Search results

1

Witkacy na scenach polskich 1990–2015

100%

Pawlak P.

Pamiętnik Teatralny

|

2016

|

vol. 65

|

issue 4

140-210

EN

The inventory of performances based on Witkacy's texts produced on Polish stages between 1990 and 2015 includes 282 entries in chronological order. Included are both stagings of theatrical works: dramas, self-parodies and juvenilia, as well as novels, poetic, theoretical, philosophical and journalistic texts, and also performances based on still found and published correspondence and motifs from Witkacy's life. In the introduction to the inventory, the author analyzes and discusses the most important tendencies in the approach of theater artists to Witkacy's works.

PL

Spis przedstawień zrealizowanych na podstawie tekstów Witkacego na scenach polskich w latach 1990–2015 obejmuje 282 pozycje w układzie chronologicznym. Uwzględniono zarówno inscenizacje dzieł scenicznych: dramatów, autoparodii i juweniliów, jak i powieści, tekstów poetyckich, teoretycznych, filozoficznych, publicystycznych, a także spektakle oparte na wciąż odnajdowanej i publikowanej korespondencji oraz motywach z życia Witkacego. We wstępie do spisu autor analizuje i omawia najważniejsze tendencje w podejściu twórców teatralnych do twórczości Witkacego.

2

Pocztówki z piekła: Stanisław Ignacy Witkiewicz w Paryżu 1908

84%

Sztaba W.

Pamiętnik Teatralny

|

2016

|

vol. 65

|

issue 4

55-70

EN

We know little about Witkacy’s stay in Paris in the spring of 1908; we do not know the letters to his father where he probably reported what he experienced there, and the correspondent letters by his father contain few traces of such reports. Traces of the stay have, however, made their way to his literary works: he recounted his impressions of his encounter with the new painting in The 622 Downfalls of Bungo, whereas The Beelzebub Sonata contains evidence of his visits to Paris cabarets, particularly to L’Enfer and Le Néant. The playwright suggests that the Hell of Acts 2 and 3 is to resemble a cabaret in Paris-and a little Budapestian-or in Rio (Salon di Gioja), but mostly Parisian, which he repeats in the play on numerous occasions, including the opening-scene stage directions where he emphasizes, importantly, the general atmosphere of demonic tackiness of such entertainment establishments. Reading contemporary reports and looking at old postcards and photographs of the cabarets’ interiors one can imagine an atmosphere Witkacy strove for in the stage setting for The Beelzebub Sonata. Knowing Witkacy’s penchant for the macabre, one can guess that he visited the Grand-Guignol Theatre and the Musée Grévin. While Witkacy stayed in Paris, the Antoine Theatre gave two afternoon performances of Ubu Roi by Jarry with Firmin Gémier, which were widely publicized. Twenty years later, Ubu Roi cropped up, perhaps as a reminiscence from Paris, in Witkacy’s letter to Edmund Wierciński.

PL

Niewiele wiemy o pobycie Witkacego w Paryżu wiosną 1908 roku; nie znamy listów do ojca, w których zapewne relacjonował to, co tam przeżył, a listy ojca zawierają nieliczne ślady takich relacji. Ślady pobytu trafiły jednak do jego dzieł literackich: wrażenia ze spotkania z nowym malarstwem opisał w 622 Upadkach Bunga, natomiast Sonata Belzebuba zawiera ślady jego wizyt w paryskich kabaretach, zwłaszcza w L'Enfer i Le Néant. Dramaturg sugeruje, że piekło z aktów 2 i 3 ma przypominać kabaret paryski w Paryżu – i trochę budapesztański – lub w Rio (Salon di Gioja), ale przede wszystkim paryski, co powtarza w sztuce wielokrotnie, w tym otwierających didaskaliach, w których podkreśla, co ważne, ogólną atmosferę demonicznej tandety takich lokali rozrywkowych. Czytając współczesne relacje oraz oglądając stare pocztówki i fotografie wnętrz kabaretów, można sobie wyobrazić atmosferę, do jakiej dążył Witkacy w scenografii Sonaty Belzebuba. Znając zamiłowanie Witkacego do makabry, można się domyślać, że odwiedził teatr Grand-Guignol i Musée Grévin. Podczas pobytu Witkacego w Paryżu Teatr Antoine dał dwa popołudniowe przedstawienia Króla Ubu Jarry'ego z Firminem Gémierem, które zostały szeroko nagłośnione. Dwadzieścia lat później wzmianka o Królu Ubu pojawiła się, być może jako reminiscencja z Paryża, w liście Witkacego do Edmunda Wiercińskiego.

3

„Matka” Witkacego: Tragedia rodzinna – zagłada człowieczeństwa w człowieku

84%

Sokół L.

Pamiętnik Teatralny

|

2016

|

vol. 65

|

issue 4

15-32

EN

Witkacy’s play The Mother (1924), widely praised for its brilliant inventiveness and shocking avant-gardism, is sometimes considered to be a family drama, or a family tragedy or grotesque. Witkacy himself confirms the adequacy of classifying The Mother as a family drama by openly using other family dramas in his play: Ibsen’s Ghosts and Strindberg’s The Ghost Sonata. What sets these family dramas apart is their eeriness; they feature vampiric motifs; they expose putrid decay hidden behind the façade of a happy bourgeois home that has lost all flavor of tragedy and thus belongs to the category of grotesque. The analysis of the Eely family in Witkacy goes further than to show a crisis, or downfall, of the bourgeois world; it aims at showing the gradual downfall of man, and of humanity in a human being. When all that has been stable and solid is disintegrating, a rejection of the values and principles of the world as we know it becomes something done easily and unabashedly. To put it in Witkacy’s own terms, religion, art, and philosophy will die away one by one, and what comes next could be called dehumanization. The Mother brings a concrete vision of the downfall. People who are de facto human, i.e. Individual Beings sensitive to metaphysics, will perish forever, replaced by people only nominally human whose whole existence is reduced to the processes of production, consumption and reproduction, people who hate metaphysics of any kind and are just post-human, “mechanised” individuals.

PL

Sztuka Witkacego Matka (1924), powszechnie chwalona za błyskotliwą inwencję i szokujący awangardyzm, bywa uznawana za dramat rodzinny, tragedię rodzinną lub groteskę. Sam Witkacy potwierdza adekwatność klasyfikacji Matki jako dramatu rodzinnego, ponieważ otwarcie wykorzystuje w niej inne dramaty rodzinne: Upiory Ibsena i Sonatę widm Strindberga. Utwory te wyróżnia atmosfera niesamowitości; pojawiają się w nich motywy wampiryczne; teksty obnażające zgniliznę ukrytą za fasadą szczęśliwego mieszczańskiego domu pracą tragiczny posmak, a więc należą do kategorii groteski. Analiza rodziny Eely u Witkacego idzie dalej niż ukazanie kryzysu czy upadku mieszczańskiego świata; ma na celu ukazanie stopniowego upadku człowieka i człowieczeństwa w człowieku. Kiedy wszystko, co było stabilne i solidne się rozpływa, odrzucenie wartości i zasad znanego nam świata przychodzi z łatwością i bez skrępowania. Mówiąc słowami Witkacego, religia, sztuka i filozofia będą umierać jedna po drugiej, a to, co nastąpi potem, można nazwać dehumanizacją. Matka przynosi konkretną wizję upadku. Ludzie de facto ludzcy, czyli Istnienia Poszczególne wrażliwe na metafizykę, zginą bezpowrotnie, zastąpieni przez ludzi tylko nominalnie ludzkich, których cała egzystencja sprowadza się do procesów produkcji, konsumpcji i reprodukcji, ludzi nienawidzących jakiejkolwiek metafizyki i będących postludzkimi, „zmechanizowanymi" jednostkami.

4

Witkacy – nasz współczesny

84%

Degler J.

Pamiętnik Teatralny

|

2016

|

vol. 65

|

issue 4

7-14

EN

Banned in 1949–1955, Witkacy was reclaimed for Polish culture in the process of political change in 1956. His work has the extraordinary capacity to renew meanings and to resonate with what is happening at a given moment, in changing political, social, and artistic contexts. There appears to be a pattern to the post-war reception of his oeuvre: there is a surge of interest in it whenever an important event followed by some major political shift occurs (December 1970, August 1980, December 1981, June 1989). The stage history of The Shoemakers, his most outstanding political play, confirms that assertion. One of the main characters of the play is Gnębon Puczymorda (Pugnatsy Jawbloatski in Daniel Gerould’s translation), an embodiment of the vices of Polish nobility which Witkacy thought to have caused the downfall of Poland in 1794 and whose remnants he still detected in the social and intellectual life of Poland. Witkacy described and attacked them fiercely in his 1936 study Niemyte dusze (Unwashed Souls), though no publishing house decided to publish it in his lifetime. His historiosophy turned on a vision of happiness enjoyed by the humanity that would be achieved in an egalitarian, perfectly well organized society resembling an anthill where there was prosperity, equality, and justice but no room for expression of individualism. Although Witkacy realized that the process was irreversible, he thought it was an artist’s duty to try to stop or at least slow it down.

PL

Zakazany w latach 1949-1955, Witkacy został odzyskany dla polskiej kultury w procesie zmian politycznych w 1956 roku. Jego twórczość ma niezwykłą zdolność do odnawiania znaczeń i rezonowania z tym, co dzieje się w danym momencie, w zmieniających się kontekstach politycznych, społecznych i artystycznych. Wydaje się, że w powojennej recepcji jego twórczości widać pewien wzorzec: zainteresowanie nią wzrasta za każdym razem, gdy ma miejsce ważne wydarzenie, po którym następuje poważna zmiana polityczna (grudzień 1970, sierpień 1980, grudzień 1981, czerwiec 1989). Sceniczna historia Szewców, jego najwybitniejszej sztuki politycznej, potwierdza tę tezę. Jedną z głównych postaci dramatu jest Gnębon Puczymorda (Pugnatsy Jawbloatski w tłumaczeniu Daniela Geroulda), ucieleśnienie wad polskiej szlachty, które zdaniem Witkacego doprowadziły do upadku Polski w 1794 roku i których pozostałości wciąż wykrywał w życiu społecznym i intelektualnym Polski. Witkacy opisał je i ostro zaatakował w wydanym w 1936 roku studium Niemyte dusze, choć za jego życia żadne wydawnictwo nie zdecydowało się na publikację tego tekstu. Jego historiozofia opierała się na wizji szczęścia ludzkości w egalitarnym, doskonale zorganizowanym społeczeństwie przypominającym mrowisko, w którym panuje dobrobyt, równość i sprawiedliwość, ale nie ma miejsca na przejawy indywidualizmu. Choć Witkacy zdawał sobie sprawę z nieodwracalności tego procesu, uważał, że obowiązkiem artysty jest próba jego zatrzymania lub przynajmniej spowolnienia.

5

Samosąd mdłej demokracji na jestestwie: Filozofia i dramatopisarstwo Stanisława Ignacego Witkiewicza a idee Martina Heideggera

84%

Winch A.

Pamiętnik Teatralny

|

2016

|

vol. 65

|

issue 4

33-54

EN

This article is informed by an insight that has been present in Witkiewicz studies for a long time and makes it viable to read Witkacy’s dramaturgy and philosophical investigations through the philosophy of Martin Heidegger. Thus, the structure of the essay rests, on the one hand, on a reading of Witkacy’s dramas-The Pragmatists (1919), The Anonymous Work (1921), The Madman and the Nun, or There Is Nothing Bad Which Could Not Turn into Something Worse (1923), and The Mother (1924)-as well as on an analysis of his philosophical writings of 1933–1939. On the other hand, it is based on a presentation of Heidegger’s conceptions of the authentic and inauthentic modes of Dasein, his understanding of primordial temporality and truth, his notions about the end of philosophy brought along by the domination of operative thinking, and the role he ascribed to metaphysics. The conclusions flowing from setting the dramatic and philosophical writings of Witkacy in the context of Heidegger’s thought enable us to look at the lot of protagonists of Witkiewicz’s plays in a new way. It is not only determined by the super-cabaret improvisations arranged by the characters for their metaphysical thrills; it is also an arena of struggle between the Heideggerian authentic self-being and the inauthentic they-being. The struggle in which, according to catastrophic premonitions of Witkiewicz’s and beliefs of Heidegger, the they-being wins.

PL

Artykuł opiera się na obecnym w badaniach nad Witkacym od dłuższego czasu spostrzeżeniu, które pozwala czytać jego dramaturgię i filozoficzne poszukiwania przez pryzmat filozofii Martina Heideggera. Struktura eseju opiera się więc z jednej strony na lekturze dramatów Witkacego – Pragmatystów (1919), Bezimiennego dzieła (1921), Wariata i zakonnicy, czyli Nie ma złego, co by na jeszcze gorsze nie wyszło (1923) i Matki (1924) – oraz na analizie jego pism filozoficznych z lat 1933–1939. Z drugiej strony opiera się na prezentacji Heideggerowskich koncepcji bycia właściwego i niewłaściwego, czasu pierwotnego pojęcia prawdy, jego przekonania o końcu filozofii w związku z dominacją myślenia naukowo-technicznego oraz roli, jaką przypisywał metafizyce. Wnioski płynące z osadzenia dramaturgii i filozofii Witkacego w kontekście myśli Heideggera pozwalają w nowy sposób spojrzeć na los bohaterów sztuk Witkiewicza. Wyznaczają go nie tylko kabaretowe improwizacje aranżowane przez bohaterów dla metafizycznych uniesień; jest on także areną zmagań między Heideggerowskim autentycznym byciem Sobą a nieautentycznym światopoglądem Się. Walki, w której – zgodnie z katastroficznymi przeczuciami Witkiewicza i przekonaniami Heideggera – zwycięża światopogląd Się.

6

Nadobny komisarz Mandelbaum

84%

Pawlak P.

Pamiętnik Teatralny

|

2016

|

vol. 65

|

issue 4

91-112

EN

Among all the surviving plays by Witkacy, Dainty Shapes and Hairy Apes is most imbued with allusions to the Petrograd revolt. The story unfolding on stage seems at times to be a parody of the attack on the Winter Palace. The brave and uncompromising girl-soldier Sophia pushes and taunts the group of Forty Mandelbaums beyond endurance to finally fall victim to their rage. In 1917, Bernard Mandelbaum (1888–1953), son of a Lublin merchant, a Polish philologist sympathizing with Communism, a journalist of Promień, and the ideological and literary manager of the People’s Theatre in Petrograd became one of two Bolshevik commissars of state museums and art collections in Petrograd and was additionally tasked with investigating the fate of the Women’s Battalion that defended the Winter Palace. Later, Stalin appointed Mandelbaum to the post of Education Commissioner of the Committee for the Kingdom of Poland. Witkacy might have got to know Mandelbaum though mutual acquaintances or might have seen him speak out at political rallies. Mandelbaum came back to the re-emerging Poland to campaign against the Soviet–Polish War, for which he got arrested. After his release, Mandelbaum landed a school teaching position, having assumed the name „Stefan Drzewiecki,” and later „Drzewieski.” He rose to prominence as a member of the State Council for Public Enlightenment. During the Second World War, he worked in General Sikorski’s government administration in London, and in 1945 he joined the diplomatic service of the People’s Republic of Poland. Finally, he decided to stay in the West and became a Chief of the Reconstruction Department of UNESCO. In that capacity, he greatly contributed to the foundation of the International Federation of Children’s Communities (FICE) whose first task was to establish a committee supporting directors of children’s communities for war orphans.

PL

Spośród wszystkich zachowanych sztuk Witkacego Nadobnisie i koczkodany są najbardziej nasycone aluzjami do przewrotu w Piotrogrodzie. Historia rozgrywająca się na scenie wydaje się momentami parodią ataku na Pałac Zimowy. Odważna i bezkompromisowa żołnierka Zofia prowokuje grupę czterdziestu Mandelbaumów i w końcu staje się ich ofiarą. W 1917 roku Bernard Mandelbaum (1888–1953), syn lubelskiego kupca, sympatyzujący z komunizmem filolog, dziennikarz „Promienia” i kierownik ideowo-literacki Teatru Ludowego w Piotrogrodzie, został jednym z dwóch bolszewickich komisarzy państwowych muzeów i zbiorów sztuki w Piotrogrodzie, a dodatkowo powierzono mu zbadanie losów Batalionu Kobiecego, który bronił Pałacu Zimowego. Później Stalin mianował go na stanowisko referenta ds. oświaty w Komisariacie Polskim. Witkacy mógł poznać Mandelbauma przez wspólnych znajomych lub usłyszeć jego przemówienie na wiecu politycznym. Mandelbaum powrócił do odradzającej się Polski, by prowadzić kampanię przeciwko wojnie sowiecko-polskiej, za co został aresztowany. Po zwolnieniu dostał posadę nauczyciela w szkole, przyjmując nazwisko „Stefan Drzewiecki”, a później „Drzewieski”. Zyskał rozgłos jako członek Państwowej Rady Oświecenia Publicznego. W czasie II wojny światowej pracował w administracji rządowej gen. Sikorskiego w Londynie, a w 1945 wstąpił do służby dyplomatycznej PRL. Ostatecznie zdecydował się pozostać na Zachodzie i został szefem Departamentu Odbudowy UNESCO. Pełniąc tę funkcję, walnie przyczynił się do powstania Międzynarodowej Federacji Wspólnot Dziecięcych (FICE), której pierwszym zadaniem było powołanie komitetu wspierającego dyrektorów wspólnot dziecięcych dla sierot wojennych.

Refine search results

6 Pamiętnik Teatralny

2 Pawlak P.

1 Degler J.

1 Sokół L.

1 Sztaba W.

1 Winch A.

6 2016

Witkacy na scenach polskich 1990–2015

Pocztówki z piekła: Stanisław Ignacy Witkiewicz w Paryżu 1908

„Matka” Witkacego: Tragedia rodzinna – zagłada człowieczeństwa w człowieku

Witkacy – nasz współczesny

Samosąd mdłej demokracji na jestestwie: Filozofia i dramatopisarstwo Stanisława Ignacego Witkiewicza a idee Martina Heideggera

Nadobny komisarz Mandelbaum