Search results

1

Humanista powinien dawać świadectwo… Z profesorem Bolesławem Faronem rozmawia Wiesław Łuka

100%

Faron B., Łuka W.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia de Cultura

|

2016

|

issue 8(2) "Cyfrowa humanistyka"

206-217

XX

Rozmowa na temat literatury.

2

Wiele twarzy Belmonta

80%

Badowska K., Uniwersytet Łódzki I. F. P., Katarzyna Badowska – dr a. w. K. L. P. i. M. P. U. Ł. I. s. m. p. i. e. A. k. G. c. M. i. e. w. t. S. P. w. t. U. c. z. b. Z. p. m. w. l. d. p. X. i. p. c. X. w., katarinar@wp.pl

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2013

|

vol. 02

PL

Recenzja wskazuje, że publikacja Dariusza Kiszczaka jest pierwszą próbą uporządkowania i całościowego omówienia spuścizny Leo Belmonta, którego dorobek sytuuje się na styku Młodej Polski i dwudziestolecia międzywojennego, kultury wysokiej i popularnej, rozwijającego się znakomicie dziennikarstwa i raczkującego dopiero kina, zainteresowań literackich i prawniczych autora W wieku nerwowym. Założenie ogarnięcia całokształtu dzieła – trudne do zrealizowania, a do końca chyba niemożliwe – spowodowało koncentrację badacza na najbardziej charakterystycznych nurtach i tematach tej twórczości, przede wszystkim zaś na jej aspekcie publicystycznym. Recenzent zwraca uwagę, iż klucza do pisarstwa Belmonta poszukiwał Dariusz Kiszczak w światopoglądzie twórcy ukształtowanym na bazie doświadczeń biograficznych (żydowskie korzenie pisarza). W konkluzji przypuszcza, iż ambicją autora publikacji była nie odkrywcza interpretacja, na mocy której Belmont zyskałby poczesne miejsce w kanonie młodopolskim i międzywojennym i wyrósł na jednego z pisarzy pierwszoplanowych, lecz względnie całościowe przybliżenie twórczości, która nie doczekała się należnych studiów.

EN

The review indicates that Dariusz Kiszczak’s publication is the first attempt to orga - nize and comprehensively discuss the legacy of Leo Belmont, whose body of work places itself at the crossroads of Young Poland and the interwar period, the high and the popular culture, the highly-developed journalism and the newly-established ci- nema, literary and legal interests of the author in W wieku nerwowym (“In Nervous Age”). The presumption of embracing the entire work – difficult to achieve, and ul- timately probably impossible – led researchers to focus on the most characteristic currents and themes of the work, and above all, on its journalistic aspect. The revie- wer points out that Dariusz Kiszczak saught the key to Belmont’s writing in the au- thor’s outlook, formed on the basis of biographical experience (the writer’s Jewish roots). In conclusion, she presumes that the author of the publication did not aim at an enlightening interpretation, which would give Belmont a prominent place in the Young Poland and the inter-war canon, and grew into one of the prominent writers, but rather at a relatively comprehensive approximation of the ouvre, which has not been given the scholarly focus it deserves.

3

Ruch Młodej Polski. Historia i współczesne reminiscencje

80%

Lewandowski A.

Historia i Polityka

|

2009

|

issue 1(8)

47-62

EN

The article considers the phenomenon of one of the most intellectually active, anticommunist opposition group in Poland. The Young Poland Movement organiza- tion was established in 1979 and ended its activity after ten years. Furthermore, the magazine "Bratniak” constituted the main press measure in presenting the ideas of its members. The author presents the peculiarity of creating the Young Poland Movement, es- pecially the significance of the group connected with magazine "Bratniak”. Moreover, the author analyses the ideological declaration of Young Poland Movementand out-lines principal values acknowledged by the group. The article also emphasizes the importance of obstacles thatthe group was facing during the political transformation in Poland. The finał outcome of the events at the turn of the 1989 and 1990 was particularly visible in termination of Young Poland Movement activity. In order to such occurrence its members joined various political groups. Itcould be caused by two differentviews of political action, thatwere noticeable among the Young Poland Movement members.

4

Pojęcie modernizmu w młodopolskiej krytyce literackiej

71%

Legutko G.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2016

|

vol. 33

|

issue 3

7-27

EN

The notion of modernism in Polish literary criticism at the turn of the 20th century was characterized, as the author of the article proves, by ambiguity. The notion was understood and explained differently and was used in various contexts which quite often contradict each other. This imprecise term referred to many phenomena: from itnietzscheanism and the philosophy of Arthur Schopenhauer, by the meaning of “naked soul” and “art for art’s sake” to the decadent movement, mysticism and symbolism. Even though Young Polish critics (propagators of “new art” as well as its critics) defined modernism in a multi-faceted way (from the point of view of their ideological standpoints and preferred esthetics values) it has been linked by aversion to the name, the awareness of crisis of European culture and middle-class morality and necessity of upgrading art.

5

Małopolskie monografie modernistów Poststrukturalizm w świetle darwinizmu

70%

Paszek J.

Świat i Słowo

|

2010

|

vol. 2010, nr 1(14)

207-224

EN

The author combines polemics and analysis in order to defend the tradition of thorough philological commentary and a philological monograph. As a representation of a phenomenon the author presents four volumes written by Jagiellonian University professors and published by the Universitas Publishing House between 2007 and 2009. The author claims that scholars are meant to be able to adapt to every environmental circumstances in which they happened to struggle for their role and status. They have mastered the rituals of mimicry and metamorphosis. The struggle to survive in the field of humanities boils down to the well known watchword: Publish or perish! The guarantor of the quality of publications are publishing houses, which, on the one hand, force the in-house reviewers to write paeans (in order to get grants and subsidies), and on the other hand – treat every book as a perishable good and discount it ruthlessly the next year.

6

Pojęcie modernizmu w młodopolskiej krytyce literackiej

61%

Legutko G., Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach I. F. P., grazyna.legutko@ujk.edu.pl

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2016

|

vol. 33

|

issue 3

EN

The notion of modernism in Polish literary criticism at the turn of the 20th century was characterized, as the author of the article proves, by ambiguity. The notion was understood and explained differently and was used in various contexts which quite often contradict each other. This imprecise term referred to many phenomena: from itnietzscheanism and the philosophy of Arthur Schopenhauer, by the meaning of “naked soul” and “art for art’s sake” to the decadent movement, mysticism and symbolism. Even though Young Polish critics (propagators of “new art” as well as its critics) defined modernism in a multi-faceted way (from the point of view of their ideological standpoints and preferred esthetics values) it has been linked by aversion to the name, the awareness of crisis of European culture and middle-class morality and necessity of upgrading art.

7

Il mito del “pericolo giallo”

61%

Marchesani P., Bernardini L.

pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi

|

2013

|

issue 4

287-297

8

Biblijne góry Xiędza Fausta

61%

Jakiel E.

Język - Szkoła - Religia

|

2020

|

vol. 15

48-57

EN

In this article I discuss the problem of how Tadeusz Miciński used mountains known from the Bible in his novel Xiądz Faust. I analyze the meanings of the biblical mountains in this novel. I interpret the meanings he gave to the mountains of Tabor, Mount of Beatitudes, Golgotha, Sinai and Moriah. I present the contexts in which the biblical mountains appear in this novel.

PL

W artykule omawiam problem wykorzystania przez Tadeusza Micińskiego w powieści Xiądz Faust motywu gór znanych z Biblii. Analizuję znaczenia biblijnych gór w tej powieści. Interpretuję znaczenia, jakie nadał on górom: Tabor, Błogosławieństw, Golgocie, Synaj i Moria. Prezentuję konteksty, w jakich te biblijne góry pojawiają się w utworze Micińskiego.

9

Uwagi do Salve Regina Jana Kasprowicza

61%

Jakiel E.

Studia Pelplińskie

|

2022

|

vol. 56

173-182

EN

I present here two important remarks on the subject of the work by Salve Regina, not yet taken up in Kasprowiczology, discussing two issues linking this hymn by Kasprowicz with the Roman liturgy and rituals. The thematic and structural threads that I read in this work, beyond any doubt, have a liturgical and ritual origin. Apparently, the relationship between this poet’s hymn and the religious work of the same title is expressed in terms of time. As in the mass liturgy and funeral liturgy, but also in monastic piety and pia exercitia, this hymn is associated with an extreme experience. Sung or recited at the end of the mass, at the end of the funeral, at the end of the day – it is also closely related to the end of human life in this piece by Kasprowicz. That is why we are dealing here with a kind of liturgical anaclesis, and above all an anamnesis of biblical events with their liturgical context oriented soteriologically.

PL

Przedstawiam tu dwie, dotąd niepodjęte w kasprowiczologii, istotne uwagi na temat utworu Salve Regina, zestawiając ze sobą dwa zagadnienia łączące ten hymn Kasprowicza z liturgią rzymską i obrzędowością. Wątki tematyczne i strukturalne, jakie w tym utworze odczytuję, ponad wszelką wątpliwość mają rodowód liturgiczno-obrzędowy. Najwyraźniej związek tego hymnu poety z utworem religijnym o tym samym tytule wyraża się w ujęciu czasu. Tak jak w liturgii mszalnej i liturgii pogrzebowej, ale też tak jak w pobożności klasztornej i pia exercitia hymn ten wiąże się z doświadczeniem krańcowym. Śpiewany lub recytowany na koniec mszy, na koniec pogrzebu, na koniec dnia – jest i w tym utworze Kasprowicza ściśle związany z końcem ziemskiego życia człowieka. Dlatego mamy tu do czynienia z rodzajem anaklezy liturgicznej, a przede wszystkim anamnezy wydarzeń biblijnych z ich liturgicznym kontekstem zorientowanym soteriologicznie.

10

Cmentarz w malarstwie i grafice Józefa Czajkowskiego

57%

Nowakowska M.

TECHNE. Seria Nowa

|

2019

|

issue 4

179-188

EN

The cemetery is a topic seemingly created to weave decadent reflections on the ephemerality and fragility of human life, so it is no wonder that it was eagerly taken up by Young Poland modernists. One of them was Józef Czajkowski (1872–1947) – an extremely versatile artist who contributed to the development of Polish architecture, craftsmanship and education, as well as an experimental graphic artist and painter. This is evidenced by the color lithograph from 1903, “Monastery Cemetery in Krakow” and the oil painting on canvas from 1910, “Winter Garden”, which is an extension of the graphic composition. Both in lithography and in an oil painting, Czajkowski showed his mastery in synthesizing a composition, building space and conveying the atmosphere of a place. Especially the tasteful nuances within the narrow range of white, black and brown, used in “Winter Garden”, show Czajkowski’s painterly class, as it turns out – a landscape’s painter as outstanding as his younger brother Stanisław Czajkowski. Both brothers were students of Jan Stanisławski. Although, Józef seems to be a more original and consummate colorist and symbolist, he has not devoted himself to painting. In his mature work, he strove to synthesize the arts, both in terms of workshop and content. That is why the sepulchral theme, appearing also in the 1900 painting “Kirkut”, does not seem to be accidental and deserves a thorough analysis – also in the context of research on graphics and painting of Young Poland’s modernism.

PL

Cmentarz to temat wręcz stworzony do snucia dekadenckich rozważań nad ulotnością i kruchością ludzkiego życia, nic zatem dziwnego, że chętnie podejmowali go młodopolscy moderniści. Jednym z nich był Józef Czajkowski (1872–1947) – twórca niezwykle wszechstronny i zasłużony dla rozwoju polskiej architektury, rzemiosła i edukacji, a przy tym grafik i malarz eksperymentujący z kompozycją, kolorem i warsztatem. Świadczy o tym litografia barwna z 1903 roku jego autorstwa, zatytułowana Cmentarz klasztorny w Krakowie, oraz obraz olejny na płótnie z 1910 roku Ogród zimą, będący powtórzeniem, ale i rozwinięciem graficznej kompozycji. Czajkowski, dla którego zima ze swoim krajobrazem była ulubioną do uwieczniania porą roku (czego potwierdzeniem są dwa wybitne płótna: Sad w zimie z 1900 roku ze zbiorów Muzeum Narodowego w Krakowie oraz namalowane rok później Zima. Paw w ogrodzie z Lwowskiej Galerii Sztuki), zarówno w litografii, jak i w obrazie olejnym dał popis maestrii w syntetyzowaniu kompozycji, budowaniu przestrzeni za pomocą kontrastów walorowych i barwnych i oddawaniu atmosfery miejsca. Zwłaszcza wysmakowane niuanse w obrębie wąskiej gamy bieli, czerni i brązów, zastosowane w Ogrodzie zimą, pokazują malarską klasę Czajkowskiego, jak się okazuje – równie wybitnego pejzażystę, jak jego młodszy brat Stanisław Czajkowski. Obaj bracia byli uczniami Jana Stanisławskiego. Józef wydaje się jednak być bardziej oryginalnym i wytrawnym kolorystą i symbolistą, choć nie poświęcił się malarstwu. W swojej dojrzałej twórczości dążył do syntezy sztuk, każde dzieło traktując wielopłaszczyznowo, pod względem poszukiwań tak warsztatowych, jak i treściowych. Dlatego wątek sepulkralny, pojawiający się także w obrazie Kirkut z 1900 roku, nie wydaje się być przypadkowy i zasługuje na wnikliwą analizę – także w kontekście badań nad grafiką i malarstwem młodopolskiego modernizmu.

11

Nieznany rękopis „Śmierci” z 1888 roku. Przyczynek do biografii Ignacego Dąbrowskiego ad fontes

51%

Goniewicz J.

Pamiętnik Literacki

|

2023

|

vol. 114

|

issue 3

189-198

PL

Artykuł poświęcono zachowanym do dziś rękopisom powieści „Śmierć” młodopolskiego autora Ignacego Dąbrowskiego. Spośród czterech manuskryptów dotychczas znane były tylko trzy, czwarty zaś – nieopracowany i niewspominany w źródłach naukowych – odnalazł się w wyniku kwerendy przeprowadzonej w Bibliotece Narodowej w Warszawie. Zarówno sam rękopis, jak i dociekania archiwalne z nim związane stanowią interesujący przyczynek do rekonstrukcji biografii Dąbrowskiego, autora utalentowanego i na przełomie XIX i XX wieku cieszącego się poczytnością, a dziś niesłusznie pomijanego. Manuskrypt ukazuje kształtowanie się jego temperamentu literackiego oraz zaprzecza opiniom, jakoby wzorował on swój utwór na powieści „Bez dogmatu” Henryka Sienkiewicza.

EN

The article is devoted to the surviving manuscripts of a novel entitled “Śmierć” (“Death”) by the Young Poland writer Ignacy Dąbrowski. Only three of the four manuscripts were previously known by researchers, while the fourth was found as a result of a search at the National Library in Warsaw. It was previously undeveloped and unmentioned in any scholarly source. Both the elements comprising the manuscript itself and the archival research related to it make an interesting contribution to the reconstruction of the biography of Dąbrowski, a gifted writer, widely read writer at the turn of the 19th-20th century, but unjustly overlooked today. The manuscript also reveals the process of formation of the artist's literary temperament and denies earlier opinions that he modeled his novel on Henryk Sienkiewicz’s “Bez dogmatu” (“Without Dogma”).

12

Konstantego Marii Górskiego lektura Oświecenia

51%

Osiński D. M.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2017

|

issue 7(10)

115-130

EN

The present discussion sheds light on the works and worldview related to Polish Enlightenment of Konstanty Maria Górski (1862−1909), a writer, poet, historian and expert on Enlightenment in Polish literature. Although Górski was an individualist in the Young Poland movement, as a scientist and writer he was a representative of his time. The article shows the ways in which the microdimensions of Enlightenment in Górski’s scientific biography may be understood. His line of thought reveals the aspects, borders and definitions of Polish Enlightenment by means of scientific interpretations of biographies of the writers of the period as well as by specifying the cultural, esthetical and ideological movement known as Enlightenment. The field of Górski’s scientific exploration focuses on the 90s of the 18th century and helps to understand why the theme and fascination with Polish Enlightenment, especially with the 90s of the 18th century which was such a difficult time for Polish culture and national identity as it was connected with national partitions and hope for resurrection and liberation, becomes a cornerstone of Górski’s scientific development as a researcher trying to resolve specific problems in Polish literature at that very time. The author discusses the manner in which many different problems connected with Polish Enlightenment are presented in Górski’s biography and works. The purpose of the article is to present the specific mechanism which could be compared to allegoresis, used by Górski in his short story Bibliomaniac (Polish title: Biblioman)

13

Paradoksy młodopolskiej alegorii

51%

Kielak D.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2017

|

issue 7(10)

279-289

EN

The present sketch traces the process of verifying allegory which takes place in the Young Poland prose, in which authors use the images of sculptures. The interpretation of Pavoncello, a story by Stefan Żeromski, Chimera, a novel by Tadeusz Jaroszyński and The Angel of Death by Kazimierz Przerwa-Tetmajer allows to put forward a thesis that the allegorical function of sculptural works of art which appear in the presented world is challenged, whereas allegory understood as the compositional principle of a work is strengthened. Verification of allegory for the benefit of allegoresis is done by challenging the ‘semiogenic’ function of allegory and at the same time by appreciating it for defining trails of interpretation and universalizing meanings.

14

„Śpiewaj! – Już niknę... Twoją pieśnią żyję”. O młodopolskich kreacjach kobiety-muzyki

51%

Kamińska L.

Pamiętnik Literacki

|

2021

|

vol. 112

|

issue 4

111-130

PL

Celem artykułu jest analiza związków między kobiecością a muzycznością w młodopolskich tekstach stworzonych przez męskich autorów. Kategorie te w literaturze epoki nader często wchodzą ze sobą w relacje semantyczne. Do analizy kreacji kobiety-muzyki wykorzystane zostały założenia krytyki feministycznej. Główne problemy, jakie pojawiają się w związku z wprowadzeniem wspomnianego motywu, to: kobieta jako upostaciowienie muzyki, procesy nabywania i utraty muzyczności, narzucanie muzyczności, związki pieśniowych kreacji kobiecych ze sferą sacrum, demoniczne aspekty muzyczności. Analizie poddane zostały m.in. teksty Jana Augusta Kisielewskiego, Kazimierza Przerwy-Tetmajera, Stanisława Przybyszewskiego, Władysława Reymonta, Jerzego Żuławskiego. Wykorzystanie motywów muzycznych w kreacjach kobiecych w większości przypadków pozwala na autonomizację bohaterek.

EN

The purpose of the paper is an analysis of the connections between femininity and musicality in Young Poland’s texts composed by male authors. The two aforementioned categories in the epoch’s literature quite frequently enter into reciprocal semantic relationships. To analyse the creation of woman-music the authoress employs the assumptions of feminist criticism. The main problems that one encounters when introducing the motif in question are woman as personification of music, the processes of gaining and losing musicality, imposing musicality, the relationships between female song creation with the sacred sphere, demonic aspects of musicality. Texts by Jan August Kisielewski, Kazimierz Przerwa-Tetmajer, Stanisław Przybyszewski, Władysław Reymont, and Jerzy Żuławski are analysed in this respect. Employing musical motifs in women creations in majority of cases allows for the heroines’ autonomisation.

15

Nieznośna kruchość bytu – literatura Młodej Polski wobec chorób ciała i ducha

51%

Mikinka A.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2023

|

issue 46

97-112

EN

The end of the nineteenth century was marked by a strangely affirming attitude to disabilities, diseases, and bodily deformities. From the Romantics, the artists of the Young Poland movement inherited a fascination with tuberculosis amounting to the mythologization of the sick; tuberculosis, or the “white plague,” was one of the favourite themes of the modernist studies of human disability and mortality. The turn of the century was also a time of extensive research into mental diseases. The naturalists, for that matter, equipped the great prose writers of the Belle Epoque with the medical conceptual apparatus and developed a sophisticated language of “clinical literature.” This article, focusing on several literary works representative of the Young Poland movement, strives to explain how, at the turn of the century, the experience of illness influenced the texts of culture and, vice versa, how literature shaped the understanding of illness.

PL

Schyłek wieku XIX odznaczał się osobliwym, wręcz afirmującym stosunkiem do ułomności, chorób i deformacji cielesnych. Po romantykach artyści Młodej Polski odziedziczyli fascynację gruźlicą, swoistą mitologizację chorych. Tuberkuloza była jednym z ulubionych tematów modernistycznych studiów nad ludzką ułomnością i śmiertelnością. Naturaliści z kolei wyposażyli wielkich prozaików belle époque w medyczny aparat pojęciowy, rozwinęli wyrafinowany język „literatury klinicznej”. Przełom wieków to także czas intensywnych badań nad chorobami umysłowymi. W artykule pochylono nad reprezentacyjnymi utworami, starając się zbadać, jak chorobowe doświadczenia ludzi przełomu wieków wpływały na teksty kultury – i na odwrót.

16

Obsesja wstrętu. Wizje rozkładu a kategoria obrzydzenia w poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera

51%

Kamińska L.

Pamiętnik Literacki

|

2023

|

vol. 114

|

issue 3

5-23

PL

Artykuł jest poświęcony nader częstym w twórczości poetyckiej Kazimierza Przerwy-Tetmajera wizjom rozkładu, których katalizatorem jest doświadczany przez podmiot wstręt, zwłaszcza opisywany przez Julię Kristevą „wstręt do siebie”. Rozkładowi, mającemu charakter destruktywnej siły, w imaginarium Tetmajera podlegają ciało i dusza, życie i śmierć, natura i poezja, podmiot i jego wspomnienia czy uczucia. Za najbardziej reprezentatywne przykłady szczególnego nagromadzenia wspomnianych motywów uznać należy dwa najwcześniejsze tomy – pierwszą (1891) oraz drugą (1894) serię „Poezji”. Do interpretacji poezji Tetmajera wykorzystane zostały założenia studiów afektywnych. W tekście zaprezentowano też następujące problemy: wstręt do życia, pejzaże rozkładu, figury wstrętu, rozkład „ja”, wstręt do cielesności, rozkład pamięci i wspomnień.

EN

The paper is devoted to common in Kazimierz Przerwa-Tetmajer’s poetic work visions of decay, the catalytic agent in which is repulsion experienced by the subject, in particular the one described by Julia Kristeva as „fear of the self.” The body and soul, life and death, nature and poetry, subject and its memories and feelings in Tetmajer’s imaginarium are subordinated to decay—a destructive force in its nature. Most representative examples of uncommon accumulation of the motifs in question are two earliest volumes: the first (1891) and the second (1894) series of “Poezje” (“Poetry”). Assumptions of affective studies are employed to interpret Tetmajer’s poetry. The article also touches the following issues: repulsion to life, landscapes of decay, repulsion figures, decay of the self, repulsion of the bodily, decay of memory and memories.

17

Między impresją a Ideą. (Nie)zauważalne transgresje świetlne w tatrzańskiej poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera

51%

Bajda J.

Góry, Literatura, Kultura

|

2017

|

vol. 11

165-178

EN

The article is devoted to an analysis of the category of light in Kazimierz Przerwa-Tetmajer’s Tatra lyrics. The category is not unequivocally defined by the poet, nor is it combined by him with one natural source, yet in the case of the Tatra lyrics discussed in the article, it always appears in strictly defined types of images. According to the present author, the most intriguing, in terms of her perspective of interpretation, is the balancing between various ways of shaping poetic compositions by means of light. Thanks to the light transgressions referred to in the title, Tetmajer’s luminism serves varied aesthetic as well as semantic and ideological functions in creating mountain landscapes. In the article the author reconstructs how Tetmajer introduces light into his Tatra poems and points to three main types of the category: romantic-realistic (making the mountain space dramatic and theatrical), impressionistic-ornamental and symbolic (sensualist concepts of perceiving reality) as well as ideological-philosophical (context of idealistic and pessimistic philosophies).

18

Potęgowanie agonu, czyli o literackim starciu Józefa Albina Herbaczewskiego z Tadeuszem Micińskim

51%

Flis-Czerniak E.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2020

|

issue 10 (13)

261-276

EN

The subject of reflection in this article is one of the most spectacular clashes in the Young Poland arena. The confrontation was initiated by Józef Albin Herbaczewski (Juozapas Albinas Herbačiauskas), a bilingual Lithuanian writer, who in the early twentieth century was connected with the artistic and scientific community of Kraków and was an active journalist writing on the topic of Polish-Lithuanian relations. His adversary was Tadeusz Miciński, a Young Poland poet, playwright, and prose writer, similarly to Herbaczewski committed to the national revival of Poland and Lithuania. The author of the article tries to find an answer to the question why, despite a clear conceptual and ideological affinity, as well as a certain closeness of artistic attitudes and aesthetic choices, the two writers entered into an intense conflict with one another. Unveiling the backstage of the Lithuanian author’s adoption of a revisionist stance towards Miciński, the article also refers to Bloom’s theory of the “anxiety of influence”. The intensification of the agon referred to in the title means both a growing tension in mutual relations, which will translate into subsequent literary skirmishes, and the multi-objectivity of this writers’ duel (including the indirect participation of Stanisław Tarnowski).

PL

Przedmiotem namysłu badawczego w niniejszym artykule jest jedno z najbardziej spektakularnych starć literackich na arenie Młodej Polski. Zainicjowane ono zostało przez Józefa Albina Herbaczewskiego (Juozapasa Albinasa Herbačiauskasa), młodolitewskiego pisarza dwujęzycznego, związanego na początku XX wieku ze środowiskiem artystyczno-naukowym Krakowa i prowadzącego aktywną działalność publicystyczną w kwestii relacji polsko-litewskich. Jego adwersarzem był Tadeusz Miciński, młodopolski poeta, dramaturg i prozaik, podobnie jak Herbaczewski zaangażowany na rzecz odrodzenia narodowego Polski i Litwy. Autorka artykułu próbuje znaleźć odpowiedź na pytanie, dlaczego pomimo czytelnego powinowactwa myślowego i ideowego, a także pewnego zbliżenia postaw artystycznych i wyborów estetycznych, dochodzi pomiędzy obu pisarzami do gwałtownego zwarcia na polu literackim. Odsłaniając kulisy przyjęcia przez litewskiego twórcę stanowiska rewizjonistycznego wobec Micińskiego, autorka odwołuje się także do Bloomowskiej teorii „lęku przed wpływem”. Tytułowe potęgowanie agonu oznacza zarówno narastanie napięcia we wzajemnych relacjach, co przełoży się na kolejne akty literackiego starcia, jak i wielopodmiotowość tego pisarskiego pojedynku (m.in. pośredni udział Stanisława Tarnowskiego).

19

Ojczyzna – obczyzna. Stanisław Przybyszewski o swej niemieckiej przeszłości w kręgu berlińskiej bohemy

51%

Badowska K.

Annales Universitatis Paedagogicae Cracoviensis. Studia Historicolitteraria

|

2022

|

vol. 22

89-110

EN

This article explores the Berlin period in the life and work of Stanisław Przybyszewski (1889-1898), one of the most famous writers of Young Poland, particularly focusing on why Przybyszewski - a writer debuting works in German and considered by scholars a Polish-German writer - came to increasingly depreciate his participation in the literature of his Western neighbors. In his memoirs, published before his death, he categorically stated: „I owe German literature - absolutely nothing”. In this essay, the researcher examines the circumstances in which Przybyszewski shone as a writer in the Berlin bohemian circle. Next, she shows how he discredited the entire cultural life of Jung-Deutschland, and renounced his artistic ties established in Germany. Finally, she speculates on why Przybyszewski created an unfavorable image of the German community at the end of the 19th century, and indicates that this process went hand in hand with the self-creation of a Polish writer.

20

Młoda Polska i jej życie po życiu. Zaborowość/postzaborowość – elementy fundacyjne paradygmatu Zmiany w polskiej wersji wielkiego modernizmu

51%

Gosk H.

Pamiętnik Literacki

|

2021

|

vol. 112

|

issue 4

185-195

PL

Artykuł mówi o specyfice przejścia okresu historycznego Młodej Polski w okres historyczny Dwudziestolecia międzywojennego (bo w takim kulturowo-społeczno-politycznym ujęciu, nieograniczonym do refleksji nad powstającą wówczas literaturą, interesują autorkę te dwa fragmenty wielkiego modernizmu w wersji polskiej). To przejście traktuje autorka jako pierwszą z trzech XX-wiecznych Wielkich Zmian w dziejach Polaków (kolejne nadejdą w 1945 i 1989 roku) – jako Zmianę fundacyjną, jeśli brać pod uwagę jej wkład w kształtowanie paradygmatu spotkania narracji Końca z narracją Początku czy też narracji doświadczenia starego świata z narracją obietnicy nowego. Innymi słowy: paradygmatu zderzenia habitusu rzeczywistości odchodzącej w przeszłość z tym, co nadchodzi – jeszcze nieznane, nieoswojone, ale wystarczająco silne, by podważyć dotychczasowy porządek. Chodzi o pokazanie skutków uwzględniania w założycielskiej opowieści II Rzeczpospolitej tylko pewnych wątków, a nie całości doświadczenia zaborowego (z jego nieheroicznymi aspektami codziennej egzystencji w warunkach zniewolenia), które to doświadczenie w swoich różnych wariantach skondensowało się w latach przypadających na okres Młodej Polski. Ślady wspomnianego procesu występują w przekazach literackich i nieliterackich. W artykule są one rozważane na przykładzie wybranych zapisów diarystycznych i wspomnieniowych autorstwa świadków epoki oraz utworów Andrzeja Struga i Stefana Żeromskiego, które powstawały tuż przed i tuż po roku 1918.

EN

The paper tells about the specificity of the change from the historical period of Young Poland into the historical period of Interwar (since such cultural-social-political approach, not limited to reflections about the literature produced at that time, is for the authoress of the article the most avid interest in the two fragments of great modernism in its Polish version). She sees this transition as the first of the three 20th c. Great Changes in the history of the Polish Peoples (the next ones are to come in 1945 and in 1989), as the foundation change as far as its contribution to the shaping of the encounter of the narration of the End with the narration of the Beginning, or the narration of experiencing the old world with the narration of the promise of the new are concerned. In other words, it is a paradigm of a clash of the habitus of reality that passes away with what draws near, is unknown and untamed, but sufficiently strong to undermine the existing order. What is meant to show is the effect of allowing, in the Second Polish Republic founding story, for only some threads and not the entire partitioning experience (with its non-heroic aspects of everyday reality of captivity) which in its various variants condensed in the years of Young Poland. The traces of the mentioned process are present in literary and in non-literary accounts. They are considered as based on selected diaristic and memoir sources authored by the epoch’s witnesses and works by Andrzej Strug and by Stefan Żeromski composed just before and after the year 1918.

Refine search results

Humanista powinien dawać świadectwo… Z profesorem Bolesławem Faronem rozmawia Wiesław Łuka

Wiele twarzy Belmonta

Ruch Młodej Polski. Historia i współczesne reminiscencje

Pojęcie modernizmu w młodopolskiej krytyce literackiej

Małopolskie monografie modernistów Poststrukturalizm w świetle darwinizmu

Pojęcie modernizmu w młodopolskiej krytyce literackiej

Il mito del “pericolo giallo”

Biblijne góry Xiędza Fausta

Uwagi do Salve Regina Jana Kasprowicza

Cmentarz w malarstwie i grafice Józefa Czajkowskiego

Nieznany rękopis „Śmierci” z 1888 roku. Przyczynek do biografii Ignacego Dąbrowskiego ad fontes

Konstantego Marii Górskiego lektura Oświecenia

Paradoksy młodopolskiej alegorii

„Śpiewaj! – Już niknę... Twoją pieśnią żyję”. O młodopolskich kreacjach kobiety-muzyki

Nieznośna kruchość bytu – literatura Młodej Polski wobec chorób ciała i ducha

Obsesja wstrętu. Wizje rozkładu a kategoria obrzydzenia w poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera

Między impresją a Ideą. (Nie)zauważalne transgresje świetlne w tatrzańskiej poezji Kazimierza Przerwy-Tetmajera

Potęgowanie agonu, czyli o literackim starciu Józefa Albina Herbaczewskiego z Tadeuszem Micińskim

Ojczyzna – obczyzna. Stanisław Przybyszewski o swej niemieckiej przeszłości w kręgu berlińskiej bohemy

Młoda Polska i jej życie po życiu. Zaborowość/postzaborowość – elementy fundacyjne paradygmatu Zmiany w polskiej wersji wielkiego modernizmu