Search results

1

Wkład Adama Chętnika w tworzenie i rozwój ruchu młodzieżowego na Kurpiowszczyźnie

100%

Kijowski J.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2010

|

vol. Zeszyt

|

issue XXIV

67-74

EN

The article presents the achievements of Adam Chętnik, a well known ethnographer, explorer and museum manager, a patron of Ostrołęka Scientific Society, in the significant area of social life, i.e. youth movement in the Puszcza Biała (Biała Woods). Adam Chętnik was particularly active from the beginning of the 20th century to 1920s. Among the most important of his undertakings of A. Chętnik was the founding of a magazine for teenagers „Drużyna” (Team). He was the Editor in Chief and Publisher of that magazine in the periods of 1912–1915 and 1918–1919. Adam Chętnik was also involved in „junaks” youth movement in rural areas, as well as the founding and activities of the Rural Youth Association.

PL

Artykuł ukazuje działalność Adama Chętnika, znanego etnografa, badacza i muzealnika, a od kilkunastu lat patrona Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego, w niezwykle ważnej dziedzinie życia społecznego, jaką był ruch młodzieżowy na terenie Puszczy Białej. Zasięg czasowy obejmuje lata od początku XX wieku aż do lat dwudziestych. Najważniejszym przedsięwzięciem A. Chętnika było utworzenie czasopisma dla młodzieży „Drużyna”, którego Chętnik był w latach 1912–1915 oraz 1918–1919 redaktorem i wydawcą. Angażował się także w ruch junacki na wsi oraz w utworzenie i działalność Związku Młodzieży Wiejskiej.

2

Adam Chętnik and the question of Kurpian-Masurian borderland’s Polish identity

100%

Niewiadomski M.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2017

|

vol. Zeszyt

|

issue XXXI

155-170

PL

Decyzją traktatu wersalskiego z 1919 r. na Warmii i Mazurach miał zostać przeprowadzony plebiscyt w celu określenia przynależności spornych terenów do Polski lub Niemiec. Odbył się on 11 lipca 1920 r., w najmniej pożądanym dla Polski czasie, bowiem do Warszawy zbliżały się już wojska bolszewickie. Niemcy oparli swoją propagandę plebiscytową na podkreśleniu tymczasowości polskiej państwowości, budowaniu świadomości „małej ojczyzny” pruskiej oraz straszeniu polskim katolicyzmem. Plebiscyt przyniósł całkowitą klęskę polskiej racji stanu. Tylko 3,4% ludności zagłosowało za przynależnością do Polski. Adam Chętnik, znany działacz Kurpiowszczyzny, zaangażowany był przez cały okres międzywojenny w działania zmierzające do uświadomienia pogranicza kurpiowskomazurskiego i pokazania historycznych oraz kulturalno-gospodarczych powiązań terenów położonych po jednej i drugiej stronie granicy. W późniejszym czasie, już po plebiscycie, wyjaśniał, że „Mazur-ewangelik” jest takim samym Polakiem jak Polak-katolik. Profetycznie głosił, że w przyszłości Prusy Wschodnie będą należały do Polski.

EN

Following the decision of the Treaty of Versailles of 1919, in Warmia and Masuria a plebiscite determining the affiliation of the disputed areas with Poland or Germany was to be held. It took place on 11 July 1920, during the least desirable time for Poland as the Bolshevik forces were already approaching Warsaw. Germany based its plebiscite propaganda on emphasizing the temporality of the Polish state, building awareness of the “small homeland” of Prussia and threatening with Polish Catholicism. The plebiscite ended in a complete loss of the Polish reason of state. Only 3.4% of the population voted for the affiliation with Poland. Adam Chętnik, a prominent Kurpian activist, was involved throughout the whole interwar period in activities aimed at raising awareness of Kurpian-Masurian borderland and showing the historical and cultural-economic connections between the lands on both sides of the border. Later, already after the plebiscite, he explained that a “Masurian-evangelical” is the same Pole as a Pole-Catholic. He predictively claimed that East Prussia would belong to Poland in the future.

3

The Kurpie phenomenon

70%

Dobroński A. C.

Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

|

2017

|

vol. Zeszyt

|

issue XXXI

15-28

PL

Zachwycamy się Kurpiami, co nie idzie w parze z poznawaniem ich dziejów, odróżnianiem legendy od faktów. Badania utrudnia brak dawnych źródeł pisanych z tego regionu, późne „odkrywanie Kurpiów”, słabość lokalnych ośrodków miejskich. Największe zasługi w dokumentowaniu przeszłości i promowaniu swych ziomków miał Adam Chętnik, który jednak nie zostawił uczniów, a sam chętnie przeplatał prawdę z legendami. Najmocniej to przemieszanie uwidoczniło się w opisach etapów osadnictwa w Zagajnicy Kurpiowskiej, także w próbach tworzenia portretu Kurpia, zestawianiu cech jego charakteru, ocenie roli dziejowej. U podstaw fenomenu kurpiowskiego leży – jak ustalił Ludwik Krzywicki – aktywność Puszczaków, którzy wykazali się samodzielnością, doprowadzili do ukształtowania się świadomości etnicznej. „Odkrywanie Kurpiów” przyśpieszyło ich wpisywanie w historię narodową w dobie zaborów. W Polsce niepodległej nasilała się moda na Kurpiów, podziw dla ich dzielności, wierności tradycji, oryginalnych przejawów kultury materialnej i duchowej. Powstaje pytanie, czy fenomen kurpiowski ma szansę na kontynuację w sytuacji, gdy kurczy się zasięg osadnictwa w Puszczy Zielonej, zachodzą niekorzystne zmiany demograficzne, a cały region ma wciąż niezadawalający potencjał ekonomiczny.

EN

We rave about Kurpie, which is not in line with learning about their history, distinguishing between legends and facts. Research is hindered by the lack of old written sources from the region, the late “discovery of Kurpie”, the weakness of local urban centers. Adam Chętnik contributed the most to documenting the past and promoting his countrymen. However, he did not leave any disciples, and he willingly interwoven the truth with legends. That mixture was most strongly manifested in the descriptions of the stages of settlement in the Kurpian Zagajnica, also in the attempts at creating the image of a Kurpian, the juxtaposition of their personality traits, the assessment of the role they played in history. At the base of the Kurpie phenomenon lies, as Ludwik Krzywicki found, the activity of the Forest inhabitants, who proved themselves independent, managed to form their ethnic awareness. “The discovery of Kurpie” accelerated the process of giving them place in the national history during the period of Partitions. In independent Poland, the fashion for Kurpie increased, as well as the admiration for their bravery, loyalty to tradition, original manifestations of material and spiritual culture. The question arises as to whether the Kurpie phenomenon has the chance to continue in a situation when the area of settlement in the Green Forest is shrinking, unfavorable demographic changes are taking place, and the entire region still has unsatisfactory economic potential.

4

Adam Chętnik – Józef Psarski: dwie wizje formowania tożsamości narodowej i lokalnej na Kurpiach

57%

Plucińska D.

Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne

|

2015

|

issue 2

9-27

PL

Adam Chętnik – regionalista i etnograf oraz Józef Psarski – lekarz i społecznik są współczesnymi bohaterami Kurpiowszczyzny, którzy dla niej ofiarowali lata pracy, wysiłku i cały dorobek materialny, zostawiając po sobie liczne dokonania oraz pamięć następnych pokoleń. Psarski, mimo że przyjechał do nieznanej mu Kurpiowszczyzny, traktował ją jak miejsce zadomowione, a sam czuł się tutaj zakorzeniony, Chętnik tutaj się urodził, był więc jednym z Kurpiów, wrośniętym w lokalność, którą pragnął docenić i dowartościować. Ich działalność miała charakter prekursorski. Psarski antycypował kierunki rozwoju oświaty: społecznej odpowiedzialności za edukację (kształcenie zawodowe zgodnie ze specyfiką i potrzebami regionu oraz zapewnianie młodzieży odpowiedniej opieki medycznej i socjalnej), konieczność wychowywania młodych ludzi w duchu szacunku i tolerancji, uświadamiania im ich roli społecznej w najbliższej i dużej ojczyźnie. Chętnik nowatorsko wykorzystywał regionalistyczne badania nad folklorem do promowania tożsamości lokalnej Kurpiów. Jego praca badawcza odnosiła się do przeszłości, by na jej bazie odkrywać relacje w teraźniejszości. Taka działalność wyprzedzała idee regionalizmu o kilkadziesiąt lat. Na podstawie bogatego dzieła życia pozostawionego przez Chętnika oraz dorobku Psarskiego widać wyraźnie dwudziestowieczne dylematy inteligenta na rozdrożu kultur, człowieka poszukującego samorealizacji w społeczeństwie, świadomego huma- nisty w jak najszerszym rozumieniu tego słowa, sytuującego się w przestrzeni kulturowej prowincji (z dala od centrum – Warszawy) oraz pogranicza (Mazur).

EN

Adam Chętnik – regionalist and ethnographer-, and Józef Psarski – physician and social worker – are two outstanding personalities of post-war Kurpeie. Both men dedicated a considerable part of their time, energy and personal funds to the study of the cultural heritage and future development of this particular region which they considered their home, leaving be- hind them a wide range of accomplishments as a legacy for generations to come. Psarski was a non-native to Kurpie where he arrived after WW II. It was a region entirely foreign to him, but he adapted admirably well and struck roots before long. Chętnik however was a native to this region, a born Kurp, intimately wedded within the regional community, familiar with its peo- ple, local habits and history, which all he desired to see appropriately appreciated and valued. Both men’s accomplishments were of groundbreaking character. Psarski seemed to anticipate the future course of education: he was aware of the local community’s responsibility for the education of the next generations (he initiated among others vocational training oriented towards the local requirements and furthered compulsory social and medical care). He understood the imperative of bringing up young persons in the spirit of mutual respect and the acceptance of your fellow-man and make them conscious of their individual role within the community of their local environment and the society of their home country. Chętnik put his research on re- gional folklore into service to promote a Kurpian ethnic identity, an approach unprecedented by then. He endeavored to build a bridge between the understanding of processes in the past and the explanation of current conditions. His approach anticipated the idea of regionalism by decades. The achievements of Chętnik and Psarski and their lifetime’s outstanding work demonstrate the quandary many representatives of XXth Century intelligentsia had to face. They were conscious humanists in the fullest sense of the word and found themselves put in a place where partially contradictory cultures met and overlapped. They strived for self-realization within their community, marooned in a remote cultural hinterland (far from the cultural centre of Warsaw) in the borderland of Mazuria.

Refine search results

3 Zeszyty Naukowe Ostrołęckiego Towarzystwa Naukowego

1 Warmińsko-Mazurski Kwartalnik Naukowy, Nauki Społeczne

1 Dobroński A. C.

1 Kijowski J.

1 Niewiadomski M.

1 Plucińska D.

2 2017

1 2015

1 2010

Wkład Adama Chętnika w tworzenie i rozwój ruchu młodzieżowego na Kurpiowszczyźnie

Adam Chętnik and the question of Kurpian-Masurian borderland’s Polish identity

The Kurpie phenomenon

Adam Chętnik – Józef Psarski: dwie wizje formowania tożsamości narodowej i lokalnej na Kurpiach