Search results

1

Seventeenth Century Pietism as a Protestant Form of New Evangelization

100%

Pawłowski S.

|

2018

|

vol. 65

|

issue 7: Teologia ekumeniczna - English Online Version

79-88

EN

Can counterparts of the Catholic new evangelization be found in the Protestant world? They certainly can. One of them—despite all their temporal and theological difference—is Pietism, a religious revival movement initiated by Philipp Jacob Spener (1635–1705), who presented his proposals in the book titled Pia Desideria (1675). Pietism emphasized the revival of personal faith, ardent prayer, reading the Holy Scriptures, human involvement in the transformation of socio-economic structures, missionary activity, and community life. Is there, conversely, also a Catholic form of Pietism? The answer is not straightforward, because the 21st century Catholic Church has behind it the great work of the Second Vatican Council with its call for lay apostolate, biblical renewal, and the revival of ecclesial movements. The idea of the parish as a “community of communities,” sensitivity to the need to proclaim the kerygma, the emergence of prayer and formation groups, charismatic renewal—in all of these one can see the implementation of the ideals that guided the Pietists. In a sense, Pope Francis’ exhortation Evangelii Gaudium deserves to be called the pia desideria of our times.

2

Początki pietyzmu w Gdańsku. Przedmowa Samuela Schelwiga do „Gründliches und wolgesetztes Bedencken, Von der Pietisterey” (1693)

84%

Lewandowska L.

Zapiski Historyczne

|

2020

|

vol. 85

|

issue 4

131-154

EN

The article presents an analysis of the foreword by Samuel Schelwig (1643–1715), pastor of the Holy Trinity Church and rector of the Academic Gymnasium in Gdańsk (Danzig), to the opinion issued by the theological faculty of the University of Leipzig on Pietism and its founder Philipp Jakob Spener (1635–1705). The opinion was published in 1693 under the title ‘Gründliches und wolgesetztes Bedencken, Von der Pietisterey’. The author of the foreword made an assessment of the religious condition of the new movement and also pointed out that its supporters misunderstood the essence of piety, comparing them to medieval and early modern heretics. In this way, he anticipated the subsequent harsh criticism of Pietism and initiated a religious dispute on this issue that continued in Gdańsk from 1692/1693 to 1703. At the same time, he contributed to the dissemination of a debate on religious fanaticism and attempts to modernise pastoral activities of Lutheran preachers. The analysis of the source text is part of broader research into the history of the Pietistic movement in Gdańsk, which has incorporated research methods in the fields of philology and history, as well as biblical hermeneutics. This approach has made it possible to determine the origin of the conflict on Pietism in Gdańsk, to identify the related phenomena, events and key doctrinal issues, and to interpret and evaluate the theological value of the investigated polemic.

3

Dekoracja malarska kościoła w Rodowie jako przykład nowych źródeł ikonografii sztuki luterańskiej w Prusach Książęcych

67%

Birecki P.

Studia Elbląskie

|

2018

|

vol. 19

155-172

EN

This article investigates the artistic program of the eighteenth-century Lutheran church in Rodowo as an example of new sources of protestant iconography in Ducal Prussia. The article presents the history of the village, the history of the family von Schack as the owners of the village and the history of the church in Rodowo. Family of Schacks was the founder of the church and the founders of the decorations. The paper presents the emblem decorationson the benches based on the projects of tapestries for Louis XIV as a projects of Charles le Brun and Charles Perrault, and four oval paintings located in the western part of the church. The author imply that those paintings are the example of the influences of Pietism on area of Ducal Prussia. The emblems identified among the paintings in the panels of the Rodowo church benches are copies of the interpretations offered by the authors of "Quatre elemens" and "Quatre saisons" engraved by Sébastien Le Clerc. An unknown painter used in Rodowo probably the first German editions appeared in Augsburg in 1687 and 1690 by Jacob Koppmayer for Johann Ulrich Krauss.Maybe the painted decorations of the church in Rodowo are an idealized image of the order of the tree estates in Ducal Prussia? The unique set of paintings is the visible visualization of the relationship between the clergy, the peasants, and, above all, the Lutheran ruler of the village. In Ducal Prussia, only in Rodowo did the local nobles create such strong lines of communication. The images (which are depicted on the benches and on the four great paintings) are the kind of message sent by the owners of Rodowo village to the peasant population about their respective status in life: the rulers should follow the rules as set down in theemblems, the peasants should learn how to pray properly. They also received a visual model of social structure. The preachers had reminders of their sermons written on the walls. The images demonstrate the relationship between the Lutheran landlord, his peasants and the local pastor. The final chapter discusses the sources of the traditional and new iconography in protestant churches in Ducal Prussia. The most compositions of paintings in Prussia were based on biblical illustrations of Lucas Cranach (Koenigsberg), Albrecht Dürer (Rychnowo), Matthäus Merian (Dąbrówno) and graphics of Sadeler family, Hendrick Goltzius, Maerten de Vos or Crispijn van de Passe (older paitnings Rodowo). In XVII and at the beginning of XVIII Century decorations were based on Pia Desideria by Jesuit Hermann Hugo (Stare Miasto near Dzierzgoń) or on Otto van Veenius’ Amori divini emblemata (Pasłęk). The decoration in the church in Rodowo is an interesting example of the influence of French culture in Ducal Prussia and among the local nobility, too. This influence is only apparent in the architecture of the greatest palaces in Prussia (Drogosze, Friedrichstein and Finckenstein) but also in the paintings – first example of secular sources of inspirations in the church interior in Rodowo.

PL

Artykuł przedstawia artystyczny program dekoracji malarskich w XVIII-wiecznym kościele w Rodowie jako przykład nowych źródeł ikonograficznych sztuki protestanckiej w Prusach Książęcych. W tekście zaprezentowane zostały dzieje wsi, rodziny właścicieli i kolatorów kościoła oraz historia kościoła w Rodowie. Artykuł prezentuje dekoracje emblematyczne ławek oparte na projektach tapiserii oraz omawia cztery owalne malowidła znajdujące się w zachodniej części kościoła. Autor sugeruje, że są one przykładem wpływów pietyzmu na sztukę protestancką w Prusach Książęcych. Zidentyfikowane w Rodowie emblemy oparte są o dzieła Quatre elemens i Quatre saisons rytowane przez Sébastien Le Clerc. Nieznany malarz do wykonania dekoracji w Rodowie użył pierwszych niemieckich wydań dzieł, które ukazały się w Augsburgu w 1687 i 1690 roku u Jacoba Koppmayera dla Johanna Ulricha Kraussa. Dekoracje kościoła w Rodowie są idealizującym obrazem porządku społecznego w Prusach Książęcych? Unikalny zespół malowideł można traktować jako wizualizację relacji pomiędzy duchowieństwem, wieśniakami oraz przede wszystkim luterańskim właścicielem wsi. W Prusach Książęcych, tylko w Rodowie lokalna arystokracja stworzyła tak silny przekaz społeczny. Malowidła emblematyczne na przedpiersiach ławek oraz cztery obrazy w nawie mogą być rodzajem komunikatu skierowanego przez właścicieli Rodowa do poddanych chłopów o konieczności respektowania hierarchii społecznej, której przewodzić może tylko szlachta. Malowidła w nawie informują nie tylko o wartości i sile bezpośredniej modlitwy, ale również o pożądanej przez Boga strukturze społeczeństwa pruskiego. Dla pastorów z kolei malowidła te mogły być wskazówką co do treści głoszonych w Rodowie kazań. Podsumowując malowidła z tego kościoła demonstrują relacje pomiędzy luterańskim właścicielem wsi, jego poddanymi a pastorem. Ostatni rozdział omawia źródła tradycyjnej i nowej ikonografii w kościołach ewangelickich Prus Książęcych. Początkowo większość kompozycji obrazów w Prusach Książęcych oparta była na biblijnych ilustracjach takich malarzy jak Lucas Cranach (Koenigsberg), Albrecht Dürer (Rychnowo), Matthäus Merian (Dąbrówno) albo na grafikach rodziny Sadelerów, Hendricka Goltziusa, Maertena de Vos albo Crispijna van de Passe (starsze malowidła w Rodowie). W XVII i na początku XVIII wieku dekoracje oparto o Pia Desideria jezuity Hermanna Hugo (Stare Miasto pod Dzierzgoniem) albo na dziele Otto van Veeniusa Amori divini emblemata (Pasłęk). Dekoracje kościoła w Rodowie są przykładem wpływów kultury francuskiej w Prusach Książęcych, także wśród lokalnej szlachty. Wpływ ten nie tylko widoczny jest w pałacach pruskich (Drogosze, Friedrichstein i Finckenstein) ale także w malarstwie – pierwszym przykładem i to świeckiego źródła inspiracji jest wnętrze kościoła w Rodowie.

4

RÖSNITZ/ROZUMICE. POLIFONICZNOŚĆ GÓRNOŚLĄSKIEJ TRADYCJI PROTESTANCKIEJ

67%

Gładkowski K.

Zeszyty Naukowe KUL

|

2017

|

vol. 60

|

issue 2

265-282

EN

The author presents here the detailed results of his research on the religious past of the Lutheran community of Rösnitz (today’s Polish name Rozumice) in Upper Silesia. This village is situated on the border with today’s Czech Republic. Today it is a place of remembrance of the continuity of Protestant tradition, including pre-reform movements, since the 15th century. The continuity of the Lutheran denomination of the community since 1523 of the, which the author’s research has shown, contradicts the generalized thesis of total recatholization of Upper Silesia. This article highlights one issue of the memorial site – the diversity of the Protestant tradition shown by the research of the past of this Lutheran community. This diverse tradition consists of pre-reformation Christian movements, including the Moravian Brothers, with whom the inhabitants of Rösnitz had already established contacts before the end of the 15th century. In the beliefs of this community, there are also themes characteristic for Waldensians who were known in Silesia. These movements prepared Rösnitz dwellers for the acceptance of Lutheranism. During the counterreformation period, the community did not undergo a recatholization. Later, Pietism strongly influenced the area, Count Ludwik von Zinzendof himself visits Rösnitz, where he speaks to the many gathered there from the surrounding villages. It even came to a split in this so far united municipality, which resulted in the emmigration of followers of Unita Fratrum to Herrnhut.

PL

Autor prezentuje tu uszczegółowione wyniki swoich badań na religijną przeszłością luterańskiej społeczności z miejscowości Rösnitz (dzisiejsza polska nazwa Rozumice) na Górnym Śląsku. Wieś ta jest położona na granicy z dzisiejszą Republiką Czeską. Dziś jest to miejsce pamięci związane z ciągłością protestanckiej tradycji, wliczając w to ruchy przedreformacyjne, od XV wieku. Ciągłość wyznania luterańskiego od 1523 roku społeczności, którą badania autora wykazały, przeczy generalizującej tezie, mówiącej o całkowitej rekatolizacji Górnego Śląska. W tym artykule wyeksponowano jeden z wątków historii tego miejsca pamięci – różnorodności protestanckiej tradycji, jaką ukazują badania przeszłości tej społeczności luterańskiej. Na tę różnorodną tradycję składają się przedreformacyjne ruchy chrześcijańskie, do których należą bracia morawscy, z którymi jeszcze przed końcem XV wieku nawiązali kontakt mieszkańcy Rösnitz. W wierzeniach tej społeczności pojawiają się też wątki charakterystyczne dla waldensów, znane na Śląsku. Ruchy te przygotowały społeczność rozumiczan na przyjęcie luteranizmu. W okresie kontrreformaji społeczność ta nie poddała się rekatolizacji. Później silnie oddziałuje tu ruch pietystyczny, sam hrabia Ludwik von Zinzendof odwiedza Rösnitz, gdzie przemawia do licznie tu zgromadzonych z okolicznych miejscowości przebudzonych. Dochodzi nawet do rozłamu w dotąd zjednoczonej gminie, którego skutkiem było wyemigrowanie zwolenników jednoty braterskiej do Herrnhut.

5

„Na skrzydłach pokoju, w porannym wietrzyku…”. Tersteegen, Klopstock, młody Hölderlin: poetyckie wizje ciszy

67%

Haas A. K.

Studia Gdańskie

|

2011

|

issue 29

403-430

PL

Teologicznie ważny temat ciszy był podejmowany również w poezji XVIII w. Trzej niemieccy poeci znajdujący się pod wpływem pietyzmu – Gerhard Tersteegen (1697‒1769), Friedrich Gottlieb Klopstock (1724‒1803) oraz Friedrich Hölderlin (1770‒1843) realizują go na trzy różne sposoby. Gerhard Tersteegen, w ujęciu ciszy najbliższy teologii chrześcijańskiej, korzysta z tradycji mistycznej, w której cisza związana jest z kontemplacją oraz stanowi warunek zjednoczenia duszy z Bogiem. Także dla F. G. Klopstocka pojęcia ciszy i pokoju wypływają z doświadczenia religijnego, chociaż poeta używa ich również w utworach o tematyce świeckiej. Młody F. Hölderlin ukazuje ciszę jako alegoryczną postać bóstwa. Łącząc myśl platońską z tradycją chrześcijańską dąży do stworzenia uniwersalnej, duchowej, ale nie religijnej wizji ciszy.

EN

The theologically important theme of silence was undertaken by poets of the 18th century. Three German poets under the influence of Pietism – Friedrich Gottlieb Klopstock (1724‒1803), Gerhard Tersteegen (1697‒1769) and Friedrich Hölderlin (1770‒1843) – realize this theme in three different ways. In his way of showing silence Gerhard Tersteegen has come nearest to the Christian doctrine. He uses the mystical tradition, in which silence is part of contemplation and the condition of the fellowship of the soul with God. The concepts of silence and peace in the poems of F. G. Klopstock are connected with the religious experience, but he also uses them with secular subject matter. The young F. Hölderlin shows silence as an allegorical figure of the pagan god. Hölderlin, uniting the Platonic thought with the Christian tradition, aims to create a universal, spiritual, non-religious concept of silence.

6

Pietistische Kommunikation. Konzepte der Sozialität bei Spener, Francke und Zinzendorf

67%

Steinmayr M.

Studia Germanica Gedanensia

|

2021

|

vol. 44

24-35

EN

In the early modern age, religious knowledge was not limited to the prospective definition of metaphysical expectations or religious writing. This study demonstrates that for the 17th and 18th centuries, the culture-historical dynamics of secularisation consisted in the generation of tensions between edifying and literary writing, religious and secular rules of writing, and religious and secular life.

DE

Die forschungsleitenden Positionen zum Verhaltnis von Literatur und Religion im 17. und 18. Jahrhundert sind sich in der Uberzeugung einig, die Entstehung der Literatur an die Erklarungskraft des Modells ‚Sakularisierung‘ ruckzubinden. Sakularisierung ermoglicht eine hohe Differenzierungsleistung der religiosen Kommunikation selbst. In dieser Differenzierungsleistung stellt sie als Eigenleistung des religiosen Systems eine gunstige Umweltbedingung der Literatur dar.

7

The most important sources from the era of pietism related to the history of musical life in the Evangelical Lutheran Church of Levoča/Leutschau:

67%

Petőczová J., Dorna M.

Hudební věda (Musicology)

|

2020

|

vol. 57

|

issue 4

511-561

EN

For centuries, the free royal city of Levoča was the cultural center of the historical region of Spiš. In the early modern period, musical life in its Lutheran church communities developed along the lines established by urban German cantorates. Polyphonic Renaissance and Baroque music predominated in the parish church until 1674, when re-Catholicization ruptured this tradition. The debate around Pietism became the central problem internal to Lutheranism from the beginning of the eighteenth century. Research into the musical life of Levoča in the Pietist era can be divided into three periods unevenly represented by musical sources surviving in the Levoča Lutheran Musical Collection: 1) the beginnings of Pietism (1674–1707): the manuscript Pestrý zborník and the Levoča Lute Tablature Collection B; 2) intense propagation of Pietism (1707–1741): J. A. Freylinghausen’s printed hymnal Geistreiches Gesangbuch (Halle 1733), owned by the Levoča Lumnitzer family; and 3) the decline of Pietism (1741–1783): J. A. Freylinghausen’s printed hymnal Geistreiches Gesang- Buch (Halle 1771) and the manuscript collections of pieces for keyboard owned by Eva Sofia Günther (1773) and Anna Günther (1783). Freylinghausen’s collections are some of the few pieces of evidence for a long tradition of singing Pietist melodies from Halle in Spiš, and they bear witness to a certain autochthony in the development of music there in the eighteenth century. At the century’s end, the new intellectual currents of Rationalism and the Enlightenment began to take root, as witnessed by the repertoire of Eva Sofia and Anna Günther’s collections (music for concerts and entertainment), but even in these sources we can find sacred hymns to be sung during home devotions (Liebster Jesu, du wirst kommen, Meinen Jesum laß ich nicht, etc.). The trend of singing German spiritual songs at the turn of the nineteenth century is documented by the manuscript score of the Choralbuch by the organist Valentín Martin Reiss. Finally, we find the era of Pietist influence on musical life mentioned in archival documents quoted in a 1938 speech by the Lutheran pastor in Levoča Georg Wagner.

CS

Svobodné královské město Levoča bylo po staletí stabilním kulturním centrem historické stolice Spiš. V raném novověku se tu rozvíjel hudební život v evangelických církevních sborech podle vzorů německých městských kantorátů. Ve farním kostele se prováděla vícehlasá renesanční a barokní hudba na vysoké úrovni, a to až do roku 1674, kdy tuto tradici přerušila rekatolizace. Od počátku 18. století se stal hlavním vnitřním církevním problémem luteránství spor o pietismus. Výzkum hudebního života Levoče v období pietismu můžeme rozdělit na tři etapy, nerovnoměrně zastoupené hudebními prameny, které se zachovaly v Levočskej evanjelickej zbierke hudobnín: 1) počátky pietismu 1674–1707: rukopisný Pestrý zborník a Levočský lutnový tabulatúrny zborník B; 2) intenzivnější pronikání pietismu 1707–1741: tištěný zpěvník J. A. Freylinghausena Geistreiches Gesang-Buch, Halle 1733, který vlastnila levočská rodina – Lumnitzerů: 3) doznívání pietismu 1741–1783: tištěný zpěvník J. A. Freylinghausena Geistreiches GesangBuch, Halle 1771; rukopisné sborníky skladeb pro klávesové nástroje Evy Sofie Güntherové, 1773 a Anny Güntherové, 1783. Zpěvníky Freylinghausena jsou jedním z mála důkazů dlouhé tradice zpívání hallských pietistických melodií na Spiši a podávají svědectví o určité autochtonnosti vývoje hudby v 18. století. Koncem století se tu začaly prosazovat nové myšlenkové proudy racionalismu a osvícenství, o čemž svědčí repertoár sborníků Evy Sofie a Anny Güntherových (hudba zábavná, koncertní); i v těchto sbornících najdeme duchovní písně zpívané při domácích pobožnostech (Liebster Jesu, du wirst kommen, Meinen Jesum laß ich nicht, etc.). Trend zpívání německých duchovních písní na přelomu 18. a 19. století dokumentuje rukopisná partitura Choralbuch varhaníka Valentina Martina Reisse. Období pietistických vlivů na hudební život najdeme naposledy zmíněné v archivních dokumentech v přednášce levočského evangelického faráře v Levoči Georga Wagnera z roku 1938.

Refine search results

1 Hudební věda (Musicology)

1 Roczniki Teologiczne

1 Studia Elbląskie

1 Studia Gdańskie

1 Studia Germanica Gedanensia

1 Zapiski Historyczne

1 Zeszyty Naukowe KUL

1 Birecki P.

1 Dorna M.

1 Gładkowski K.

1 Haas A. K.

1 Lewandowska L.

1 Pawłowski S.

1 Petőczová J.

1 Steinmayr M.

1 2021

2 2020

2 2018

1 2017