Search results

1

The Balkan Sprachbund in the Republic of Macedonia Today: 'Eurology' as Discontinuity and Dialectology as Continuity

100%

Friedman V.

Colloquia Humanistica

|

2012

|

issue 1

EN

The Balkan Sprachbund in the Republic of Macedonia Today: “Eurology” as Discontinuity and Dialectology as ContinuityIn the article, I attempt to uphold the thesis about the continuity of the processes which gave rise to the phenomenon of the Balkan linguistic league. I argue that these processes are very much alive in today’s Republic of Macedonia and in other Balkan states. I develop my thesis drawing on examples from modern languages: Macedonian, Albanian, Aromanian, and Romani in its urban variation spoken in modern Republic of Macedonia. However, while in all other Balkan states the classic Balkan multilingualism is present as a distinctive feature on the local level, in Macedonia it is manifest both on the local level and in the cities. I thus point out the need for dialectological research in urban and multilingual rural sites so as to overcome the limitations of classic dialectology, with its historic-nationalist, monolingual focus. Only the former type of research allows for the study of language contact as the source of language change. Finally, I emphasise the fact that the Balkan Sprachbund assumed its present form in a period when what became the core of the EU was divided into dozens of mini-states, while in the Ottoman state, as Olivera Jašar-Nasteva said, you could travel the whole territory of the Empire with one document (teskere). This means that the idea of creating a unified linguistic alliance with the centre constituted by the “old” EU member states and the Balkans as its periphery is a product of contemporary political situation, not of the historical context which enabled the emergence of the Balkan Sprachbund.Bałkańska liga językowa w Republice Macedonii dziś: „eurologia” jako nieciągłość i dialektologia jako ciągłośćW niniejszym artykule staram się podtrzymać tezę o ciągłości funkcjonowania procesów, które wykreowały fenomen bałkańskiej ligi językowej i ich żywotności na terytorium dzisiejszej Republiki Macedonii, a także na obszarze pozostałych bałkańskich państw. Tezę tę dokumentuję poprzez przykłady zaczerpnięte ze współczesnych języków, macedońskiego, albańskiego, arumuńskiego i romskiego w miejskim wariancie na terytorium dzisiejszej Republiki Macedonii. O ile jednak klasyczna bałkańska wielojęzyczność jest obecna jako cecha dystynktywna we wszystkich państwach bałkańskich na poziomie lokalnym, to w Macedonii jest to cecha występująca zarówno na poziomie lokalności, jak i w miastach. W związku z tym, w artykule wskazuję na potrzebę badań dialektologicznych w miastach i wielojęzycznych wsiach, a nie tylko na poziomie klasycznej dialektologii z jej narodowo-historycznym i jednojęzycznym ukierunkowaniem, jako że tylko w tych pierwszych można zbadać źródłowe rezultaty kontaktu językowego. Wreszcie podkreślam fakt, że bałkańska liga językowa swój dzisiejszy obraz osiągnęła w czasie, kiedy Zachód, zwłaszcza zaś obszar jądra dzisiejszej Unii Europejskiej, był podzielony na osobne jednostki polityczne, tymczasem po terytorium Imperium Osmanów podróżowało się, jak podkreśla Oliviera Jašar-Nasteva, z jednym dokumentem podróży (teskere). Oznacza to, że idea stworzenia jednego europejskiego językowego sojuszu z centrum w obrębie "starych" państw-członków Unii Europejskiej i Bałkanami jako jego peryferiami jest płodem współczesnej sytuacji politycznej, nie zaś historycznego kontekstu, który umożliwił powstanie bałkańskiej ligi językowej.Балканcки јазичен cојуз во Република Македонија денеc: „eурологија” како неконтинуитет и диjалектологија како континуитетCо примери од cовремените македонcки, албанcки, влашки, и ромcки градкcи говори во Република Македонија, во оваа cтатија cе докажува дека процеcите што го cоздадоа балканcкиот јазичен cојуз во минатото cе уште функционираaт во Република Македонија, како и во другите балканcки земјии. Cепак, додека клаcичната балканcка многујазичноcт cе уште cе наоѓа во cекоја балканcка земја, таа поcтои повеќе на локалното ниво во другите земји додека во Македонија таа cе уште е доcта раcпроcтранета, оcобено во градовите. Во врcка cо тоа, во cтатијата cе наcочува кон фактот дека заедно cо клаcична дијалектологија cо нејзината национална и еднојазично-иcториcка ориентаcија, има потреба и за дијалектологија на градовите и многујазични cела, затоа што точно во тие контекcти ги забележуваме изворните резултатите на јазичен контакт. Најпоcле, иcто така cе наcочува кон фактот дека балканcкиот јазичен cојуз го добиваше неговиот cовремен образ точно во времето кога во западна Европа, оcобено во териториите кои поcле cтануваат јадрото на Европcката Унија, поcтојуваше огромна политичка фрагментација додека во Оcманcката Империја, како што велеше Оливера Јашар-Наcтева, cе патуваше низ целиот полуоcтров cо едно теcкере. Значи идеата на еден европcки јазичен cојуз cо центар во јадрото на cегашната Европcка Унија и cо Балканот на периферијата е повеќе cоздадена од cовремената политчка cитуација, а не одговара на иcтроиcките околноcти нa балканcкиот јазичен cојуз.

2

The Aromanian Farsheroti Dialect – Balkan Perspective

100%

Markovik' M.

Colloquia Humanistica

|

2013

|

issue 2

EN

The Aromanian Farsheroti Dialect – Balkan PerspectiveThe focus of our interest is the analysis of the Aromanian Farsheroti speech from the Ohrid-Struga region, which has never been a subject of a separate linguistic analysis. This speech is described in comparison to the Macedonian Ohrid-Struga dialects and special emphasis is given to their mutual interferences within the Balkan context. Using such approach, the parallel structures and the differences between these speeches are more clearly pointed out thus presenting a wider picture of the processes typical of the Balkan linguistic community. The efforts for drawing closer to a joint model that enables easier and straightforward communication were the most powerful with the linguistic features and categories that were in a way the most distinct and completely different. Both Aromanian Farsheroti and Macedonian Ohrid speeches adjusted to each other by using all available linguistic means not only from their own languages. For instance, the Aromanian Farsheroti speech has eliminated the case inflections for genitive / dative thus approaching closer to the analytical declination which is the case with the Macedonian language. Even for the complex past tenses from a present point of view can be argued that they outline an almost joint Albanian-Aromanian-Macedonian model. The Aromanian Farsheroti dialect, using its own and the borrowed Albanian linguistic characteristics, has created such model, whereas the Macedonian Ohrid speech, on the other hand, by adopting the constructions with imam (have) and sum (be), has filled the blanks in its own verbal tense system. The constructions showing admirative are another typical feature that the Aromanian has borrowed from the Albanian and has incorporated into the Macedonian system. All these instances show that the mutual interference was very strong and emerged deeply in the structure of the two systems. This is another proof of the great need for mutual conception of the world which is a result of the need for easier mutual communication. Dialekt Arumunów Farszerotów – Perspektywa bałkańska Przedmiotem niniejszej analizy jest dialekt Arumunów Farszerotów z rejonu Ochrydy i Strugi (Republika Macedonia), który dotychczas nie był przedmiotem oddzielnej analizy lingwistycznej. Dialekt Farszerotów opisywany jest w konfrontacji z macedońskimi dialektami ochrydzko-strużkimi, przy czym szczególną uwagę zwraca się na wzajemne interferencje na tle bałkańskim. W ten sposób wyraźniej widoczne stają się podobieństwa i różnice pomiędzy tymi dwoma dialektami dzięki czemu zyskujemy szerszy obraz procesów typowych dla bałkańskiej ligi językowej. Najsilniejsze tendencje zmierzające do stworzenia wspólnego modelu umożliwiającego łatwiejszą i stałą komunikację odnotowano w obrębie tych cech i kategorii językowych, które były najbardziej oddalone od siebie albo całkowicie różne. I arumuński, i ochrydzki macedoński upodobniały się do siebie, wykorzystując wszystkie środki językowe nie tylko z zaplecza jakim był własny język. I tak np. ochrydzki arumuński wyeliminował końcówki genetivu i dativu i w ten sposób bardzo zbliżył się do analitycznej deklinacji typowej dla języka macedońskiego. Podobnie możemy mówić o wspólnym albańsko-arumuńsko-macedońskim modelu w odniesieniu do czasów przeszłych złożonych. Arumuński dialekt Farszerotów stworzył taki model, wykorzystując własne i zapożyczone z albańskiego środki językowe. Z drugiej zaś strony ochrydzki macedoński, przejmując konstrukcje z imam i sum, wypełnił brakujące miejsca we własnym systemie czasów. Jako typowy przykład można podać konstrukcje admiratywne, które arumuński przejął od albańskiego, a jednocześnie za jego pośrednictwem konstrukcje te zostały wprowadzone do systemu języka macedońskiego. Wszystko to uświadamia nam, że interferencja w ramach mikrosystemów była bardzo silna i głęboko weszła w ich strukturę. W ten sposób ujawnia się doniosłość jednakowego rozumienia świata, wynikające z potrzeby łatwiejszej komunikacji wzajemnej.

3

Religious vocabulary in Aromanian compared to Romanian

75%

Klimkowski T.

Balcanica Posnaniensia Acta et studia

|

2015

|

vol. 22

|

issue 1

165-175

PL

The first layer of Aromanian Christian terminology is common for all the Balkan Romance languages. It contains a number of inherited Latin terms and some early assimilated Greek loanwords, due to the Oriental origin of Christianity. As for the later layer, the compound of terms related to ecclesiastical organisation and liturgy or to more sophisticated doctrinal concepts, the Balkan Romance languages substantially differ. In Romanian, it was formed on the basis of Slavonic (or Greek via Slavonic), which was used in the Romanian Orthodox Church by the 17th century. The liturgical language of the Aromanians was Greek (maybe except for Moscopole) and therefore, Aromanian mainly based its religious terminology on Greek, but also on Turkish and Albanian, which can be seen in the Aromanian Missal from the second half of the 18th century. In the next centuries, Aromanian religious vocabulary was strongly influenced by Romanian. The contemporary versions of religious texts, including the Bible (e.g. Caciuperi’s translations), introduce a series of Romanian terms instead of the old ones.

4

Die Numerusbildung in den Balkansprachen. Ein typologischer Vergleich

51%

Kahl T., Metzeltin M.

Slavia Meridionalis

|

2015

|

vol. 15

EN

The formation of the grammatical number in the standard Balkan languages. A typological comparisonThis article is part of the wider project Grammatica Balkanica, the intentions of which have already been mentioned in previous publications. The present study is based on standard languages and its focus is laid less on historical than on typological aspects. Before dealing with the Balkan languages, a similar approach on the Romance languages was conducted. The present paper discusses the differences and similarities in the formation of the grammatical number in the standard Balkan languages. Formation models will be delivered based on examples. The same approach should be applied to all Slavic languages. The aim of the whole project is to examine the differences and similarities between languages regarding the morphological and syntactic formation patterns, the phenomena of their convergence and divergence, the extent to which these factors are connected to cultural history and cognitive development. Gramatyczna kategoria liczby w językach bałkańskich. Typologia zagadnieniaArtykuł wpisuje się w szerszy projekt Grammatica Balkanica, którego zadania przedstawiono we wcześniejszych publikacjach. Prezentowana obecnie analiza oparta jest na językach literackich i koncentruje się przede wszystkim na aspekcie typologicznym, mniej zaś na historycznym. Wcześniej przeprowadzono analogiczne badania porównawcze w odniesieniu do języków romańskich W tym artykule skoncentrowano się na inwentaryzacji różnic i podobieństw w formach wyrażania semantycznej kategorii liczby w literackich odmianach języków bałkańskich. Strukturalne modele tej kategorii oparte są na analizie konkretnych przykładów. Podobne podejście będzie zastosowane w przyszłości do języków słowiańskich. Celem całego projektu jest zbadanie międzyjęzykowych różnic i podobieństw w sferze morfologicznych i syntaktycznych wzorców wyrażania, stwierdzenie konwergencji i dywergencji w tym zakresie oraz określenie, w jakim stopniu czynniki te wpisują się w historię kultury i w procesy kognitywne.

5

Związki tradycyjnej muzyki wokalnej Wołochów między Karpatami a Bałkanami w kontekście historycznych migracji wołoskich

44%

Cząstka-Kłapyta J. M.

Balcanica Posnaniensia Acta et studia

|

2021

|

vol. 28

|

issue 1

321-362

EN

The musical culture of the Aromanians, and other Valachian-origin groups, was constantly subjected to acculturation and dynamic adaptation. These groups have preserved certain timeless, circulating musical constructs most likely influencing the architecture of the song melody, performance style and music-making patterns, which can be considered as a common idiom of the Walachian vocal tradition. The common features of the Balkan (Aromanian) and Carpathian (Valachian) vocal heritage are: natural harmonic hearing expressed in the tendency to sing without instrumental accompaniment, or with its participation in a heterophonic form. Polyphonic singing forms are characterized by a vocal hierarchy combined with a sensitivity to the acoustics of sound, which manifests itself in specific performance manners (slow pace, performance freedom, long breathing phrases, glissanding, etc.). The Valachian idiom of inter-voice chords is defined by the intervals of fourths, fifths, octaves and dissonances - especially seconds. The greatest similarities are especially visible between the vocal repertoire of Carpathian Ruthenians and Aromanians, also in relation to the scale, the morphology of the song melody (e.g. tetrachordal and pentachordal structure of phrases, the primary meaning of the fourth, the tendency to descendental phrases) and to descendental rhythmic punctuated and inversely scored. The common Valachian musical heritage also includes musical instruments such as: fujara, duda / gajda, trembita, dwojnica, which music scale and melody contributed to the unification of diverse and geographically distant vocal dialects along with their ritual-magic background related with pastoral lifestyle.Singing for voices is considered as a basic feature of ethnic identity, and as a tool of communication and social integration within the present-day Valachian ethnoses. The survival of the unique polyphonic singing practice may be related to migratory nature of Valachian lifestyle as well as relative cultural and geographical isolationism of mountain areas together with the scattered nature of the Valachian settlement. Differences between the Carpathian and Balkan polyphony may have been related to the crushing of archaic polyphonic forms (drones), which in Carpathians have survived mainly on the instrumental grounds. The performance manners and the archaic repertoire associated with drones were influenced by East Slavic variation heterophony, and then medieval polyphonic technique (discantus) disseminated in Catholic and Orthodox churches during the Valachian migration period. Finally, the major-minor harmonics, contributed to the disappearance of polyphonic structures and the flattening of Valachian vocal idioms.

PL

Kultura muzyczna Aromanów, potem zrutenizowanych i w końcu spolonizowanych grup wołoskich ulegała procesom akulturacji, adaptacji i przetwarzania. Prawdopodobnie w świadomości grupowej tego etnosu przetrwały pewne ponadczasowe, obiegowe konstrukty muzyczne, które wpływały na melodykę pieśniową, stylistykę wykonawczą i wzory muzykowania. Można je uznać za wspólny idiom dla zróżnicowanej wołoskiej tradycji wokalnej. Za wspólne cechy bałkańskiego (aromańskiego) i karpackiego (wołoskiego) dziedzictwa wokalnego uznaje się: przyrodzony słuch harmoniczny, wyrażany w skłonności do śpiewania na głosy bez towarzyszenia instrumentalnego, bądź z jego udziałem w formie heterofonicznej. Wielogłosowe formy śpiewu cechuje hierarchizm głosowy połączony z wrażliwością na akustykę brzmienia, która przejawia się w specyficznych manierach wykonawczych (wolne tempo, swoboda wykonawcza, długie frazy oddechowe, glissandowanie i inne). Wołoski idiom współbrzmień międzygłosowych określają interwały kwarty, kwinty, oktawy i dysonanse – zwłaszcza sekundy. Największe podobieństwa zaznaczają się zwłaszcza pomiędzy repertuarem wokalnym karpackich Rusinów i Aromanów także w odniesieniu do podłoża skalowego, morfologii melodyki pieśniowej (np. tetrachordalna i pentachordalna budowa fraz, prymarne znaczenie kwarty, skłonność do descendentalnych fraz) oraz do descendentalnej rytmiki punktowanej i odwrotnie punktowanej. Do wspólnego wołoskiego dziedzictwa muzycznego zaliczają się także instrumenty muzyczne jak: fujara, duda/gajda, trembita, dwojnica, których podłoże skalowe i melodyka przyczyniały się do ujednolicania zróżnicowanych i odległych geograficznie wokalnych dialektów wołoskich wraz z całym rytualno-magicznym podłożem jeszcze do niedawna zrośniętym z pasterskim trybem życia. Także we wszystkich współczesnych etnosach wołoskich, jak i w tych, które uważają się za spadkobierców tej tradycji, śpiew na głosy jest traktowany jako wyróżnik tożsamości etnicznej, podstawowe narzędzie komunikacji i integracji społecznej. Przetrwanie tej unikalnej na skalę zarówno Karpat jak i Bałkanów wielogłosowej praktyki śpiewu może być odpowiedzią na poczucie wyizolowania i migracyjnego charakteru życia Wołochów. Innymi przyczynami mogą być stosunkowy izolacjonizm kulturowy i geograficzny obszarów górskich, a także rozproszony i górski charakter wołoskiego osadnictwa. Na odczuwaną audytywnie odrębność wielogłosu karpackiego od bałkańskiego mogły mieć wpływ zarówno procesy kruszenia archaicznych form wielogłosu (dron), przetrwałych bardziej na gruncie instrumentalnym, także manier wykonawczych i związanego z nimi archaicznego repertuaru, jak i późniejsze nawarstwienia związane z wpływami wschodniosłowiańskiej heterofonii wariacyjnej, a następnie średniowiecznej techniki wielogłosowej (discantus) rozpowszechnianej w świątyniach katolickich i prawosławnych w okresie migracji wołoskich i w ostateczności wpływów harmoniki dur-moll, która przyczyniła się do zaniku polifonicznych struktur myślenia i spłaszczenia wołoskiej idiomatyki wokalnej.

6

Współczesne języki wołoskie

44%

Klimkowski T.

Balcanica Posnaniensia Acta et studia

|

2021

|

vol. 28

|

issue 1

363-394

EN

The article discusses three issues regarding the present situation of the Vlach languages spoken by Balkan Vlachs. The first one is the linguistic status of Istro-Romanian, Megleno-Romanian and Aromanian (dialect or language) and, respectively, their relation to the Romanian language. On the basis of Kloss’ theory (1967) of Abstand and Ausbau languages, we consider them to be separate Vlach (Balkan Romance) languages. Consequently, the second issue we deal with is the terminology related to these languages and their internal classification. Examining the terms that are currently used, we recommend the forms Vlashki/Zheyanski, (Meglen) Vlach and Armanian (as the native names of the languages) instead of the traditional names Istro-Romanian, Megleno-Romanian and Aromanian, and also a new term Ramanian for a Vlach variety usually considered to be part of Armanian. As for the third issue, i.e. the spelling systems of the contemporary Vlach languages, we present both traditional and more progressive systems, especially with regard to Armanian and Ramanian.

PL

Artykuł omawia trzy kwestie dotyczące obecnej sytuacji języków wołoskich używanych przez Wołochów bałkańskich. Pierwsza z nich to językowy status istrorumuńskiego, meglenorumuńskiego i arumuńskiego (dialekt / język), a tym samym ich stosunek do języka rumuńskiego. W oparciu o teorię Klossa (1967) (języki typu Abstand i Ausbau) uważamy je za osobne języki wołoskie (bałkanoromańskie). W związku z tym kolejną kwestią, jaką poruszamy, jest terminologia związana z tymi językami oraz ich wewnętrzna klasyfikacja. W wyniku analizy używanych obecnie terminów zalecamy formy właski i żejański, właski (megleński) i armuński (jako rodzime określenia odnośnych języków) zamiast tradycyjnych nazw istrorumuński, meglenorumuński i arumuński, jak również nowy termin remeński dla odmiany wołoskiego uważanej na ogół za część armuńskiego. Jeśli chodzi o trzecią kwestię, tj. systemy zapisu współczesnych języków wołoskich, przedstawiamy zarówno tradycyjne, jak i bardziej postępowe systemy, zwłaszcza w odniesieniu do armuńskiego i remeńskiego.

Refine search results

3 Balcanica Posnaniensia Acta et studia

2 Colloquia Humanistica

1 Slavia Meridionalis

2 Klimkowski T.

1 Cząstka-Kłapyta J. M.

1 Friedman V.

1 Kahl T.

1 Markovik' M.

1 Metzeltin M.

2 2021

2 2015

1 2013

1 2012

The Balkan Sprachbund in the Republic of Macedonia Today: 'Eurology' as Discontinuity and Dialectology as Continuity

The Aromanian Farsheroti Dialect – Balkan Perspective

Religious vocabulary in Aromanian compared to Romanian

Die Numerusbildung in den Balkansprachen. Ein typologischer Vergleich

Związki tradycyjnej muzyki wokalnej Wołochów między Karpatami a Bałkanami w kontekście historycznych migracji wołoskich

Współczesne języki wołoskie