Search results

1

Inwentarz fary chełmińskiej i jej biblioteki z XV wieku

100%

Superczyński M.

Folia Toruniensia

|

2017

|

vol. 17

207-218

PL

Artykuł niniejszy prezentuje edycję nieznanego szerzej dotychczas inwentarza fary chełmińskiej i wykazu księgozbioru biblioteki farnej z XV w., które znajdują się w księdze miejskiej Chełmna – kopiariuszu przywilejów i dokumentów, założonej przez pisarza Konrada Bitschina w 1431 r. Przekaz źródłowy daje obraz biblioteki fary chełmińskiej jako ośrodka kultury w XV-wiecznym Chełmnie. Pozwala także na porównanie trzech zachowanych spisów księgozbiorów średniowiecznego Chełmna, a więc z klasztoru Franciszkanów z XIII wieku, biblioteki farnej i zrekonstruowanego spisu biblioteki Braci Wspólnego Życia z końca XV stulecia, które pochodzą z różnych okresów i odzwierciedlają przemiany w duchowości, teologii i zainteresowaniach naukowych ówczesnych elit intelektualnych miasta. Podczas gdy księgozbiory biblioteki franciszkanów czy farnej oddają ducha średniowiecznej scholastyki czy nominalizmu, to wydania, które posiadali Bracia Wspólnego Życia, zwiastują nadejście humanizmu. Odnotowane przez pisarza miejskiego tytuły, mimo zniekształceń, pozwalają także na identyfikację i odnalezienie wśród nich fundamentalnych dla średniowiecznej teologii, liturgii, historii i filozofii dzieł.

EN

This article presents the edition of the hitherto unknown inventory of Chełmno’s parish church and the register of the book collection of the parish church library of the 15th century to be found in the City Book of Chełmno – the cartulary of privileges and documents established by the notary Konrad Bitschin in 1431. The source shows the library of Chełmno’s parish church as the centre of culture in the Chełmno of the 15th century. It allows us to compare the three preserved registers of book collections of medieval Chełmno: the collection of the Franciscan monastery of the 13th century, the collection of the parish church library and the register of the library of the Brethren of the Common Life of the end of the 15th century. They come from different periods of time and reflect the changes in spiritual life, theology and research interests of the contemporary intellectuals of Chełmno. While the book collections of the Franciscans and the parish church reflect the spirit of the medieval Scholasticism or nominalism, the publications of the Brethren of the Common Life harbinger the Renaissance The titles provided by the city’s notary allow us to identify and spot fundamental works of medieval theology, liturgy, history and philosophy.

DE

Der vorliegende Beitrag bezieht sich auf die Edition des bisher weniger bekannten Inventars der Kulmer Pfarrkirche und des Verzeichnisses der Buchbestandes der Pfarrbibliothek aus dem 15. Jahrhundert. Die Archivalien sind im Stadtbuch Kulms, dem Kopialbuch der Privilegien und der Urkunden, angefangen 1431 vom Schreiber Konrad Bitschin, zu finden. Die Quellenüberlieferung schildert die Bibliothek der Kulmer Pfarrkirche als eines Kulturzentrums der Stadt im 15. Jahrhundert. Sie erlaubt auch, die drei erhaltenen Verzeichnisse der Buchbestände des mittelalterlichen Kulm miteinander zu vergleichen. Es handelt sich dabei um die Verzeichnisse aus dem Franziskanerkloster aus dem 13. Jahrhundert und der Pfarrbibliothek sowie das rekonstruierte Verzeichnis der Bibliothek der Brüder vom gemeinsamen Leben aus dem Ende des 15. Jahrhunderts. Sie alle stammen aus verschiedenen Epochen und schildern die Änderungen im geistigen Leben, in der Theologie und den wissenschaftlichen Interessen der zeitgenössischen intellektuellen Eliten der Stadt. Die Buchbestände der Franziskaner- bzw. der Pfarrbibliothek spiegeln den Geist der mittelalterlichen Scholastik oder des Nominalismus wider, dagegen kündigen die Ausgaben der Brüder vom gemeinsamen Leben den Humanismus an. Die vom Stadtschreiber notierten Überschriften erlauben trotz ihrer Verzerrungen, die für die mittelalterliche Theologie, Liturgie, Geschichte und Philosophie grundlegenden Werke zu identifizieren und zu analysieren.

2

Tytulatura pruska, chełmińska, elbląska, królewiecka, sambijska i michałowska na dokumentach i listach Kazimierza Jagiellończyka. Przyczynek do intytulacji Jagiellonów

100%

Grabowski J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2016

|

issue 23

127-137

EN

The article is an excerpt from a larger work devoted to calling by title of the Jagiellonian dynasty in Poland in the years 1386–1572. In the previous article the author took up the Mazovian and Rutheanian titulary of the Jagiellonian dynasty, the present one is devoted to the Prussian and connected with this one of Chełmno (Culm, Kulm), Elblag (Elbing), Königsberg, Sambia and Michałów. The Prussian (Prussiae) titulature in Casimir’s Royal Chancellery appeared for the first time in a record from March 6th, 1454 in which he incorporated all of Teutonic Order lands to the Polish Crown. Full title of Casimir IV Jagiellon in the act of incorporation was as follows: nos Kazimirus Dei gracia rex Poloniae necnon Cracovie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyavie, magnus dux Lithuanie, Russie, Prussieque, Culmensis, Konigsbergensis, Elbingensis et Pomeranie terrarum dominus et heres. The acts that were drawn up in German contained the following Prussian titulature: konig zcu Polan, groszfurste zcu Littawen, obirster erbeling in Reuszen und Preuszen Hertzog, and the privileges: konig zcu Polan, Crocawser, Czewdmischer, Czerischer, Lanksznyczer und Koyszer, grosforste in Littauwen, in Rewszen un in Prewszen, Colmischer, Elbinscher, Konigsberischer und in der lande Pomerellen herre und erbeling etc. Titulature of Chełmno and Elblag regions is to be found in the royal papers (since 1454.): rex Poloniae Nenon terrarum Cracouiae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cujauiae, magnus dux Lithwaniae, Russiae, Prussiae ac Culmemsis, Elbingensis et Pomeraniae dominus et haeres etc. As for the titulary from Königsberg (Konigsbergensis), we find it only in the years 1454–1464. Under the provisions of the Second Peace of Thorn (1466) Königsberg remained in the Teutonic Order. The restitutionary titulature from Königsberg disappeared. Following the incorporation of the lands of the Teutonic Order to Poland only in individual cases the titulature from Sambia (Samen) and Michałów (Michaleviensis) regions was present. Until the end of the Polish-Lithuanian Commonwealth, all Polish kings in their acts and privileges used the Prussian title. At the same time. The titulature of Chełmno and Elblag became irregular after 1572 too and finally disappeared in the Polish Royal Chancellery.

3

Tytulatura pruska, chełmińska, elbląska, królewiecka, sambijska i michałowska na dokumentach i listach Kazimierza Jagiellończyka. Przyczynek do intytulacji Jagiellonów

100%

Grabowski J.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2016

|

issue 23

127-137

PL

Prezentowany artykuł jest fragmentem większej pracy poświęconej intytulacji Jagiellonów, dynastii panującej w Polsce w latach 1386-1572. W opublikowanym wcześniej artykule zająłem się tytulaturę mazowiecką i ruską Jagiellonów, obecny zaś prezentuje tytulaturę ruską oraz z nią zawiązane: chełmińską, elbląską, królewiecką, sambijską i michałowską. Tytulatura pruska (Prussiae) w kancelarii Kazimierza Jagiellończyka pojawiła się po raz pierwszy w dokumencie z 6 III 1454 r., w którym Kazimierz Jagiellończyk inkorporował wszystkie ziemie krzyżackie do Korony. Pełna intytulacja Kazimierza Jagiellończyka w akcie inkorporacji ma brzmienie: nos Kazimirus Dei gracia rex Poloniae necnon Cracovie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyavie, magnus dux Lithuanie Russie, Prussieque Culmensis, Konigsbergensis, Elbingensis et Pomeranie terrarum dominus et heres. W dokumentach sporządzonych w języku niemieckim tytulatura pruska występuje w formie: konig zcu Polan, groszfurste zcu Littawen, obirster erbeling in Reuszen und Preuszen Hertzog, zaś w przywilejach: konig zcu Polan, Crocawser, Czewdmischer, Czerischer, Lanksznyczer und Koyszer, grosforste in Littauwen, in Rewszen un in Prewszen, Colmischer, Elbinscher, Konigsberischer und in Pomerellen der lande herre und erbeling etc. Tytulatura chełmińska i elbląska występuje (od 1454 r.) na większości dokumentów wieczystych Kazimierza Jagiellończyka: rex Poloniae, nenon terrarum Cracouiae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cujauiae, magnus dux Lithwaniae, Russiae, Prussiae ac Culmemsis, Elbingensis et Pomeraniae dominus et haeres etc. Jeśli chodzi o tytulaturę królewiecką (Konigsberg, Konigsbergensis), to spotykamy ją tylko w latach 1454-1464. Na mocy postanowień traktatu toruńskiego (1466) Królewiec pozostał we władaniu zakonu krzyżackiego. Zniknęła także roszczeniowa tytulatura królewiecka. Po inkorporacji ziem zakonu krzyżackiego do Korony tylko w pojedynczych przypadkach na dokumentach wieczystych występuje tytulatura sambijska (Samen) i michałowska (Michaleviensis). Do końca trwania I Rzeczypospolitej wszyscy polscy królowie na dokumentach i przywilejach używali tytułu pruskiego. Natomiast tytulatura chełmińska i elbląska występuje (po 1572) nieregularnie i znika z czasem z polskiej kancelarii królewskiej.

EN

The article is an excerpt from a larger work devoted to calling by title of the Jagiellonian dynasty in Poland in the years 1386–1572. In the previous article the author took up the Mazovian and Rutheanian titulary of the Jagiellonian dynasty, the present one is devoted to the Prussian and connected with this one of Chełmno (Culm, Kulm), Elblag (Elbing), Königsberg, Sambia and Michałów. The Prussian (Prussiae) titulature in Casimir’s Royal Chancellery appeared for the first time in a record from March 6th, 1454 in which he incorporated all of Teutonic Order lands to the Polish Crown. Full title of Casimir IV Jagiellon in the act of incorporation was as follows: nos Kazimirus Dei gracia rex Poloniae necnon Cracovie, Sandomirie, Siradie, Lancicie, Cuyavie, magnus dux Lithuanie, Russie, Prussieque, Culmensis, Konigsbergensis, Elbingensis et Pomeranie terrarum dominus et heres. The acts that were drawn up in German contained the following Prussian titulature: konig zcu Polan, groszfurste zcu Littawen, obirster erbeling in Reuszen und Preuszen Hertzog, and the privileges: konig zcu Polan, Crocawser, Czewdmischer, Czerischer, Lanksznyczer und Koyszer, grosforste in Littauwen, in Rewszen un in Prewszen, Colmischer, Elbinscher, Konigsberischer und in der lande Pomerellen herre und erbeling etc. Titulature of Chełmno and Elblag regions is to be found in the royal papers (since 1454.): rex Poloniae Nenon terrarum Cracouiae, Sandomiriae, Siradiae, Lanciciae, Cujauiae, magnus dux Lithwaniae, Russiae, Prussiae ac Culmemsis, Elbingensis et Pomeraniae dominus et haeres etc. As for the titulary from Königsberg (Konigsbergensis), we find it only in the years 1454–1464. Under the provisions of the Second Peace of Thorn (1466) Königsberg remained in the Teutonic Order. The restitutionary titulature from Königsberg disappeared. Following the incorporation of the lands of the Teutonic Order to Poland only in individual cases the titulature from Sambia (Samen) and Michałów (Michaleviensis) regions was present. Until the end of the Polish-Lithuanian Commonwealth, all Polish kings in their acts and privileges used the Prussian title. At the same time. The titulature of Chełmno and Elblag became irregular after 1572 too and finally disappeared in the Polish Royal Chancellery.

Refine search results

2 Miscellanea Historico-Archivistica

1 Folia Toruniensia

2 Grabowski J.

1 Superczyński M.

1 2017

2 2016

Inwentarz fary chełmińskiej i jej biblioteki z XV wieku

Tytulatura pruska, chełmińska, elbląska, królewiecka, sambijska i michałowska na dokumentach i listach Kazimierza Jagiellończyka. Przyczynek do intytulacji Jagiellonów

Tytulatura pruska, chełmińska, elbląska, królewiecka, sambijska i michałowska na dokumentach i listach Kazimierza Jagiellończyka. Przyczynek do intytulacji Jagiellonów