Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 7

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  Jan Karłowicz
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

O niektórych nazwach ubiorów (stroju)… w Słowniku gwary gorczańskiej (zagórzańskiej) Józefy Kobylińskiej i Słowniku gwar polskich Jana Karłowicza

100%
Koniusz E.
Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Linguistica
|
2019
|
issue 14
86-95
EN
The aim of the analysis and description in this paper is to examine words of foreign provenance: ‘baja’, ‘katanka’ (ǁkatana) and ‘łoktuszka’ (ǁłoktusza), selected from two lexicographical sources: a regional Słownik gwary gorczańskiej (zagórzańskiej), containing vocabulary from the late nineteenth century and the twentieth century, and the nationwide Słownik gwar polskich, in which the lexical material comes mainly from the second half of the nineteenth century. The author analyses the development of the meaning of the aforesaid words in Polish dialects, concerning “Gorce’’ area and other dialect territories, over the course of two centuries. It shows what their semantic development in relation to the donor’s language and the semantic differences in different territories of the Polish dialect were: where did they function as semantic dialects, which ones were regional in nature – Lesser Poland, and which ones were nationwide lexical units.
2
Publication available in full text mode
Content available

Współistnienie języków na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego w świetle prac Jana Karłowicza

99%
Koniusz E.
Acta Baltico-Slavica
|
2013
|
vol. 37
EN
Co-existence of languages in the area of the former Grand Duchy of Lithuania in the light of the works of Jan KarłowiczThe article discusses the issues of the co-existence of languages in the former Grand Duchy of Lithuania and the consequences of the phenomenon as documented in the works of Jan Karłowicz – the outstanding scholar of the second half of the nineteenth century, an expert and researcher of the “Lithuanian” version of Polish language. The article emphasizes the fact that the research on languages in the area of The Grand Duchy of Lithuania and results of their co-existence goes back to the second half of the nineteenth century and Jan Karłowicz was the pioneer of this research. He was the first to observe the following phenomena of their co-existence: interference; bilingualism and multilingualism; prioritization of co-existing languages with the unique role of the Polish language in focusing various functions in the history of The Grand Duchy of Lithuania; the diversity of Polish with sociolinguistic classification of its provincia­lisms and their division in the view of their origin; and the dangers to the Polish language in the period of Russification. Karłowicz struggled with the lack of terminology to describe the linguistic phenomena characteristic for the area. The article focuses on the classification of provincial qualities of the “Lithuanian” Polish language executed by Karłowicz in the social and ethnolinguistic area; and on the presentation of the phenomenon of linguistic interference visible in the provincial vocabulary in The Grand Duchy of Lithuania collected in “Dictionary of Polish dialects” by Karłowicz. Сосуществование языков на территории бывшего Великого княжества Литовского в свете произведений Яна КарловичаЦель данной статьи – показать сосуществование языков на землях бывшего Великого княжества Литовского (ВКЛ) и последствий этого явления, засвидетельствованных в работах Яна Карловича, видного ученого второй половины девятнадцатого века, знатока и исследователя „литовского” польского языка. Автор статьи указывает на то, что изучение языков в Великом княжестве Литовском, последствиям их сосуществования относятся ко второй половине девятнадцатого века, а их первым исследователем был Карлович. Им впервые были отмечены такие проявления этого сосуществования, как языковая интерференция, билингвизм и многоязычие, иерархия сосуществующих языков и диалектов. Выделена особая роль польского языка, объединившего целый ряд функций в истории ВКЛ, дифференциация внутри польского языка, социолингвистическая классификация его диалектизмов и их деление по происхождению, угрозы для польского языка в период сильной русификации. Особое внимание автор статьи сосредоточил на классификации провинциальных особенностей „литовского” польского языка, осуществлённой Карловичем в социальном и этнолингвистическом плане, а также на проявлениях интерференции в провинциальной лексике, ведущей своё происхождение из Великого княжества Литовского, собранной в „Словаре польских диалектов” Карловича.
3
Publication available in full text mode
Content available

„Słownik wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia…” Jana Karłowicza – wyrazem wiedzy i zamiłowań lituanistycznych autora

85%
Rutkovska K., Praškevič E.
Acta Baltico-Slavica
|
2016
|
vol. 40
EN
Dictionary of Foreign Words of the Less Known Origin by Jan Karłowicz – an Expression of Knowledge and Lithuanistic Tastes of AuthorThe object of the description in the article is Lithuanian lexicon occurring in the Dictionary of foreign words of the less known origin (EWS) composed by Jan Karłowicz, who was involved in the multifaceted research on the Lithuanian language and culture – he studied the Lithuanian dialect, local names, and initiated research on Lithuanian folklore. He also published materials from Lithuania (ethnographic descriptions, folklore and language descriptions of the Samogitian nobility) in the Wisla, previously editing them and adding comments in the text to the Lithuanian vocabulary. His onomastic collections as well as the study About the Lithuanian Language have been rediscovered by Lithuanian linguists who devoted a separate study to them.Solid knowledge of comparative linguistics and his own experience in research the Lithuanian language and culture, work with Lithuanian printed materials, hand­written or derived from field studies in Lithuania, allowed him to use the knowledge and materials in very different ways. Next to words analyzed in the EWS, he included the words of Lithuanian origin and next – Slavic borrowings of Lithuanian dialects, thereby contributing indirectly to the study of foreign lexis in the Lithuanian dia­lects. A similar historic-linguistic interpretation was acceptable in those days when the methodology of etymological research was just developing and every manifestation of language was worth documenting.Karłowicz’s EWS is very important for researchers of the Baltic-Slavic border. He detected a significant part of the Lithuanian lexicon and, more broadly – regional lexicon in intensive Slavic-Lithuanian relations. The greater part of Lithuanianisms was recorded in the mid-nineteenth century, when peasants in Lithuania started massive convertions to the Polish language. At the same time, he documented Lithuanian realities, giving them detailed descriptions. He provided much to linguists researchers who intensively practiced typological and comparative linguistics of Lithuanian words in the nineteenth century, citing unknown tokens of direct contacts with Lithuanianism, not listed in the then existing collections of Lithuanian lexis (Kurschat, Nesselmann). Słownik wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia… Jana Karłowicza – wyrazem wiedzy i zamiłowań lituanistycznych autoraPrzedmiotem opisu w artykule jest leksyka litewska, występująca w Słowniku wyrazów obcego a mniej jasnego pochodzenia… (SWO) Jana Karłowicza, który był zaangażo­wany w badania nad językiem i kulturą litewską wieloaspektowo – badał narzecza litewskie, nazwy miejscowe, inicjował badania nad folklorem litewskim. Publikował też materiały z Litwy (opisy etnograficzne, folklor, opis języka szlachty żmudzkiej) w czasopiśmie „Wisła”, uprzednio je redagując i umieszczając w tekście komentarze do leksyki litewskiej. Jego zbiory onomastyczne, podobnie jak i studium O języku litewskim, zostało na nowo odkryte przez językoznawców litewskich, poświęcono im odrębne opracowania.Solidna wiedza z zakresu językoznawstwa porównawczego i własne doświadczenie badacza języka i kultury litewskiej, praca z litewskimi materiałami drukowanymi, rękopiśmiennymi czy też pochodzącymi z badań terenowych na Litwie pozwoliły mu na wykorzystanie tej wiedzy i materiałów w bardzo różnorodny sposób. Umieszcza on w dokumentacji do wyrazów analizowanych w SWO wyrazy pochodzenia litewskiego i obok – zapożyczenia słowiańskie do gwar litewskich, tym samym przyczyniając się pośrednio do badań nad leksyką obcą w gwarach litewskich. Taki sposób interpretacji historycznojęzykowych był do zaakceptowania w owych czasach, kiedy metodologia badań etymologicznych dopiero się kształtowała, a każdy przejaw języka był wart dokumentowania.Znaczenie SWO Karłowicza dla badaczy pogranicza bałtycko-słowiańskiego jest ogromne. Zarejestrował on znaczną część leksyki litewskiej i szerzej – regionalnej w okresie intensywnych kontaktów słowiańsko-litewskich. Większa część lituani­zmów w polszczyźnie północnokresowej została odnotowana w połowie XIX w., kiedy miało miejsce masowe przechodzenie na język polski warstw włościańskich na Litwie. Udokumentował tym samym nazwy oddające ówczesne realia litewskie. Dostarczył badaczom, intensywnie uprawiającym w XIX w. językoznawstwo typologiczne i kom­paratystyczne, wyrazów litewskich do studiów porównawczych. Zarejestrowany przez Karłowicza litewski materiał leksykalny często pochodził z jego własnych badań tere­nowych nad gwarami litewskimi i nie był notowany w ówczesnych zbiorach leksyki litewskiej (słownikach Kurschata, Nesselmanna).
4
Publication available in full text mode
Content available

Jan Karłowicz rediscovered

71%
Sawaniewska‑Mochowa, Zofia
Rocznik Slawistyczny
|
2021
|
issue LXX
5
Content available remote

Z dziejów Słownika gwar polskich Jana Karłowicza. Kartoteka i działania wydawnicze

71%
Rak M.
LingVaria : Półrocznik Wydziału Polonistyki UJ poświęcony zagadnieniom języka i językoznawstwa
|
2017
|
issue 24
263-288
EN
The paper is devoted to the card index to Jan Karłowicz’s Słownik gwar polskich ‘A Dictionary of Polish Dialects’ which was identified by the end of May 2017th and is currently stored at the Archive of Science of the Polish Academy of Sciences and the Polish Academy of Learning in Cracow. The index provides indirect information about the creation of the first general dictionary of Polish dialects, and principally about the lexicographic method employed by Karłowicz. It is also a testimony to an ambitious, though eventually unrealized lexicographic project that was Wielki słownik języka polskiego ‘A Great Dictionary of Polish’ which was meant to comprise general Polish and dialectal vocabulary, and also include the etymological aspect. Archival materials related to the history of publication of the card index are a slice of the history of Polish dialectology which is all the more important in that it exposes the beginnings of this field.
6
Content available remote

Współistnienie języków na ziemiach byłego Wielkiego Księstwa Litewskiego w świetle prac Jana Karłowicza

57%
Koniusz E.
Acta Baltico-Slavica
|
2013
|
vol. 37
41-51
EN
The article discusses the issues of the co-existence of languages in the former Grand Duchy of Lithuania and the consequences of the phenomenon as documented in the works of Jan Karłowicz – the outstanding scholar of the second half of the nineteenth century, an expert and researcher of the “Lithuanian” version of Polish language. The article emphasizes the fact that the research on languages in the area of The Grand Duchy of Lithuania and results of their co-existence goes back to the second half of the nineteenth century and Jan Karłowicz was the pioneer of this research. He was the first to observe the following phenomena of their co-existence: interference; bilingualism and multilingualism; prioritization of co-existing languages with the unique role of the Polish language in focusing various functions in the history of The Grand Duchy of Lithuania; the diversity of Polish with sociolinguistic classification of its provincia­lisms and their division in the view of their origin; and the dangers to the Polish language in the period of Russification. Karłowicz struggled with the lack of terminology to describe the linguistic phenomena characteristic for the area. The article focuses on the classification of provincial qualities of the “Lithuanian” Polish language executed by Karłowicz in the social and ethnolinguistic area; and on the presentation of the phenomenon of linguistic interference visible in the provincial vocabulary in The Grand Duchy of Lithuania collected in “Dictionary of Polish dialects” by Karłowicz.
RU
Цель данной статьи – показать сосуществование языков на землях бывшего Великого княжества Литовского (ВКЛ) и последствий этого явления, засвидетельствованных в работах Яна Карловича, видного ученого второй половины девятнадцатого века, знатока и исследователя „литовского” польского языка. Автор статьи указывает на то, что изучение языков в Великом княжестве Литовском, последствиям их сосуществования относятся ко второй половине девятнадцатого века, а их первым исследователем был Карлович. Им впервые были отмечены такие проявления этого сосуществования, как языковая интерференция, билингвизм и многоязычие, иерархия сосуществующих языков и диалектов. Выделена особая роль польского языка, объединившего целый ряд функций в истории ВКЛ, дифференциация внутри польского языка, социолингвистическая классификация его диалектизмов и их деление по происхождению, угрозы для польского языка в период сильной русификации. Особое внимание автор статьи сосредоточил на классификации провинциальных особенностей „литовского” польского языка, осуществлённой Карловичем в социальном и этнолингвистическом плане, а также на проявлениях интерференции в провинциальной лексике, ведущей своё происхождение из Великого княжества Литовского, собранной в „Словаре польских диалектов” Карловича.
7
Publication available in full text mode
Content available

Przyczynek do historii nauki i kultury polskiej, czyli o odnalezionych archiwaliach Józefa Rostafińskiego (1850-1928)

57%
Duda K.
Folia Historica Cracoviensia
|
2017
|
vol. 23/2
157-178
PL
Józef Rostafiński w 1883 r. wystosował ankietę, zwaną Odezwą, której celem było zbadanie tradycji używania roślin wśród ludu żyjącego na terytorium trzech zaborów Pierwszej Rzeczpospolitej. Rostafiński chciał uzyskać dzięki temu materiał źródłowy dotyczący zwyczajów stosowania ziół w kuchni, obrzędach i medycynie ludowej. Na podstawie uzyskanych danych wydawał publikacje naukowe. Archiwalne odpowiedzi na Odezwę Rostafińskiego w dużej części zostały zachowane w zbiorze Uniwersytetu Jagiellońskiego. Natomiast część uznawano za zaginioną. W 2014 r. zostały one odnalezione w dokumentach po prof. Tadeuszu Wilczyńskim ze Lwowa. W odnalezionych archiwaliach Rostafińskiego znajdują się odpowiedzi związane z Odezwą oraz inne dokumenty np.: listy: ks. Pawła Smolikowskiego CR, Jana Karłowicza, które zostaną zasygnalizowane w artykule.
EN
In 1883, Józef Rostafiński launched a questionnaire, called the Appeal (Odezwa), the objective of which was to look into the tradition of using plants among the people living in the three territories of the First Polish Commonwealth annexed in the partitions. Thereby, Rostafiński wanted to obtain source material concerning the customs related to the use of herbs in cooking, rituals and folk medicine. Based on the data obtained, he published scientific works. The archival responses to Rostafiński’s Appeal were largely preserved in the collection of the Jagiellonian University. However, a portion was considered lost. In 2014, they were found among the documents left by Prof. Tadeusz Wilczyński of Lviv. Among the recovered archives of Rostafiński there are responses to the Appeal as well as other documents, e.g. letters by Fr. Paweł Smolikowski CR and Jan Karłowicz, which will be mentioned in the paper.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.