Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 5

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  славянские языки
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
EN
The article analyses the Slavic vocabulary denoting “pride”. The author examines lexemes that convey this notion in different Slavonic languages along with their value characteristics; next, the author looks at the semantic processes which caused the words ascending to the Proto-Slavic root *gr̥d- to change their meaning in a number of Slavic languages. The material for the study was collected from parallel texts (originals and translations) and national corpora of Slavic languages. Comparative, comparative-historical, and system-structural methods were used. The analysis showed that only in the Russian and Bulgarian literary languages the root *gr̥d-did not develop enantiosemy. In West Slavonic languages, the enantiosemy of the root *gr̥d- has developed towards the semantics of disdain, but this root continues to be actively used to denote positive pride. At the same time, the root *pych- is used in these languages to convey negative pride. Ukrainian and Belarusian languages have developed an enantiosemy similar to West Slavic languages and adopted the root *pych- as a central means of denoting negative pride, but retained, as in Russian, the root *gr̥d- to convey both negative and positive pride. The Serbian, Croatian and Slovene languages have developed the enantiosemy of the root *gr̥d- towards the meaning of “ugly”; they use the lexeme ponos and its derivatives to indicate positive pride; negative pride is expressed using the root borrowed from Russian -gord-.
RU
В статье анализируется славянская лексика, обозначающая ‘гордость’. При этом, с одной стороны, рассматриваются лексемы, передающие данное понятие в разных славянских языках, и их ценностные характеристки. С другой – анализируются семантические процессы, которые привели к тому, что слова, восходящие к праславянскому корню *gr̥d-, в ряде славянских языков изменили свое значение. Материал для исследования собирался на основе параллельных текстов (оригиналов и переводов) и национальных корпусов славянских языков. Применялись сопоставительный, сравнительно-исторический, системноструктурный методы. Анализ показал, что только русский и болгарский литературные языки не развили энантиосемию корня *gr̥d-. В западнославянских языках энантиосемия корня *gr̥d- развилась в сторону семантики презрения, однако данный корень активно продолжает использоваться для обозначения позитивной гордости. Одновременно для передачи негативной гордости в этих языках употребляется корень *pych-. Украинский и белорусский языки развили аналогичную западнославянским языкам энантиосемию и получили в качестве центрального средства обозначения негативной гордости корень *pych-, но сохранили, как в русском языке, корень *gr̥d- для передачи как негативной, так и позитивной гордости. Сербский, хорватский и словенский языки развили энантиосемию корня *gr̥d- в сторону значения ‘уродливый’, для обозначения положительной гордости в них используется лексема ponos и ее дериваты, негативная гордость выражается с помощью заимствованного из русского корня -горд-.
PL
Artykuł odnosi się do bardzo aktualnego tematu homonimii międzyjęzykowej. Zagadnienie to rozpatrywane jest na wszystkich poziomach języka: słownictwa, morfologii, składni, stylistyki, frazeologii. Podano teoretyczne uzasadnienie przyczyn powstawania homonimów międzyjęzykowych, analizowane są zwłaszcza całkowite i częściowe pary homonimów. Problematyka ta nabiera szczególnego znaczenia w przypadku języków blisko spokrewnionych; przede wszystkim jest ważna dla społeczności słowiańskiej, która w porównaniu z innymi indoeuropejskimi grupami językowymi uległa rozpadowi stosunkowo późno (V–VI w. n.e.). Zagadnieniu temu w slawistyce poświęca się wiele uwagi, jednak aktualność deklarowanego badania polega głównie na tym, że jego wynikiem stał się szeroki przegląd wszystkich trzech grup języków słowiańskich, począwszy od rosyjskiego i ukraińskiego na wschodzie, polskiego, czeskiego i słowackiego na zachodzie, serbskiego, chorwackiego, bułgarskiego na południu świata słowiańskiego, a na peryferyjnym słoweńskim kończąc.
EN
The article deals with the very topical theme of interlingual homonymy. This issue is considered at all levels of the language: phonetics, lexis, semantics, morphology, syntax, stylistics and phraseology. A theoretical substantiation of the reasons for the emergence of homonyms is given, and complete and partial pairs of homonyms are considered. This issue is important, especially for closely related languages, in particular for the Slavic community, which disintegrated relatively late, when compared with other Indo-European language groups (V–VI centuries AD). Much attention is paid to this issue in Slavic studies, however, the timeliness of the current article lies in the fact that it offers a broad overview with the maximum possible coverage of all three groups of Slavic languages, geographically starting with Russian and Ukrainian in the east, Polish, Czech and Slovak in the west, Serbian, Croatian, Bulgarian in the south of the Slavic world and ending with peripheral Slovenian.
RU
Статья обращена к весьма актуальной теме межъязыковой омонимии. Данный вопрос рассматривается на всех уровнях языка: лексика, морфология, синтаксис, стилистика, фразеология. Дается теоретическое обоснование причин возникновения межъязыковых омонимов, особо рассматриваются полные и неполные пары омонимов. Эта проблематика приобретает чрезвычайное значение в случае  близкородственных языков, в первую очередь, она важна для славянской общности, сравнительно поздно распавшейся, если сопоставлять с другими индоевропейскими языковыми группами (V–VI вв. н..э.). Данному вопросу в славистике уделяется большое внимание, однако актуальность заявленного исследования состоит в том, его результатом стал широкий обзор с максимально возможным охватом всех трех групп славянских языков, географически начиная с русского и украинского на востоке, польского, чешского и словацкого на западе, сербского, хорватского, болгарского на юге Славянского мира и заканчивая периферийным словенским.
EN
Given article represents linguistic and culturological analysis of the Ukrainian National anthem, among others its lexical peculiarities and imagery as well as metaphorical system. This analysis is given on the historical background, which influenced the origin of the text of the Ukrainian anthem, and the main “portrait” of the personality of its author – P. P. Chubinsky, who played an important role both for the consolidation of Ukrainian national identity, and for Russian historiographic and ethnographic science, is described. Particular attention in the article is paid to the cultural and linguistic aspects, which make it possible to understand meaning and essence of the text, that has become one of the main symbols of independent Ukraine, and partly precedent phenomenon in contemporary Russian discourse. In the study this question is also examined in the wider context of the pan-European culture: French, Polish, Russian, Slovak, Serbian, Croatian, without which it is impossible to comprehend the sense of depth of this text, woven from the many historical, cultural and pan-Slavic associative references and allusions hidden under each line of this a truly unique work of art. The present study was undertaken to answer these questions.
PL
Artykuł zawiera lingwistyczną i kulturologiczną analizę tekstu współczesnego hymnu Ukrainy: zawartej w nim leksykalnej obrazowości i metaforyki; ponadto przedstawiono tło historyczne jego powstania oraz opisano “portret” osobowości autora – P.P. Czubińskiego, który odegrał ogromną rolę zarówno w umacnianiu ukraińskiej świadomości narodowej, jak i w rozwoju rosyjskiej historiografii i etnografii. Szczególną uwagę poświęcono aspektom lingwokulturologicznym pomocnym w zrozumieniu sensu i istoty tekstu wiersza, który stał się jednym z symboli niezawisłej Ukrainy, a częściowo – również precedensowym fenomenem we współczesnym dyskursie rosyjskim. Przedstawione w artykule zagadnienie rozpatrywane jest także w kontekście kultury ogólnoeuropejskiej – francuskiej, polskiej, rosyjskiej, słowackiej, serbskiej i chorwackiej, bez której nie sposób pojąć głębi tego tekstu, utkanego z mnóstwa historyczno-kulturologicznych panslawistycznych asocjacyjnych odsyłaczy, ukrytych pod każdym wersem tekstu tego zaprawdę unikalnego utworu literackiego. Omówieniu powyższych kwestii poświęcone jest niniejsze dociekanie.
RU
В данной статье представлен лингвистический и культурологический анализ текста современного гимна Украины: лексической образности и метафорики, которые в нем заключены, а также дается исторический фон его создания и описывается «портрет» личности автора – П.П. Чубинского, сыгравшего большую роль как для укрепления украинского национального самосознания, так и для российской историографической и этнографической науки. Особое внимание в работе уделяется лингвокультурологическим аспектам, помогающим осознать смысл и суть текста стихотворения, который стал одним из символов независимой Украины, а частично – и прецедентным феноменом в современном русском дискурсе. В исследовании поставленный вопрос рассматривается также и в контексте общеевропейской культуры – французской, польской, русской, словацкой, сербской и хорватской, – без которой невозможно осмыслить глубину этого текста, сотканного из множества историко-культурологических и панславянских ассоциативных отсылок, сокрытых под каждой строкой текста этого поистине уникального художественного произведения. Освещению этих вопросов посвящено настоящее исследование.
PL
W artykule omówiono niektóre grupy leksykalno-tematyczne słowiańskich trwałych wyrażeń porównawczych, zawierających nazwy wyrobów piekarniczych. Analiza została przeprowadzona z pozycji modelowania strukturalno-semantycznego, co pozwoliło zidentyfikować uniwersalność lub narodową specyfikę obrazu porównawczego. W niektórych przypadkach przytaczany jest materiał niesłowiański.
EN
The article considers certain lexical-thematic groups of Slavic similes which contain the names of bakery products. The analysis is conducted from the standpoint of structural and semantic modelling to identify the universality or national specificity of the comparison image. In some instances, non-Slavic material is also considered.
RU
В статье рассмотрены некоторые лексико-тематические группы славянских устойчивых сравнений, в которых содержатся названия хлебобулочных изделий. Анализ проводится с позиций структурно--семантического моделирования, позволяющего выявить универсальность или национальную специфику образа сравнения. Иногда привлекается и неславянский материал.
RU
Статья посвящена последнему монографическому исследованию Беаты Рыцельской Języki słowiańskie w świetle lingwistyki kognitywnej. Studium przypadków, опубликованному в 2020 году издательством Księgarnia Akademicka в Кракове. Исследователь хорошо известен в среде славистов. Ее книга носит сравнительный и трансдисциплинарный характер и отличается когнитивным, семиотическим, культурологическим, антропоцентрическим и социологическим подходами. В монографии представлены вопросы, связанные с категоризацией мира в контексте сетевой модели Рональда У. Лангакера. В русско-польском сопоставлении автор обсуждает префиксальные аффиксы, возвратную морфему, предлог в выражениях с винительным и местным падежами, а также категорию дательного падежа в безличных конструкциях с возвратным глаголом. Исследует также избранные концептуальные категории с учетом теории концептуальной метафоры, основанные на литературных произведениях русских и польских авторов и их переводах. В статье я отмечаю научные, дидактические и методологические качества этой книги, которая инновационным образом представляет и систематизирует знания в области универсальных когнитивных ценностей.
EN
The article presents the latest monographic study by Beata Rycielska, Języki słowiańskie w świetle lingwistyki kognitywnej. Studium przypadków, published in 2020 by the respected publishing house Księgarnia Akademicka in Kraków. The researcher is well recognized in the Slavic scholarly community. Her book is comparative and transdisciplinary in nature, distinguished by its cognitive, semiotic, cultural, anthropocentric, and sociological approaches. The monograph work addresses issues related to the categorization of the world in the context of Ronald W. Langacker’s network model. By juxtaposing Russian and Polish, the author discusses prefixal affixes, a reflexive morpheme, a preposition in phrases with an accusative and locative, and the category of the dative in impersonal constructions with a reflexive verb. She also examines selected conceptual categories, taking into account the theory of conceptual metaphor, based on the literary works of Russian and Polish authors and their translations. The article presents the scientific, didactic and methodological values of this valuable book which presents and systematizes knowledge in the field of universal cognitive values in an innovative way.
PL
Artykuł prezentuje najnowsze opracowanie monograficzne Beaty Rycielskiej pt. Języki słowiańskie w świetle lingwistyki kognitywnej. Studium przypadków, które ukazało się w 2020 r. nakładem cenionego wydawnictwa Księgarnia Akademicka w Krakowie. Badaczka jest dobrze rozpoznawalna w środowisku slawistów. Jej książka ma charakter komparatywny i transdyscyplinarny, ponieważ wyróżnia ją podejście kognitywistyczne, semiotyczne, kulturowe, antropocentryczne i socjologiczne. Monografia przybliża w sposób erudycyjny kwestie związane z kategoryzowaniem świata w kontekście modelu sieciowego Ronalda W. Langackera. Autorka omawia w rosyjsko-polskim zestawieniu afiksy prefiksalne, morfem zwrotny, przyimek w wyrażeniach z biernikiem i z miejscownikiem oraz kategorię celownika w konstrukcjach bezosobowych z czasownikiem zwrotnym. Rozpatruje też wybrane kategorie pojęciowe z uwzględnieniem teorii metafory konceptualnej w oparciu o utwory literackie rosyjskich i polskich twórców oraz ich przekładów. W artykule prezentuję walory naukowe, dydaktyczne i metodologiczne tej wartościowej książki, która w sposób nowatorski przedstawia i systematyzuje wiedzę z zakresu uniwersalnych wartości poznawczych.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.