Search results

1

Historia wspólnoty ewangelickiej w Wejherowie i jej cmentarza w latach 1643-1951

100%

Kurpiewski M.

Gdański Rocznik Ewangelicki

|

2013

|

vol. 7

82-113

EN

I. Community Wejherowo which was established in 1643 since its inception enjoyed the status of religious tolerance. Its founder Jakub Wejher withdrew the privilege of free and public confession of Lutheranism shortly before his death in 1657. This state of affairs lasted until the end of the eighteenth century. When in 1772 Prussia and Wejherowo by virtue of the Treaty of Partition were seized by the Prussian state, there has been a change in attitude of the authorities to the Protestant population. Over the next decade there has been the rapid influx of them. On the day Prussia intercepted Wejherowo there were only a few dozen protesters in a town. In 1900 the number increased to more than 2.5 thousand (4002 Catholics). In the first quarter of the nineteenth century Wejherowo evangelicals still belonged in terms of organization to the municipality in Bolszewo. They had their own temple there. Their cemetery quarter was designated back to the time of Jakub Wejher in the parish cemetery at St. Trinity Church in Wejherowo . In 1823 several towns were separated from the municipality in Bolszewo and along with Wejherowo a new Evangelical parish was created. At the time the Lutheran church was founded in the town as well as the cemetery in the suburbs. In the years 1907 - 1909 the community built a new grander temple. Change of the borders and retake of Wejherowo by the Polish state in 1920 caused that most of the Evangelical community from the town emi-grated to Germany. During the interwar period the number of faithful fell to about 400 people in the town. The outbreak of war in 1939 for many Germans in Wejherowo was a willed come back to times before 1920. In March 1945 the Evangelical Church was passed by the Polish mu-nicipalities and counties to the Catholic Church in intention for school youth. Today this place is hosted by Catholic Parish of St. Leon, and the church itself is called St. Stanisław Kostka one. II. Cemetery Establishment of a separate Lutheran cemetery should be combined with the rise and construction of a new parish church in Wejherowo in 1823. The cemetery was built around 1826 on the rustic outskirts of Wejherowo at some distance from the church, located on the main street leading to Bolszewo and further to Lębork. It was the double terrace object of a rectangular shape with dimensions of approximately 180 m x 65 m. After 1945 due to a lack of maintenance the cemetery fell into increasing disrepair. The last official funeral was held there in 1947. In 1951, the transformation of evangelical cemetery into the city park was started. Tombs were leveled and mortuary was demolished as well as brick fence surrounding the cemetery. In 2005, at the initiative of the Association of Cemeteries Remembrance and Burial Places in Wejherowo a memorial boulder commemorating the past of this place was erected in the former Protestant cemetery. In October 2012 archaeological excavations were conducted at the former site of the cemetery. The study has been subjected to a small area of approximately 60 m x 10 m located in the front in the oldest part of the structure. The re- burial of the remains excavated during archaeological works belonging to 45 people took place in November 5th 2012.

2

Zarys dziejów Reformacji w Wielkopolsce

88%

Małłek J.

Gdański Rocznik Ewangelicki

|

2016

|

vol. 10

21-31

EN

The article presents beginnings and development of Protestantism in Wielkopolska (Greater Poland province) till 1570.It is composed of the fol-lowing parts: 1. Beginnings of the Reformation in Wielkopolska; 2. Czech Brethren in Wielkopolska; 3. Lutheranism in Wielkopolska; 4. Calvinists and Arians (Unitarians) in Wielkopolska; 5. Unification of Reformation Denominations. Sandomierz Agreement 1570.Specific feature of the Refor-mation movement was its multi-national character.60 Lutheran parishes of Polish and German speaking communities emerged here.In addition, 64 parishes of Czech Brethren were established under initiative of Czech immigrants, but majority of faithful members were Polish nationals.Calvinist parishes were only three in number while those of Arians (Polish Brethren) formally four, not counting the real existence of a parish in Śmigiel.Despite differences among these various confessions Protestant Churches in Wielkopolska, in fear of the Counter-Reformation, actively joined to unify their confessions.In 1555 Koźminek was the scene of the union between Małopolska (Lesser Poland provice) Calvinists and Czech Brethren in Wielkopolska.Then in 1570 Lutherans, Calvinists and Czech Brethren, excluding Arians (antitrinitarians) concluded a union on a fede-ration base, referred to as “Sandomierz Agreement” with the purpose to mutual recognition of confessions and cooperation.That was an early example of ecumenism among various fractions of Protestantism in Europe.

3

Moral Upbringing in Families Based on a Mixed Marriage: the Catholic-Lutheran perspective

88%

Gwoździewicz T.

The Person and the Challenges. The Journal of Theology, Education, Canon Law and Social Studies Inspired by Pope John Paul II

|

2023

|

vol. 13

|

issue 2

5-19

EN

This article presents the issue of moral upbringing in families based on a mixed Catholic-Lutheran marriage in a synthetic way. In the time of the crisis of upbringing as such, it becomes essential to pay attention to moral upbringing, which is the foundation of all education, and should be passed on by parents, as the first educators. They take actions that, despite a difference in religion, guide children to form a moral conscience, proper interpersonal relations, and educate them about love, that should be based on truth. In mixed denominational families, the transmission of moral upbringing takes place in the spirit of ecumenism, which means that, despite the threats that may arise, the testimony of Christian love and unity speaks out even stronger.

4

Wartość wychowania w rodzinie luterańskiej w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku

87%

Nowicki M.

Studia Edukacyjne

|

2019

|

issue 54

EN

The article deals with the issue of the value of upbringing in the Lutheran family as shown in the Old Polish literature of the 16th and 17th centuries. The first of the two parts discusses the formation of Lutheran educational thought in the context of the development of modern culture, reforms of Martin Luther and the work of Philip Melanchthon. The second part demonstrates the reception of these views in Polish pedagogical texts. In these texts, several features specific to the Protestant perspective can be distinguished. First of all, it is a strongly emphasized fear of God, a significant role of the father in the upbringing of not only children but also the whole family together with the retinue (following the example of the Roman tradition), and a rather poorly emphasized woman’s role in the family (only in the context of her maternal function in the period of necessary care for children). Particular importance was attached to the family itself as an institution established by God, to parenthood and the need to carefully educate offspring, to the personal involvement and efforts of both parents to educate their children.

5

Zvídavý jezuita o Horní Lužici. Drobný příspěvek k cestovním zprávám a obrazům druhého

75%

Zdichynec J.

Historie – Otázky – Problémy (History, Issues, Problems)

|

2022

|

vol. 14

|

issue 2

117-127

EN

Based on a passage from Manuscript No. 9350 of the Austrian National Library, which, to the author’s knowledge, has not yet attracted scholarly attention, the paper deals with an interesting description of Upper Lusatia, which probably originated in the second half of the 17th century and offers some remarkable insights into the religious and cultural situation in this region.

6

Pomerania non cantat? Uwagi o ewangelikach z Pomorza Zachodniego, ich repertuarze religijnym i sposobie śpiewania

75%

Nawrocka-Wysocka A.

Aspekty Muzyki

|

2014

|

vol. 4

31-51

EN

Because of geographical distribution, origin, political involvement and religious specificity, Lutherans of Western Pomerania are treated as a border community. The largest populations of Polish-speaking Protestants occurred in the counties of Lębork, Bytów and Słupsk. This commu-nity disappeared at the end of the nineteenth century, although still in the 20s and 30s, researchers recorded a lot of people who knew the Kashubian dialect. Lutherans in the Kashubian region were generally unknown to religious communities of Masuria, Silesia and the Polish Kingdom. More knowledge about them brought only through a study conducted by Alexander Hilferding — a Russian Slavicist traveling in these areas in 1856. The greatest popularity in the definition of this com-munity has won ethnonym Slovincians propagated by Alexander Hilferding. Available sources and studies mainly publish information on the language, especially its use in church services and teach-ing religion. Thera are, however, extremely rare eyewitness accounts relating used hymn books and cantionals, popularity of a particular repertoire and the context of its practice. From the relation-ship and visitation of church printed from the sixteenth to the eighteenth century, we know that they were used in religious services “Polish songbooks”. The oldest of them is cantional prepared by a priest Simon Krofey from Bytów with a handwritten appendix compiled from the sixteenth to the eighteenth century. Pastor Lorek from Cecenowo immortalized in the consciousness of later generations stereotypes of a tacit and gloomy Kashubian. However, according to later observers, Kashubians sang willingly and often but only a religious repertoire, while the folk song and dance sounded very rare. Considering the available sources it seems that the inhabitants of these lands — like the Protestants from Silesia and Masuria had used their own repertoire, which could be performed in an original and unique way.

7

Pososhkov’s narrow path

75%

Drozdek A.

Analecta Cracoviensia

|

2012

|

vol. 44

EN

The paper presents Ivan Pososhkov (1652–1726). He was a Russian merchant, an entrepreneur, and a landowner. His major work was titled The Book on Poverty and Wealth (1724, published in 1842).The author’s aim is to show Pososhkov’s thought about the schismatics, Protestants, particularly, the Lutherans, and the clergy. One of the parts is dedicated to Pososhkov’s vision of the place of piety in the personal life. All these parts show Pososhkov as a self-appointed teacher whose intention was the defense of traditional Orthodox faith of the official Orthodox Church.

8

A Half-Century of Catholic-Lutheran Dialogue (1967-2017)

63%

Budniak J.

Rocznik Teologii Katolickiej

|

2017

|

vol. 16

|

issue 2

EN

The pursuit of the unity in the Church is the primary task of all believers in Christ. This pursuit should take place on every level: spiritual (through prayer), practical (through concrete actions), and doctrinal (through dialogue about the main truths of faith). In the past 50 years (1967–2017), many common positions between Catholics and Lutherans have been worked out and recorded in the 2013 document From Conflict to Communion. October 31, 2016, which marked the 500-year anniversary of the Reformation as well as the 50-year anniversary of Catholic-Lutheran dialogue, has changed the way that Catholics and Evangelicals view each other. Pope Francis, as a representative of the Catholic Church, Bishop Munib Younan, and Fr. Martin Junge, who represented the Lutheran World Federation, co-hosted an ecumenical celebration that took place in Lund, Sweden, inaugurating the 500-year anniversary of the Reformation. After the service, a joint document entitled Joint Declaration on the 500th Anniversary of the Reformation was published. The document concluded with the following message: “We call upon all Lutheran and Catholic parishes and communities to be bold and creative, joyful and hopeful in their commitment to continue the great journey ahead of us. Rather than conflicts of the past, God’s gift of unity among us shall guide cooperation and deepen our solidarity. By drawing close in faith to Christ, by praying together, by listening to one another, by living Christ’s love in our relationships, we, Catholics and Lutherans, open ourselves to the power of the Triune God. Rooted in Christ and witnessing to him, we renew our determination to be faithful heralds of God’s boundless love for all humanity”. The 50-year Catholic-Lutheran dialogue should be an encouragement for Christians to testify together to a wounded and the divided world, to more passionately pursue further dialogue in order to overcome existing differences, and to be open to unity, which is the source of our common hope.

PL

Dążenie do jedności Kościoła jest podstawowym zadaniem wszystkich wierzących w Chrystusa. Powinno się to dokonywać na każdej płaszczyźnie: zarówno duchowej (przez modlitwę), jak i praktycznej (konkretne działania) oraz doktrynalnej (dialog o głównych prawdach wiary). W ostatnim półwieczu (1967–2017) wypracowano wiele wspólnych stanowisk, co zostało zaprezentowane w dokumencie Od konfliktu do komunii, z 2013 roku. Dzień 31 października 2016 roku – Święto Reformacji i początek obchodów 500. lat Reformacji oraz dziękczynienie za pięćdziesiąt lat wspólnego dialogu – odmienił dawne spojrzenie na siebie katolików i ewangelików. Papież Franciszek, w imieniu Kościoła katolickiego oraz bp Munib Younan i ks. dr Martin Junge, reprezentujący Światową Federację Luterańską, byli współgospodarzami ekumenicznego nabożeństwa, jakie odbyło się w Lund w Szwecji inaugurujące obchody 500 lat Reformacji. Po nabożeństwie został opublikowany wspólny dokument zatytułowany Deklaracja Wspólna z okazji wspólnego katolicko-luterańskiego upamiętnienia 500-lecia Reformacji, zakończony przesłaniem: „Wzywamy wszystkie parafie i wspólnoty katolickie i luterańskie do śmiałości i kreatywności, by były radosne i pełne nadziei w swoim zaangażowaniu, by kontynuowały wspaniałą drogę, która jest przed nami. Zamiast konfliktów z przeszłości, Boży dar jedności między nami powinien kierować współpracą i pogłębiać naszą solidarność. Zbliżając się do Chrystusa w wierze, modląc się razem, słuchającsiebie nawzajem, żyjąc miłością Chrystusa w naszych relacjach, my, katolicy i luteranie, otwieramy się na moc Trójjedynego Boga. Zakorzenieni w Chrystusie i świadcząc o Nim, ponawiamy nasze postanowienie, by być wiernymi głosicielami bezgranicznej miłości Boga do całej ludzkości”. Wspólny pięćdziesięcioletni dialog katolicko-luterański powinien być zachętą dla chrześcijan, aby razem dawać świadectwo zranionemu i podzielonemu światu, z większą pasją prowadzić dalszy dialog, aby przełamać istniejące wciąż różnice, otworzyć się na jedność, która jest treścią naszej wspólnej nadziei.

9

Dzieje kościoła Bożego Ciała w Elblągu do 1945 roku

63%

Zawadzki W.

Studia Elbląskie

|

2021

|

vol. 22

21-32

EN

At the end of the 13th century a hospital and a wooden chapel dedicated to St George were built in the northern suburb of Elbląg and replaced by a brick church in 1386. This temple burned down in 1400. In its ruins an intact Host was found, which was considered a Eucharistic miracle. Rebuilt in 1405, the church received the invocation of Corpus Christi and became a shrine known throughout Teutonic Prussia. From the middle of the 16th century until 1945, the Corpus Christi church was owned by Evangelicals from Elbląg. Inside,its Gothic and modern furnishings have been preserved. When the Red Army entered Elbląg in January/February 1945, the church was destroyed and lay in ruins.

PL

U schyłku XIII w. zbudowano na północnym przedmieściu Elbląga szpital i drewnianą kaplicę pod wezwaniem św. Jerzego, którą w 1386 r. zastąpiono murowanym kościołem. Świątynia ta spłonęła doszczętnie w 1400 roku. W jej zgliszczach odnaleziono nietkniętą Hostię, co uznano za cud eucharystyczny. Odbudowany w 1405 r. kościół otrzymał wezwanie Bożego Ciała i stał się sanktuarium znanym w całych Prusach krzyżackich. Od połowy XVI w. do 1945 r. kościół Bożego Ciała był własnością elbląskich ewangelików. W jego wnętrzu zachowało się wyposażenie gotyckie i nowożytne. W związku z wkroczeniem do Elbląga Armii Czerwonej, na przełomie stycznia i lutego 1945 roku kościół został zniszczony i legł w gruzach.

10

Church Language at the Service of Gender Justice: The Example of the Lutheran Churches in the United States (ELCA) and Canada (ELCIC)

63%

Składanowski M.

Roczniki Teologiczne

|

2014

|

vol. 61

|

issue 7: Teologia Ekumeniczna

129-146

EN

This article is aimed at presenting a certain limited and at the same time significant area on which such cultural and political pressure is exerted, i.e. the Churches’ language policies. The issue of language policy, which is seen as a symbol of actions undertaken for the sake of gender equality in church life, will be presented based on the example of the Lutheran Churches. This is because it is Lutherans who, in recent years, have been the most committed to promoting equality between, and equal rights for, women and men (especially in North America) in social, economic and political life as well as within the Church’s structures. The article begins with a presentation of the issue of gender justice in modern mainstream Lutheranism. Then the role of church language for this trend in the Church is shown as a tool in the fight for gender justice and for eliminating inequalities as well as negative stereotypes. Next, the official recommendations of the largest Lutheran Churches in North America are presented concerning the purification of church language and containing guidelines on its proper, nondiscriminatory use. Finally, an attempt is made at presenting the results of Lutheran language policy.

PL

Celem artykułu jest ukazanie pewnego ograniczonego, a jednocześnie znamiennego obszaru tych kulturowych i politycznych nacisków na Kościoły, jakim jest kościelna polityka językowa. Problem polityki językowej jako znaku działań na rzecz równości płci w życiu kościelnym jest ukazany na przykładzie Kościołów luterańskich. Wynika to z faktu, że w ostatnich latach luteranie – zarówno na forum światowym, jak też w wymiarze lokalnym (przede wszystkim w Ameryce Północnej) – najsilniej zaangażowani się w promowaniu równości i równouprawnienia kobiet i mężczyzn zarówno w życiu społecznym, ekonomicznym i politycznym, jak też w samych strukturach kościelnych. Myśl artykułu wychodzi od ukazania problematyki sprawiedliwości płciowej we współczesnym mainsteamowym luteranizmie. Następnie w tym nurcie ukazana jest rola języka kościelnego jako narzędzia walki o sprawiedliwość płciową oraz o usunięcie nierówności i negatywnych stereotypów. W kolejnym etapie omówione są oficjalne wskazania największych Kościołów luterańskich w Ameryce Północnej dotyczące oczyszczenia języka kościelnego i podające wytyczne do jego właściwego, niedyskryminującego stosowania. Wreszcie podjęta jest próba przybliżenia konsekwencji luterańskiej polityki językowej.

11

Polemics of Arsenii Matseevich

63%

Drozdek A.

Roczniki Teologiczne

|

2015

|

vol. 62

|

issue 7: Teologia ekumeniczna

137-157

EN

Arsenii Matseevich, an important ecclesiastical figure, defended the doctrine of Orthodox Church from schismatics, in particular, from attacks of Ioasif, who, among others, wanted to abolish the Orthodox priesthood. Matseevich was also involved in polemics with Lutherans who criticized Iavorskii’s monumental The Rock of faith. The article discusses arguments Matseevich used against schismatics and Lutherans. Matseevich was an isolated vocal voice that opposed the idea of secularization of the Church. The article describes arguments he used to retain the dignity of the Church and even to restore it to the former glory. For all his efforts Catherine II put him in prison where he died.

PL

Arseniusz Maciejewicz, ważna postać w historii Kościoła, bronił doktryny prawosławnej przed schizmatykami, w szczególności przed atakami Joasifa, który, między innymi, pragnął znieść kapłaństwo prawosławne. Maciejewicz był również zaangażowany w polemiki z luteranami, którzy krytykowali monumentalne dzieło Stefana Jaworskiego Kamień wiary. Niniejszy artykuł prezentuje argumenty Maciejewicza przeciw schizmatykom i luteranom. Maciejewicz był odosobnionym głosem przeciwko sekularyzacji dóbr kościelnych przeprowadzanej przez Katarzynę II. Artykuł przedstawia argumenty Maciejewicza użyte celem zachowania godności Kościoła, a nawet przywrócenia jego dawnej świetności. Z powodu swych starań Maciejewicz został osadzony w więzieniu, gdzie też zmarł.

12

Dzieje łódzkich parafii ewangelicko-augsburskich w XIX i na początku XX w.

63%

Grzegorczyk A.

Łódzkie Studia Teologiczne

|

2016

|

vol. 25

|

issue 4

89-101

XX

The period of the 19th century and the beginning of the 20th century was a very profitable period for Łódź and consequently for ecclesial structures. Factories and enterprises, which were set up in this period, attracted to Łódź many people from various parts of the continent, including many Protestants. This led to the building of four churches (Holy Trinity’s, St. John’s, St. Matthew’s, St. Michael’s) which up till now (although in new circumstances) exist in our city. At the same time active parishes were formed around them and gathered evangelicals in Łódź. Despite organizational difficulties this period was the time of development for protestant community in Łódź. This period ended with the outbreak of the war in 1939 and its consequences, i.e. deportations in 1945.

13

RÖSNITZ/ROZUMICE. POLIFONICZNOŚĆ GÓRNOŚLĄSKIEJ TRADYCJI PROTESTANCKIEJ

51%

Gładkowski K.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2017

|

vol. 60

|

issue 2

265-282

EN

The author presents here the detailed results of his research on the religious past of the Lutheran community of Rösnitz (today’s Polish name Rozumice) in Upper Silesia. This village is situated on the border with today’s Czech Republic. Today it is a place of remembrance of the continuity of Protestant tradition, including pre-reform movements, since the 15th century. The continuity of the Lutheran denomination of the community since 1523 of the, which the author’s research has shown, contradicts the generalized thesis of total recatholization of Upper Silesia. This article highlights one issue of the memorial site – the diversity of the Protestant tradition shown by the research of the past of this Lutheran community. This diverse tradition consists of pre-reformation Christian movements, including the Moravian Brothers, with whom the inhabitants of Rösnitz had already established contacts before the end of the 15th century. In the beliefs of this community, there are also themes characteristic for Waldensians who were known in Silesia. These movements prepared Rösnitz dwellers for the acceptance of Lutheranism. During the counterreformation period, the community did not undergo a recatholization. Later, Pietism strongly influenced the area, Count Ludwik von Zinzendof himself visits Rösnitz, where he speaks to the many gathered there from the surrounding villages. It even came to a split in this so far united municipality, which resulted in the emmigration of followers of Unita Fratrum to Herrnhut.

PL

Autor prezentuje tu uszczegółowione wyniki swoich badań na religijną przeszłością luterańskiej społeczności z miejscowości Rösnitz (dzisiejsza polska nazwa Rozumice) na Górnym Śląsku. Wieś ta jest położona na granicy z dzisiejszą Republiką Czeską. Dziś jest to miejsce pamięci związane z ciągłością protestanckiej tradycji, wliczając w to ruchy przedreformacyjne, od XV wieku. Ciągłość wyznania luterańskiego od 1523 roku społeczności, którą badania autora wykazały, przeczy generalizującej tezie, mówiącej o całkowitej rekatolizacji Górnego Śląska. W tym artykule wyeksponowano jeden z wątków historii tego miejsca pamięci – różnorodności protestanckiej tradycji, jaką ukazują badania przeszłości tej społeczności luterańskiej. Na tę różnorodną tradycję składają się przedreformacyjne ruchy chrześcijańskie, do których należą bracia morawscy, z którymi jeszcze przed końcem XV wieku nawiązali kontakt mieszkańcy Rösnitz. W wierzeniach tej społeczności pojawiają się też wątki charakterystyczne dla waldensów, znane na Śląsku. Ruchy te przygotowały społeczność rozumiczan na przyjęcie luteranizmu. W okresie kontrreformaji społeczność ta nie poddała się rekatolizacji. Później silnie oddziałuje tu ruch pietystyczny, sam hrabia Ludwik von Zinzendof odwiedza Rösnitz, gdzie przemawia do licznie tu zgromadzonych z okolicznych miejscowości przebudzonych. Dochodzi nawet do rozłamu w dotąd zjednoczonej gminie, którego skutkiem było wyemigrowanie zwolenników jednoty braterskiej do Herrnhut.

14

Od konfliktu do komunii. W kontekście luterańsko-katolickich obchodów 500-lecia Reformacji

51%

Glaeser Z.

Studia Oecumenica

|

2017

|

vol. 17

51-68

EN

On June 17th 2013 in Geneva and Vatican City a common declaration from Roman-Catholic and Protestant theologians was issued. The document is entitled: From Conflict to Communion. Lutheran-Catholic Common Commemoration of the Reformation in 2017. Its main aim was a through and direct preparation of both the Lutherans and Catholics to the common commemoration of the 500th Anniversary of the Reformation. The message of the declaration became an inspiration of this study. We do not want to focus on its detailed discussion but to formulate – based on this message – some essential paradigms determining the goal, circumstances, tasks and perspectives linked with the common commemoration of the Anniversary. Among those we should acknowledge: the critical evaluation of the past, based on respect and deprived of mutual prejudices; opening for the mutual exchange of spiritual gifts; the “cleaning of memory” and “healing of wounds”; readiness for taking up the mutual tasks. The authors of the document, based on those paradigms, elaborated five ecumenical imperatives determining the character of the commemoration of the 500th Anniversary of the Reformation and the ecumenical obligations of both sides of the dialogue.

PL

17 czerwca 2013 r. w Genewie i w Watykanie ogłoszono wspólny dokument teologów rzymskokatolickich i luterańskich pt.: Od konfliktu do komunii. Luterańsko-katolickie wspólne upamiętnienie Reformacji w 2017 r. Jego celem było głębsze, bezpośrednie przygotowanie luteranów i katolików do wspólnego upamiętnienia 500. rocznicy Reformacji. Przesłanie deklaracji stało się inspiracją dla przygotowania niniejszego opracowania. Nie chodzi w nim o szczegółowe omawianie dokumentu, ale przede wszystkim o sformułowanie, w oparciu o jego przesłanie, istotnych paradygmatów określających cel, okoliczności, zadania i perspektywy związane ze wspólnym obchodzeniem przez luteranów i katolików 500-lecia Reformacji. Za takie należy uznać: krytyczną ocenę przeszłości opartą na szacunku i pozbawioną uprzedzeń, otwartość na wzajemną wymianę duchowych darów, „oczyszczenie pamięci” i „leczenie ran” oraz otwartość na wspólne podejmowanie zadań. W oparciu o tak sformułowane paradygmaty autorzy dokumentu Od konfliktu do komunii wypracowali pięć ekumenicznych imperatywów określających charakter wspólnego upamiętniania 500. rocznicy Reformacji oraz ekumeniczne zobowiązania obydwu stron dialogu.

15

Listy Kolegium Kościelnego Wyznania Ewangelicko-Augsburskiego do architekta Chrystiana Piotra Aignera (1756-1841) w związku z nieznanym projektem kaplicy pogrzebowej na cmentarzu luterańskim w Warszawie oraz zestawienie wydatków związanych z budową tejże kaplicy

51%

Skrodzka A.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2023

|

vol. 30

|

issue 1

EN

The Central Archives of Historical Records contains documents relating to the activities of the Church College of the Lutheran Community in Warsaw. Among them, unknown sources have recently been found whose editing is the subject of this publication. They contain information on the commune's commissioning of a design for a funeral chapel from Ch.P. Aigner. The documents are two letters addressed to him, and a cost estimate. It is known from the documents that the cost estimate was also originally attached to the design of the chapel, but has now been lost. The information contained in the documents is an important contribution to a more complete recognition of the architect's work.

PL

W Archiwum Głównym Akt Dawnych znajdują się dokumenty dotyczące działalności Kolegium Kościelnego gminy ewangelicko-augsburskiej w Warszawie. Wśród nich ostatnio odnaleziono nieznane źródła, których edycja stanowi przedmiot niniejszej publikacji. Zawierają one informacje na temat zamówienia przez gminę u Chrystiana Piotra Aignera projektu kaplicy pogrzebowej na cmentarzu luterańskim w Warszawie. Dokumenty te stanowią dwa listy skierowane do Aignera, oraz kosztorys. Z dokumentów wiadomo, że do kosztorysu dołączony był pierwotnie także projekt kaplicy, który obecnie zaginął. Zamieszczone w dokumentach informacje stanowią istotny wkład w pełniejsze rozpoznanie dorobku polskiego architekta.

16

Z dziejów luteranizmu w Łatgalii w tzw. czasach polskich (1561–1772)

51%

Jeziorski P.

Odrodzenie i Reformacja w Polsce

|

2019

|

vol. 63

PL

Dzieje konfesji luterańskiej w dawnych Inflantach Polskich (łotewskiej Łatgalii) są zagadnieniem bardzo słabo rozpoznanym. Niewielkie zainteresowanie tą kwestią, niezwykle frapującą chociażby z racji położenia Łatgalii i jej funkcjonowania na pograniczu kulturowym, jest przede wszystkim efektem poważnego zdekompletowania bazy źródłowej i jej silnego rozproszenia. Niniejszy tekst ma na celu ukazanie w ogólnym zarysie losów łatgalskiego luteranizmu w okresie, w którym tzw. Inflanty Polskie należały do państwa polsko-litewskiego (1561–1772). Szczególny nacisk położono na relacje luteranów z katolikami, którzy w tzw. czasach polskich mieli w Łatgalii uprzywilejowaną pozycję.

EN

History of Lutheran confession in the former Polish Livonia (Latvian Latgale) is very poorly investigated. Minor interest in this matter, which is fascinating due to Latgale location and its functioning in the cultural borderland, is mainly the effect of a serious decomposition of the source base and its strong dispersion. This text is aimed at showing a general outline of the history of Latgale Lutheranism in a period, when the so-called Polish Livonia belonged to the Polish-Lithuanian Commonwealth (1561–1772). Particular emphasis is put on Lutherans’ relations with Catholics, who had a privileged position in Latgale in the “Polish times”.

17

Rekonstrukcja XIX-wiecznej mapy muzycznych tradycji polskojęzycznych ewangelików

51%

Nawrocka-Wysocka A.

Muzyka

|

2019

|

vol. 64

|

issue 2

70-88

EN

The category of the frontier is very helpful and popular in the study of the Polish Protestant music traditions. Owing to their geographic location and political dependencies, these communities – though striving to cultivate their local traditions – were under the strong influence of official culture. The map of Polish 19th-century Protestant music traditions shows many such communities, though several of them later disintegrated and disappeared. On the basis of most recent research undertaken by historians, ethnographers and specialists in religious studies, as well as information collected during source surveys, the author attempts to draw a map of Polish 19th-century Protestant traditions. Apart from well-known communities, such as those found in the Těšín (Pol. Cieszyn) region in Silesia and in Masuria (part of Prussia at that time), the map also includes Western Pomerania (the so-called Slowinzen in German, Słowińcy in Polish), the ‘forgotten folk’ of southernGreater Poland, the Protestants of the Lower and Upper Silesia, as well as of the (Congress) Kingdom of Poland. The article discusses such issues as the interpenetration of national cultures (especially German and Czech with the local one), mutual influences among the widely scattered Protestant communities, and the perception of those communities by the clergy and by the Church authorities. Music traditions are understood here as the customs that accompany religious song performances and the repertoire promoted in the local hymnbooks. I discuss these topics (as well as local performance styles) in very general terms, since a detailed analysis of the hymnbook contents and comparison of the preserved (notated) melodies calls for a separate study. The sources have been preserved to a different extent in different places, which makes a precise reconstruction of the map of traditions largely impossible. What this paper therefore attempts to do is to provide a synthetic picture of the various Lutheran communities, their universal as well as specifically local qualities.

PL

W badaniach tradycji muzycznych polskich ewangelików kategoria pogranicza jest bardzo pomocna i nośna. Ze względu na rozmieszczenie geograficzne i uzależnienie polityczne społeczności te, mimo iż starały się utrzymywać lokalną tradycję pozostawały pod dużym wpływem kultury oficjalnej. Na XIX-wiecznej mapie tradycji polskich ewangelików takich społeczności występowało całkiem sporo – kilka z nich uległo dezintegracji i zanikowi. Wykorzystując wyniki najnowszych badań historyków, etnografów i religioznawców, a także informacje zgromadzone podczas kwerend źródłowych autorka podejmuje w artykule próbę nakreślenia XIX-wiecznej mapy tradycji polskich ewangelików. Na mapie oprócz społeczności lepiej znanych, jak ewangelicy ze Śląska Cieszyńskiego czy społeczność ewangelicka z Mazur Pruskich zostali umieszczeni również ewangelicy Pomorza Zachodniego (tak zwani Słowińcy), „zapomniany” lud z południowej Wielkopolski, ewangelicy z Dolnego i Górnego Śląska oraz z Królestwa Polskiego. Opracowanie naświetla takie problemy jak: przenikanie kultur narodowych (niemieckiej i czeskiej zwłaszcza), wzajemne wpływy pomiędzy rozproszonymi społecznościami ewangelickimi, oraz postrzeganie tych społeczności przez duchownych i władze Kościoła. Muzyczne tradycje rozumiane są jako zwyczaje towarzyszące śpiewom religijnym oraz repertuar propagowany przez lokalne śpiewniki. W artykule zagadnienia te, jak również lokalny styl wykonawczy omówione są bardzo ogólnie, gdyż szczegółowa analiza zawartości poszczególnych śpiewników i porównanie zachowanych zapisów melodycznych wymaga osobnego opracowania. Ze względu na niesymetryczność zachowanych źródeł, dokładna rekonstrukcja mapy tradycji nie jest możliwa. W artykule przedstawiono jednak po raz syntetyczny obraz poszczególnych społeczności luterańskich obejmujący elementy uniwersalne i istotne cechy wyróżniające.

18

The idea of work: from Luther to Pentecostals in recent protestant authors

51%

Blanco-Sarto P.

Teologia i Moralność

|

2022

|

vol. 17

|

issue 2(32)

189-203

PL

Dla Lutra praca była powołaniem, Kalwin zaś przez pracę podkreślał potrzebę uwielbienia Boga. Od czasu propozycji Webera i Troeltscha teologię pracy i pochodzenie kapitalizmu omawiano i badano w różnych denominacjach protestanckich, takich jak luteranie, kalwiniści, purytanie i metodyści. U niniejszych wybranych kilku ostatnich teologów protestanckich doceniamy ciągłość i ewolucję w teologii pracy, które prowadzą nas do dziedzictwa zielonoświątkowego w naszych czasach. Niektóre perspektywy powracają do koncepcji contemptus mundi, którą odrzucił Luter, jednak odkrycie działania Ducha Świętego w codziennej pracy wymaga zielonoświątkowej teologii pracy.

EN

For Luther, work was a vocation, while Calvin emphasised the need to glorify God through work. Since the proposal of Weber and Troeltsch, the theology of work and the origin of capitalism has been discussed and studied in different Protestant denominations such as Lutherans, Calvinists, Puritans and Methodists. In this selection of some recent Protestant theologians, we appreciate continuity and evolution in the theology of work that lead us to the Pentecostal inheritance in our days. Some perspectives go back to the contemptus mundi that Luther refused, but the discovering of the action of the Holy Spirit in the daily work needs a Pentecostal theology of the work.

19

Cmentarz ewangelicko-augsburski w Pabianicach – dzieje i analiza wartości artystycznych

38%

Gwarda D.

TECHNE. Seria Nowa

|

2019

|

issue 4

95-118

EN

The Evangelical-Augsburg Cemetery in Pabianice was founded in the beginnings of the Lutheran parish. Lutherans were founders of the textile industry and they contributed to development of the city. Their cemetery is a place of eternal rest for the members of the wealthiest families of Pabianice. Their social status and fortune is visibly reflected on their graves. The gravemarkers have high artistic values and were made by best sculptural companies and acclaimed artists – such as Johannes Schilling, the professor of Fine Arts Academy from Dresden, who created the statue of Christ on the grave of Krusche family. Most of the realizations were made by local companies and most of the gravemarkers with signatures were made by company of Antoni Urbanowski and Fiebigier & Frantz from Łódź. This is a reason why we can find some identical gravemarkers on the cemetery on Ogrodowa street in the near city. In the Lutheran cemetery there are realisations of most popular themes and styles in sepulchral art of XIX and XX century and many types of gravemarkers such as stellas, cippuses, aediculas, broken columns, obelisks or the most popular – simple or stylized crosses. Even though they were often designed for serial production, they are still beautiful piece of craft and important sign of the past.

PL

Cmentarz ewangelicko-augsburski powstał w początkach istnienia parafii w Pabianicach. Luteranie zapoczątkowali przemysł tekstylny w mieście i przyczynili się do jego rozwoju, a cmentarz stał się miejscem wiecznego spoczynku najbogatszych mieszkańców miasta. Ich społeczny status i sukces finansowy są widoczne również na cmentarzu – ich nagrobki zostały wykonane przez najlepsze firmy kamieniarskie i uznanych artystów, takich jak choćby Johannes Schilling – profesor drezdeńskiej Akademii Sztuk Pięknych, który jest twórcą figury Chrystusa na nagrobku rodziny Krusche. Większość realizacji pochodzi z lokalnych zakładów, a większość sygnatur na nagrobkach wskazuje na firmy z Łodzi – zakład Antoniego Urbanowskiego i firmę Fiebiger & Frantz, dlatego też na cmentarzu przy ulicy Ogrodowej w Łodzi możemy odnaleźć bliźniacze nagrobki. Na pabianickim cmentarzu znajdziemy realizacje najpopularniejszych stylów i tematów w sztuce sepulkralnej XIX i XX wieku, a także różne typy nagrobków – stele, cippusy, złamane kolumny, obeliski, nagrobki w typie aedicularnym i najpopularniejsze w tym zestawieniu – proste lub stylizowane krzyże. Mimo że często produkowane w wielu egzemplarzach, nadal pozostają cennym świadectwem epoki i wyrazem kunsztu rzeźbiarskiego ich twórców.

Refine search results

Historia wspólnoty ewangelickiej w Wejherowie i jej cmentarza w latach 1643-1951

Zarys dziejów Reformacji w Wielkopolsce

Moral Upbringing in Families Based on a Mixed Marriage: the Catholic-Lutheran perspective

Wartość wychowania w rodzinie luterańskiej w piśmiennictwie staropolskim XVI i XVII wieku

Zvídavý jezuita o Horní Lužici. Drobný příspěvek k cestovním zprávám a obrazům druhého

Pomerania non cantat? Uwagi o ewangelikach z Pomorza Zachodniego, ich repertuarze religijnym i sposobie śpiewania

Pososhkov’s narrow path

A Half-Century of Catholic-Lutheran Dialogue (1967-2017)

Dzieje kościoła Bożego Ciała w Elblągu do 1945 roku

Church Language at the Service of Gender Justice: The Example of the Lutheran Churches in the United States (ELCA) and Canada (ELCIC)

Polemics of Arsenii Matseevich

Dzieje łódzkich parafii ewangelicko-augsburskich w XIX i na początku XX w.

RÖSNITZ/ROZUMICE. POLIFONICZNOŚĆ GÓRNOŚLĄSKIEJ TRADYCJI PROTESTANCKIEJ

Od konfliktu do komunii. W kontekście luterańsko-katolickich obchodów 500-lecia Reformacji

Listy Kolegium Kościelnego Wyznania Ewangelicko-Augsburskiego do architekta Chrystiana Piotra Aignera (1756-1841) w związku z nieznanym projektem kaplicy pogrzebowej na cmentarzu luterańskim w Warszawie oraz zestawienie wydatków związanych z budową tejże kaplicy

Z dziejów luteranizmu w Łatgalii w tzw. czasach polskich (1561–1772)

Rekonstrukcja XIX-wiecznej mapy muzycznych tradycji polskojęzycznych ewangelików

The idea of work: from Luther to Pentecostals in recent protestant authors

Cmentarz ewangelicko-augsburski w Pabianicach – dzieje i analiza wartości artystycznych