Search results

1

Drobna szlachta żmudzka okresu nowożytnego w świetle dokumentów z Archiwum Butkiewiczów przechowywanego w AGAD

100%

Zawadzki J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2020

|

vol. 27

9-34

EN

The article analyses the archives of a medium-affluent Samogitian noble family. It comprises files concerning minor nobility. This group is usually the least represented in written documents. The author tries to answer a number of questions about the usefulness of the family archive for researching Samogitian poor nobility: how numerous they were, whether they were of local origin, or (and to what extent) incomers, what language they used on a daily basis, what was their material and cultural status (including the level of literacy), whether there were features that distinguished them from the rest of the Lithuanian nobility, and whether there were any changes within the Samogitian nobility in the modern period (and what)?

PL

W artykule poddano analizie archiwum średniozamożnej żmudzkiej rodziny szlacheckiej. W jego skład wchodzą przede wszystkim akta dotyczące drobnej, miejscowej szlachty. Środowisko to jest zazwyczaj najsłabiej reprezentowane w dokumentach pisanych. Autor próbuje odpowiedzieć na pytanie czy archiwum rodzinne jako całość może odpowiedzieć na podstawowe pytania dotyczących niezamożnej szlachty żmudzkiej. Jak była liczna, czy była pochodzenia miejscowego, czy może raczej (i w jakim stopniu) napływowego, jakim językiem posługiwała się na co dzień, jaki był jej status materialny, kulturalny, w tym poziom alfabetyzacji, czy istniały cechy wyróżniające ją spośród rzeszy szlachty litewskiej, czy w okresie nowożytnym następowały w jej obrębie zmiany (i jakie)?

2

Sądy starostów generalnych żmudzkich (druga połowa XV – pierwsza połowa XVI w.)

67%

Saviščevas E.

Rocznik Lituanistyczny

|

2020

|

vol. 6

EN

The purpose of the article is to determine the place of the elders’ court within the judicial system of Samogitia in the period from 1450 (i.e. from the time when Jonas Kęsgaila, or Kęsgailaitis, took office) to the legal and administrative reform carried out in 1566. Only a few hypotheses have been presented for the earlier years. It is possible to divide the analysed time into two periods: before and after the First Lithuanian Statute (1529). Based on ca 200 documents from various manuscript collections and the Metrica of the Grand Duchy of Lithuania it is possible to reconstruct some aspects of this court’s operations, including its jurisdiction, attitude towards the courts of grand dukes and courts of tenutaries, its composition, the court of vice-elders, and the place and time of court sessions.

PL

Celem artykułu jest określenie miejsca sądów starosty generalnego w systemie sądownictwa Żmudzi, w okresie od 1450 r. (czyli od momentu, kiedy urząd ten objął Jan Kieżgajłowicz) do reformy sądowo-administracyjnej przeprowadzonej w 1566 r. Dla lat wcześniejszych przedstawiono tylko kilka hipotetycznych uwag. W badanym czasie można wydzielić dwa okresy: przed i po wydaniu I Statutu Litewskiego (1529). Na podstawie ok. 200 dokumentów sądowych, zebranych z różnych zespołów rękopisów, i aktów ksiąg spraw sądowych Metryki Litewskiej możemy rekonstruować niektóre aspekty działalności tego sądu, w tym: zakres jego kompetencji, stosunek do sądów wielkich książąt i sądów dzierżawców (mniejszych starostów), jego skład, sąd podstarościego, miejsce zebrania sądu, czas roków sądowych.

3

Szukając przodków. Poszukiwanie rodowodu przez podkomorzego żmudzkiego Jakuba Ignacego Nagórskiego w II połowie XVIII wieku

67%

Drungilas J.

Rocznik Lituanistyczny

|

2016

|

vol. 2

PL

W artykule poddano analizie poszukiwania wiedzy o pochodzeniu rodziny (osiadłej w końcu XVI w. na Żmudzi), prowadzone w II połowie XVIII w. przez podkomorzego żmudzkiego Jakuba Ignacego Nagórskiego (†1799). W początkowej fazie poszukiwań przebadano niedługo wcześniej wydany herbarz Kaspra Niesieckiego. Następnie udało się odnaleźć kronikę rodzinną imienników z Polski (h. Leszczyc), z powiatu łęczyckiego, spisaną w połowie XVII w. – na początku XVIII w., która zachęciła do stworzenia podobnej kroniki dla osiadłej na Żmudzi rodziny Nagórskich (h. Pobóg). Ostatecznie ustalono, że na Żmudź Nagórscy przybyli z Polski, z powiatu łęczyckiego (choć realnego powiązania genealogicznego z rodziną zamieszkałą w Polsce nie odnaleziono), a protoplastą rodziny został zamieszkały w XVI w. w Polsce Jakub, ojciec Marcina (czyli pierwszej osoby, która przybyła na Żmudź). Taka „skombinowana” wersja rodowodu była dogodna dla Jakuba Ignacego Nagórskiego – inicjatora tych poszukiwań, który dzięki swemu statusowi oraz wyborowi protoplasty „uwiecznił” imię Jakuba w świadomości genealogicznej rodziny. The article gives an analysis of the search for the genesis of a family settled at the end of the sixteenth century in Samogitia, undertaken in the second half of the eighteenth century by the chamberlain (podkomorzy) of Samogitia Jakub Ignacy Nagórski (d. 1799). First, the armorial by Kasper Niesiecki, edited not long before, has been examined. Later, a chronicle of a family of the same name has been found, a family bearing the coat of arms Leszczyc, based in Poland, in the Łęczyca district. This chronicle, written down between the mid-seventeenth and early eighteenth century, became an incentive for the Nagórski family from Samogitia, bearing the Pobóg coat of arms, to create a similar chronicle of their own. Finally, it could be established that the Nagórski family came to Samogitia from Poland, from the Łęczyca district; although a real genealogical connection with the Polish counterpart could not be made. The ancestor was to become Jakub, living in the sixteenth century in Poland, father of Marcin, the first family member who arrived in Samogitia. This ‘combined’ lineage was convenient for Jakub Ignacy Nagórski, the initiator of the search, who – thanks to his status and his choice of ancestor – ‘immortalised’ the name of Jakub in the family’s genealogical consciousness.

4

Écrire l’histoire de la conquête: l’utilisation de l’histoire dans la polémique contre l’Ordre Teutonique au sujet des droits des infidèles (1386–1418)

59%

Chollet L.

Hereditas Monasteriorium

|

2014

|

vol. 4

17-47

EN

The aim of the article is to describe a research project devoted to the use of history in the debate on the rights of unbelievers, from the Christianisation of Lithuania to the Council of Constance. The geopolitical rivalry between the Order of the Teutonic Knights, King Jagiełło’s Poland and Witold’s Lithuania was accompanied by an intense “war of words” centred around the question of the rights of unbelievers and the legitimacy of the crusade against Lithuania. The use of historical topics during this “battle of idea” may have influenced the European elite with regard to the relations between Christian powers and non-Christian peoples as well as the issue of the activities of Teutonic Order. In the first part of the article, I ask how history was used by Polish and Lithuanian delegates in Constance to defend the idea of the unbelievers’ freedom. In addition to using legal arguments based mainly on medieval law, the disputants referred to historical facts, which was supposed to prove that the Teutonic Order had no legitimacy in fighting against the Baltic pagans. The second part of the article deals with the sources available for shaping a “Polish-Lithuanian” way of describing the history of the Baltic conquest by the Teutonic Knights. The third part of the article presents two prospective research projects concerning the use of history in the debates on the rights of unbelievers. The first is dedicated to the “long term” history of the Baltic conquest by the military orders; the idea is to demonstrate that similar problems regarding the rights of the pagans or converts appeared already in the 13th or 14th centuries. The second research idea focuses on pagan Samogitia. As Lithuania was trying to take over the province, local history was used by Polish and Lithuanian diplomats to prove that by their evil behaviour the Teutonic Knights failed to bring baptism to Samogitian pagans.

5

Dęte orkiestry i zespoły w tradycyjnej kulturze Żmudzi, Litwa

59%

Žarskienė R.

Łódzkie Studia Etnograficzne

|

2018

|

vol. 57

EN

In this article, the primary focus is the tradition of brass bands and orchestras in the lifestyles of Samogitia’s towns and villages in the 20th–21st century. This music-making fromLithuania’s western region (Lith. Žemaitija) is no doubt related to the development of Lithuania’s musical culture as a whole. Therefore, on the basis of historical sources, the author briefly covers the development of ensembles in the Grand Duchy of Lithuania. The formation of brass ensembles’ tradition was particularly impacted by the celebrations of Catholic Church holidays and solemn processions (particularly in the 17th–18th century), and later – manor orchestras and music schools (end of the 18th–19th century). It was in Samogitia that music-making with brass instruments thrived until the very beginning of the 21st century. The author, on the basis of data collected mainly during fieldworks, reveals the role of brass bands in this region’s folk piety, family and community customs, this tradition’s changes.

PL

W artykule główny nacisk położono na tradycję zespołów i orkiestr dętych w życiu miast i wiosek Żmudzi w XX i XXI wieku. Muzyka z zachodniego regionu Litwy jest niewątpliwiezwiązana z rozwojem litewskiej kultury muzycznej jako całości. Dlatego też, sięgając do źródeł historycznych, autorka w skrócie opisuje rozwój orkiestr w Wielkim Księstwie Litewskim. Na powstanie tradycji orkiestr dętych szczególnie wpłynęły obchody świąt katolickich i uroczyste procesje (zwłaszcza w XVII I XVIII wieku), później także funkcjonowanie dworskich orkiestr i szkół muzycznych (koniec XVIII I XIX wiek). Na Żmudzi muzyka instrumentów z mosiądzu rozwijała się do samego początku XXI wieku. Autorka, na podstawie danych zebranych głównie podczas prac terenowych, ujawnia rolę orkiestr dętych w religiności ludowej tego regionu, zwyczajerodzinne i wspólnotowe oraz zmiany zachodzące w tradycji.

Refine search results

2 Rocznik Lituanistyczny

1 Hereditas Monasteriorium

1 Miscellanea Historico-Archivistica

1 Łódzkie Studia Etnograficzne

1 Chollet L.

1 Drungilas J.

1 Saviščevas E.

1 Zawadzki J.

1 Žarskienė R.

2 2020

1 2018

1 2016

1 2014

Drobna szlachta żmudzka okresu nowożytnego w świetle dokumentów z Archiwum Butkiewiczów przechowywanego w AGAD

Sądy starostów generalnych żmudzkich (druga połowa XV – pierwsza połowa XVI w.)

Szukając przodków. Poszukiwanie rodowodu przez podkomorzego żmudzkiego Jakuba Ignacego Nagórskiego w II połowie XVIII wieku

Écrire l’histoire de la conquête: l’utilisation de l’histoire dans la polémique contre l’Ordre Teutonique au sujet des droits des infidèles (1386–1418)

Dęte orkiestry i zespoły w tradycyjnej kulturze Żmudzi, Litwa