Search results

1

Polscy ojcowie Soboru Watykańskiego II. Wstęp do badań nad episkopatem Kościoła katolickiego w PRL

100%

Białkowski M.

Studia Pelplińskie

|

2019

|

vol. 53

33-74

PL

Wśród polskich ojców soborowych – uczestników Soboru Watykańskiego II – wyodrębniono trzy kategorie związane ze sprawowanymi godnościami, urzędami oraz święceniami (biskupi ordynariusze; biskupi sufragani i rezydujący w Rzymie; wyżsi przełożeni zakonni). Analiza prozopograficzna całej zbiorowości przeprowadzona została w oparciu o cztery cechy służące opisowi: wykształcenia i formacji intelektualnej; doświadczenia pasterskiego – pokolenie sakry biskupiej (urzędu wyższego przełożonego zakonnego); udziału w obradach soborowych; aktywności w obradach soborowych. Badania pozwalają na sformułowanie nastę- pujących wniosków końcowych: 1) zdecydowana większość posiadała co najmniej stopień doktora, przy czym lepsze wykształcenie (stopień doktora habilitowanego oraz tytuły profesorskie) było udziałem przede wszystkim biskupów ordynariuszy; 2) ponad 25 proc. polskich ojców soborowych studiowało na uczelniach rzymskich, a blisko 75 proc. posiadało dyplomy uczelni polskich (najczęściej wybierano Katolicki Uniwersytet Lubelski); 3) wśród biskupów ordynariuszy dominowało pokolenie sakry (urzędu wyższego przełożonego zakonnego) 1946–1955, natomiast wśród biskupów i rezydujących w Rzymie pokolenie 1956–1965, a więc hierarchów młodych, często tylko z kilkuletnim doświadczeniem posługi biskupiej; 4) we wszystkich czterech sesjach Soboru Watykańskiego II uczestniczyło tylko 10 spośród wszystkich polskich biskupów; 5) w I sesji soborowej dominowali liczebnie biskupi ordynariusze, w trzech kolejnych biskupi sufragani i rezydujący w Rzymie; 6) najczęściej wystąpienia publiczne w auli soborowej wygłaszali biskupi ordynariusze – prawie 75 proc. wszystkich przemówień polskich ojców soborowych, szczególną rolę spośród nich odegrali Prymas Polski kardynał Stefan Wyszyński oraz arcybiskup krakowski Karol Wojtyła; 7) odmiennie niż w przy- padku wystąpień publicznych, większość animadversiones (pisemne uwagi), składali przede wszystkim biskupi sufragani i rezydujący w Rzymie (ponad 56 proc.); 8) polscy ojcowie soborowi stanowili największą delegację spośród episkopatów krajów Europy Środkowo-Wschodniej, często pełnili rolę przedstawicieli Kościoła milczenia zza „żelaznej kurtyny”, a ich udział w pracach Soboru Watykańskiego II miał znaczący wpływ na finalny kształt dokumentów soborowych.

2

Zbigniew Bonawentura Fróg (1920–1986) – ksiądz, publicysta, działacz Stowarzyszenia PAX, tajny współpracownik i major Służby Bezpieczeństwa na etacie niejawnym

100%

Krzysztofiński M.

Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989

|

2022

|

issue 20

481-522

EN

The article shows the creation and functioning of the periodical Ancora. Pismo katolików poświęcone zagadnieniom odnowy soborowej Kościoła in personal and structural terms. Father Zbigniew Bonawentura Fróg (1920–1986), a priest of the Przemyśl diocese since 1943, a personal information source of the Security Service, and finally its clandestine officer, played a major role in this endeavour. The text is a contribution to further in-depth research into the disintegration activities carried out by various structures of the repressive apparatus in the Polish People’s Republic, with particular emphasis on the significance of Department IV of the Security Service of the Ministry of the Interior in this field.

PL

Artykuł ukazuje powstanie i funkcjonowanie periodyku „Ancora. Pismo katolików poświęcone zagadnieniom odnowy soborowej Kościoła” w ujęciu personalnym i strukturalnym. W tym przedsięwzięciu główną rolę odegrał ks. Zbigniew Bonawentura Fróg (1920–1986), kapłan diecezji przemyskiej od 1943 r., osobowe źródło informacji SB, wreszcie jej funkcjonariusz na etacie niejawnym. Tekst jest przyczynkiem do dalszych pogłębionych badań nad działalnością dezintegracyjną prowadzoną przez różne struktury aparatu represji w PRL ze szczególnym uwzględnieniem znaczenia na tym polu Departamentu IV SB MSW.

3

O myśleniu życzeniowym w badaniach historycznych… Replika na recenzję Pytania, które nie zostały zadane…

100%

Łatka R., Musiał F.

Dzieje Najnowsze

|

2021

|

vol. 53

|

issue 4

105-121

EN

This text is a reply to a review of the source volume “Dialog należy kontynuować…” Rozmowy operacyjne Służby Bezpieczeństwa z ks. Henrykiem Gulbinowiczem z lat 1969–1985. Studium przypadku, selected, prefaced and edited by Rafał Łatka and Filip Musiał (Warsaw–Cracow, 2020), which is actually introduction to the volume by Wojciech Polak and Włodzimierz Suleja. The authors of this text contest the theses of the reviews which challenge Father Gulbinowicz’s 16-year-long operational dialog with the Security Service (Służba Bezpieczenstwa, SB). They reinforce the contested Polak’s and Suleja’s claims from “Dialog należy kontynuować…”, on previously unused source materials, indicating that the image of the relentless hierarch that had functioned for years in the public sphere needs to be corrected.

PL

Tekst stanowi odpowiedź na recenzję tomu źródłowego „Dialog należy kontynuować…” Rozmowy operacyjne Służby Bezpieczeństwa z ks. Henrykiem Gulbinowiczem z lat 1969–1985. Studium przypadku, wybór, wstęp, oprac. Rafał Łatka, Filip Musiał, Warszawa– Kraków 2020, a właściwie wprowadzenia do niego, przygotowaną przez Wojciecha Polaka i Włodzimierza Suleję. Autorzy tekstu podważają tezy recenzji, bagatelizujące trwający 16 lat dialog operacyjny ks. Gulbinowicza z SB. Wzmacniają kwestionowane przez Polaka i Suleję tezy z książki „Dialog należy kontynuować…”, w oparciu o niewykorzystane wcześniej materiały źródłowe, wskazując, że obraz niezłomnego hierarchy, który funkcjonował przez lata w sferze publicznej, wymaga skorygowania.

4

Pytania, które nie zostały zadane… „Dialog należy kontynuować…” Rozmowy operacyjne Służby Bezpieczeństwa z ks. Henrykiem Gulbinowiczem z lat 1969–1985. Studium przypadku, wybór, wstęp, oprac. Rafał Łatka, Filip Musiał, Warszawa–Kraków 2020, Instytut Pamięci Narodowej, ss. 262

100%

Polak W., Suleja W.

Dzieje Najnowsze

|

2021

|

vol. 53

|

issue 1

327-340

EN

The article focuses on the polemic with a comprehensive introduction by Rafał Łatka and Filip Musiał to the analysed source edition. The authors of the present text question the thesis about the highly incriminating character of Henryk Gulbinowicz’s conversations with functionaries of the Security Service (SB). They also emphasise that Gulbinowicz played a certain game with the Service, and it was he who defined the framework of the specific dialogue. This game was not necessarily played without the knowledge of Primate Stefan Wyszyński. The authors of the article, however, fully agree with the opinion of the book’s editors that Henryk Gulbinowicz was never a personal source of information to SB.

PL

Artykuł koncentruje się na polemice z obszernym wstępem, który Rafał Łatka i Filip Musiał zamieścili na początku omawianego wydawnictwa źródłowego. Autorzy tekstu podważają tezę o mocno obciążającym dla Henryka Gulbinowicza charakterze rozmów z funkcjonariuszami SB. Podkreślają też, że ksiądz prowadził ze służbami rodzaj gry i to on określał ramy swoistego dialogu. Gra ta niekoniecznie toczyła się bez wiedzy prymasa Stefana Wyszyńskiego. Autorzy artykułu zgadzają się natomiast w pełni z twierdzeniem redaktorów książki, że ks. Gulbinowicz nie był nigdy osobowym źródłem informacji SB.

5

Recepcja Soboru Watykańskiego II w Polsce w 1972-1978. Pomiędzy bullą «Episcoporum Poloniae coetus» a wyborem Kardynała Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową

80%

Białkowski M.

Studia Pelplińskie

|

2018

|

vol. 52

29-80

EN

The period 1972-1978 concludes the early stage of the Vatican II implementation in Poland with its peculiar characteristics, given the socio-political conditions of a totalitarian state. It was marked by such phenomena as the changes in the Polish piety forms, the atomisation of the laity, the growing usage of the mass media by the Church, the ties with the political opposition and the efforts to normalise the Polish - Holy See diplomatic relations. Moreover, some achievements were made when it comes to the post-Vatican II Theology. We should mention here the works of Karol Wojtyla, Stanislaw Olejnik (Moral Theology), Wincenty Granat (Dogmatic Theology), Franciszek Blachnicki (Pastoral Theology and Liturgy), Stanislaw Celestyn Napiorkowski (Ecumenism), Feliks Zaplata (Missiology) and Eugeniusz Waron (Theology of Laity). The liturgical reform was applied with the new books printed, liturgical space alterations made and the lay ministers trained. The new, revised edition of the Scripture called The Poznan Bible was published in 1975. Synods were held in Warsaw, Cracow, Katowice, Gdansk, Czestochowa, Lublin and Gniezno. Some new regulations were introduced to the Catholic university institutions, most notably to the Catholic Theological Academy in Warsaw. There was a growth of the Church movements and associations such as the Light-Life Movement. That time was characterised by the effort to develop the new conceptual framework of the Vatican II renewal in Poland and to establish its institutional applications.

PL

Lata 1972-1978 zamykają fazę wczesną recepcji Soboru Watykańskiego II w Kościele katolickim w Polsce. Teoretyczne i praktyczne wcielanie idei soborowych odbywało się w specyficznych warunkach społeczno-politycznych państwa totalitarnego. Do najważniejszych zjawisk charakteryzujących drugą fazę należały: przemiany polskiej religijności; atomizacja środowisk laikatu; wzrost znaczenia kanałów komunikacji społecznej Kościoła instytucjonalnego z wiernymi; relacje hierarchów Kościoła katolickiego z opozycją demokratyczną; próby uregulowania stosunków dyplomatycznych PRL-Stolica Apostolska. Ważną rolę odgrywała działalność specjalistycznych Komisji Episkopatu Polski, które nadawały całemu procesowi właściwe tempo i wyznaczały główne kierunki zmian. Do najbardziej zaangażowanych gremiów należały: Komisja Liturgiczna, Komisja do Spraw Ekumenizmu, Komisja Apostolstwa Świeckich, Komisji do Spraw Nauki Katolickiej, Komisja Duszpasterstwa Ogólnego. Skromne, ale zasadnicze cele zostały osiągnięte w zakresie aplikacji nauczania soborowego w teologii polskiej. Wśród wielu tytułów na szczególną uwagę zasługuje – opublikowana w 1972 r. – książka U podstaw odnowy. Studium o realizacji Vaticanum IIpióra kardynała Karola Wojtyły. Ważne dla odnowy posoborowej prace wydali również: ks. Stanisław Olejnik (teologia moralna), ks. Wincenty Granat (teologia dogmatyczna), ks. Franciszek Blachnicki (teologia pastoralna i liturgika), o. Stanisław Celestyn Napiórkowski OFMConv. (historia ekumenizmu), ks. Feliks Zapłata SVD (misjologia), ks. Eugeniusz Weron SAC (teologia laikatu). Reforma liturgii objęła kilka wymiarów, przy czym wskazać można co najmniej trzy zasadnicze: przygotowania i redakcji nowych ksiąg liturgicznych; praktycznego przystosowania świątyń do nowego rytu mszy św. poprzez zmianę umiejscowienia ołtarza, tabernakulum oraz inne adaptacje architektoniczne; nowej formacji służby liturgicznej. Natomiast pogłębienie studiów biblijnych najpełniej uwidoczniło się poprzez tłumaczenie Pisma św. – tzw. Biblię Poznańską, która ukazała się w 1975 r. Z kolei praktyczna realizacja idei synodalności wyrażała się w kolejnych synodach: III Synodzie Warszawskim; Duszpasterskim Synodzie Archidiecezji Krakowskiej; I Synodzie Katowickim; II Synodzie Gdańskim; II Synodzie Częstochowskim; II Synodzie Lubelskim; II Synodzie Gnieźnieńskim. Sporym osiągnięciem ruchu ekumenicznego było podjęcie działalności przez Komisję Mieszaną Polskiej Rady Ekumenicznej i Komisji do spraw Ekumenizmu Episkopatu Polski. Dla wielu zgromadzeń zakonnych przystosowana odnowa życia wiązała się z powrotem do źródeł i pierwotnego ducha wspólnot. Odnowa katolickiego szkolnictwa wyższego wymagała szczególnego uporządkowania, uregulowania i ujednolicenia kwestii prawno-kanonicznej wydziałów teologicznych oraz ATK, co było przedmiotem szczególnej troski kardynała Karola Wojtyły. Wśród ruchów katolickich przykładem posoborowych przemian był dynamiczny rozwój Ruchu Żywego Kościoła/Ruchu Światło-Życie. W omawianym okresie wyraźny nacisk położono na kształtowanie się struktur oraz dopracowanie założeń koncepcyjnych.

6

Polscy ojcowie Soboru Watykańskiego II. Wstęp do badań nad episkopatem Kościoła katolickiego w PRL w latach sześćdziesiątych XX wieku

71%

Białkowski M.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2019

|

vol. 132

269-315

PL

Wśród polskich ojców soborowych – uczestników Soboru Watykań-skiego II – wyodrębniono trzy kategorie związane ze sprawowanymi godnościami, urzędami oraz święceniami (biskupi ordynariusze; biskupi sufragani i rezydujący w Rzymie; wyżsi przełożeni zakonni). Analiza prozopograficzna całej zbiorowości przeprowadzona została w oparciu o cztery cechy służące opisowi: wykształcenia i formacji intelektualnej; doświadczenia pasterskiego – pokolenie sakry biskupiej (urzędu wyższego przełożonego zakonnego); udziału w obradach soborowych; ak-tywności w obradach soborowych. Badania pozwalają na sformułowanie następują-cych wniosków końcowych: 1) zdecydowana większość posiadała co najmniej stopień doktora, przy czym lepsze wykształcenie (stopień doktora habilitowanego oraz tytuły profesorskie), było udziałem przede wszystkim biskupów ordynariuszy; 2) ponad 25% polskich ojców soborowych studiowało na uczelniach rzymskich, a blisko 75% posiadało dyplomy uczelni polskich (najczęściej wybierano Katolicki Uniwersytet Lubelski); 3) wśród biskupów ordynariuszy dominowało pokolenie sakry (urzędu wyższego przełożonego zakonnego) 1946-1955, natomiast wśród biskupów i rezydu-jących w Rzymie pokolenie 1956-1965, a więc hierarchów młodych, często tylko z kilkuletnim doświadczeniem posługi biskupiej; 4) we wszystkich czterech sesjach Soboru Watykańskiego II uczestniczyło tylko 10 spośród wszystkich polskich bisku-pów; 5) w I sesji soborowej dominowali liczebnie biskupi ordynariusze, w trzech kolejnych biskupi sufragani i rezydujący w Rzymie; 6) najczęściej wystąpienia pu-bliczne w auli soborowej wygłaszali biskupi ordynariusze – prawie 75% wszystkich przemówień polskich ojców soborowych, szczególną rolę spośród nich odegrali Pry-mas Polski kardynał Stefan Wyszyński oraz arcybiskup krakowski Karol Wojtyła; 7) odmiennie niż w przypadku wystąpień publicznych, większość animadversiones (pisemne uwagi), składali przede wszystkim biskupi sufragani i rezydujący w Rzymie (ponad 56%); 8) polscy ojcowie soborowi stanowili największą delegację spośród episkopatów krajów Europy Środkowo-Wschodniej, często pełnili rolę przedstawicie-li Kościoła milczenia zza „żelaznej kurtyny”, a ich udział w pracach Soboru Waty-kańskiego II miał znaczący wpływ na finalny kształt dokumentów soborowych.

EN

Three categories of Polish conciliar fathers – participants of the Sec-ond Vatican Council – have been set apart. These categories have to do with their dignities, offices and ordinations (ordinaries, suffragan bishops and residents in Rome, higher superiors in orders). Prosopographical analysis of these people was carried out on the basis of 4 factors: education, intellectual formation, pastoral experi-ence, participation in conciliar debates. Following conclusions have been drawn: 1) Vast majority had a doctoral degree. Mostly ordinaries had habilitation and profes-sorship. 2) Over 25% of Polish conciliar fathers studied at Roman universities and almost 75% had degrees from Polish universities. 3) Among the ordinaries the genera-tion of the office of a higher order’s superior – 1946-1955. Among bishops and resi-dents in Rome dominated the 1956-1965 generation, i.e. the hierarchy of the young. 4) In all four sessions of the Council only 10 bishops took part. 5) In the first session ordinaries were a majority. In the following sessions suffragan bishops and residents in Rome were a majority. 6) Public speeches were held mostly by ordinaries (75% of all speeches by Polish bishops). A special role was played by the president of Polish bishops’ conference – cardinal Stefan Wyszyński and Cracow’s archbishop Karol Wojtyła. 7) Different than in the case of public speeches, most animadver-siones (written remarks) were submitted by suffragan bishops and residents in Rome (over 56%). 8) Polish conciliar fathers were the most numerous delegation among bishops’ conferences from Middle-Eastern Europe. They were representatives of the silent Church behind the Iron Curtain. Their participation in the works of the Council had a decisive impact on the final documents of the Council.

Refine search results

2 Dzieje Najnowsze

2 Studia Pelplińskie

1 Aparat Represji w Polsce Ludowej 1944–1989

1 Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

3 Białkowski M.

1 Krzysztofiński M.

1 Musiał F.

1 Polak W.

1 Suleja W.

1 Łatka R.

2 2022

1 2021

2 2019

1 2018

Polscy ojcowie Soboru Watykańskiego II. Wstęp do badań nad episkopatem Kościoła katolickiego w PRL

Zbigniew Bonawentura Fróg (1920–1986) – ksiądz, publicysta, działacz Stowarzyszenia PAX, tajny współpracownik i major Służby Bezpieczeństwa na etacie niejawnym

O myśleniu życzeniowym w badaniach historycznych… Replika na recenzję Pytania, które nie zostały zadane…

Recepcja Soboru Watykańskiego II w Polsce w 1972-1978. Pomiędzy bullą «Episcoporum Poloniae coetus» a wyborem Kardynała Karola Wojtyły na Stolicę Piotrową

Polscy ojcowie Soboru Watykańskiego II. Wstęp do badań nad episkopatem Kościoła katolickiego w PRL w latach sześćdziesiątych XX wieku