Search results

1

Tyta Liwiusza „Dzieje rzymskie” hrabiego Ossolińskiego. Pierwszy polski przekład Ab urbe condita

100%

Dziuba A.

In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką

|

2018

|

vol. 12

49-60

PL

Artykuł jest poświęcony pierwszemu, niekompletnemu przekładowi na język polski dzieła Ab Urbe condita Tytusa Liwiusza . Tłumaczem był niewidomy hrabia, Józef Maksymilian Ossoliński, absolwent jezuickiego Collegium Nobilium w Warszawie . W kontekście uwag zamieszczonych we wstępie do swego przekładu, tłumacz jawi się jako osoba w pełni świadoma trudności, jakie mogą pojawić się w trakcie pracy . Jednocześnie jego poglądy na tłumaczenie korespondują z tymi, które głosili teoretycy i praktycy sztuki przekładu polskiego Oświecenia . Przeprowadzona w artykule analiza porównawcza trzech fragmentów oryginalnego tekstu Liwiusza i przekładu Ossolińskiego pokazuje słabe strony oświeceniowego tłumaczenia: długie, zawiłe zdania, nadużywanie archaizmów, stosowanie kwiecistych metafor oraz wzbogacanie treści oryginalnej . Chociaż sam przekład nie odpowiada dzisiejszym standardom, to jednak warto docenić trud Ossolińskiego . Ociemniały hrabia podjął się pracy nad przekładem nie tylko, by „pogodzić się” z kalectwem, ale też ze względów patriotycznych . Chciał pokazać młodzieży piękno i bogactwo języka polskiego w okresie fascynacji językiem i kulturą francuską .

EN

This article is devoted to the first, incomplete, Polish translation of Livy’s Ab Urbe condita . The translation was done by the blind count Józef Maksymilian Ossoliński, alumnus of Jesuitic Collegium Nobilium in Warsaw . Considering the comments in the preface directed to a reader, the translator appears to be a mindful person aware of difficulties of his work . Nevertheless, his ‘translatoric operations’ fully coincide with the translation theory . The comparative analysis of the three arbitrarily chosen excerpts of Livy’s Ab Urbe condita shows the weak points of translators craft, which are: an overuse of archaic words, building too long sentences, using flowery metaphors . Although, the translation itself doesn’t live up to the modern translatoric standards, it is important to acknowledge the validity of Ossoliński’s work . As he writes in the preface, Polish historians aim was to fight for a restitution and preservation of a language purity . Through his translation Ossoliński wanted to show the richness and beauty of Polish language to his readers .

2

Conditores Urbis Romae, Liwiusz i rzymskie numizmaty

80%

Kluczek A. A.

In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką

|

2018

|

vol. 12

61-80

PL

Titus Livius, opisując monument wystawiony przez Ogulnii w 296 roku p .n .e . ad ficum Ruminalem , w odniesieniu do dzieci pokazanych przy wilczycy użył pojęcia conditores Urbis . To jeden z bardzo rzadkich przykładów użycia tego terminu przez historyka w Ab Urbe condita . Określenie w taki sposób bohaterów monumentu Ogulniuszów ma analogię w treści dedykacji zabytku (Marti invicto patri et aeternae urbis suae conditoribus), z którego zachowała się tylko baza z inskrypcją z czasów cesarza Maksencjusza (306–312) . Te dwa pomniki – pierwszy niezachowany, a zapewne zilustrowany na didrachmie RRC 20, drugi, o zaledwie domniemanej kompozycji – stanowią oprawę dla obecności przedstawienia grupy Lupa Romana w mennictwie rzymskim . Niewykluczone, że wyobrażenia te odzwierciedlają trwanie tradycji o niezbędnej roli obu braci, i Remusa, i Romulusa, w założeniu Rzymu, conditio Urbis .

EN

In a description of a monument erected ad ficum Ruminalem by Ogulnii in 296 BC, T . Livius used the term conditores Urbis in reference to children who appear with the she-wolf . This is one of very rare examples of the use of this term by the historian in the Ab urbe condita . Such reference to the protagonists of the monument of the Ogulnii manifests an analogy in the content of the dedication of the monument (Marti invicto patri et aeternae urbis suae conditoribus), of which only the base with an inscription which dates back to the reign of emperor Maxentius (306–312) is preserved . These two monuments, the first of which was not preserved, and which is supposedly presented on the RRC 20 didrachm, the second of which (whose composition is merely a matter of conjecture) – constitute a framework for the occurrence of the presentation of the Lupa Romana group in Roman mintage . One may not rule out the possibility that these representations reflect the continuity of the tradition about the necessary role of both brothers, Remus and Romulus, in the establishment of Rome, conditio Urbis .

3

Scypion Afrykański Starszy i hiszpańskie kobiety. Mit continentia Scipionis i jego recepcja w malarstwie weneckim w XVIII wieku

80%

Gorzelany-Nowak D., Matusiak P.

Collectanea Philologica

|

2022

|

issue 25

255-271

EN

Livy and Polybius note that after the conquest of New Carthage, Scipio Africanus the Elder freed Spanish hostages, among whom was Allucius’ fiancée of extraordinary beauty. Not only did Scipio not accept her as a gift, but he summoned her parents and fiancé from her country, returned her to them for free and gave away as a wedding gift the gold intended for her redemption. The motif of the “continence of Scipio”, which was a political strategy aimed at gaining allies and ensuring their friendship with the Romans, was widely reflected in literature, opera and, above all, painting, starting from the sixteenth century. In the article we present works created in the Venetian artistic environment that have not been analyzed before.

4

Ludy tubylcze w relacjach Liwiusza i Pompejusza Trogusa/Justyna o wyprawie do Italii Aleksandra z Epiru

71%

Pawlak M.

In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką

|

2018

|

vol. 12

81-93

PL

Aleksander z Epiru przybył do Italii w 334/333 roku p .n .e . aby wspomóc Tarent w walce z tubylcami . Najobszerniejsze opisy tej wyprawy znajdujemy w dziełach Liwiusza i Pompejusza Trogusa (znanego nam za pośrednictwem Justyna) . Głównymi przeciwnikami Aleksandra byli Lukanowie i Bruttiowie, w walkach z którymi odnosił liczne sukcesy – zdobywając ich miasta i gromiąc połączone siły lukańsko-samnickie w bitwie koło Paestum . Jednocześnie prowadził też akcję dyplomatyczną, pozostając w sojuszu nie tylko z miastami greckimi, lecz także z częścią tubylców, w tym z ludami Apulii (Messapiami) . Niewątpliwie rdzenni mieszkańcy Italii zajmowali ważne miejsce w jego politycznych planach stworzenia nowego układu sił w południowej części Półwyspu Apenińskiego . Te ambitne zamierzenia zniweczyła jednak śmierć króla w starciu koło lukańskiej Pandozji .

EN

Alexander of Epirus arrived in Italy in 334/333 BC to support Taranto in fighting the natives . The most comprehensive descriptions of this expedition are found in the works of Livy and Pompeius Trogus (known to us through Justin) . The main opponents of Alexander were the Lucanians and Bruttians, against whom he fought and was successful – conquering their cities and defeating the combined Lucanian-Samnite forces in the battle near Paestum . At the same time, he carried out a diplomatic action, remaining in the alliance not only with Greek cities, but also with part of the natives, including the peoples of Puglia (Messapians) . Undoubtedly, the indigenous people of Italy played a crucial role in attaining his political goal to create a new balance of power in the southern part of the Apennine Peninsula . This ambitious plan, however, was ruined by the death of the king in a clash near Pandosia .

Refine search results

3 In Gremium. Studia nad Historią, Kulturą i Polityką

1 Collectanea Philologica

1 Dziuba A.

1 Gorzelany-Nowak D.

1 Kluczek A. A.

1 Matusiak P.

1 Pawlak M.

1 2022

3 2018

Tyta Liwiusza „Dzieje rzymskie” hrabiego Ossolińskiego. Pierwszy polski przekład Ab urbe condita

Conditores Urbis Romae, Liwiusz i rzymskie numizmaty

Scypion Afrykański Starszy i hiszpańskie kobiety. Mit continentia Scipionis i jego recepcja w malarstwie weneckim w XVIII wieku

Ludy tubylcze w relacjach Liwiusza i Pompejusza Trogusa/Justyna o wyprawie do Italii Aleksandra z Epiru