Wojtyły wobec duszpasterskiego synodu archidiecezji krakowskiej (1972-1979)

51%

Kummer P.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2019

|

vol. 132

337-361

PL

Metropolita krakowski kardynał Karol Wojtyła będąc aktywnym uczestnikiem Soboru Watykańskiego II i współtwórcą jego nauczania pragnął je przeszczepić na grunt Kościoła w Polsce, w szczególności na teren diecezji, w której był pasterzem. Jednym ze sposobów zrealizowania tego celu było zwołanie synodu duszpasterskiego, który trwając siedem lat (1972-1979) był szeroko rozumianą akcją duszpasterską, w której mogli uczestniczyć nie tylko duchowni, ale przede wszystkim osoby świeckie. Daty rozpoczęcia i zakończenia synodu odpowiadały rocznicom (900 lat) rozpoczęcia i męczeńskiego zakończenia posługi biskupiej w Krakowie przez św. Stanisława. Związanie synodu z jego postacią miało mu nadać nie tylko charakter studium, ale przede wszystkim świadectwa. Zgodnie z wolą autora synodu zostały powołane Synodalne Zespoły Studyjne, których zadaniem było rozpoznanie lokalnych sytuacji, formułowanie zaleceń i kreacja inicjatyw ewangelizacyjnych. Podczas prac synodalnych kardynał Wojtyła, nie narzucając swojego punktu widze-nia, starał się doprowadzić uczestników do odkrywania soborowego nauczania i jego praktycznego znaczenia. W istocie była to posoborowa metoda duszpasterska: pomoc w rozwoju, a nie zarządzanie. Na etapie przygotowywania dokumentów końcowych Synodu Zespoły Studyjne stały się środowiskami szerokiej konsultacji, albowiem do nich zwracała się Komisja Główna, scalająca w sobie pracę wszystkich komisji roboczych. Kardynał Wojtyła już jako Papież Jan Paweł II zakończył pracę synodu. W ten sposób spłacił dług uczestnictwa w obradach Soboru Watykańskiego II dzieląc się jego nauczaniem, poprzez synod, najpierw z Kościołem krakowskim, a następnie, przez wielki pontyfikat (1978-2005), z Kościołem powszechnym.

EN

Archbishop of Krakow, cardinal Karol Wojtyła, being an active partici-pant of the Second Vatican Council and co-creator of its teaching, desired to transfer it into Polish Church, especially into the area of Krakow Archdiocese where he was the Shepherd. One of the ways to achieve this goal was to call together the Pastoral Synod which lasted for seven years (1972-1979) and was widely understood pastoral action in which not only could participate priests but also lay people. Dates of the beginning and the end of the Synod corresponded with the inception and martyr’s end of Saint Stanislaus bishop’s ministry in Krakow. Connecting the Synod with him was to both give an individual form and a testimony. According to the will of the author of the Synod, synodal study groups were established to identify local situations, formu-late recommendations and create evangelization initiatives. During the process of synodal works, cardinal Karol Wojtyła tried to lead the participants to explore synodal teaching and its practical meaning, however without imposing his own point of view. In fact, it was post-synodal pastoral method: help in development without managing. At the final documents preparation stage, Synodal Groups become environments of wide consultation because the Main Commission, combining work of all working committees, addressed them. Cardinal Wojtyła, as Pope John II, finished the work of the Synod. This was the way he repaid the debt of participation in the deliberations of the Second Vatican Council by sharing its teaching though the Synod at first with the Church in Krakow, subsequently through the great pontificate with the Universal Church.

7

Idea ładu moralnego okresu średniowiecza. Z dziejów kształtowania się wzoru osobowego duchowych patronów Polski Św. Wojciecha i Św. Stanisława

51%

Makiłła D.

Studia Elbląskie

|

2019

|

vol. 20

475-483

EN

In the delivered paper is given a question concerning the notion of moral order with a special reference to law. The moral order – as we can notice – is existing in various forms of understanding. This view can be at the same time a cause of different dilemmas that source is usually a divergence in treatment of his determinants, what is connected with the question of ways leading to his achievement. These questions are set generally at the context of the construction of the notion of moral order. This is also a way to its fulfilment especially then when necessary is to appeal to special personal ideological samples which indicatingus with their personal examples for the grounds, principles of functioning of the order but also showing us their borders. In this case the figures of both saints of the Church, Adalbertand Stanislaus were – and it can be considered – that they still are – important not only towards the times contemorary to them, but also being the universal timeless norms. The moral norms, the both saints professed, had been crashed with reasons of law. The creation the patterns of both saints and this, what they represented, was a grounding the foundations for the ideological development of state and nation. They have been expressed their influence on human consciousness, for the structure of state and church, to exert an influence for the forming of nation commonwealth and being also a system of values binding and uniting the size of our civilization.

PL

W artykule podjęte zostało pytanie o rozumienie pojęcia ładu moralnego, w szczególności jego odniesienie do prawa. Ład moralny, jego wielostronne rozumienie może być powodem dylematów, których źródłem jest z reguły rozbieżność podejścia do jego wyznaczników, co związane jest z pytaniem o drogi wiodące do jego osiągnięcia. Pytania te stawiane są z reguły w kontekście konstrukcji pojęcia ładu moralnego, a zarazem sposobu do jego dochodzenia, gdy niezbędne staje się odwołanie do określonych osobowych wzorców ideowych, wskazujących swoim przykładem na podstawy, zasady funkcjonowania ładu, określające jego wyznaczniki, ale także wyznaczające granice, tworzące dla jego istnienia niezbędne odniesienia. W tym przypadku postacie obu świętych Kościoła, Wojciecha i Stanisława, były – i nadal można przyjąć, że są – wyjątkowo znamienne zarówno w odniesieniu do czasów im współczesnych, jak i również jako wzorce uniwersalnie, a zarazem ponadczasowe. Wzorce moralne, które obaj święci wyznawali, zderzyły się z racjami prawa. Powstanie wzorców obu świętych i tego, co reprezentowali było położeniem fundamentów pod ideowy rozwój państwa i narodu. Pokazywały one ich wpływ na świadomość ludzką, na strukturę państwa i Kościoła, wpływając na kształtowanie wspólnoty narodu, ale będąc zarazem systemem wartości, łączącym i scalającym wymiar naszej cywilizacji.

8

Główni święci patronowie Polski w twórczości Henryka Mikołaja Góreckiego. Rezonans dzieł

45%

Ziemlewski M.

Musica Ecclesiastica

|

2020

|

issue 15

65-77

PL

Artykuł dotyczy utworów muzycznych Henryka Mikołaja Góreckiego, poświęconych trzem postaciom – głównym świętym patronom Polski. Najświętsza Maryja Panna jest adresatką O Domina Nostra. Medytacje o Jasnogórskiej Pani Naszej na sopran solo i organy op. 55. Św. Wojciech to postać będąca kanwą dla Salve, sidus Polonorum. Kantata o św. Wojciechu op. 72. Z kolei osoba św. Stanisława stoi za dziełem Beatus vir op. 38. Opracowanie omawia życiorys i kulturową recepcję każdego ze wspomnianych świętych. Ponadto opisuje muzyczne dzieła, wskazując na obecność w ich formie dwóch kulminacji. Pierwsza jest muzyczna, umiejscowiona pośrodku kompozycji, opatrzona maksymalnym w danym utworze aparatem instrumentalnym oraz dynamicznym. Druga, teologiczna, znajdująca się pod koniec dzieła, zostaje podana w subtelnej lub charakterystycznej instrumentacji, nierzadko w niskich wartościach dynamicznych. W teologicznej często padają tytułowe frazy, a ich forma muzyczna staje się, za gryfem kompozytora, określeniem formy całego utworu.

EN

The article concerns the musical works of Henryk Mikołaj Górecki, dedicated to three characters - the Main Saint Patrons of Poland. The Blessed Virgin Mary is the addressees of O Domina Nostra. Meditations on Our Lady of Jasna Góra for soprano and organ op. 55. Saint Wojciech is a figure that is the canvas for Salve, sidus Polonorum. Cantata about Saint Adalbert op. 72. In turn, the person of St. Stanisław stands behind the work of Beatus vir op. 38. The study discusses the biography and cultural reception of each of the aforementioned saints. In addition, he describes musical works, indicating the presence of two culminations in their form. The first is musical, located in the middle of the composition, provided with the maximum instrumental and dynamic apparatus in a given song. The second theological, at the end of work, one is given in subtle or characteristic instrumentation, often in low dynamic values. Theological phrases often contain in the title, and their musical form becomes, according the composer's neck, a description of the form of the whole work.

9

W świetle świętych patronów nowotarskich w dobie średniowiecza

38%

Kazienko E.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2016

|

vol. 126

59-87

EN

The development of a network of parishes in the region of Nowy Targ, as well as the dissemination of the cult of saints bloomed in the 14th century. However, on the basis of the remaining sources, we can observe the first foundations of both settlement and first parishes already in the 13th century. This was connected with the activity of the Cistercian Friars, who in 1234 received a privilege of administering the region from the voivode of Cracow Teodor Gryfita. Some of the parish foundations were created at the initiative of Polish kings, who supported the development of church organisations in the Podhale region. When writing about saint worship one cannot ignore the important role of the intercession of Catherine of Alexandria, until these days the saint patron of Nowy Targ and its parish church. The inhabitants of the Podhale region entrusted their everyday concerns and pleas also to saint Adalbert and saint Stanislaus, the patrons of Poland, bishop martyrs and other saints who died for their faith in Jesus Christ. An important element of people’s faith was the worship of the Virgin Mary. Marian festivities rooted in local tradition were celebrated in churches. Marian sanctuary in Lud􀄨mierz was visited by numerous pilgrims both from surrounding villages and farther regions.

PL

Rozwój sieci parafialnej na terenie nowotarszczyzny, a zarazem szerzenie kultu świętych, swój rozkwit przeżywało w XIV stuleciu. Jednak możemy na bazie zachowanych źródeł również dostrzec pierwsze zręby zarówno osadnictwa, jak i pierwszych parafii jeszcze w XIII wieku. Co związane było z działalnością mnichów cysterskich, którzy otrzymali w 1234 r. przywilej zagospodarowania wymienionego regionu od wojewody krakowskiego Teodora Gryfity. Część fundacji parafialnych utworzona została z inicjatywy królów polskich, którzy wspierali rozwój organizacji kościelnych na Podhalu. Pisząc o oddawaniu czci świętym nie można pominąć o ważnej roli wśród mieszkańców przede wszystkim wstawiennictwa św. Katarzyny Aleksandryjskiej, która do dziś patronuje nowotarskiej farze oraz miastu. Powierzając swe codzienne troski i prośby, mieszkańcy podhalańskiej ziemi zwracali się także do patronów Polski: śś. Wojciecha i Stanisława, biskupów męczenników, jak i do innych świętych pańskich, którzy ponieśli śmierć za wiarę w Chrystusa. Ważnym elementem pobożności ludowej stało się pielęgnowanie kultu Matki Bożej. Celebrowano w kościołach święta maryjne, które zakorzeniły się w tradycji lokalnej. Ponadto w Ludźmierzu funkcjonowało sanktuarium maryjne, do którego pielgrzymowali licznie mieszkańcy zarówno okolicznych wsi, jak i odleglejszych regionów.

Refine search results

2 Folia Historica Cracoviensia

2 Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

1 Filologia Polska. Roczniki Naukowe Uniwersytetu Zielonogórskiego

1 Musica Ecclesiastica

1 Pamięć i Sprawiedliwość

1 Rocznik Muzeum "Górnośląski Park Etnograficzny w Chorzowie"

1 Studia Elbląskie

1 Benken P.

1 Chyłka P.

1 Czyżewski K.

1 Kazienko E.

1 Kummer P.

1 Makiłła D.

1 Ochocki Z.

1 Spórna M.

1 Ziemlewski M.

1 2022

1 2020

2 2019

2 2016

1 2015

1 2003

1 2000