Results found: 1

Search results

Search:
in the keywords: Jan z Tęczyna

Sort By:

Limit search:

Syndrom rozbitka. Robinson Crusoe i Julian Ursyn Niemcewicz

100%

Dąbrowicz E.

Porównania

2019

vol. 25

issue 2

21-42

The success of Daniel Defoe’s novel meant that its protagonist began to live as an emblematic figure for Western culture (especially English culture) expanding beyond the borders of Europe. Robinson epitomised a set of features guaranteeing success in the conquest of the world, a combination of individualism, entrepreneurship and Protestant religiosity. Despite the fact that the Polish mentality of noble origin had an anti-bourgeois bias, Defoe’s novel gained popularity also among Polish readers. Robinson Crusoe was an ally of those Polish writers who first worked to save the state at the end of the 18th century, and when they failed, at least tried to modernize the Polish mentality. One of them, Julian Ursyn Niemcewicz, treated Robinson Crusoe as a borderline character between fiction and extra-literary truth. He, like Robinson, travelled to the New World and tried to survive there. In his diary and epistolary notes there are many motifs that are considered in connection with Defoe’s novel: migrations, ethnic conditions of colonisation, the attitude of newcomers to the indigenous inhabitants. It is also worth looking at the novel Jan z Tęczyna by Niemcewicz through the lens of Robinson Crusoe. The protagonist, like Robinson, is shipwrecked on an island. However, he does not manage to settle on the island because of internal obstacles: idealistic ideas about loving a woman and his own status as a Pole of an excellent family.

Opinia Jean-Jacquesa Rousseau o powieści Daniela Defoe (pierwodruk: 1719) wpłynęła na późniejsze przekłady i adaptacje dzieła. W jej następstwie upowszechniło się mocniejsze niż w oryginale eksponowanie doświadczeń wyspiarskich w dziejach Robinsona Crusoe. Sukces powieści sprawił też, że jej bohater zaczął żyć jako postać emblematyczna dla kultury zachodniej (zwłaszcza angielskiej) ekspandującej poza granice Europy. Robinson-rozbitek, który przez wiele lat dawał sobie radę na bezludnej wyspie, uosabiał zespół cech gwarantujących sukces w podboju świata, połączenie indywidualizmu, przedsiębiorczości, protestanckiej religijności. Mimo że polska mentalność o rodowodzie szlacheckim miała charakter antymieszczański, powieść Defoe zdobyła popularność również wśród polskich czytelników. Wydaje się, że Robinson Crusoe był też sojusznikiem tych spośród polskich pisarzy, którzy działali najpierw na rzecz ratowania państwa pod koniec XVIII wieku, a kiedy to się nie udało, próbowali przynajmniej unowocześnić polską mentalność. Określa się ich zresztą niekiedy mianem „rozbitków”, nawiązując do popularnego toposu nawy państwowej jako okrętu. Jeden z nich, Julian Ursyn Niemcewicz, traktował Robinsona Crusoe jako postać z pogranicza fikcji i prawdy pozaliterackiej. Sam, jak Robinson, odbywał podróże do Nowego Świata i próbował tam przetrwać. W jego zapiskach dziennikowo-pamiętnikarskich można znaleźć wiele motywów, które rozważa się w związku z powieścią Defoe: migracje, etniczne uwarunkowania kolonizacji, stosunek przybyszów do rdzennych mieszkańców. Przez pryzmat Robinsona Crusoe warto również spojrzeć na powieść Niemcewicza Jan z Tęczyna. Jej bohater, podobnie jak Robinson, trafia na wyspę po katastrofie statku. Nie udaje mu się jednak na niej osiąść z powodu przeszkód natury wewnętrznej: idealistycznych wyobrażeń o miłości do kobiety oraz własnym statusie jako Polaka znakomitego rodu.

Refine search results

1 Porównania

1 Dąbrowicz E.

1 2019

Search results

Syndrom rozbitka. Robinson Crusoe i Julian Ursyn Niemcewicz