Search results

1

"Eros in Despair”. Jan Matejko’s „Stanczyk on Queen Bona’s Party”

100%

Słoczyński H.

Historyka Studia Metodologiczne

|

2009

|

vol. 39

2

Kazanie Skargi Jana Matejki w kontekście ówczesnej wiedzy o epoce i poglądów na dzieje Polski

84%

Słoczyński H. M.

Folia Historica Cracoviensia

|

2018

|

vol. 24

|

issue 1

EN

Authors studying the works of the greatest painter of the history of Poland Jan Matejko have long failed to do systematic research on numerous references to specific historical matters in his work, ignoring the aspect to which the artist attached such great importance. In the case of Skarga’s Sermon, one of his most iconic works, the situation has changed due to Jarosław Krawczyk’s book Matejko i historia, even though the author focused on one theme only: the conflict between the nobility and king Sigismund III. The study published here shows that equally important were the problems of Poland’s religious union and its submission to Russia in the early 16th century. Such broader interpretation is based on the assessment of the knowledge of such matters which was available to the artist. Undoubtedly, the fact that Matejko was inspired by his friend Józef Szujski, who back then had published a volume of his work Dzieje Polski concerning that part of the history of Poland, is particularly significant. The issues of the period discussed in the book and shown in the painting reveal far-reaching consistency, and the essence of Skarga’s Sermon is the subject of a great historical opportunity which Poles had lost(also know from Matejko’s other works). Poland had wasted its chance to take control of Moscow and to civilize it, which led to the rise of an empire – Poland’s future oppressor in the partition period.

PL

Autorzy zajmujący się twórczością największego malarza dziejów Polski, Jana Matejki, długo nie prowadzili systematycznych badań licznych odniesień do konkretnej materii historycznej w jego dziełach, ignorując ten ich aspekt, któremu artysta przypisywał szczególną wagę. W przypadku Kazania Skargi, jednego z najwybitniejszych jego dzieł, zmianę w tym zakresie przyniosła książka Jarosława Krawczyka Matejko i historia, ale autor skupił się tylko na jednym motywie: walce szlachty z tronem Zygmunta III. Publikowana tu rozprawa pokazuje, że niemniej ważne w treści obrazu są problemy unii religijnej oraz podporządkowania Polsce Rosji na początku XVI wieku. To poszerzenie interpretacji opiera się na próbie sprecyzowania, jaka wiedza o tych sprawach była dostępna artyście. Niewątpliwie szczególne znaczenie miała dlań inspiracja przyjaciela, Józefa Szujskiego, który wtedy opublikował traktujący o tej epoce tom Dziejów Polski. Ujęcie problemów tego okresu w tej książce oraz w obrazie wykazuje daleko idącą zbieżność, zaś istotą przesłania Kazania Skargi jest (znany także z innych dzieł Matejki) motyw utraconej przez Polaków wielkiej szansy dziejowej. Chodziło o szansę opanowania i ucywilizowania Moskwy, a konsekwencją jej utraty było powstanie imperium – przyszłego zaborcy Polski.

3

Matejko na paryskim Salonie 1875: „Chrzest dzwonu Zygmunta”

83%

Zgórniak M.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2012

|

vol. 74

|

issue 2

267-296

EN

The article deals with a critical reception of one of the lesser known paintings by Jan Matejko (1838-93) displayed at the 1875 Paris Salon and titled Baptême de la cloche Sigismond, à Cracovie, en 1521 (1874/75, National Museum in Warsaw). Matejko who already for his debut in 1865 was awarded a medal in Paris, after the 1867 Universal Exhibition while residing in Cracow displayed his oeuvre in the French capital for many years hors councours. The reception of the Bell at the 1875 Salon became a turning point in Matejko’s Paris career: more appropriately said, a beginning to its end. The author analyses whether this turn resulted from the transformation taking place in Matejko’s art; from the transformed artistic realities; or possibly due to some other circumstances. He discusses various aspects of the Salon as well as the reviewers’ opinions on Matejko and other participating artists.

4

Przekazy ikonograficzne Jana Matejki jako źródło wiedzy o miejscowościach Zachodniej Galicji. Uwagi wstępne

83%

Kuśnierz-Krupa D.

Ochrona Zabytków

|

2013

|

issue 1-4

299-307

EN

The article concerns Jan Matejko’s work in the context of usefulness of his works for the process of revalorization of selected historical towns located in old Galicia, and their documentation. Jan Matejko, an eminent historical painter, made sketches and drawings of Galician towns during his numerous journeys. Some of them have survived until today, constituting the only form of documentation of frequently no-longer-existing architecture of those towns. Apart from documentary value, in his works the artist managed to convey their atmosphere which is disappearing in front of our eyes. His sketches and drawings depicting cultural landscape of historical towns in Western Galicia in Austro-Hungarian Empire could prove extremely significant to the process of their revalorization.

5

Chełmoński i socrealizm

71%

Okoń W.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2014

|

vol. 76

|

issue 4

691-701

EN

The Author analyses the image of Józef Chełmoński’s oeuvre as shaped by artistic criticism over the period of Socialist Realism in 1949-56. The leading role in the process can be attributed to ‘Przegląd Artystyczny’, an official magazine of the State Institute of Art and Association of Polish Artists, published in Cracow. However, judging on the grounds of a number publications over the period, Chełmoński was not as strongly promoted by the followers of Socialist Realism as, for example, Jan Matejko, since ‘pure landscape’ which he cultivated, particularly in the latter period, never matched the ideology claiming that paintings should feature a human ‘consciously transforming nature’, this shown in the spirit of ‘critical realism’. The painter of the Indian Summer, though included in the circle of artists close to ‘realism’ in art, was never as highly appreciated as, for instance, Józef Szermentowski or Aleksander Kotsis, which may have resulted from Chełmoński’s excessively strong, as judged at the time, bond with the national and patriotic traditions, while not with the tendencies of supranational ‘social criticism’.

6

Nasz dług wobec Matejki

71%

Starzyński J.

Ochrona Zabytków

|

1954

|

issue 1

2-3

7

Patriotyzm według studentów UPJPII w Krakowie na podstawie ankiety o postawie Matejki, Sienkiewicza i Witkacego w okresie zaborów

67%

DOROTA NAREWSKA D.

Dydaktyka Polonistyczna

|

2021

|

issue Dydaktyka Polonistyczna

280-307

PL

Na niezwykłą rolę polskiej kultury w zachowaniu ducha narodowego i w odzyskaniu niepodległości wskazywał św. Jan Paweł II, stąd autorka artykułu – teolog w ankiecie przeprowadzonej wśród studentów Uniwersytetu Papieskiego Jana Pawła II w Krakowie zapytała w 2019 roku, czy patriotyzm to anachronizm, czy może konieczność. W 2022 roku, po napaści Rosji na Ukrainę, odpowiedzi byłyby z pewnością inne. Metoda badawcza polegała na analizie i cytowaniu w artykule reprezentatywnych odpowiedzi respondentów, uzyskanych po zdobyciu wiedzy z Internetu na temat trzech twórców okresu zaborów (1772–1795). O Polskę walczono bowiem również pędzlem i piórem, stąd narzucona studentom perspektywa badawcza to postawa Jana Matejki (1838–1893) i Henryka Sienkiewicza (1846–1916). Patriotyzm porucznika carskiej armii Stanisława Ignacego Witkiewicza (1885–1939) stanowi jakby tło dla tych dwóch wielkich twórców. Matejko żył pod zaborem austriackim, do którego należały: Królestwo Galicji i Lodomerii, Księstwo Oświęcimskie, Księstwo Zatorskie, Nowa Galicja, cyrkuł zamojski. Sienkiewicz był obywatelem Królestwa Polskiego, zatem należał do imperium i zaboru rosyjskiego, choć swoje mowy wygłaszał i w zaborze pruskim. Urodzony w Warszawie Witkacy również był obywatelem carskiej Rosji, ale jako dziecko przeniósł się z rodzicami do Zakopanego, tzn. zaboru austriackiego. Wstąpił do osobistej armii cara, mając nadzieję na utworzenie w niej polskiej formacji wojskowej, podobnie jak wielu Polaków, m.in. Władysław Anders, późniejszy generał dywizji Polskich Sił Zbrojnych, dowódca Armii Polskiej w ZSRR.

EN

The author of the paper, a theologian, in a survey conducted largely among believer students of the Pontifical University of John Paul II in Krakow, asked them whether patriotism is an anachronism or a necessity today. The research method consisted in analyzing representative answers of the respondents, which were obtained after acquainting them (the possibility of using the Internet while answering) with the profiles of three great Poles-patriots of the Partition period (1772–1795) who fought for their homeland with a brush and pen as well as up front in military operations, though on the wrong side from today’s historical perspective: Jan Matejko (1838–1893), Henryk Sienkiewicz (1846–1916), Stanisław Ignacy Witkiewicz – Witkacy (1885–1939).

8

Matejkowskie studia pieczęci przechowywanych w archiwum klasztornym w Mogile. Geneza

67%

Ciciora B.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2020

|

vol. 113

79-115

EN

Jan Matejko’s drawings depicting seals stored in the Archives of the Cistercian Monastery in Mogiła reflect the state of historical awareness, the cultural needs of Poles in the 19th century and the model of historicism developed in Galicia in the mid-19th century. They are a testimony to the Polish reception of 17th century erudite historiography, which, as a sign of local patriotism, ascribed value to the local heritage of material culture and included it in the concept of world history, and, in the 19th century, also in the concept of national and world history of civilisation. The analyses are based on historiographic, collectors’ and cultural views shaping the activities and artistic excellence of the historical painter in the 19th century. The views that might have affected Jan Matejko’s perception of the seal were highlighted. A key role in this process is played by the issues of broadening the semantic field of objects produced in the past centuries, which, at the beginning of the 19th century, were given the status of a souvenir and were willingly collected together, and which at the same time, like seals, constituted a source of historical knowledge understood in an erudite way, i.e. not only as a carrier of information about dates, characters and events, but also about clothes, militaries, material culture and customs, which in the 19th century became an object of interest for historical painters. Analyses of Jan Matejko’s drawings reveal the vastness of perception of single medieval seals also in terms of aesthetics, art and style, since the painter’s ultimate goal was not only to reconstruct the appearance of the seal, but also a historical reconstruction and historiosophical evaluation of the past. The differences between the inventory-oriented perception of seal images and the perception summing up the above mentioned determinants of the artist’s work with an artistic, individualised type of his creative expression have been emphasized, which in the case of Jan Matejko’s studies has additionally acquired the adopted of analytical research on seals as visual fragments of historical sources.

PL

Rysunki Jana Matejki przedstawiające pieczęcie przechowywane w Archiwum Klasztoru Cystersów w Mogile stanowią odzwierciedlenie stanu historycznej świadomości, potrzeb kulturowych Polaków w XIX wieku oraz modelu historyzmu wypracowanego w Galicji w połowie XIX wieku. Są świadectwem polskiej recepcji XVII-wiecznej erudycyjnej historiografii, która, będąc znakiem lokalnego patriotyzmu, nadawała wartość lokalnemu dziedzictwu kultury materialnej i włączała go w koncepcję światowej historii, a w XIX wieku – także w koncepcję narodowych i światowych dziejów cywilizacji. Tło analiz stanowią poglądy historiograficzne, kolekcjonerskie i kulturowe kształtujące działania i warsztat artystyczny malarza historycznego w XIX wieku. Podkreślono te, które mogły mieć wpływ na percepcję pieczęci przez Jana Matejkę. Kluczową rolę odgrywają w tym procesie zagadnienia poszerzenia pola semantycznego przedmiotów wytworzonych w ubiegłych stuleciach, którym – u progu XIX stulecia – nadano status pamiątki i chętnie gromadzono w kolekcjach, a które stanowiły jednocześnie, jak pieczęcie, źródło wiedzy historycznej rozumianej w sposób erudycyjny, a więc nie tylko jako nośnik informacji o datach, postaciach i wydarzeniach, ale także o strojach, militariach, kulturze materialnej i obyczajach, co w XIX wieku stało się obiektem zainteresowań malarzy historycznych. Analizy rysunków Jana Matejki ujawniają rozległość percepcji pojedynczych egzemplarzy średniowiecznych pieczęci także w zakresie estetycznym, plastycznym i stylowym, gdyż ostatecznym celem malarza nie było jedynie odtworzenie wyglądu pieczęci, ale historyczna rekonstrukcja i historiozoficzna ocena przeszłości. Podkreślone zostały różnice między inwentaryzatorskim postrzeganiem wizerunków pieczęci, a postrzeganiem sumującym wyżej wymienione determinanty pracy artysty z plastycznym, zindywidualizowanym typem jego wypowiedzi twórczej, który w przypadku studiów Jana Matejki nabrał dodatkowo charakteru analitycznych badań pieczęci jako wizualnych fragmentów źródeł historycznych.

9

Między ideą a konstrukcją. Projekty ołtarzy Jana Matejki

62%

Ciciora B.

Roczniki Humanistyczne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 4

79-124

EN

The article concerns the reception of medieval altarpieces by the most significant Polish history painter, Jan Matejko. That was used for a creation of new works of art based upon historical forms (but not stylistic) that were derived from real historical monuments. Matejko was interested neither in contemporary pattern books for architects nor in reconstructions done according to imagined vision of style, mainly Gothic, which was proposed by restorers like Carl Heideloff or Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc. He gained his knowledge about real, existing medieval altarpieces during his journeys in Poland and abroad, which he took in his youth, and also through his participation in restorations of medieval monuments in Kraków, first of all – the Gothic altarpiece by Wit Stwosz in Mariacki church. Thanks to these experience he got to know a construction of altarpieces and details such as the types of medieval figures, their costumes, weapons, crafts, but also stylistic features that were not well recognized by restorers’ environment in Kraków. Additionally, that verified two types of the reception of the Middle Ages. One, philosophical and emotional, characteristic for Romanticism and propagated by the philosopher and art lover Józef Kremer and the second, characteristic for the artist, restorer and one of the first historians of art, Władysław Łuszczkiewicz that criticized artistic realisations done ages ago from the contemporary point of view. Repairing old and designing new altarpieces was a difficult task for Matejko as very often he was confronted by different points of view on restoration. The most discouraging was a dispute between followers of the unity of style (Józef Łepkowski, Władysław Łuszczkiewicz) and their opponents who appreciated the original form of the monument, including later elements from different epochs (Piotr Michałowski, Paweł Popiel, Stanisław Tomkowicz). Then Matejko’s work was located between verification of ideas of restoration, models of writing about art, opinions about style of monuments on one side and the analytical research on an external appearance and features of construction of local objects on the other side. Neither his knowledge, experience trained thanks to deep and critical observations and comparisons of historic works of art – but, unfortunately, without a support in an authority of restoration theories done by western historians of art and architecture – nor his designs, did not gained respect in Krakow among people concentrated on theoretical opinions on restoration and on ideas concerning forms and meaning of the monuments in Krakow.

PL

Artykuł poświęcony jest specyficznym uwarunkowaniom i wielostronnej recepcji średniowiecznych retabulów ołtarzowych przez najwybitniejszego polskiego malarza historycznego Jana Matejkę. Recepcja polegała na kreowaniu nowych dzieł w oparciu o formy historyczne (ale nie stylowe), czerpane z realnych zabytków, nie zaś ze współczesnych wzorników architektonicznych lub rekonstrukcji dokonywanych według imaginowanej wizji stylu, co proponowali konserwatorzy tacy, jak Carl Heideloff lub Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc. Matejce pomocna była wiedza o wyglądzie realnych ołtarzy nabyta w czasie podróży krajowych i zagranicznych, odbywanych w latach młodości, oraz udział w restauracji średniowiecznych zabytków, przede wszystkim ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie, który umożliwił mu poznanie budowy i konstrukcyjnych zagadnień związanych z budową ołtarza, szczegółów wyglądu średniowiecznych typów postaci, ich strojów, narzędzi, broni, rzemiosła, a także cech stylistycznych, zagadnienia słabo znanego środowisku dokonującemu konserwacji krakowskich zabytków. Doświadczenia te weryfikowały typ filozoficznej i emocjonalnej recepcji średniowiecza, charakterystycznej dla epoki romantyzmu, propagowany przez krakowskiego filozofa i miłośnika sztuki Józefa Kremera oraz typ oceny krytycznej względem plastyki i zagadnień typowo artystycznych, który prezentował artysta, konserwator i jeden z pierwszych historyków sztuki Władysław Łuszczkiewicz. Matejce projektowanie utrudniały niespójne poglądy konserwatorskie krakowskiego środowiska, przede wszystkim spór toczony między zwolennikami przywracania jedności stylowej zabytków (Józef Łepkowski, Władysław Łuszczkiewicz), a ich przeciwnikami, twierdzącymi, iż kryterium rozstrzygającym o poprawności restauracji jest substancja pierwotna obiektu, włącznie z nawarstwieniami stylowymi różnych epok (Piotr Michałowski, Paweł Popiel, Stanisław Tomkowicz). Twórczość Matejki lokowała się zatem pomiędzy weryfikacją idei konserwatorskich, modeli pisania o sztuce i poglądów na stylistykę zabytków minionych epok, a szczegółowymi badaniami wyglądu i cech konstrukcyjnych lokalnych obiektów. Jego wiedza i doświadczenie zdobyte na podstawie wnikliwych i krytycznych obserwacji i porównań dawnych dzieł sztuki i rzemiosła, ale pozbawione oparcia w autorytecie teorii konserwatorskiej wypracowanej przez zagranicznych historyków sztuki i architektury – podobnie jak tworzone na tej podstawie projekty – nie zdobyły uznania środowiska skoncentrowanego na teoretycznym poznawaniu postaw konserwatorskich oraz idei dotyczących rozpoznania form i znaczenia krakowskich zabytków, za to wykorzystującego koniunkturalnie autorytet Matejki, jako artysty.

10

Norwid – Branicki – Matejko – Berezowski. History of an autograph

60%

Niewczas Ł.

Studia Norwidiana

|

2016

|

vol. 34 English Version

125-140

EN

This article discusses the history of one of rare Norwid's autograph that are stored abroad. This is an epigram entitled Improwizacja – wracając z Ekspozycji 1867 – w Paryżu [Improvisation – coming home from the 1867 Paris Exposition]. This work is stored as part of a vast collection of Polonica at the Montrésor castle (Touraine, France). The castle was bought by the Branicki Family in the mid-19th century, and today it is managed by the Rey Family. The author describes the autograph and juxtaposes it against a better-known edition of the epigram, entitled Improwizacja na ekspozycji [Improvising at the Exposition] to finally claim that – in accord with the canonical principles of editorial art – it is the Montrésor variant of the text – as a later work – that should be considered canonical for the purposes of publishing and researching Norwid’s legacy. Moreover, the author analyses the context of historical and cultural events that made Norwid send the epigram to Count Ksawery Branicki in 1867, in which he ironically set two vital figures against one another: the painter Jan Matejko and Antoni Berezowski – author of a failed assassination attempt on Tsar Alexander II.

11

On the National Substance. The Role of the Diet of Galicia and Lodomeria and National Department in Preserving Jan Matejko’s Heritage

59%

Małecki M.

Studia Iuridica Lublinensia

|

2016

|

vol. 25

|

issue 3

EN

The paper discusses the relations between the Galician autonomy authorities, particularly those of the National Department, and Jan Matejko, the most prominent 19th-century Polish painter. These relations reached their climax when the Galician Sejm purchased a collection of items of national significance which belonged to the artist. Noticeable efforts were made during the establishing and subsidizing the museum in Cracow which was named after Jan Matejko. In addition, the paper describes the contribution of the National Department to the preparation of Jan Matejko’s funeral. The description relies on the material – previously not explored – stored in the State Archives of Lviv. The paper sheds a new light on the previously unknown facts illustrating the attitude assumed by the Galician autonomy authorities toward the Galician 19th-century national art.

PL

Autor ukazał w pracy relacje zachodzące między władzami autonomii galicyjskiej, w szczególności między Wydziałem Krajowym a Janem Matejką, najwybitniejszym malarzem polskim XIX w. Punktem kulminacyjnym tych relacji był dokonany przez sejm galicyjski zakup pamiątek narodowych zgromadzonych przez artystę w ciągu swego życia, a po jego śmierci – udział władzy krajowej w zachowaniu w całości substancji artystycznej malarza w postaci powołania i dotowania muzeum jego imienia w Krakowie. Osobno ukazano wkład Wydziału Krajowego w przygotowanie pogrzebu Jana Matejki, opierając się o nieprzebadany dotąd materiał Archiwum Państwowego we Lwowie. Praca rzuca nowe światło na nieznane dotąd relacje między władzami autonomii galicyjskiej a sztuką narodową dziewiętnastowiecznej Galicji.

12

Norwid – Branicki – Matejko – Berezowski. History of an autograph

59%

Niewczas Ł.

Studia Norwidiana

|

2016

|

vol. 34 English Version

125-140

EN

This article discusses the history of one of rare Norwid's autograph that are stored abroad. This is an epigram entitled Improwizacja – wracając z Ekspozycji 1867 – w Paryżu [Improvisation – coming home from the 1867 Paris Exposition]. This work is stored as part of a vast collection of Polonica at the Montrésor castle (Touraine, France). The castle was bought by the Branicki Family in the mid-19th century, and today it is managed by the Rey Family. The author describes the autograph and juxtaposes it against a better-known edition of the epigram, entitled Improwizacja na ekspozycji [Improvising at the Exposition] to finally claim that – in accord with the canonical principles of editorial art – it is the Montrésor variant of the text – as a later work – that should be considered canonical for the purposes of publishing and researching Norwid’s legacy. Moreover, the author analyses the context of historical and cultural events that made Norwid send the epigram to Count Ksawery Branicki in 1867, in which he ironically set two vital figures against one another: the painter Jan Matejko and Antoni Berezowski – author of a failed assassination attempt on Tsar Alexander II.

13

Norwid – Branicki – Matejko – Berezowski. Historia pewnego autografu

59%

Niewczas Ł.

Studia Norwidiana

|

2016

|

vol. 34

125-140

EN

This article discusses the history of one of rare Norwid's autograph that are stored abroad. This is an epigram entitled Improwizacja – wracając z Ekspozycji 1867 – w Paryżu [Improvisation – coming home from the 1867 Paris Exposition]. This work is stored as part of a vast collection of Polonica at the Montrésor castle (Touraine, France). The castle was bought by the Branicki Family in the mid-19th century, and today it is managed by the Rey Family. The author describes the autograph and juxtaposes it against a better-known edition of the epigram, entitled Improwizacja na ekspozycji [Improvising at the Exposition] to finally claim that – in accord with the canonical principles of editorial art – it is the Montrésor variant of the text – as a later work – that should be considered canonical for the purposes of publishing and researching Norwid’s legacy. Moreover, the author analyses the context of historical and cultural events that made Norwid send the epigram to Count Ksawery Branicki in 1867, in which he ironically set two vital figures against one another: the painter Jan Matejko and Antoni Berezowski – author of a failed assassination attempt on Tsar Alexander II.

14

[Sześćdziesiąt lat minęło]

48%

Ochrona Zabytków

|

1954

|

issue 1

1

Refine search results

"Eros in Despair”. Jan Matejko’s „Stanczyk on Queen Bona’s Party”

Kazanie Skargi Jana Matejki w kontekście ówczesnej wiedzy o epoce i poglądów na dzieje Polski

Matejko na paryskim Salonie 1875: „Chrzest dzwonu Zygmunta”

Przekazy ikonograficzne Jana Matejki jako źródło wiedzy o miejscowościach Zachodniej Galicji. Uwagi wstępne

Chełmoński i socrealizm

Nasz dług wobec Matejki

Patriotyzm według studentów UPJPII w Krakowie na podstawie ankiety o postawie Matejki, Sienkiewicza i Witkacego w okresie zaborów

Matejkowskie studia pieczęci przechowywanych w archiwum klasztornym w Mogile. Geneza

Między ideą a konstrukcją. Projekty ołtarzy Jana Matejki

Norwid – Branicki – Matejko – Berezowski. History of an autograph

On the National Substance. The Role of the Diet of Galicia and Lodomeria and National Department in Preserving Jan Matejko’s Heritage

Norwid – Branicki – Matejko – Berezowski. History of an autograph

Norwid – Branicki – Matejko – Berezowski. Historia pewnego autografu

[Sześćdziesiąt lat minęło]