Search results

1

„To jest firmamentum potestatis regia”. Wojsko kwarciane w latach 1587–1588

100%

Pieńkowski M. A.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2021

|

vol. XXII (LXXIII)

|

issue 3 (277)

9-42

EN

The article discusses the strength and functions of the quarter army (wojsko kwarciane) during the turbulent third interregnum and the first year of the reign of Sigismund III. Besides being highlighted in a study by Jan Wimmer, this problem has so far not been discussed in great detail in the literature regarding the subject. Thanks to gaining access to previously unused fiscal-military materials, it was possible to determine not only the size of this army in particular quarters of the period of interest, but also the names of individual captains, the vast majority of whom took part in the wars with Moscow under Stefan Batory. Later, some of them made careers in senatorial and dignitary circles, which were associated with military service and holding the title of captain. It is also worth noting that the participation of the army in the war with Archduke Maximilian and at the Battle of Byczyna was verified. Another important aspect discussed in the article is the political context behind the use of the army in the doubling of the election sejm and the attempts to weaken the position of the Grand Hetman of the Crown, Jan Zamoyski, and subjecting his prerogatives to a nationwide discussion on the scope of power held by central officials. This issue is of particular importance from the perspective of the Ruthenian nobility, who were still threatened by Tatar invasions.

RU

В статье обсуждается численность и функционирование Кварцяного войска в бурное третье междуцарствие и в первый год правления Сигизмунда III. Эта проблема до сих пор не слишком подробно обсуждалась в специализированной литературе; она была лишь обозначена в исследовании Яна Виммера. Благодаря доступу к ранее неиспользованной базе военно-расчетных материалов, удалось определить не только численность этой армии в конкретных кварталах интересующего периода, но и имена ротмистров, подавляющее большинство которых принимало участие в войнах с Москвой под руководством Стефана Батория. Позже некоторые из них сделали карьеру в группе сенаторов и сановников, что было связано с военной службой и присвоением звания ротмистра. Также стоит отметить, что верификации подверглось участие квартальных в войне с эрцгерцогом Максимилианом и в битве под Бычиной. Не менее важным аспектом, обсуждаемым в статье, является политический контекст использования Кварцяного войска в ситуации раздвоения выборного сейма и попыток ослабить позиции великого гетмана коронного Яна Замойского, а также подчинение его прерогатив общенациональной дискуссии о полномочиях центральных чиновников. Этот вопрос имеет особое значение с точки зрения русинской знати, постоянно находящейся под угрозой татарского нашествия.

PL

Artykuł omawia liczebność i funkcjonowanie wojsk kwarcianych w burzliwym trzecim bezkrólewiu oraz w pierwszym roku panowania Zygmunta III. Problem ten nie był dotychczas szerzej omawiany w literaturze przedmiotu, a jedynie zasygnalizowany w opracowaniu Jana Wimmera. Dzięki dotarciu do niewykorzystanych dotychczas materiałów skarbowo-wojskowych udało się ustalić nie tylko liczebność tego wojska w poszczególnych kwartałach interesującego okresu, ale także nazwiska rotmistrzów, spośród których zdecydowana większość brała udział w wojnach z Moskwą za Stefana Batorego. W późniejszym czasie część z nich zrobiła kariery w gronie senatorsko-dygnitarskim, co wiązało się ze służbą wojskową i piastowaniem tytułu rotmistrza. Warto także podkreślić, że weryfikacji został poddany udział kwarcianych w wojnie z arcyksięciem Maksymilianem i w bitwie pod Byczyną. Nie mniej istotnym aspektem, poruszonym w artykule, jest kontekst polityczny użycia kwarcianych w sytuacji rozdwojenia sejmu elekcyjnego i prób osłabienia pozycji hetmana wielkiego koronnego Jana Zamoyskiego oraz poddanie jego prerogatyw ogólnokrajowej dyskusji nad zakresem władzy urzędników centralnych. Kwestia ta nabiera szczególnego znaczenia z perspektywy szlachty ruskiej, ciągle zagrożonej najazdami tatarskimi.

2

Kariery urzędnicze i parlamentarne Żółkiewskich herbu Lubicz w XVI–XVII wieku

88%

Jusiak P.

Wschodni Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. XVI (2019)

|

issue 2: „Jedno nierozdzielne i nieróżne ciało”. Studia z dziejów polsko-litewskiej Rzeczypospolitej, pod red. Artura Goszczyńskiego

9-27

PL

Ważnym czynnikiem ukazującym znaczenie rodziny w społeczeństwie szlacheckim była służba publiczna, czyli pełnienie urzędów i sprawowanie funkcji parlamentarnych. Należy bowiem pamiętać, że piastowanie urzędów, nawet tych najniższych, dawało szlachcicowi powagę i splendor. Żółkiewscy wywodzący się z Żółkwi koło Krasnegostawu w ziemi chełmskiej w XV i XVI wieku zabiegali i sięgali po urzędy na które miała wpływ szlachta mieszkająca w najbliższym sąsiedztwie ich siedzib. Cieszyli się wśród nich prestiżem i uznaniem. Pozwala to zaliczyć rodzinę Żółkiewskich do elity urzędniczej o znaczeniu regionalnym, związanej z konkretną ziemią w tym przypadku głównie chełmską oraz bełską. Tylko trzem reprezentantom Żółkiewskich udało się sięgnąć po urzędy w innych częściach Rusi Czerwonej a jedynie dwóch zdołało objąć urzędy senatorskie. Największą karierę zrobił Stanisław Żółkiewski, kanclerz i hetman wielki koronny, zarazem najbardziej znany reprezentant rodu.

EN

Public service, i.e. holding office and exercising parliamentary functions, was an important factor in showing the importance of the family in nobility society. It should be remembered that holding offices, even the lowest ones, gave the nobleman seriousness and splendour. In the 15th and 16th centuries, the Żółkiewski family, coming from Żółkiew near Krasnystaw in the Chełm land, tried and occupied offices which were influenced by nobility living in the immediate vicinity of their seats. They enjoyed prestige and recognition among them. This allows to include this family among the official elite of regional significance, associated with a particular territory, in this case mainly Chełm and Belsk lands. Only three representatives of the Żółkiewski family reached for offices in other parts of the Red Ruthenia and only two managed to take up senatorial positions. Stanisław Żółkiewski, the Chancellor and the Grand Crown Hetman, the best known representative of the family made the greatest career.

RU

Важным фактором, демонстрирующим значимость семьи в шляхетском обществе, была публичная служба, т.е. исполнение должностей по выборам и выполнение парламентских функций. Следует помнить, что получение даже самых низких должностей в земской иерархии придавало дворянству уважения и великолепия. Жолкевские, происходящие из местности Жолкев близ Красныстава расположенного в Хелмской земле, в 15-м и 16-м веках искали и добивались до титулов по выборам шляхты, живущей в непосредственной близости от их усадеб. Они пользовались уважением и признанием среди них. Это позволяет считать эту семью за часть элиты регионального значения, связанной с определенной землей, в данном случае в основном Хелмской и Белзкой. Только трем представителям семьи Жолкевских удалось добраться до постов в других частях т.н. Красной Руси, и только двум удалось получит сенаторские должности. Станислав Жолкевский, канцлер и великий коронный гетман, самый известный представитель этой семьи, сделал самую большую карьеру.

3

Biała Cerkiew. Uwarunkowania, przebieg i skutki jesiennego najazdu 1626 roku

75%

Depta M.

Przegląd Historyczno-Wojskowy

|

2017

|

vol. XVIII (LXIX)

|

issue 4 (262)

9-43

EN

The topic of this article is connected with the Tatar autumn incursion of 1626 and with the battle of Bila Tserkva. It is aimed at showing what part the nuredin Feth Girej raid played in the general situation of the country and how significant the spectacular victory of Stefan Chmielecki might have been regarding international determinants. The author tries to reconstruct the realities of the campaign, taking into consideration the numerical strength of both fighting sides basing on the available source material, as well as the concept of tactical and strategic actions planned and taken by the sides. The battle of Bila Tserkva is inextricably linked with the person of regimentarz (i.e. substitute of a hetman) Stefan Chmielecki. One of the objectives of the article is to bring up the issue of his competence, personality, and above all motivation that directed him, as it determined the main commander to make concrete, bold decisions resulting in a full triumph of the Polish side.

RU

Тема данной статьи связана с осенней агрессией татар в 1626 г. и битвой под Белой Церковью. Целью публикации является выявление роли этой агрессии нуреддина Фетих Гирея в контексте общей милитаристской ситуации, а также ответ на вопрос – какое значение с точки зрения международной ситуации могла иметь спектакулярная победа Стефана Хмелецкого. Автор пытается пролить свет на события кампании с учетом численности обеих воюющих сторон (согласно данным имеющихся источников), а также на планируемые и воплощенные ими концепции тактических и стратегических действий. Битва под Белой Церковью неразрывно связана с региментарем Стефаном Хмелецким. Одним из нескольких ключевых моментов этой статьи было поднятие вопроса о его компетенции, личности, и прежде всего – мотивации, которая им управляла. Все это влияло на принятие главнокомандующим конкретных, смелых решений, приводящих в итоге к полному триумфу польской стороны.

PL

Tematyka niniejszego artykułu związana jest z jesienną wyprawą tatarską z 1626 r. oraz bitwą pod Białą Cerkwią. Publikacja ma na celu ukazanie, jaką rolę w kontekście ogólnej sytuacji militarnej kraju odgrywał najazd nuradyna Feth Gireja oraz jakie znaczenie pod względem uwarunkowań międzynarodowych mieć mogło spektakularne zwycięstwo Stefana Chmieleckiego. Autor podjął próbę odtworzenia realiów kampanii z uwzględnieniem opartej na dostępnym materiale źródłowym liczebności obu walczących stron, a także planowanej i zastosowanej przez nie koncepcji działań taktycznych i strategicznych. Bitwa pod Białą Cerkwią nierozerwalnie związana jest z osobą regimentarza Stefana Chmieleckiego. Jednym z postulatów artykułu było zatem podniesienie kwestii jego kompetencji, osobowości, a przede wszystkim motywacji, jakie nim kierowały. Te bowiem determinowały głównodowodzącego do podejmowania konkretnych, śmiałych decyzji, skutkujących pełnym triumfem strony polskiej.

Refine search results

2 Przegląd Historyczno-Wojskowy

1 Wschodni Rocznik Humanistyczny

1 Depta M.

1 Jusiak P.

1 Pieńkowski M. A.

1 2021

1 2019

1 2017

„To jest firmamentum potestatis regia”. Wojsko kwarciane w latach 1587–1588

Kariery urzędnicze i parlamentarne Żółkiewskich herbu Lubicz w XVI–XVII wieku

Biała Cerkiew. Uwarunkowania, przebieg i skutki jesiennego najazdu 1626 roku