Search results

1

Eugen ROSENSTOCK-HUESSY, Pożegnanie z Kartezjuszem

100%

Rosenstock-Huessy E., Jakubowski Z.

ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal

|

2011

|

vol. 1

|

issue 1

115-131

2

Eugen Rosenstock-Huessy i jego myśl

88%

Jakubowski Z.

ARGUMENT: Biannual Philosophical Journal

|

2011

|

vol. 1

|

issue 1

103-114

3

Integralność poznania ludzkiego w ujęciu Błażeja Pascala. Z dziejów filozofii zdrowego rozsądku

75%

Janeczek S.

Studia Philosophiae Christianae

|

2015

|

vol. 51

|

issue 4

5-73

PL

Artykuł omawia koncepcję poznania w ujęciu Błażeja Pascala na tle dyskusji epistemologicznych XVII i XVIII wieku. Wskazuje na integralność ludzkiej wiedzy postulowanej przez Pascala. Winna ona zespalać z jednej strony rozum, pojęty w sensie operacji dyskursywnej, z intuicją i instynktem, a z drugiej – poznanie naturalne z wiarą. Pascal wychodzi poza zestaw prawd dostępnych w poznaniu ugruntowanym na dyskursie ('raison'). Szczególną rolę wyznaczał intuicji określanej w kategoriach 'sentir' czy nawet 'instinct', operując takimi kategoriami jak 'esprit de finesse', utożsamiany z 'sens droit' czy 'esprit de justesse', istotnymi w odniesieniu do poznania 'principes'. Równocześnie tak pojęte wyposażenie ludzkiego umysłu ('lumière naturelle') odpowiada aspektywnie wiedzy ugruntowanej na 'cœur, przeciwstawianej interpretowanemu racjonalistycznie 'raison', gdy na gruncie religii 'lumière naturelle 'jest komplementarne wobec 'inspiration' czy 'révélation'. Podejście to, opozycyjne wobec przejawów naturalistycznie pojętego racjonalizmu, wydaje się wpisywać w długi ciąg filozofii zdrowego rozsądku liczącej się z realiami ludzkiej natury. Sięga ona myśli Arystotelesa, mimo nowożytnej kontestacji jego nauki. Punktem odniesienia rozważań Pascala nade wszystko jest jednak epistemologia Kartezjusza podkreślającego znaczenie apriorycznych elementów poznania, traktowanych jako naturalne wyposażenie ludzkiego umysłu, do których odwołuje się intuicja czy instynkt. Konsekwencją integralności poznania jest akceptacja maksymalistycznie pojętej filozofii, nawet jeśli w nowożytności zmienił się paradygmat – z metafizycznego na epistemologiczny. Traktowanie ówczesnych ograniczeń w zakresie wykładu metafizyki jako przejawu minimalizmu, a nawet swoistego agnostycyzmu, nie wydaje się jednak uprawnione dlatego, że ze względu na zmianę nowożytnego paradygmatu to epistemologia była głównym terenem, na którym rozgrywały się podstawowe spory filozoficzne. Owocowały one określonymi rozstrzygnięciami światopoglądowymi, istotnymi w perspektywie ówczesnej dominacji kultury religijnej. Być może nawet, że to właśnie religijne milieu wymuszało podjęcie wątków metafizycznych, które stanowiłyby fundament światopoglądu religijnego. W tym kontekście wymóg ten aktualizowało ówczesne szkolnictwo, preferując u schyłku wieku oświecenia szkocką filozofię zdrowego rozsądku, broniącą integralności ludzkiej wiedzy wobec przejawów filozoficznego minimalizmu, a nawet swoistego sceptycyzmu, groźnego dla ładu kulturowego.

EN

This paper discusses the conception of knowledge according to Blaise Pascal against the backdrop of epistemological discussions in the seventeenth and eighteenth centuries. It indicates the integral character of human knowledge as postulated by Pascal. This knowledge should combine reason, conceived in the sense of discourse, with intuition and instinct; on the other hand, it should combine natural knowledge and faith. Pascal goes beyond an array of truths accessible in the knowledge based on discourse (raison). He attributed a special role to intuition defined in terms of sentir or even instinct, using such categories as esprit de finesse, identified with sens droit or esprit de justesse, the categories essential in the knowledge of principes. At the same time this kind of endowment of the human mind (lumière naturelle) corresponds in some respects to the knowledge grounded on cœur, the knowledge set in opposition to raison, rationalistically understood, whereas in religion lumière naturelle is complementary to inspiration or révélation. This approach, opposite to the naturalistic manifestations of rationalism, seems to belong to a long history of common sense philosophy that takes into account the realities of human nature. It goes back to Aristotle, despite the modern contestation of his doctrine. The point of reference for Pascal is, above all, Descartes’s epistemology. The French philosopher stressed the importance of the a priori elements of knowledge, the elements treated as a natural endowment of the human mind, to which intuition or instinct refer. As a result of the integral character of knowledge one approves of a philosophy that is conceived in a maximalist manner, even though this paradigm changed in modernity from metaphysical to epistemological. Now treating the then limitations with regard to metaphysics as a manifestation of minimalism, or even a peculiar agnosticism, does not seem to be justified. This is because of the fact that the modern paradigm had changed; it was epistemology that became the main territory on which basic philosophical debates were conducted. They brought about some definite solutions in worldview, solutions essential in view of the then domination of culture by religion. Perhaps it was the religious milieu that enforced metaphysical questions which would make up the foundation of religious worldview. In this context, the era’s education implemented this requirement. At the end of the Enlightenment it preferred the Scottish school of common sense philosophy, the school that defended the integral character of human knowledge up against any manifestations of philosophical minimalism, or even peculiar skepticism, in itself dangerous for the cultural order.

4

Charles-Claude Genest: Cartesianism and Theology

75%

Drozdek A.

Studia Teologiczno-Historyczne Śląska Opolskiego

|

2022

|

vol. 42

|

issue 1

113-123

PL

Charles-Claude Genest (1639–1719) był księdzem katolickim, który w swoim wierszowanym dziele Zasady filozofii zaproponował dowód na istnienie Boga i na nieśmiertelność duszy. W tym przedsięwzięciu wykorzystał jako podstawę filozoficzną idee Kartezjusza, w szczególności zasadę Cogito, ontologiczny dowód na istnienie Boga oraz fizyczną teorię wirów i plenum. Jednak Genest wykorzystywał w swoich wywodach idee fizyko-teologiczne w znacznie większymstopniu aniżeli Kartezjusz.

EN

Charles-Claude Genest was a Catholic priest who in his versified work, Principles of philosophy, proposed evidence of the existence of God and of the immortality of the soul. In this undertaking he used as his philosophical foundation the ideas of Descartes, in particular, his cogito principle, the ontological argument for the existence of God, and his physical theory of vertices and the plenum. However, Genest used in his arguments to a much larger extent physico-theological ideas than Descartes did.

5

INNE UMYSŁY

63%

Gut A., Gut P.

Roczniki Filozoficzne

|

2012

|

vol. 60

|

issue 4

123-146

EN

In presented paper we consider the problem of knowledge of other minds. We develop a systematic argument against this theory that has come to known as argument from analogy. We look to the philosophical and psychological ideas whose meaning boils down to the claim that metacognitive processes so critical for self-awareness, self-knowledge emerge and develop in a strong connection with the process of attribution of mental states to others. We spin in one position some philosophical traditions, dating historically from Augustine, Descartes to Strawson and Davidson. Then, we combine philosophical discourse with the findings provided in developmental psychology, which show that children’s attributions of their own mental states emerge in a strong correlation with the attribution of mental states to others. Next, we combine those psychological findings with philosophical discussion of the conceptual conditions for the attribution of mental states. At the same time, we show that a key issue in the design of an argument against the theory which recognizes the primacy of the first person or uses in some sense the argument from analogy in solving the problem of other minds, is to refer to cognitive conditions for the acquisition of language and its functioning which we find historically in Descartes’ works and recently in works of cognitive psychologists.

PL

W prezentowanym artykule rozważamy problem poznania innych umysłów. W sposób systematyczny rozwijamy argument wobec tych teorii, której modelowym przykładem jest teoria poznania przez analogię. Sięgamy do idei filozoficznych i psychologicznych, których sens sprowadza się do twierdzenia, że procesy metakognitywne, tak kluczowe dla procesów samoświadomych (w ramach których realizuje się odniesienie do siebie, wiedza na temat własnych stanów mentalnych i własnego „ja”), wyłaniają się i wykształcają w silnym związku z procesem atrybucji stanów mentalnych innym podmiotom. Rozwijając tak sformułowane stanowisko spinamy w jedną całość różne wątki i tradycje filozoficzne, przemieszczając się historycznie od Augustyna, Kartezjusz do Strawsona czy Davidsona. Następnie, łączymy dyskurs filozoficzny z ustaleniami poczynionymi w psychologii rozwojowej, które pokazują, że atrybucje stanów mentalnych sobie samemu wyłaniają się w logicznym czasowym związku z atrybucjami trzeci-osobowymi. Następnie, ustalenia psychologiczne łączymy z dyskusją filozoficzną nad warunkami konceptualnymi dotyczącymi atrybucji stanów mentalnych. Jednocześnie pokazujemy, że kluczową sprawą w konstrukcji argumentu przeciw teorii uznającej prymat pierwszej osoby jest odniesienie się do tzw. kognitywnych warunków nabywania języka i jego funkcjonowania, co odnajdujemy w pracach Kartezjusza a współcześnie w publikacja psychologów kognitywnych.

6

Stefana Pawlickiego (1839–1916) pierwsze polskie przekłady Medytacji o pierwszej filozofii oraz Rozprawy o metodzie

63%

Konstańczak S.

IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych

|

2015

|

vol. 27/t.t.

315-333

EN

This paper is based on the materials found in the Jagiellonian Library – unpublished manuscripts of Pawlicki’s translations of two works by Descartes. The starting point for the analyses is a short outline of the history of the reception of the French philosopher’s works in Poland. The author also draws comparisons between Pawlicki’s translations and translations of Discourse on the method which are well embedded in the Polish philosophical tradition by Wojciech Dobrzycki (1878) and Tadeusz Boy-Żeleński (1918), as well as Pawlicki’s translation of Meditations with translations of Ignacy Karol Dworzaczek (1885) and Maria Ajdukiewiczowa (1948). Pawlicki worked on his translations between Romanticism and Positivism, when Descartes’ works were in general negatively received. The comparison of these translations and comments on them found in later translations done by Wiktor Wąsik in so called “critical” period will allow one to grasp some developing tendencies in Polish philosophy of the 19th century. This paper will also fill in the gap in the history of Polish philosophy concerning the reception of Descartes’ philosophy in 19th-century Poland.

7

Thomasa Reida interpretacja „teorii idei”. Pytanie o bezpośredni przedmiot poznania

63%

Kucharski D.

Studia Philosophiae Christianae

|

2022

|

vol. 58

|

issue 2

53-74

EN

Thomas Reid, founder of the Scottish school of common sense, held the thesis that all previous philosophical systems were tainted by the same “original sin” – the adoption (in various forms) of a representationalist theory of sense perception. He called it the “theory of ideas,” the consequence of which was to separate the subject and object of perception by an irremovable “veil of ideas.” Before formulating his own account Reid considered this issue from a historical perspective, attempting to demonstrate the validity of his position. The purpose of this article is to answer the question of the relevance of Reid’s views to the theory that perception is direct or immediate. It is primarily concerned with the view characteristic of the Aristotelian-Thomistic tradition, traditionally interpreted as presentationalism, and Descartes’ views on the status of “ideas” in the process of knowing the so-called external world. At the same time, the analysis carried out points to simplifications in the Reidian interpretation of his predecessors’ views on the nature of perception and to features of the theories criticized that justify it to some extent.

PL

Thomas Reid, twórca szkockiej szkoły zdrowego rozsądku, głosił tezę, że wszystkie wcześniejsze systemy filozoficzne obciążone są tym samym „grzechem pierworodnym” – przyjęciem (w różnych formach) reprezentacjonistycznej teorii spostrzeżenia zmysłowego. Nazywał ją „teorią idei”, której konsekwencją miało być oddzielenie podmiotu i przedmiotu poznania nieusuwalną „zasłoną idei”. Konstruowanie własnej filozofii poprzedził analizą historii tego zagadnienia od starożytności do czasów sobie współczesnych, usiłując wykazać zasadność swego stanowiska. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o trafność poglądów Reida, wyrażonych w przyjmowanej teorii spostrzeżenia. Chodzi więc przede wszystkim o pogląd charakterystyczny dla tradycji arystotelesowsko-tomistycznej, tradycyjnie interpretowany jako prezentacjonizm, oraz poglądy Kartezjusza dotyczące statusu „idei” w procesie poznawania tzw. świata zewnętrznego. Przeprowadzone analizy wskazują jednocześnie na uproszczenia w Reidowskiej interpretacji poglądów jego poprzedników na naturę spostrzeżenia oraz na cechy krytykowanych teorii, które w pewnym stopniu usprawiedliwiają tę krytykę.

8

O powodach irytacji Kartezjusza stanowiskiem Gassendiego

63%

Kopania J.

IDEA. Studia nad strukturą i rozwojem pojęć filozoficznych

|

2015

|

vol. 27/t.t.

13-40

EN

This article analyses the reasons why Descartes refused to enter into a polemic with Gassendi after the publication of his new objections to Meditations. It argues that Descartes’ irritation was justified because the sensualist limitations of Gassendi’s position made him unable to understand the issues which constituted an important novelty in Descartes’ philosophy. For his part, Descartes is likely to have suspected that Gassendi was not even trying to understand the essence of his philosophy.

9

The Cartesianism and Anti-Cartesianism of Locke’s Concept of Personal Identity

62%

Grzeliński A.

Roczniki Filozoficzne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 2

195-212

EN

This article focuses on the relationship between the conceptions of personal identity presented by Descartes and by Locke. Contrary to common readings, I claim that the difference between them cannot be reduced to a simple contrast between rational substantialism and genetic empiricism. Locke does not resign from the substantialist position but delimits the two spheres: natural cognition with its foundation in experience and philosophical speculations, in which he tries to present a rational interpretation of religious dogmas which is consistent with his epistemological programme. Locke’s criticism is directed against the Cartesian notion of a thinking thing as a substance independent of the body and his description of the differentiation of experience and his depiction of human subjectivity is expanded in relation to Cartesian philosophy: personal identity gains explication at four complementary levels: psychological, biological, socio-legal, and religious.

PL

Kartezjanizm i antykartezjanizm locke’owskiej koncepcji tożsamości osobowej Niniejszy artykuł koncentruje się na zależnościach pomiędzy Locke’owskim i kartezjańskim pojmowaniem tożsamości osobowej. Wbrew częstym odczytaniom, różnica pomiędzy nimi nie daje się sprowadzić do prostego przeciwstawienia substancjalizmu i empiryzmu. Locke nie rezygnuje ze stanowiska substancjalistycznego, jednakże rozgranicza dwie sfery - naturalnego, bazującego na doświadczeniu poznania oraz filozoficznych spekulacji, w których stara się przedstawić racjonalną i zgodną ze swym programem epistemologicznym interpretację dogmatów religijnych. Krytyka Locke’a dotyczy możliwości istnienia rzeczy myślącej jako substancji istniejącej niezależnie od ciała, natomiast rozbudowaniu w stosunku do filozofii kartezjańskiej ulega opis różnicowania się doświadczenia i ludzkiej subiektywności, zaś pojęcie tożsamości osobowej zyskuje eksplikację na czterech uzupełniających się poziomach: psychologicznym, biologicznym, społeczno-prawnym i religijnym.

10

Thomas Hobbes’s Elements of Law and His Third Objections to Descartes’s Meditations

54%

Wawrzonkowski K.

Roczniki Filozoficzne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 2

179-194

EN

In this article I endeavour to present the axis of the dispute between Hobbes and Descartes on the ground of Meditation, and its most important moments. I focus primarily on the analysis of the most important accusations made by Hobbes and the reconstruction of some of his views, which at the time could only be found in The Elements of Law, Nature, and Politics. This work was the first major and coherent attempt to speak out on cognitive-theory and social issues; I strive to defend the thesis that understanding the content of Objections requires knowledge of this work. The mature form of the work shows that the Englishman already had his views well thought-out and could feel quite confident in formulating from their perspective critical remarks on Descartes’s philosophy, to which, it seems, he may have owed quite a lot.

PL

Elementy prawa Thomasa Hobbesa a jego zarzuty trzecie do Medytacji Kartezjusza W niniejszym artykule staram się przedstawić oś sporu pomiędzy Hobbesem i Descartesem na gruncie Medytacji, oraz jego najważniejsze momenty. Skupiam się przede wszystkim na analizie najważniejszych postawionych przez Hobbesa zarzutów i rekonstrukcji wybranych jego poglądów, które wówczas można było odnaleźć jedynie w The Elements of Law, Natural and Politic. Dzieło to było jego pierwszą większą i spójną próbą wypowiedzi na zagadnienia teoriopoznawcze i społeczne; staram się bronić tezy, że zrozumienie treści Zarzutów wymaga znajomości owego dzieła. Dojrzała forma dzieła świadczy o tym, że Anglik już wówczas miał swoje poglądy przemyślane i mógł czuć się dość pewnie formułując z ich perspektywy uwagi krytyczne względem filozofii Descartes’a, której jak się wydaje mógł on niejedno zawdzięczać.

11

Człowiek i natura – alienacja czy integracja?

51%

Francuz G.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2016

|

issue 2

12

Człowiek i natura – alienacja czy integracja?

51%

Francuz G.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2016

|

issue 2

13

Demoniczne źródła nauk społecznych

51%

Łuczewski M.

Stan Rzeczy

|

2011

|

issue 1(1)

16-47

PL

Celem niniejszej pracy jest ukazanie represji szatana w myśli Zachodu oraz udowodnienie, że był to proces niezbędny dla rozwoju nauk społecznych. Rozpoczynam od szkicu teorii religii i teologii jako funkcjonalnych systemów kulturowych – opisujących, wyjaśniających i zmieniających rzeczywistość – które operują binarnym kodem Bóg–szatan, tworzącym jednocześnie ich tożsamość. Następnie wskazuję na pięć strategii neutralizacji demonicznego elementu tego kodu: przemilczanie, anestezję, metaforyzację, negację i subwersję, które czynią teologię niefunkcjonalną, a tym samym podatną na instrumentalizację. Przy użyciu tych pojęć śledzę wreszcie neutralizację szatana i dekonstrukcję teologii od chrześcijańskiego neoplatonizmu poprzez scholastykę i tradycję hermetyczną po – co stanowi główną oś mojego wywodu – Machiavellego, Francisa Bacona, Kartezjusza i Hobbesa. Pokazuję przy tym, że żaden z ojców nauk społecznych nie negował istnienia Boga, lecz każdy – na swój własny sposób – neutralizował szatana. Machiavelli czynił to po to, aby zakwestionować teleologiczność poznania (epistemologia), Bacon i Kartezjusz, aby ugruntować metodę naukową (metodologia), a Hobbes – aby wyodrębnić właściwy przedmiot nauki (ontologia). Te operacje były następnie powielane przez kolejne pokolenia myślicieli aż do naszych dni, sprawiając, że początkowe wyparcie demonów samo uległo wyparciu. Naukowcy zapomnieli o tym, że zapomnieli o demonach. Dopiero Max Weber na powrót odkrył demoniczność nauki. Nie doprowadziło to jednak do jej dekonstrukcji, lecz do dalszego rozwoju.

EN

The aim of this paper is both to trace the process of repression of the demonic in history of Western thought as well as to prove that it was necessary for development of social sciences. I start with a theory of religion and theology as functional cultural systems, which employ a binary code God/Satan to describe, explain and change social world. I then go on to show five strategies of neutralization of the demonic: silencing, anesthesia, metaphorization, negation and subversion, which render theology unfunctional and prone to instrumentalization. With the help of these concepts I investigate transformations of theology starting with neo-Platonism through scholasticism and hermetic tradition to Machiavelli, Bacon, Descartes and Hobbes. I show hereby that they did not question existence of God but – each in their own way – neutralized Satan. Machiavelli did it to free science from scholastic teleology (epistemology), Bacon and Descartes to ground scientific method (methodology), and Hobbes to define object of science (ontology). Since then this repression has been repeated time and again by most prominent thinkers of modern era. It is only Max Weber who rediscovered the demonic in social sciences. Surprisingly, this did not bring about deconstruction of social sciences, but to their further development.

14

Poznanie niewyraźne Boga ("cognitio confusa") – Tomasz z Akwinu i Kartezjusz

51%

Zembrzuski M.

Rocznik Tomistyczny

|

2013

|

vol. 2

137-153

EN

A man has a natural need for cognition of causes, particularly when he perceives reality, which is an effect of someone’s action. Aristotle, when describing a philosopher (the wise man), emphasizes that he’s a person, who has knowledge about all things (as far as possible) and cognitions of things, which are difficult to cognire and also knows causes, which are cognizable at most. But whether it’s possible recognition of causes and the paradigm of realistic philosophy nowadays, when we inherit principles of Cartesian Philosophy in our mindset and culture? When is everything unclear, inaccurate or mysterious regard as false? And when only mathematical clearness preserves state of knowledge and certainty? Therefore the problem of unclear cognition is so significant. This issue was prepared by St. Thomas Aquinas, who on that basis considered question of cognition of God. Descartes, however, completely negated this kind of cognition and built ‘boundary sign’ for the truth of the cognition. It seems that reinstatement of the right place of confused cognition and its protection in philosophy is possible inasmuch as it is still possible cognition of reality, i.e. cognition of thing-in-itself. A wonderment (admiration), which was the beginning of philosophy (because it express confused cognition of world) in post-Cartesian paradigm of reflection is unconvincing – the essence of the philosophy is purely and simply clear thinking. But emphasize the role of confused cognition is not a recognition it as sufficient and only way to perfect knowledge. Emphasizing confused knowledge is an objection to the thesis of the possession of only excellent knowledge and in the act, and objection to the claims that deny the potentiality and potency of knowing reality. If so, there would be no compromise statement that for the beliver the existence of God is obvious and for non-beliver non-existence of God is equally obvious.

15

Redukcjonizm antropologiczny i jego konsekwencje

51%

Radziszewska-Szczepaniak D.

Nurt SVD

|

2016

|

issue 2

378-395

PL

W artykule podjęto próbę zdefiniowania redukcjonizmu antropologicznego, wskazania różnych postaci tego nurtu oraz jego konsekwencji. Istotę redukcjonizmu antropologicznego stanowi pomijanie – w analizie ludzkiej rzeczywistości – istotnych jej aspektów. W wyniku tego zabiegu otrzymujemy zawężoną lub niezgodną z doświadczeniem bycia osobą wizję człowieka. Kierunki redukcjonistyczne da się sprowadzić do dwóch dużych, wewnętrznie zróżnicowanych typów: jeden redukuje całość bytu ludzkiego do tworu biologicznego, drugi widzi w nim jedynie myślącegoducha. Najistotniejsze konsekwencje redukcjonistycznych ujęć człowieka to: 1) przekreślenie bogactwa i specyfiki bytu ludzkiego; nurty materialistyczne, wykluczając osobowo-duchowy wymiar człowieka, pozbawiają go podmiotowości; nurty spirytualistyczne, odrzucając istotny związek z ciałem, kwestionują realne zakorzenienie człowieka w rzeczywistości przyrodniczej; 2) negacja ludzkiej natury jako stałej struktury będącej źródłem działania, co skutkuje zakwestionowaniem jej normatywnego charakteru; 3) negacja otwartości osoby ludzkiej na Osobę Absolutu – bądź z racji deifikacji samego człowieka bądź też ze względu na zamknięcie go w sferze materialnej; 4) tworzenie błędnych zasad postępowania.

EN

The article presents an attempt to define anthropological reductionism and points to the various forms of this trend as well as its consequences. The essence of anthropological reductionism is avoiding, when analyzing human reality, essential aspects pertaining to it. As a result of this process, we now have a narrow vision of man, or one that is not in accord with the experience of being a person. We can find two bigger trends in the reductionist trend, and they are internally diverse: one trend reduces the whole of human existence to man being a biological creature, the second sees man as only being a thinking soul. The most important consequences of the reductionist approach to man are: 1) eliminating the richness and specificity of the human being; materialist trends, excluding the personal spiritual dimension of man, deprive him of subjectivity; spiritualist trends reject man’s significant relationship with the body, thus neglecting the reality that man is deeply rooted in nature; 2) the denial of human nature as a permanent structure which is the source of man’s actions, which results in questioning its normative character; 3) the negation of the openness of the human person to the Absolute Person, and this may be due to the deification of man or to limiting man to the material world; 4) the creation of false principles of behavior.

16

Znajomość języka a radykalny sceptycyzm

51%

Čanal T.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2019

|

vol. 7/2

265-281

PL

Według Kartezjusza, możliwe jest skuteczne zwątpienie we wszystkie aspekty świata zewnętrznego, poza językiem. Według Wittgensteina, zwątpienie w cały świat zewnętrzny z wyjątkiem języka nie jest niczym więcej niż zwątpieniem w świat wewnętrzny włącznie z językiem. Dlaczego? Otóż żaden użytkownik języka nie jest bardziej pewny znaczenia swoich słów, niż pewny jest bytów zewnętrznych, które uważa za niepodważalne (np. że ma dwie ręce i dwie nogi). Bez tego powiązania konstytutywnego, nie byłoby komunikacji sensu definitywnego. Wittgenstein sugeruje, że kiedy autor „Medytacji o pierwszej filozofii” przyjmuje hipotezę „złośliwego demona”, odnosimy tylko wrażenie, jakobyśmy mieli do czynienia z językiem (albo czytali tekst). W istocie mamy do czynienia z symptomami nieco innego zjawiska. Celem tej pracy jest zbadanie Wittgensteinowskiej krytyki możliwości przyjęcia tak radykalnie sceptycznego stanowiska.

EN

According to Descartes, it is possible to doubt successfully that there is external world, all around us, yet still to have language, in place, without any complication. According to Wittgenstein, to doubt everything about the external world except language means nothing more than to doubt everything about the external world including language. Why? No speaker is more certain about the meaning of his words than about the external things he believes to be unassailable (for example, that he has two hands and two legs). Without this constitutive connection there would be no communication of a definite sense. Wittgenstein suggests that, after the author of the Meditations on First Philosophy adopts the hypothesis of evil deceiver, we are only under the impression that we deal with language (or that we read a text). We instead deal with symptoms of something rather different. The objective of this paper is to critically reassess Wittgenstein’s criticism of the possibility of holding such a radical sceptical position.

17

Subjectivisation of sense perception and two models of early modern idealism

45%

Żukowski B., Żukowski B.

Przegląd Filozoficzny. Nowa Seria

|

2020

|

issue 3

18

Wokół problematyki genezy w Czekając na Godota Samuela Becketta

45%

Pałac P.

Filozoficzne Aspekty Genezy

|

2017

|

vol. 14

351-363

PL

Szkic podejmuje problem genezy w Czekając na Godota Samuela Becketta. W pierwszej części ukazano genezę w sensie formalnym. Wymieniono w niej czynniki, które wpłynęły na powstanie tragikomedii. Są to: aspekt biograficzny, związany z pobytem Becketta w czasie II wojny światowej na południu Francji oraz inspiracje kulturowe (filozoficzne, religijne i literackie). Fascynacja autora frazą z Wyznań Świętego Augustyna wpłynęła na płaszczyznę formalną utworu. Beckett zrealizował w nim ideę jedności formy i treści. W dalszej części szkicu poruszono problem genezy rodzaju ludzkiego. Człowiek, od zarania dziejów samotny, dążył do odmiany losu. Wytworzył Rozum, Intelekt i rozpoczął dialog niwelujący samotność oraz rozpacz. Ten zabieg nie przyniósł spodziewanych efektów, dlatego też zrodziła się idea istoty transcendentnej wobec niego. Od tego momentu człowiek czeka na nią i na odmianę swego losu.

EN

This sketch focuses on the problem of genesis as it figures in the play Waiting for Godot by Samuel Beckett. The first part presents the notion of genesis in formal terms, listing the factors that had an influence on the emergence of the tragicomic in Beckett. These consist of a biographical aspect relating to his stay in the south of France during the Second World War, and some cultural inspirations of a philosophical, religious and literary sort. Beckett’s fascination with a phrase deriving from the Confessions of Saint Augustine influenced the work from the point of view of its formal concerns, and acting under its influence, he sought to create a unity of form and content. In the next part of the sketch, the issue of the genesis of mankind is raised. Humankind, afflicted by loneliness since the dawn of time, has sought to reverse this fate — by conceiving Reason and Intellect, and by starting a dialogue aimed at eliminating that very loneliness and despair. Yet this did not bring the expected results, so in response the idea of a transcendent being was created. Ever since that moment, humanity has found itself waiting for the latter to appear, and for the reversal of its fate that this was supposed to bring.

19

Psychoanaliza a polityka: stawka podmiotu

45%

Burzyk M.

Diametros

|

2013

|

issue 35

1-20

PL

Artykuł ma charakter interdyscyplinarny: jest on poświęcony jednemu z centralnych zagadnień filozofii (problem podmiotu), jednakże jego zasadniczym przedmiotem jest psychoanalityczna teoria Jacquesa Lacana oraz próba jej zastosowania do problemów pochodzących z pola polityczno-społecznego. Uwaga czytelnika skupiona jest przede wszystkim na lacanowskiej konstrukcji podmiotowości, która jest – jak będzie się twierdzić – fundamentalna do zrozumienia aktualnej kondycji polityczności. Kluczowe dla wymowy artykułu jest również pojęcie identyfikacji, rozumiane jako proces, poprzez który podmiot staje się przedmiotem politycznych zabiegów. W konsekwencji polityka prezentuje się jako mechanizm narzucania tożsamości, a psychoanaliza jako jej przeciwieństwo, czyli narzędzie, które służyć może do obnażania politycznych iluzji. W ostatniej partii tekstu omówione zostają polityczne koncepcje kontynuatorów Lacana Chantal Mouffe i Ernesto Laclau (radykalna demokracja) oraz Slavoja Žižka (rewolucja).

EN

The article is of an interdisciplinary nature: it is devoted to one of the central categories of philosophy (the subject) but its essential object is constituted by the psychoanalytic theory of Jacques Lacan and by an attempt to apply this theory to socio-political issues. The attention of the reader will be focused on the Lacanian construction of the subject – a concept which is fundamental in understanding the present political condition. Identification, understood as the process by which the subject becomes the object of political activity, is presented as a central point of the paper. As a result, politics is considered a mechanism for imposing identity and thus psychoanalysis seems to be the contrary – a tool that can reveal political illusions. In this way, the Lacanian perspective can be perceived as a chance to overcome the limits of the absolutely rational Cogito and some of the scientific approaches of the political sciences.

20

Filozofia i koniunktura

38%

Negri A.

Praktyka Teoretyczna

|

2016

|

vol. 19

|

issue 1

104-123

EN

In the text, which consists of the first two parts of the second chapter of Descartes Politico, Antonio Negri defines the change in the thought of René Descartes which took place at the end of the third decade of the 17th century. A crucial category in Descartes’ thought –conjuncture - is connected closely with the economic downturn and deep crisis of the Renaissance project. Negri tries to capture the moment of birth of the “baroque” Descartes and points to a dynamic tension between Descartes’ philosophy (at that particular moment) and a libertine worldview. This ambiguous relation with libertinism (which is the answer to the decline of Renaissance hopes and aspirations) is, according to Negri, the starting point for the Cartesian search for a way to overcome the crisis.

PL

W tekście, na który składają się dwie pierwsze części drugiego rozdziału książki Descartes politico, Antonio Negri definiuje zmianę dokonującą się w myśli Kartezjusza u progu lat 30. XVII wieku. Kluczowa dla analiz Negriego kategoria oddzielenia ujęta zostaje w ścisłym związku z załamaniem koniunktury gospodarczej i głębokim kryzysem projektu renesansowego. Negri stara się uchwycić moment narodzin barokowego Kartezjusza i wskazuje na dynamiczne napięcie między filozofią kartezjańską tego okresu a światopoglądem libertyńskim. To właśnie niejednoznaczna relacja z libertynizmem, stanowiącym odpowiedź na upadek renesansowych nadziei i aspiracji, stanowi, wedle Negriego, punkt wyjścia dla kartezjańskich poszukiwań sposobu przezwyciężenia kryzysu.

Refine search results

Eugen ROSENSTOCK-HUESSY, Pożegnanie z Kartezjuszem

Eugen Rosenstock-Huessy i jego myśl

Integralność poznania ludzkiego w ujęciu Błażeja Pascala. Z dziejów filozofii zdrowego rozsądku

Charles-Claude Genest: Cartesianism and Theology

INNE UMYSŁY

Stefana Pawlickiego (1839–1916) pierwsze polskie przekłady Medytacji o pierwszej filozofii oraz Rozprawy o metodzie

Thomasa Reida interpretacja „teorii idei”. Pytanie o bezpośredni przedmiot poznania

O powodach irytacji Kartezjusza stanowiskiem Gassendiego

The Cartesianism and Anti-Cartesianism of Locke’s Concept of Personal Identity

Thomas Hobbes’s Elements of Law and His Third Objections to Descartes’s Meditations

Człowiek i natura – alienacja czy integracja?

Człowiek i natura – alienacja czy integracja?

Demoniczne źródła nauk społecznych

Poznanie niewyraźne Boga ("cognitio confusa") – Tomasz z Akwinu i Kartezjusz

Redukcjonizm antropologiczny i jego konsekwencje

Znajomość języka a radykalny sceptycyzm

Subjectivisation of sense perception and two models of early modern idealism

Wokół problematyki genezy w Czekając na Godota Samuela Becketta

Psychoanaliza a polityka: stawka podmiotu

Filozofia i koniunktura