Search results

1

Wpływ chrztu Polski na język ojczysty

100%

Ożóg K.

Dydaktyka Polonistyczna

|

2022

|

issue 8 (17)

28-32

PL

Chrzest Polski w X wieku to dla języka polskiego i ojczystej kultury akt historyczny. Akt ten miał fundamentalny wpływ na kształtowanie się języka polskiego. Przez akt chrztu i następujące po nim dzieło chrystianizacji w obrządku łacińskim język polski przeszedł z ery mowy do ery pisma i uzyskał dostęp do kultury Zachodu. Alfabet łaciński wprowadzał stopniowo polszczyznę do grona literackich języków europejskich. Pod wpływem chrztu ukształtowała się nowa leksyka wyrażająca podstawy wszystkich nauk, zręby edukacji, leksyka religijna, moralna, zostały utworzone piękne imiona osób. Biblia, tłumaczona na język polski, od co najmniej 700 lat stała się wzorem tekstów literackich.

EN

Baptism of Poland in the 10th century is a historical act for the Polish language and native culture. This act had a fundamental impact on the formation of the Polish language. Through the act of baptism and the subsequent work of Christianization in the Latin rite, the Polish language passed from the era of speech to the era of writing and gained access to Western culture. The Latin alphabet gradually introduced Polish to the group of literary European languages. Under the influence of baptism, a new lexicon was formed expressing the foundations of all sciences, the foundations of education, religious and moral lexis, beautiful names of people were created. The Bible, which has been translated into Polish for at least 700 years, has become a model of literary texts.

2

The New Polish Cyrillic in Independent Belarus

100%

Kamusella T.

Colloquia Humanistica

|

2019

|

issue 8

EN

The New Polish Cyrillic in Independent BelarusAfter the fall of communism and the breakup of the Soviet Union, the religious life of the Roman Catholic community revived in independent Belarus. The country’s Catholics are concentrated in western Belarus, which prior to World War II was part of Poland. In 1991 in Hrodna (Horadnia, Grodno) Region, the Diocese of Hrodna was established. Slightly over half of the region’s population are Catholics and many identify as ethnic Poles. Following the ban on the official use of Polish in postwar Soviet Belarus, the aforementioned region’s population gained an education in Belarusian and Russian, as channeled through the Cyrillic alphabet. Hence, following the 1991 independence of Belarus, the population’s knowledge of the Latin alphabet was none, or minimal. For the sake of providing the faithful with Polish-language religious material that would be of some practical use, the diocesan authorities decided to publish some Polish-language prayer books, but printed in the Russian-style Cyrillic. This currently widespread use of Cyrillic-based Polish-language publications in Belarus remains unknown outside the country, either in Poland or elsewhere in Europe. Nowa polska cyrylica w niepodległej Białorusi Po upadku komunizmu i rozpadzie Związku Sowieckiego życie religijne wspólnoty rzymskokatolickiej przeżyło odrodzenie w niepodległej Białorusi. Katolicy tego kraju koncentrują się w zachodniej Białorusi, która przed II wojną światową była włączona w skład Polski. W 1991 r. w obwodzie hrodzieńskim (horadnieńskim/grodzieńskim) powstała Diecezja Hrodzieńska. Nieco ponad połowa ludności obwodu to katolicy, a wielu identyfikuje się jako etniczni Polacy. Zgodnie z zakazem oficjalnego używania języka polskiego w powojennej Białorusi sowieckiej ludność wspomnianego regionu zdobywała wykształcenie w językach białoruskim i rosyjskim, oczywiście zapisywanych cyrylicą. Stąd po odzyskaniu niepodległości przez Białoruś w 1991 r. znajomość alfabetu łacińskiego wśród tej ludności była nikła. W trosce o zapewnienie wiernym polskojęzycznych wydawnictw religijnych, które potrafiliby czytać i z nich korzystać w kościele i podczas osobistej modlitwy, władze diecezjalne postanowiły opublikować kilka książek w języku polskim, ale wydrukować je rosyjską cyrylicą. To zjawisko powszechnegokorzystania z książek religijnych w języku polskim drukowanych cyrylicą na zachodzie dzisiejszej Białorusi pozostaje nieznane poza granicami tego kraju, w tym w Polsce.

3

О латинизации русского письма в XVIII–XIX вв.

100%

Narloch A.

Studia Rossica Gedanensia

|

2014

|

issue 1

38-50

EN

The paper discusses the role of the Latin alphabet in Russian writing in the XVIII–XIX cent. The Old Russian language adopted the Cyrillic script during the 10-th century at about at the same time as the introduction of Eastern Christianity into the territories inhabited by the Eastern Slavs. The printed Russian alphabet began to assume its modern shape when Peter I introduced his civil script in 1708–1710. The reform eliminated several letters, all diacritics and accents from secular usage. Some of the Russian letters looked like the Latin letters. Throughout the 19-th century projects of introduction of Latin alphabet into Russian writing appeared. Pro-Western Russian intellectuals (V.G. Belinsky) considered that the adoption of the Latin script for the Russian language completed the reformation of the Russian society in a European manner. On the other side, the Slavophile elements considered that the logical result of Peter I’s refom had to be the transliteration of all the languages of the peoples of the Russian Empire to the Cyrilic script.

PL

Pismo rosyjskie oparte na cyrylicy służy nie tylko do zapisu języka rosyjskiego, lecz także wskazuje na ścisły związek z tradycją bizantyjsko-słowiańską (Słowianie prawosławni posługiwali się pismem greckim, przekształconym później w cyrylicę, a Słowianie, którzy zetknęli się z obrządkiem rzymskim, posługiwali się pismem łacińskim). Celem niniejszego artykułu jest prześledzenie wybranych faktów historycznych z XVIII–XIX wieku, dotyczących tzw. latynizacji pisma rosyjskiego. W wyniku reformy graficznej, przeprowadzonej w latach 1708–1710 przez cara Piotra I, pojawił się nowy typ pisma — grażdanka. Litery grażdanki były zbliżone formą do łacinki. Grażdanką drukowano księgi świeckie, cyrylicą —księgi cerkiewne. Rozwój języka rosyjskiego sprawił, że część liter starej cyrylicy stała się bezużyteczna. W XVIII wieku z rosyjskiej grażdanki wyeliminowano niektóre znaki, jednak część zbędnych liter (których użycie regulowały skomplikowane i przestarzałe zasady ortograficzne) pozostała. Jednym ze sposobów tzw. uproszczenia pisowni rosyjskiej było przejście na alfabet łaciński. Latynizacja pisma rosyjskiego w XIX wieku (projekty K.M. Kodinskiego i W.G. Bielinskiego) była ściśle związana z okcydentalizmem (zapadniczestwem) i w kręgach słowianofilskich spotkała się z dezaprobatą.

4

Український алфавіт латинськими буквами простий для спілкування сучасними електронними засобами Переведення українського кириличного алфавіту в український латинськими буквами

61%

Марушечко І.

Studia Orientalne

|

2016

|

issue 2(10)

59-78

RU

В течение последних полутора столетий было несколько попыток записывания украинского языка латинским алфавитом, включая в это разные законодательные акты, которые имели место уже после провозглашения независимости Украины в 1991 году. Но все они были непрактичны и их не стали широко использовать. А это потому, что не сохраняли они характера украинского языка; некоторые буквы кириллицы передавали с помощью комбинации нескольких латинских букв и искривляли само звучание (фонетику) украинского языка. Однако, общественные процессы, которые происходят в Украине с момента провозглашения независимости, то есть высокий уровень рабочей эмиграции, идущий на миллионы, а также проблемы общения с семьями, оставшимися в Украине, с помощью компьютеров и современной техники, которая оснащена только латинской клавиатурой, без доступа до кириллицы, вызывают острую необходимость в создании варианта латинского алфавита для записи украинского языка, который бы сохранял ее характер и был прост в использовании. Эта статья представляет проработанную мной новую версию латинского алфавита для украинского языка. Это не замена кириллицы, а параллель для нее и альтернатива для всех других версий латинского алфавита, которые используются для записи украинского языка. Этот алфавит я назвал «Украинка» в честь украинских женщин, которые составляют основную часть наших эмигрантов. «Украинка» – это полностью унифицированный алфавит, свободный от недостатков своих предшественников. Его основное преимущество заключается в том, что заменяется одна буква кириллицы на одну букву латиницы. Это транслитерация 1:1, которая не нарушает и не вводит никаких новых правил в украинское правописание и сохраняет фонетику украинского языка. Кроме этого: – всегда пишутся те же латинские буквы, независимо от их позиции в слове; – слово в кириллице, записанное в «Украинке» всегда будет выглядеть одинаково (с тем же набором букв) и не будет нескольких вариантов записи одного слова; – сохранены характерные для украинского языка способы обозначения смягчения согласных – сохранен мягкий знак «ь» и апостроф как разделительный знак, отделяющий определенные звуки друг от друга в середине слова; – для букв Ж, Ч, Ш используются знаки, которые в других языках с латинским алфавитом означают тот же звук, как и в украинском языке, а именно Ž, Č, Š, а для Є, Ю, Я, Щ подобраны знаки графического вида по аналогии к тем, которые указаны выше Ě, Ŭ, Ă, Ş. Основным элементом этой статьи является таблица знаков, а описание поясняет их введение и показывает способ использования в комп’ютерах и примеры транслитерации разных текстов.

PL

W języku ukraińskim na przestrzeni ostatnich 150 lat podejmowano kilka prób wprowadzenia zapisu w alfabecie łacińskim, włącznie z regulacjami prawnymi, które wprowadzono już po uzyskaniu przez Ukrainę niepodległości w 1991 roku. Wszystkie te warianty były niepraktyczne i nie weszły do szerszego obiegu ze względu na to, że nie zachowywały charakteru języka ukraińskiego, wprowadzały wieloliterowe kombinacje na oddanie jednej litery z alfabetu cyrylicznego i deformowały samo brzmienie języka ukraińskiego. Jednak procesy społeczne, które zachodzą na Ukrainie od momentu uzyskania niepodległości, tj. wielka zarobkowa emigracja, licząca wiele milionów obywateli, oraz problem z komunikacją z domem rodzinnym za pomocą współczesnych urządzeń, które nie mają klawiatury cyrylicznej, wymuszają stworzenie alfabetu łacińskiego, który zachowywałby charakter języka ukraińskiego i był prosty w użyciu. Artykuł ten przedstawia opracowaną przeze mnie nową wersję alfabetu łacińskiego dla języka ukraińskiego, który byłby wersją równoległą do cyrylicy, a nie jej zamiennikiem i stanowiłby alternatywę dla dotychczasowych wersji łacinki zapisującej cyrylicę. Alfabet ten nazwałem „Ukrainką” na cześć ukraińskich kobiet, które stanowią główny trzon ukraińskich emigrantów. „Ukrainka” jest ujednoliconym zapisem alfabetu wykorzystującym litery łacińskie – wolnym od niedociągnięć swoich poprzedników. Podstawową jego cechą jest to, że zamienia jedną literę cyrylicznego alfabetu na dokładnie jedną literę łacińskiego i nie zmienia ani też nie wprowadza żadnych nowych reguł do pisowni w języku ukraińskim oraz do wymowy (fonetyki). Poza tym: – litery łacińskie są zawsze takie same, niezależnie od ich pozycji w wyrazie; – wyraz zapisany cyrylicą w transliteracji wygląda zawsze tak samo, nie ma kilku wariantów tego samego słowa w zapisie „Ukrainką”; – zostały zachowane właściwe dla języka ukraińskiego sposoby zaznaczania zmiękczenia spółgłosek – zachowano miękki znak i apostrof w funkcji znaku rozdzielającego wewnątrz słowa; – dla liter Ж, Ч, Ш wykorzystano znaki, które w innych językach z alfabetem łacińskim oznaczają te same dźwięki, a mianowicie Ž, Č, Š, a dla Є, Ю, Я, Щ dobrano znaki według podobieństwa graficznego do tych wyżej, tj. Ě, Ŭ, Ă, Ş. Podstawową częścią tej publikacji jest tablica znaków, a materiał opisowy uzasadnia ich wprowadzenie i przedstawia sposób wykorzystania na komputerach oraz przykłady transliteracji różnych tekstów.

EN

For the last 150 years there were several attempts to write down Ukrainian language with Latin alphabet, including the attempts of adopting several laws that took place after declaration of independence of Ukraine in 1991. But there were not practical and popularize. The main reason is that they haven’t kept the spirit of the Ukrainian language, some Cyrillic letter handed combination of several Latin letters and the same distorted sound (phonetics) of Ukrainian language. But the social processes that take place in Ukraine since the declaration of its independence, i.e. significant emigration of workers that counted in the millions, and also problems with communication with the families that stayed in Ukraine using modern computers and technologies which are equipped only with Latin keyboard without access to Cyrillic alphabet, call for a great need for a creation of the opportunity to use Latin alphabet to record the Ukrainian language, which would retain its nature and was easy to use. This article presents a new version of Latin alphabet for the Ukrainian language. It does not replace the Cyrillic alphabet – but a parallel alternative for it and for all other versions of the alphabet that are used to record the Ukrainian language. This alphabet I called “Ukrainka” in honor of Ukrainian ladies who represent the majority of our emigrants. “Ukrainka” is completely unified alphabet, without any disadvantages from their predecessors. The main idea is in replacing one letter of Cyrillic alphabet to exactly one Latin letter – a transliteration of 1:1, does not break and does not introduce any new rules in Ukrainian spelling and phonetics, thus saving the Ukrainian language. There are other advantages: – no change in letters, regardless of their position in the word; – the word written in the Cyrillic “Ukrainka” always looks the same (the same set of letters) and there are no several options to write the same word; – saved Ukrainian language peculiarity to soften the consonants – saved not only a soft sign but also an apostrophe as a dividing option for separating from certain sounds in the middle of a word; – for the letters Ж, Ч, Ш, it’s used letters that mean the same in other languages with the Latin alphabet, namely Ž, Č, Š, and for Є, Ю, Я, Щ picked up letters graphically similar as the above – Ě, Ŭ, Ă, Ş. The main element of this article is a table of characters, the description justifying their introduction and showing how to use in computers, as well as examples of different tests transliteration.

Refine search results

1 Colloquia Humanistica

1 Dydaktyka Polonistyczna

1 Studia Orientalne

1 Studia Rossica Gedanensia

1 Kamusella T.

1 Narloch A.

1 Ożóg K.

1 Марушечко І.

1 2023

1 2019

1 2016

1 2014

Wpływ chrztu Polski na język ojczysty

The New Polish Cyrillic in Independent Belarus

О латинизации русского письма в XVIII–XIX вв.