Search results

1

Wydawnicze losy twórczości Juliusza Słowackiego w latach 1830–1914

100%

Rowicka M.

Roczniki Biblioteczne

|

2013

|

vol. 57

45 - 76

EN

The aim of the article is to examine the edition of Juliusz Słowacki’s works in the partition period (from the poet’s initial offering to the outbreak of the First World War). At that time Słowacki was considered to be the greatest Polish playwright, and Polish poet second only to Adam Mickiewicz. In the analysed period at least 282 editions of Słowacki’s works were published in 401 volumes. Over half of them were published in Galicia (mainly in Lvov, Zolochiv and Kraków), nearly one-third in the territories annexed by Russia (mainly in Warsaw), one in eight abroad (primarily in Paris and Leipzig) and one in fifty in the Prussian provinces. The most active popularisers of Słowacki’s oeuvre included such companies as Księgarnia Polska, Gubrynowicz & Schmidt, Zukerkandls, Michał Arct and Gebethner & Wolff. Initially, Słowacki’s works were published mainly abroad. Domestic output was boosted in the 1880s (mainly in Galicia), especially after the 1905 Revolution (in the Kingdom of Poland). An important role in this was played by the poet’s jubilees. In the late 19th century the first critical editions began to appear, though a vast majority of editions were published as part of series, especially inexpensive series intended for mass readership.

2

Szkoły elementarne na Lubelszczyźnie w okresie okupacji austriackiej (1915–1917)

100%

Partyka W.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2022

|

vol. 21

|

issue 2

131-158

EN

The main aim of the article is to describe the state of Polish elementary education in the Lublin region during World War I, before Poland regained independence. Elementary education of the described period was based mainly on small one-class schools with one teacher, only in larger urban centers there were multiclass schools. Thanks to the great involvement of many social activists (landowners, clergy), and ordinary citizens, the beginning of the 20th century was characterized by an unprecedented increase in the number of schools that made education available to thousands of children and adolescents. Despite the war damage, the lack of school infrastructure, the shortage of teaching staff, the mobilization of the society and the favorable attitude of the Austrian authorities in this matter, in the years 1915–1917 led to an increase in the number of elementary schools from 426 to 1,345. As a result, the number of students covered by education increased from about 30,000 in 1915 to over 100,000 in 1917. An important achievement was also the transfer by the Austrian authorities of jurisdiction over education to the Polish administration a year before regaining independence. Despite intensified efforts, within a few years it was not possible to catch up with the educational policy of the Russian authorities implemented throughout the 19th century, but it was an extremely important beginning for the revival and organization of Polish education in the following years. The article is based on archival sources and studies from the beginning of the 20th century, showing the state of education not only in urban centers, but also in villages. Thanks to the preserved reports, it gives the opportunity to get to know the detailed network of schools, which may be a contribution to undertaking further research in this matter.

PL

Głównym celem artykułu jest opisanie stanu polskiego szkolnictwa elementarnego na Lubelszczyźnie w czasie I wojny światowej, przed odzyskaniem przez Polskę niepodległości. Szkolnictwo elementarne opisywanego okresu opierało się przede wszystkim na małych szkołach jednoklasowych z jednym nauczycielem, jedynie w większych ośrodkach miejskich funkcjonowały szkoły wieloklasowe. Dzięki wielkiemu zaangażowaniu wielu społeczników (np. właścicieli ziemskich, duchowieństwa), ale i zwykłych obywateli, początek XX w. charakteryzował się nienotowanym wcześniej wzrostem liczby szkół, które umożliwiały dostęp do edukacji tysiącom dzieci i młodzieży. Mimo zniszczeń wojennych, braku infrastruktury szkolnej, niedoboru kadry dydaktycznej, mobilizacja społeczeństwa oraz przychylna w tej materii postawa władz austriackich, doprowadziła w latach 1915–1917 do wzrostu liczby szkół elementarnych z 426 do 1345. Dzięki temu liczba uczniów objętych edukacją wzrosła z około 30 tys. w 1915 r. do ponad 100 tys. w 1917 r. Ważnym osiągnięciem było również przekazanie przez władze austriackie jurysdykcji nad szkolnictwem administracji polskiej już na rok przed odzyskaniem niepodległości. Mimo wzmożonych działań, w ciągu kilku lat nie udało się nadrobić zaległości wynikających z polityki edukacyjnej władz rosyjskich realizowanej przez cały wiek XIX, jednak był to niezwykle istotny asumpt do odrodzenia i organizacji polskiego szkolnictwa w kolejnych latach. Artykuł bazuje na źródłach archiwalnych i opracowaniach z początku XX w., ukazując stan szkolnictwa nie tylko w ośrodkach miejskich, ale również na wsiach. Dzięki zachowanym sprawozdaniom, daje możliwość poznania szczegółowej sieci szkół, co może być przyczynkiem do podejmowania kolejnych badań w tej materii.

3

Wywiad prasowy z 1939 roku z polskim aktorem Leopoldem Morozowiczem – krytyczna edycja

100%

Uljasz A.

Tabularium Historiae

|

2022

|

vol. 11

11-24

EN

The article is a critical edition of a printed historical source – a press interview with the actor Leopold Morozowicz (ca. 1876–1945) from the magazine “Kronika Polski i Świata” 1939 No. 13. The interview for “Kronika Polski i Świata”, conducted with L. Morozowicz by Aniela Orzechowska, concerns the artist’s bibliophile collections, which had theatrical themes. The collection was burned by the Germans during the Warsaw Uprising. The press publication from 1939 is a priceless trace of these collections. The published source material was prepared for printing using the biographical method and in accordance with the principles of editing historical sources from the 20th century. It has a high source value in the field of the history of Polish theater.

PL

Artykuł jest krytyczną edycją drukowanego źródła historycznego – wywiadu prasowego z aktorem Leopoldem Morozowiczem (ok. 1876–1945) z czasopisma „Kronika Polski i Świata” 1939 nr 13. Wywiad dla „Kroniki Polski i Świata”, przeprowadzony z L. Morozowiczem przez Anielę Orzechowską, dotyczy zbiorów bibliofilskich artysty, które miały tematykę teatralną. Kolekcję spalili Niemcy w czasie powstania warszawskiego. Publikacja prasowa z 1939 roku to bezcenny ślad po tych zbiorach. Publikowany materiał źródłowy został opracowany do druku z zastosowaniem metody biograficznej oraz zgodnie z zasadami edycji źródeł historycznych z XX wieku. Ma dużą wartość źródłową w dziedzinie historii teatru polskiego.

4

Badacze pomorskich motyli i szczecińskie Muzeum Przyrodnicze. Wspomnienie o dr. Ernście Urbahnie i Hercie Urbahn-Schröer w 40. rocznicę śmierci

61%

Kurzyńska M. E.

Materiały Zachodniopomorskie

|

2024

|

issue 20

161-225

EN

This study is devoted to a married couple of entomologists: Dr. Ernst Urbahn (1888–1983) and Herta Urbahn-Schröer (1900–1983), whose personal and professional lives were heavily influenced by Pomerania and Stettin. Both the region and the city became places where their scientific careers flourished and where they had set on an important mission of creating an inventory of Pomeranian butterflies. Its outstanding finale was the monograph Butterflies of Pomerania with a comparative review of the Baltic Sea region (Die Schmetterlinge Pommerns mit einem vergleichenden Überblick überden Ostseeraum, 1939) – it remains to this day a flagship lepidopterological study of Pomerania. The article outlines the importance of both the Szczecin Entomological Society (Stettiner Entomologische Verein, 1837–1945) – under the auspices of which the Urbahns operated – and two related institutions: the Natural History Museum, located within the City Museum of Szczecin (Museum der Stadt Stettin – Naturkundemuseum, 1913–1945) and the Pomeranian Nature Society (Pommersche Naturforschende Gesellschaft, 1918–1945). It also unveils the post-war fate of collections accumulated over the decades (by various associations, museums and individuals), as well as that of their own private collection of butterflies. However, the core of the piece is a depiction of the couple’s fate who, after 1945, were compelled to restart their scientific path in the realities of the German Democratic Republic. Their life-science partnership appears to be – no doubt – a phenomenon in the male-dominated, entomological world of that time. And the fact that story about their lives is becoming popular in Szczecin and the Museum adds even more intriguing pages to the chronicle of the city and the region.

PL

Niniejsze opracowanie zostało poświęcone małżeństwu entomologów – dr. Ernstowi Urbahnowi (1888–1983) i Hercie Urbahn-Schröer (1900–1983). Pomorze i Szczecin stały się miejscem rozkwitu ich naukowej kariery i pasji badawczej związanej z inwentaryzacją pomorskich motyli. Ich monografia – Motyle Pomorza z przeglądem porównawczym regionu Morza Bałtyckiego (Die Schmetterlinge Pommerns mit einem vergleichenden Überblick über den Ostseeraum, 1939) – do dziś stanowi sztandarowe opracowanie lepidopterologiczne dla Pomorza. W zakresie prac inwetaryzacyjnych przyrody Pomorza w artykule nakreślono również rolę Szczecińskiego Towarzystwa Entomologicznego (Stettiner Entomologische Verein, 1837–1945), pod auspicjami którego działali Urbahnowie, oraz dwóch powiązanych z nim instytucji – Muzeum Przyrodniczego, znajdującego się strukturze Muzeum Miasta Szczecina (Museum der Stadt Stettin – Naturkundemuseum, 1913–1945), i Pomorskiego Towarzystwa Przyrodniczego (Pommersche Naturforschende Gesellschaft, 1918–1945). Zaprezentowano też tużpowojenne losy gromadzonych przez dziesięciolecia zbiorów entomologicznych, zarówno tych związanych ze wspomnianymi towarzystwami i muzeum, jak i prywatnej kolekcji motyli Urbahnów. Przede wszystkim jednak przedstawiono losy pary naukowców, którzy po 1945 roku zostali zmuszeni do zbudowania na nowo swej ścieżki zawodowej i naukowej w realiach Niemieckiej Republiki Demokratycznej. Ich partnerski układ jawi się niewątpliwe jako ewenement w zdominowanym przez mężczyzn entomologicznym świecie tamtych lat. A fakt, że ich historia nabiera rozmachu w Szczecinie i tutejszym Muzeum, dopisuje frapujące karty w kronice miasta i regionu.

Refine search results

1 Materiały Zachodniopomorskie

1 Przegląd Nauk Historycznych

1 Roczniki Biblioteczne

1 Tabularium Historiae

1 Kurzyńska M. E.

1 Partyka W.

1 Rowicka M.

1 Uljasz A.

1 2024

2 2022

1 2013

Wydawnicze losy twórczości Juliusza Słowackiego w latach 1830–1914

Szkoły elementarne na Lubelszczyźnie w okresie okupacji austriackiej (1915–1917)

Wywiad prasowy z 1939 roku z polskim aktorem Leopoldem Morozowiczem – krytyczna edycja

Badacze pomorskich motyli i szczecińskie Muzeum Przyrodnicze. Wspomnienie o dr. Ernście Urbahnie i Hercie Urbahn-Schröer w 40. rocznicę śmierci