Search results

1

What Does „to think“ (cogitare) Mean in Descartes’ Second Meditation?

100%

Hill J.

Acta Comeniana (International review of Comenius studies and early modern intellectual history)

|

2005

|

vol. 19

91-103

DE

Der Artikel setzt sich mit der Frage auseinander, was die Bedeutung des Terminus cogitare in Descartes’ Zweiter Meditation ist. Der Autor hält die orthodoxe Interpretation, es heiße „bewusst sein“, nicht für wahr. Aufgrund einer Textanalyse kommt er zu der Ansicht, dass dieser Terminus eine primär intellektuelle Bedeutung hat. Descartes spricht von Wahrnehmung und Vorstellung als von Arten der cogitatio, da er meint, dass auch diese Leistungen des Gemüts im Kern Tätigkeiten intellektueller Natur sind.

2

Vrozenost a vrozené ideje u Descarta

100%

Palkoska J.

Filosofický časopis (Philosophical Journal)

|

2019

|

vol. 67

|

issue 2

165-182

EN

The aim of this study is provide an original answer to the important and controversial question of what Descartes means by the expression “innate idea” and of what he takes the extent of such ideas to be. This main aim is joined with the goal of explaining and, where possible, eliminating the tensions, or even contradictions, which seem to be generated by Descartes’ (at first sight) less than compatible claims on the given questions in different texts. My own standpoint emerges from my progressive demonstration and rejection of that which I consider to be mistaken or misleading interpretations of different aspects of Descartes’ claims about innate ideas. A decisive part in all this is played by the distinction between the implicit and explicit apprehension of the content known and a distinction between three types of potentiality on the basis of this apprehension – pure receptivity of the mind; dispositions of the mind to be actually modified by certain specific apprehensions; and finally the potential explicit presences of ideas as the realisations of the disposition in question for the given mind.

DE

Ziel der vorliegenden Studie ist es, eine originale Antwort auf die wichtige und kontroverse Frage zu geben: Was meint Descartes mit dem Begriff „angeborene Idee“, und welchen Umfang hat gemäß ihm die Klasse der angeborenen Ideen? Dieses Ziel wird getragen von der Ambition, Spannungen oder gar Widersprüche zu erläutern bzw. zu beseitigen, die durch Descartes’ auf den ersten Blick in verschiedenen Texten zu findenden, schwer miteinander vereinbarenden Äußerungen zu den gegebenen Fragen hervorgerufen werden. Nach und nach arbeite ich dabei meine eigene Position heraus, was vor dem Hintergrund des Verweises auf und der Ablehnung von meiner Meinung nach fehlerhaften bzw. irreführenden Interpretationen verschiedener Aspekte der Äußerungen Descartes’ hinsichtlich der angeborenen Ideen geschieht. Die maßgebliche Rolle meines Ansatzes spielt dabei die Unterscheidung zwischen impliziter und expliziter Apprehension des erkannten Inhalts, worauf die Unterscheidung dreier Arten von Potentialitäten aufbaut, die in Descartes’ Konzept des Innatismus am Werk sind– die reine Rezeptivität des Geistes, des Weiteren die Disposition des Geistes zur ständigen Modifizierung durch bestimmte spezifische Apprehensionen und schließlich die potentiell explizite Anwesenheit der Ideen als Aktualisierung der genannten Disposition für den gegebenen Geist.

3

Cartesian Common Sense?

100%

Glombíček P.

Acta Comeniana (International review of Comenius studies and early modern intellectual history)

|

2010

|

vol. 24

133-141

EN

The paper considers the question of what role the notion of common sense plays in Descartes’ philosophy. What I’d like to draw attention to is not the Aristotelian concept of koiné aisthésis or the sceptical method applied in Meditations, but Descartes’ usage of the concept of good sense (le bon sens or bona mens) as we can find it e.g. at the beginning of Descartes’ first published work, Discourse on the method. The paper presents an overview of occurences of the term in Descartes’ works since the remains of his youthful writing, known under the title Studium bonae mentis to the preface to the French edition of the Principles. The paper states some reasons for interpreting Cartesian mind in the vein of this le bon sens. Distinguishing between mens and anima, we can come to an interpretation of Descartes’ writings on first philosophy more as writings in logical semantics. And in the end possible source of the concept is located in Seneca’s writings.

4

Descartes on the Nature of Language

100%

Glombíček P.

Acta Comeniana (International review of Comenius studies and early modern intellectual history)

|

2004

|

vol. 18

117-132

DE

Descartes wird traditionell als Vater der modernen Philosophie im Sinne der Hegelschen Philosophie des Bewusstseins wahrgenommen. Von dieser Philosophieauffassung grenzt sich seit ihrer Entstehung die analytische Philosophie ab, in deren Rahmen folglich Descartes als Modellangriffsziel angesehen wird. Der Autor versucht, durch die Interpretation von Descartes´ Sprachauffassung zur Berichtigung dieses Bildes beizutragen. Zuerst macht er auf die Risiken der Interpretation der Descartesschen Philosophie der Sprache durch das Lockesche Prisma, das sich als erstes anbietet, aufmerksam. Er baut dabei vor allem auf die unterschliedliche Auffassung des inneren Sinnes bei beiden Denkern. Dann schreitet er zur Interpretation der überlieferten Auslegungen Descartesʼ zum Thema der Sprache in seiner Korrespondenz, in der er vor allem die Formulierung der sprachlichen Handlung als Kriteriums der Rationalität findet. Dann beschäftigt er sich mit der Interpretation von Descartesʼ Kritik an dem anonymen Projekt der universellen Sprache. Descartes zeigt sich hierbei als prinzipieller Gegner derjenigen Projekte, die das menschliche Denken durch die Kontruktion eines künstlichen Sprachkalküls korrigieren wollen, und verweist im Gegenteil auf die geringe Bedeutung eines solches Projektes für die Verbesserung der Urteilsfähigkeit als solcher, selbst wenn diese gleichzeitig an die Fähigkeit, Sprache zu verwenden, gebunden ist. Die Interpretation gründet in diesem Teil auf der Auslegung des Endes des in der Studie zitierten Briefes als eines implizit die Ansichten des Adressaten Marin Mersenne kritisierenden ironischen Argumentes gegen die Möglichkeiten des diskutierten Projektes.

5

"Hypotheses fingimus": Cartesian natural philosophy

89%

Špelda D.

Teorie vědy (Theory of Science)

|

2021

|

vol. 43

|

issue 2

165-190

EN

In this paper, I would like to present the methodological views of two representatives of the early modern Cartesian school: Jacques Rohault and Pierre-Sylvain Régis. Firstly, I want to present the methodological objections of Cartesians to Aristotelian and Scholastic natural philosophy. Then, I want to show how Cartesians strived for a combination of empirical and speculative procedures in their explanations of natural processes. Lastly, I would like to explain the reasons and forms of the hypothetical methodology which was significant for Cartesian natural philosophy. My aim is to refute the idea of the methodological naivety of Cartesians and point out the importance of hypothetical reasoning in the genesis of modern science.

CS

V tomto článku chci představit metodologické názory dvou představitelů novověké karteziánské školy: Jacquese Rohaulta a Pierre-Sylvaina Régise. Předně chci představit metodologické námitky karteziánů proti aristotelské a scholastické filosofii. Dále chci ukázat, jak karteziáni usilovali o kombinaci empirických a spekulativních postupů v jejich vysvětleních přírodních procesů. A nakonec chci vysvětlit důvody a formy hypotetické metodologie, která byla příznačná pro karteziánskou přírodní filosofii. Mým cílem je vyvrátit myšlenku metodologické naivity karteziánů a zdůraznit úlohu hypotetického uvažování při utváření moderní vědy.

6

The Cartesianism and Anti-Cartesianism of Locke’s Concept of Personal Identity

76%

Grzeliński A.

Roczniki Filozoficzne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 2

195-212

EN

This article focuses on the relationship between the conceptions of personal identity presented by Descartes and by Locke. Contrary to common readings, I claim that the difference between them cannot be reduced to a simple contrast between rational substantialism and genetic empiricism. Locke does not resign from the substantialist position but delimits the two spheres: natural cognition with its foundation in experience and philosophical speculations, in which he tries to present a rational interpretation of religious dogmas which is consistent with his epistemological programme. Locke’s criticism is directed against the Cartesian notion of a thinking thing as a substance independent of the body and his description of the differentiation of experience and his depiction of human subjectivity is expanded in relation to Cartesian philosophy: personal identity gains explication at four complementary levels: psychological, biological, socio-legal, and religious.

PL

Kartezjanizm i antykartezjanizm locke’owskiej koncepcji tożsamości osobowej Niniejszy artykuł koncentruje się na zależnościach pomiędzy Locke’owskim i kartezjańskim pojmowaniem tożsamości osobowej. Wbrew częstym odczytaniom, różnica pomiędzy nimi nie daje się sprowadzić do prostego przeciwstawienia substancjalizmu i empiryzmu. Locke nie rezygnuje ze stanowiska substancjalistycznego, jednakże rozgranicza dwie sfery - naturalnego, bazującego na doświadczeniu poznania oraz filozoficznych spekulacji, w których stara się przedstawić racjonalną i zgodną ze swym programem epistemologicznym interpretację dogmatów religijnych. Krytyka Locke’a dotyczy możliwości istnienia rzeczy myślącej jako substancji istniejącej niezależnie od ciała, natomiast rozbudowaniu w stosunku do filozofii kartezjańskiej ulega opis różnicowania się doświadczenia i ludzkiej subiektywności, zaś pojęcie tożsamości osobowej zyskuje eksplikację na czterech uzupełniających się poziomach: psychologicznym, biologicznym, społeczno-prawnym i religijnym.

7

Zagadnienie pochodzenia idei Boga w ujęciach Kartezjusza i J. L. Wolzogena

71%

Kosiński P.

Ogrody Nauk i Sztuk

|

2015

|

issue 5

23-31

PL

Temat artykułu dotyczy koncepcji wrodzoności idei Boga przedstawionej przez René Descartesa i krytyki tego poglądu dokonanej przez Jana Ludwika Wolzogena. Poddałem szczegółowej analizie treść Medytacji o pierwszej filozofii Kartezjusza oraz treść Uwag do Medytacji Metafizycznych René Descartesa Wolzogena, na tej podstawie dokonałem rekonstrukcji poglądów Wolzogena i Kartezjusza. Niezbędne było również ukazanie kontekstu historycznego rozważań obu filozofów. Kartezjusz twierdził, że idea bytu doskonałego i nieskończonego została umieszczona w umyśle przez Boga. Wolzogen chciał pokazać, że Kartezjusz nie dowiódł wrodzoności tej idei. Uważał, że wszystkie idee pochodzą z doświadczenia zmysłowego i idea Boga została ukształtowana przez umysł. Moim głównym celem było wykazanie, że Wolzogen przyjmował tomistyczny pogląd, zgodnie z którym ludzki umysł dysponuje niedoskonałym pojęciem Boga.

EN

My paper concerns René Descartes’s conception of innate idea of God and Johann Ludwig von Wolzogen’s critique of Descartes’s view. I gave a detailed analysis of the content of Meditations on First Philosophy by René Descartes and the content of Obiections to Descartes' Meditations by Wolzogen, and on that basis, I reconstructed Descartes and Wolzogen’s views. It was also necessary to show the historical context of both philosophers’ ideas. Descartes argued that the idea of a perfect and infinite being was placed in mind by God. Wolzogen wanted to show that Descartes didn’t prove the idea of innate God. He believed that all ideas derive from sense experience and the mind generates idea of God. My main purpose was to show that Wolzogen accepted Thomistic’s view in which the human mind has imperfect concept of God.

8

Cartesian Social Epistemology? Contemporary Social Epistemology and Early Modern Philosophy

65%

Schmitter A. M.

Roczniki Filozoficzne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 2

155-178

EN

Many contemporary social epistemologists take themselves to be combatting an individualist approach to knowledge typified by Descartes. Although I agree that Descartes presents an individualist picture of scientific knowledge, he does allow some practical roles for reliance on the testimony and beliefs of others. More importantly, however, his reasons for committing to individualism raise important issues for social epistemology, particularly about how reliance on mere testimony can propagate prejudices and inhibit genuine understanding. The implications of his views are worked out more fully by some of his immediate successors; I examine how François Poulain de la Barre, and (briefly) Mary Astell analyze the social conditions for epistemic agency in a Cartesian vein.

PL

Kartezjańska epistemologia społeczna? Współczesna epistemologia społeczna a wczesna filozofia nowożytna Wielu współczesnych epistemologów społecznych uważa, że tocząc batalię z indywidualistycznym podejściem do wiedzy, walczy tym samym z podejściem do wiedzy opisanym przez Kartezjusza. Choć wypada się zgodzić, że Kartezjusz przedstawia indywidualistyczny obraz wiedzy naukowej, niemniej trzeba dodać, że wskazuje on na istotne praktyczne funkcje odnoszenia się do świadectw i przekonań innych osób. Jednakże zrozumienie racji Kartezjusza za zaangażowaniem się w indywidualizm pozwala nam na identyfikację kluczowych wyzwań, z jakimi spotka się epistemologia społeczna, m.in., że poleganie na świadectwach innych może propagować uprzedzenia oraz hamować autentyczne zrozumienie. Implikacje zawarte u Kartezjusza zostały opracowywane i rozwinięte przez niektórych z jego bezpośrednich spadkobierców. W prezentowanym tekście zostanie przedstawione, jak np. François Poulain de la Barre oraz w pewnym skrócie przez Mary Astell analizują uwarunkowania społeczne kształtujące podmiot epistemiczny rozumiany w duchu Kartezjusza.

9

Duchovní základy nadcivilizace

63%

Učník Ľ.

Filosofický časopis (Philosophical Journal)

|

2017

|

vol. 65

|

issue 6

925-939

EN

In this paper, I propose to return to Jan Patočka’s question from 1970 and ask again what the spiritual foundations of life are in our times, to reflect on the changes in modern societies after the turn to what we now call neoliberalism. My claim is that Patočka’s analyses concerning the turn to scientific rationality is now a defining feature of our times that ‘colours’ the whole of our understanding. According to Patočka, these changes started with the turn to modern science in the sixteenth and seventeenth centuries, slowly changing our thinking, framing it through the ideas of formalisation and subjectivity that we simply and unquestioningly accept. I will extend Patočka’s analysis of ‘rational Supercivilisation’ to argue that its ‘radical’ version now defines our present. The outcome is the privileging of formalised rationality that undermines other forms of reasoning, whereby human ‘subjective’ meaning becomes homeless.

10

On Compassion: The Good Beyond Values

63%

Heikkerö T.

Dialogue and Universalism

|

2017

|

issue 4

189-201

EN

This paper is a dialogue that considers compassion as a grounding for ethics. Its ap-proach is thematic but it draws significantly from Arthur Schopenhauer’s account of compassion (Mitleid). In Schopenhauer’s thought, values (Werthe) are functions of a subject’s willing and therefore inevitably tied to an ego-centric viewpoint. Real ethics needs to find a good beyond subjective valuations. Schopenhauer finds an ethical phe-nomenon beyond values in Mitleid, “suffering-together,” compassion. Compassion is a pre-reflective benevolent feeling toward another’s suffering. Compassion can occur only if the ego-world duality is overcome at least to some extent. In this way compas-sion is a metaphysical sentiment.

11

Thomasa Reida interpretacja „teorii idei”. Pytanie o bezpośredni przedmiot poznania

63%

Kucharski D.

Studia Philosophiae Christianae

|

2022

|

vol. 58

|

issue 2

53-74

EN

Thomas Reid, founder of the Scottish school of common sense, held the thesis that all previous philosophical systems were tainted by the same “original sin” – the adoption (in various forms) of a representationalist theory of sense perception. He called it the “theory of ideas,” the consequence of which was to separate the subject and object of perception by an irremovable “veil of ideas.” Before formulating his own account Reid considered this issue from a historical perspective, attempting to demonstrate the validity of his position. The purpose of this article is to answer the question of the relevance of Reid’s views to the theory that perception is direct or immediate. It is primarily concerned with the view characteristic of the Aristotelian-Thomistic tradition, traditionally interpreted as presentationalism, and Descartes’ views on the status of “ideas” in the process of knowing the so-called external world. At the same time, the analysis carried out points to simplifications in the Reidian interpretation of his predecessors’ views on the nature of perception and to features of the theories criticized that justify it to some extent.

PL

Thomas Reid, twórca szkockiej szkoły zdrowego rozsądku, głosił tezę, że wszystkie wcześniejsze systemy filozoficzne obciążone są tym samym „grzechem pierworodnym” – przyjęciem (w różnych formach) reprezentacjonistycznej teorii spostrzeżenia zmysłowego. Nazywał ją „teorią idei”, której konsekwencją miało być oddzielenie podmiotu i przedmiotu poznania nieusuwalną „zasłoną idei”. Konstruowanie własnej filozofii poprzedził analizą historii tego zagadnienia od starożytności do czasów sobie współczesnych, usiłując wykazać zasadność swego stanowiska. Celem artykułu jest odpowiedź na pytanie o trafność poglądów Reida, wyrażonych w przyjmowanej teorii spostrzeżenia. Chodzi więc przede wszystkim o pogląd charakterystyczny dla tradycji arystotelesowsko-tomistycznej, tradycyjnie interpretowany jako prezentacjonizm, oraz poglądy Kartezjusza dotyczące statusu „idei” w procesie poznawania tzw. świata zewnętrznego. Przeprowadzone analizy wskazują jednocześnie na uproszczenia w Reidowskiej interpretacji poglądów jego poprzedników na naturę spostrzeżenia oraz na cechy krytykowanych teorii, które w pewnym stopniu usprawiedliwiają tę krytykę.

12

Gospodarka jako system generujący rzeczy użyteczne

38%

M. Mazurkiewicz Z.

Gospodarka Narodowa. The Polish Journal of Economics

|

2014

|

vol. 272

|

issue 4

165-177

EN

The author proposes a “phenomenological method of economic research” based on a theory developed by French economist Jean‑Baptiste Say and holding that “production is the creation, not of matter, but of utility.” Mazurkiewicz draws from the concepts of utility offered by French mathematical economist Léon Walras and German philosopher Martin Heidegger. Direct references to Walras and Heidegger as well as the ideas of American linguist and philosopher Noam Chomsky helped the author define what he calls the basic module of an economic system. The author examines two Walrasian models of how the economy works: a model based on bringing order to aggregate production using economic categories and a syntactic model that treats the economy as a totality of concepts of useful things and at the same time as the totality of syntactic structures. The operationalization of these models was made possible by solutions derived from the theory of generative grammar, Mazurkiewicz says, and from Heidegger’s relational construction of the wholeness of concepts of useful things. The fundamental problem of an economy is how to generate its own development, Mazurkiewicz says. He adds that the concept of usability-governing “the functioning of things in each application embedded into practical human activity (the unity of pragmata and praxis aspects)”-is essential to getting an insight into the processes of economic development. “The concept of usability precedes any specific use of the product,” the author says. “It is an a priori principle for every production and exchange process and as such a constitutive substance of the economic system.” Mazurkiewicz says the method he proposes in the article makes it possible to “capture moments of formation, activity, and the development potential of both planned and ongoing business ventures.”

PL

Celem artykułu jest przedstawienie propozycji fenomenologicznej metody badań ekonomicznych. Artykuł rozwija teoremat Saya: „Produkcja nie jest tworzeniem materii, lecz tworzeniem użyteczności”. Pojęcie użyteczności zostało rozbudowane na podstawie walrasowskiego pojęcia rzeczy użytecznej i jej cechy konstytutywnej – serwisu, oraz heideggerowskiej interpretacji rzeczy użytecznej jako pragmata; serviceability for-. Bezpośrednie odniesienie do propozycji sformułowanych przez Walrasa, Heideggera i Chomsky’ego pozwoliło zdefiniować podstawowy moduł systemu gospodarki. Zestawione zostały dwa walrasowskie modele działania gospodarki: tabelaryczno‑kategorialny, polegający na wprowadzeniu porządku do całości agregatu produkcji, opartego na sformułowanych kategoriach ekonomicznych, oraz syntaktyczny, traktujący gospodarkę jako całość znaczeń (koncepcji użyteczności) i jednocześnie całość konstrukcji syntaktycznej. Operacjonalizacja przedstawionych schematów była możliwa dzięki rozwiązaniom zaczerpniętym z teorii gramatyki generatywnej Chomsky’ego (paradygmaty NP^VP), oraz heideggerowskiej konstrukcji relacyjnej wiążącej całość koncepcji rzeczy użytecznych. Zasadniczym problemem jaki rozwiązuje gospodarka jest generowanie jej własnego rozwoju. Analiza użyteczności – pierwotnej, warunkującej powstanie produktu, koncepcji funkcjonowania rzeczy w określonych zastosowaniach determinowanych praktyczną aktywnością człowieka (jedność aspektów pragmata i praxis) – jest niezbędnym warunkiem wiedzy o procesach rozwoju. Koncepcja użyteczności poprzedza wszelkie konkretne zastosowania produktu, jest aprioryczna w stosunku do każdego procesu wytwarzania, oraz wyznaczenia możliwych ścieżek wymiany produktu. Wskazana metoda pozwala na uchwycenie momentów formowania, aktywności oraz potencjału rozwojowego projektowanych i realizowanych przedsięwzięć gospodarczych.

Refine search results

What Does „to think“ (cogitare) Mean in Descartes’ Second Meditation?

Vrozenost a vrozené ideje u Descarta

Cartesian Common Sense?

Descartes on the Nature of Language

"Hypotheses fingimus": Cartesian natural philosophy

The Cartesianism and Anti-Cartesianism of Locke’s Concept of Personal Identity

Zagadnienie pochodzenia idei Boga w ujęciach Kartezjusza i J. L. Wolzogena

Cartesian Social Epistemology? Contemporary Social Epistemology and Early Modern Philosophy

Duchovní základy nadcivilizace

On Compassion: The Good Beyond Values

Thomasa Reida interpretacja „teorii idei”. Pytanie o bezpośredni przedmiot poznania

Gospodarka jako system generujący rzeczy użyteczne