Search results

1

Bayle a Mandeville. Dvě rané konceptualizace společnosti ateistů

100%

Tomeček M.

Filosofický časopis (Philosophical Journal)

|

2021

|

vol. 69

|

issue 4

695-710

EN

A society composed of atheists was thought impossible in early modern Europe. An atheist, it was believed, will not keep a promise since he or she does not fear divine retribution. Thus, atheists cannot cooperate in a long-term enterprise and form a viable society. Pierre Bayle was the first thinker to challenge this common assumption, though some fifty years later his follower Bernard Mandeville rejected his arguments. But the sincerity of such arguments is always questionable in the early modern period, it being illegal and punishable to publicly advocate atheism. Some atheists, as was demonstrated to be the case with Anthony Collins, wrote from contrived theistic positions, actually trying to undermine Christianity with purposefully weak arguments for the existence of God. But the atheism of such authors cannot be deduced from their published writings, only from other of their documents and from their contemporaries’ memoirs. Applying this methodological insight to Bayle and Mandeville will enable us to see their arguments for and against an atheistic society in a new light.

CS

Společnost složená z ateistů byla v raném novověku považována za nemožnou, neboť panovalo všeobecné přesvědčení, že na slovo ateisty se nedá spolehnout, protože se nebojí posmrtného trestu. Ateisté nemohou tedy dlouhodobě spolupracovat a vytvořit společnost. Jako první polemizoval s tímto přístupem Pierre Bayle, jeho žák Bernard Mandeville však o padesát let později jeho stanovisko odmítl. O upřímnosti argumentů vznášených v souvislosti s otázkou ateismu koncem sedmnáctého a počátkem osmnáctého století je však možné vždy pochybovat, protože ateismus byl v té době trestný postoj a nikdo se k němu veřejně nehlásil. Proto někteří ateisté psali z předstíraně teistických pozic a svými záměrně slabými argumenty, jimiž podporovali Boží existenci, víru naopak podrývali, jak ukazuje případ Anthonyho Collinse. Ovšem ateismus takových autorů není možné prokázat z jejich publikovaných textů, ale jedině z jiných dokumentů a vzpomínek jejich současníků. Právě takový metodologický přístup nám při analýze koncepcí Pierra Bayla a Bernarda Mandevilla umožní dospět k novým závěrům ohledně jejich představ o fungování náboženství ve společnosti.

2

Hipokryzja jako narzędzie spajania społeczeństw – myśl Mandeville’a w myśli współczesnej

86%

Droś A. L.

Kultura i Wartości

|

2021

|

issue 32

145-163

DE

Trotz des berüchtigten Rufs der Heuchelei weisen einige Forscher darauf hin, dass sie positive Seiten hat. Sie dient dazu, Mitglieder der Gesellschaft mit unterschiedlichen Ansichten zu vereinen, weist auf die Aktualität und das Bedürfnis nach Werten hin und betrachtet sie sogar als eine Art Tugend in einer spezifisch verstandenen politischen Ethik. Auf den Beitrag der Heuchelei zum Überleben der Gesellschaft wies auch Bernard Mandeville hin, der in die Fußstapfen von François de La Rochefoucauld trat. In Mandevilles Denken unterliegt Heuchelei neben anderen Lastern keiner eindeutigen Bewertung. Heuchelei ist destruktiv, wenn sie der Gesellschaft schadet, aber wenn sie richtig eingesetzt wird, kann sie ein hervorragendes Werkzeug sein, um eine harmonische Gemeinschaft zu schaffen. In dem Artikel stelle ich Bernard Mandevilles Ansichten über Heuchelei im Zusammenhang mit den Meinungen heutiger Forscher dar. Ich weise nach, dass Mandevilles Ansichten über Heuchelei in einem bekannten scheinbaren Paradox enthalten sind: im Untertitel der Bienenfabel über „private Laster, öffentliche Vorteile“. Ich stelle auch ihre Bedeutung im Kontext der gegenwärtigen Forschungen über die Moralpsychologie dar.

EN

Despite its notoriety, some researchers point out that hypocrisy has positive sides. It serves to unite members of society with opposing views, highlights the topicality of and the need for values, and is even considered a kind of virtue in a specific political ethics. Bernard Mandeville, who followed in the footsteps of François de La Rochefoucauld, also pointed to the contribution of hypocrisy to the survival of society. In Mandeville’s thought, hypocrisy, along with other vices, is not unambiguously assessed. Hypocrisy is destructive if it harms society, but, used properly, it proves to be an excellent tool for creating a harmonious community. In my article, I will present Bernard Mandeville’s views on hypocrisy in relation to the views of contemporary researchers on the subject. I will show that Mandeville’s views on hypocrisy are encapsulated by the well-known apparent paradox in the subtitle of The Fable of the Bees – “private vices, public benefits” – and I will present their significance for contemporary research in moral psychology.

PL

Pomimo niechlubnej reputacji hipokryzji, niektórzy badacze zwracają uwagę na to, że ma ona pozytywne strony. Służy jednoczeniu członków społeczeństwa o zróżnicowanych poglądach, wskazuje na aktualność i potrzebę wartości, a nawet uważa się ją za swego rodzaju cnotę w specyficznie pojętej etyce politycznej. Na udział hipokryzji w przetrwaniu społeczeństwa wskazywał również Barnard Mandeville, który poszedł śladami Françoisa de La Rochefoucaulda. W Mandeville’owskiej myśli obłuda obok innych przywar nie podlega jednoznacznej ocenie. Hipokryzja jest destruktywna jeśli szkodzi społeczeństwu, jeśli jednak jest odpowiednio wykorzystana, może okazać się doskonałym narzędziem w tworzeniu harmonijnej społeczności. W artykule przedstawiam poglądy Bernarda Mandeville’a na hipokryzję w powiązaniu z opiniami badaczy współczesnych. Wykazuję, że poglądy Mandeville’a na obłudę zawierają się w znanym pozornym paradoksie, zamieszczonym w podtytule Bajki o pszczołach – „prywatne przywary, korzyści publiczne”. Przedstawiam też ich ważność w kontekście współczesnych badań psychologii moralności.

3

Okręt Mandeville'a. Rola teistycznej idei projektu i inspiracje filozoficzne w Darwinowskiej wizji doboru naturalnego

80%

Alter S. G.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2019-2020

|

issue 16-17

83-118

EN

Much has been written about the Origin’s rhetorical images, famously including the “entangled bank” teeming with life, the branching tree of organic descent, and of course the analogy between selective animal breeding and evolutionary “selection” in nature. Little attention has been paid, however, to the ship-and-savage illustration, this despite the prominent position it occupies in Darwin’s text. Here we will examine this analogy, focusing on three overlapping aspects. First, I will suggest that the ship image epitomized Darwin's response to the traditional British belief in theistic “design” - an idea set forth by Robert Boyle and John Ray in the seventeenth century, and later given classic expression in William Paley’s Natural Theology. The second task of this essay will be to identify the sources that inspired Darwin’s ship image. Although his experience at Tierra del Fuego was foundational, the illustration was actually a compound of several parts. Superimposed on Darwin's personal memories were ships and savages of a wholly speculative nature, these encountered in texts Darwin read in the years follow¬ing the voyage of the Beagle. Especially influential were David Hume’s Dialogues Concerning Natural Religion (1779) and Bernard Mandeville’s Fable of the Bees (1714), the one a classic critique of design thinking and the other a conjectural account of the origins of human civility. Yet while they thus treated different topics, these writings each contributed something essential to the formation of Darwin’s analogy. Finally, by situating these texts among a related set of works that Darwin read in this period, we can clarify our understanding of how, in Darwin’s thinking, natural selection displaced the idea of a designing deity. Even so, Darwin did not simply replace Paley’s supreme mechanical inventor with an equally mechanistic view of natural selection. Rather, as I will suggest in the most speculative phase of my argument, Darwin viewed the selection process in terms of a particular kind of narrative, the kind found in eighteenth-century philosophical or “conjectural” history. That genre included works by Continental figures such as Montesquieu and Rousseau, yet it was developed most extensively by Scottish Enlightenment thinkers. Exposure to writings by the latter group would have taught Darwin that blind-yet-cumulative historical experience could eventuate in sponta¬neous order. And, extrapolating from society to nature, he would have seen that such a process could substitute quite effectively for the calculated workmanship of a Designer. The result, I argue, was more than just a vivid illustration appearing in the final chapter of the Origin of Species. For Darwin drew on the Scottish historical outlook not only to represent his response to British natural theology but also to conceptualize that response in the first place.

PL

Wiele już napisano na temat retorycznych ilustracji wykorzystanych w O powstawaniu gatunków. Do najbardziej znanych przykładów zalicza się tętniące życiem „zarośnięte zbocze”, rozgałęzione drzewo życia i oczywiście analogię między doborem odbywającym się w stanie udomowienia a tym zachodzącym w stanie natury. Jednakże niewiele się mówi na temat ilustracji odnoszącej się do dzikich i okrętu, pomimo że ma ona istotne znaczenie w pracy Darwina. Na stronach niniejszego teksu przyjrzymy się tej analogii, a zwłaszcza przeanalizujemy jej trzy wzajemnie powiązane aspekty. Po pierwsze, postaram się pokazać, że ilustracja z wykorzystaniem okrętu stanowiła odpowiedź Darwina wobec idei teistycznego „projektu”, która była powszechna wśród Brytyjczyków - idea ta została wyłożona w siedemnastym wieku przez Roberta Boyle’a i Johna Raya, a następnie - w klasycznej już formie - wyrażona przez Williama Paleya na stronach Natural Theology [Teologia naturalna]. Drugim celem tego artkułu będzie wskazanie na źródła, na podstawie których powstała ilustracja Darwina. Jej historia jest złożona i nie ogranicza się jedynie do pobytu na Ziemi Ognistej, który, rzecz jasna, miał istotne znaczenie. Darwinowi w pamięć zapadały również okręty i dzicy, o których nie wiedział zbyt wiele, ale o których czytał po powrocie do Anglii. Szczególnie duże wrażenie wywarły na nim książki Dialogi o religii naturalnej (1779) Davida Hume’a i Bajka o pszczołach (1714) Bernarda Mandeville’a. Pierwszy był autorem klasycznej krytyki idei projektu, drugi zajmował się hipotetycznymi początkami ludzkiej uprzejmości. I chociaż autorzy ci zajmowali się odmiennymi zagadnieniami, to zarówno prace Hume’a, jak i Mandeville’a miały znaczący wpływ na powstanie analogii Darwina. Na koniec, biorąc pod uwagę treść tych książek w perspektywie innych prac, które Darwin czy tał w tamtym okresie, spróbujemy lepiej zrozumieć, w jaki sposób koncepcja doboru naturalne¬go wyparła ideę boskiego projektanta. Nawet jeżeli ten pogląd przedstawia rzeczywisty rozwój wydarzeń, to Darwin dokonał czegoś więcej niż tylko zastąpienia Paleyowskiej idei najwyższego wynalazcy równie mechanistycznym poglądem o doborze naturalnym. Było raczej tak, co postaram się pokazać w najbardziej spekulatywnej części mojej argumentacji, że Darwin postrzegał proces selekcji w kategoriach szczególnego rodzaju narracji, takiej, jaką można znaleźć w osiemnastowiecznej filozofii lub historii „spekulatywnej”. Takie podejście występowało w dziełach wielkich autorów, między innymi Monteskiusza i Rousseau, aczkolwiek najbardziej było rozwinięte w poglądach szkockich myślicieli oświeceniowych. Lektura tekstów szkockich filozofów pokazała Darwinowi, że kumulacja ślepych doświadczeń historycznych może przełożyć się na spontaniczny porządek. A dokonując ekstrapolacji idei społecznych na świat przyrody, dostrzegł, że taki proces mógłby całkiem skutecznie wyeliminować rękę Projektanta. Twierdzę, że wynik rozmyślań Darwina dotyczył czegoś więcej niż tylko ciekawej ilustracji pojawiającej się w ostatnim rozdziale O powstawaniu gatunków. Angielski przyrodnik odwołał się do poglądów szkockich myślicieli dotyczących przeszłości nie tylko po to, aby przedstawić swoją odpowiedź na brytyjską teologię naturalną, ale przede wszystkim po to, aby skonceptualizować swoje podejście.

4

Geneza społeczeństwa w myśli Bernarda Mandeville’a

80%

Droś A.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2019-2020

|

issue 16-17

135-154

EN

The article presents the paradox of private vices and public benefits of Bernard Mandeville on the example of his views on the genesis of society, based mainly on the second volume of Fable of the Bees and The Origin of Honor and the Usefulness of Christianity in War. The evolutionary process of the development of society presented in the text differs from the views presented by the author in the first volume of The Fable, because it emphasizes the long-term and spontaneous nature of the progress made by people with unremarkable minds. In his deliberations, Mandeville remains on the key topic of human nature and the importance of human vices in the proper functioning of social groups. He continues the deliberations started in the first volume of Fable about who man really is. The theme of the emergence of society fits in with the declared goal of making people understand themselves better.

PL

W artykule przedstawiono sformułowany przez Bernarda Mandeville’a paradoks prywatnych przywar i korzyści publicznych, korzystając z jego poglądów na genezę społeczeństwa głównie na podstawie drugiego tomu Bajki o pszczołach i The Origin of Honour and the Usefulness of Christianity in War. Ewolucyjny proces rozwoju społeczeństwa ukazany w tekście różni się od poglądów prezentowanych przez autora w pierwszym tomie Bajki, kładzie bowiem nacisk na długotrwały i spontaniczny charakter postępu dokonanego przez ludzi o niewybitnych umysłach. W swoich rozważaniach Mandeville pozostaje przy kluczowym dla siebie temacie natury ludzkiej i istotności ludzkich przywar w poprawnym funkcjonowaniu grup społecznych. Kontynuuje dywagacje rozpoczęte w pierwszym tomie Bajki nad tym, kim człowiek w rzeczywistości jest. Temat powstania społeczeństwa wpisuje się w deklarowany przez niego cel, jakim jest sprawienie by ludzie lepiej rozumieli samych siebie.

Refine search results

2 Filozoficzne Aspekty Genezy

1 Filosofický časopis (Philosophical Journal)

1 Kultura i Wartości

1 Alter S. G.

1 Droś A.

1 Droś A. L.

1 Tomeček M.

2 2021

2 2019

Bayle a Mandeville. Dvě rané konceptualizace společnosti ateistů

Hipokryzja jako narzędzie spajania społeczeństw – myśl Mandeville’a w myśli współczesnej

Okręt Mandeville'a. Rola teistycznej idei projektu i inspiracje filozoficzne w Darwinowskiej wizji doboru naturalnego

Geneza społeczeństwa w myśli Bernarda Mandeville’a