Search results

1

Wkład szlachty lubelskiej w dzieło reformy państwa w pierwszych latach działalności Sejmu Wielkiego

100%

Bednaruk W.

Roczniki Wydziału Nauk Prawnych i Ekonomicznych KUL

|

2009

|

vol. 5

|

issue 1 Prawo

105-119

EN

The period of the reign of the last Polish king Stanisław August Poniatowski was when the thought of the necessity of radical changes grew in the minds of the nobility. The previous sejm (parliament) underwent degeneration in the course of the former hundred years and that gave rise to numerous pathologies, resulting in considerable weakening of the once powerful state. In the middle of the 1780’s the approaching conflict between Russia and Turkey and the cooling in the relations between our neighbours seemed to favour realization of the aims planned for long. Despite the lack of unequivocal consent on the part of the nobility to introduce a bold project of political changes, the patriotic camp – in agreement with the king – prepared and enforced the Constitution on Third of May, 1792, which was the first principal act in the European continent, and the second in the world. The Third of May Constitution, the preparation and resolution of which was largely aided by representatives of the Lublin voivodship, abolished liberum veto, did away with free election, replacing it with throne inheritance, and introduced a number of modern political solutions, at the same time not infringing – according to the demand of the Lublin nobility – any of the prerogatives of that class.

2

Debata parlamentarna nad wyłonieniem składu Komisji Wojskowej w grudniu 1788 r.

100%

Szczygielski W., Katedra Historii Nowożytnej W. F.-H.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2011

|

vol. 10

|

issue 1

EN

Thanks to electing its members (on 22nd December 1788) the Military Commission took over the real power over the army. Overthrown during the parliamentary session of 3rd November 1788, the Military Department of the Permanent Council finally stopped functioning. During the December debate the deputies, who slightly outnumbered the senators, tried to increase their majority in the Seym. In the confederated Seym the votes of deputies and the votes of senators carried the same weight and consequently the result of parliamentary voting depended on the overall counting of all the votes. That is why the problem of deputies’ representation in the Seym was a matter of great significance. In order not to decrease the number of deputies it was decided that the current deputies would not become the members of the Commission (there was a fear that the deputies involved in the work of the Commission might neglect their duties as members of Parliament). At the same time the gentry aimed at increasing their majority in the Seym by excluding from the parliamentary debates those senators who would be elected for the Commission. However, this initiative failed due to the strong opposition of the senators. Instead, the senators suggested that the deputies’ majority in the Seym should be increased directly by increasing the number of deputy seats. The deputies accepted this proposal. For the time being it was not put into practice yet. However, the December debate lay foundations for the compromise between the gentry and the senators concerning preserving the senators’ legislative rights within the framework of the “two-chamber” Seym.

3

Zmiany w składzie osobowym senatu i izby poselskiej w okresie Sejmu Wielkiego

88%

Kacperczyk U.

Miscellanea Historico-Archivistica

|

2010

|

vol. 17

|

issue 17

97-124

EN

The Four-Year Sejm (diet) was held from October 6th, 1788 to May 29th, 1792 and resulted in significant changes in the composition of parliament, both the Chamber of Deputies and the Senate. To 177 members elected by the regional diets in August 1788 joined 182 new members elected by regional diets in November 1790. Finally, there were 359 deputies. But such number of deputies never worked together because at the time of a single deliberations several members of parliament died, and other were promoted to the senate. In total, during the sessions of the Four-Year Sejm died at least 10 members (8 of the first term and second term of The Sejm), and 15 members (14 first term of the Sejm, including deputy of Bielsko J. K. Ossolinski, whose nomination has been not thoroughly explained, and one during second term of the Sejm) were promoted to the senate. Major changes also occurred in the composition of the senate. During the sessions of the Sejm 38 senator’s seats became vacant. 22 senators died, thus 23 senatorial offices became vacant (two ministries, two bishoprics, 8 provinces (voivodeship) and 11 castellanies). 14 senators resigned from offices (a minister, four voivodes and 9 castellans). A sentence of the Sejm court deprived Grand Treasurer of the Crown of the office. Uniate Metropolitan entered Senate but the resolution of Sejm deprived Field Crown Hetman of the office thereby abolishing offices of the field Hetman. During the Four-Year-Sejm King Stanislaw August nominated 57 senators, including 16 people who were promoted within the Senate. Not all senators joined the confederation. It was joined by 148 senators (including 15 senators who were promoted from among Sejm deputies and accession to the Confederation did as deputies) of a total of 191. Total number of persons entitled to join the Confederacy, including king Stanislaw August Poniatowski was 536 (assuming that Mr Ossoliński, deputy of Bielsko and Castellan of Podlasie Ossoliński is one person). 493 people took advantage of this right: Stanislaw August Poniatowski, all deputies and about 77% of senators.

4

Rzeczpospolita wobec Rosji w ostatniej fazie obrad Sejmu Wielkiego (1791–1792)

71%

Anusik Z.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2017

|

vol. 16

|

issue 2

71-118

EN

When the Constitution was ratified on May 3, 1791, establishing good relations with Russia was the most important issue for the security of the Commonwealth. As leaders of the Great Diet noticed that prosperous situation in the Polish-Lithuanian state’s international relations was ending, they suggested Stanisław August to turn to Russia. Because of their initiative, the king introduced several members of the St. Petersburg court to the Guardians of the Laws. Yet, it did not reorient Polish foreign policy. Having strengthened his position, Stanisław August was delaying direct talks with the empress. He was convinced, that to avoid Russian intervention in the Commonwealth’s internal affairs, one should not provoke Russians and appease any internal conflicts. That assumption turned to be wrong, though. Contrary to the views of the vast majority of Polish historians, who believed that Russian intervention in Poland was predetermined, the St. Petersburg court was divided, when it came to the policy on the Polish-Lithuanian state. Some advisers of Catherine II believed, that without a final agreement with German courts, one should not start a war with the Commonwealth, because it would be hard, long-lasting and costly. Yet, views of Polish malcontents and empress’s favorite, Platon A. Zubov, were taken into account, and a military operation was launched, without looking at Vienna and Berlin’s position. A passive diplomacy turned out to be a fatal mistake of the Polish king and his advisers. The concept of a limited warfare was equally wrong. The weak resistance of the Polish army strengthened the position of the empress’s favorite. When Stanisław August’s letter to Catherine II arrived at St. Petersburg, already in the course of war, at the Russian court a group of war opponents took a final attempt to stop hostilities, and start negotiations with the Commonwealth’s ruler. However, successes of empress’s troops, that rapidly moved towards Warsaw after the withdrawing Poles, favored supporters of an armed intervention. The king and his advisers ceased to believe in the possibility of victory too soon, and capitulated at the time, when there was still a chance to continue the war, a prolongation of which by several weeks might have prompted the empress to start peace negotiations. It was a great political mistake, which turned out to be the beginning of the end of the First Republic.

PL

Po uchwaleniu Konstytucji 3 maja ułożenie stosunków z Rosją było najważniejszą kwestią z punktu widzenia bezpieczeństwa Rzeczypospolitej. Widząc wygasanie pomyślnej dla państwa polsko-litewskiego koniunktury w stosunkach międzynarodowych, przywódcy Sejmu Wielkiego zasugerowali Stanisławowi Augustowi dokonanie zwrotu ku Rosji. To z ich inicjatywy król wprowadził do Straży Praw kilku stronników dworu petersburskiego. Nie pociągnęło to jednak za sobą reorientacji polskiej polityki zagranicznej. Umocniwszy swoją pozycję, Stanisław August zwlekał z nawiązaniem bezpośrednich rozmów z cesarzową. Był przekonany, że wystarczy nie prowokować Rosjan i łagodzić wszelkie konflikty wewnętrzne, żeby uniknąć rosyjskiej interwencji w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej. Założenie to okazało się błędne. Wbrew twierdzeniu ogromnej większości historyków polskich, którzy uważali, że rosyjska interwencja w Polsce była z góry przesądzona, na dworze petersburskim do ostatniej chwili trwały spory i dyskusje dotyczące kształtu polityki wobec państwa polsko-litewskiego. Część doradców Katarzyny II była zdania, że bez ostatecznego porozumienia z dworami niemieckimi nie należy zaczynać wojny z Rzecząpospolitą, gdyż będzie ona ciężka, długotrwała i kosztowna. Namowy polskich malkontentów sprawiły jednak, że ostatecznie zwyciężyła, lansowana przez faworyta cesarzowej – Płatona A. Zubowa, koncepcja rozpoczęcia działań zbrojnych bez oglądania się na stanowisko Wiednia i Berlina. Bierność dyplomatyczna okazała się fatalnym błędem polskiego króla i jego doradców. Równie błędna była koncepcja prowadzenia wojny w ograniczonym tylko zakresie. Słaby opór polskich armii umacniał bowiem pozycję faworyta cesarzowej. Już w trakcie działań wojennych, po nadejściu do Petersburga listu Stanisława Augusta do Katarzyny II, grupa przeciwników wojny na dworze rosyjskim podjęła ostatnią próbę przerwania działań zbrojnych i rozpoczęcia rozmów z władcą Rzeczypospolitej. Sukcesy wojsk cesarzowej, które w ślad za wycofującymi się Polakami zmierzały szybko w kierunku Warszawy działały jednak na korzyść zwolenników zbrojnej interwencji. Król i jego doradcy zbyt szybko przestali wierzyć w możliwość odniesienia zwycięstwa i skapitulowali w chwili, kiedy wciąż istniały szanse na kontynuowanie wojny, której przedłużenie o kilka tygodni mogło skłonić cesarzową do wyrażenia zgody na rozpoczęcie negocjacji pokojowych. Był to fatalny błąd polityczny, który okazał się w konsekwencji początkiem końca pierwszej Rzeczypospolitej.

5

The Commonwealth of Poland towards Russia in the final stage of the Great Diet (1791–1792)

71%

Anusik Z.

Przegląd Nauk Historycznych

|

2017

|

vol. 16

|

issue 3

71-115

PL

Po uchwaleniu Konstytucji 3 maja ułożenie stosunków z Rosją było najważniejszą kwestią z punktu widzenia bezpieczeństwa Rzeczypospolitej. Widząc wygasanie pomyślnej dla państwa polsko-litewskiego koniunktury w stosunkach międzynarodowych, przywódcy Sejmu Wielkiego zasugerowali Stanisławowi Augustowi dokonanie zwrotu ku Rosji. To z ich inicjatywy król wprowadził do Straży Praw kilku stronników dworu petersburskiego. Nie pociągnęło to jednak za sobą reorientacji polskiej polityki zagranicznej. Umocniwszy swoją pozycję, Stanisław August zwlekał z nawiązaniem bezpośrednich rozmów z cesarzową. Był przekonany, że wystarczy nie prowokować Rosjan i łagodzić wszelkie konflikty wewnętrzne, żeby uniknąć rosyjskiej interwencji w wewnętrzne sprawy Rzeczypospolitej. Założenie to okazało się błędne. Wbrew twierdzeniu ogromnej większości historyków polskich, którzy uważali, że rosyjska interwencja w Polsce była z góry przesądzona, na dworze petersburskim do ostatniej chwili trwały spory i dyskusje dotyczące kształtu polityki wobec państwa polsko-litewskiego. Część doradców Katarzyny II była zdania, że bez ostatecznego porozumienia z dworami niemieckimi nie należy zaczynać wojny z Rzecząpospolitą, gdyż będzie ona ciężka, długotrwała i kosztowna. Namowy polskich malkontentów sprawiły jednak, że ostatecznie zwyciężyła, lansowana przez faworyta cesarzowej – Płatona A. Zubowa, koncepcja rozpoczęcia działań zbrojnych bez oglądania się na stanowisko Wiednia i Berlina. Bierność dyplomatyczna okazała się fatalnym błędem polskiego króla i jego doradców. Równie błędna była koncepcja prowadzenia wojny w ograniczonym tylko zakresie. Słaby opór polskich armii umacniał bowiem pozycję faworyta cesarzowej. Już w trakcie działań wojennych, po nadejściu do Petersburga listu Stanisława Augusta do Katarzyny II, grupa przeciwników wojny na dworze rosyjskim podjęła ostatnią próbę przerwania działań zbrojnych i rozpoczęcia rozmów z władcą Rzeczypospolitej. Sukcesy wojsk cesarzowej, które w ślad za wycofującymi się Polakami zmierzały szybko w kierunku Warszawy działały jednak na korzyść zwolenników zbrojnej interwencji. Król i jego doradcy zbyt szybko przestali wierzyć w możliwość odniesienia zwycięstwa i skapitulowali w chwili, kiedy wciąż istniały szanse na kontynuowanie wojny, której przedłużenie o kilka tygodni mogło skłonić cesarzową do wyrażenia zgody na rozpoczęcie negocjacji pokojowych. Był to fatalny błąd polityczny, który okazał się w konsekwencji początkiem końca pierwszej Rzeczypospolitej.

EN

When the Constitution was ratified on May 3, 1791, establishing good relations with Russia was the most important issue for the security of the Commonwealth. As leaders of the Great Diet noticed that prosperous situation in the Polish-Lithuanian state’s international relations was ending, they suggested Stanisław August to turn to Russia. Because of their initiative, the king introduced several members of the St. Petersburg court to the Guardians of the Laws. Yet, it did not reorient Polish foreign policy. Having strengthened his position, Stanisław August was delaying direct talks with the empress. He was convinced, that to avoid Russian intervention in the Commonwealth’s internal affairs, one should not provoke Russians and appease any internal conflicts. That assumption turned to be wrong, though. Contrary to the views of the vast majority of Polish historians, who believed that Russian intervention in Poland was predetermined, the St. Petersburg court was divided, when it came to the policy on the Polish-Lithuanian state. Some advisers of Catherine II believed, that without a final agreement with German courts, one should not start a war with the Commonwealth, because it would be hard, long-lasting and costly. Yet, views of Polish malcontents and empress’s favorite, Platon A. Zubov, were taken into account, and a military operation was launched, without looking at Vienna and Berlin’s position. A passive diplomacy turned out to be a fatal mistake of the Polish king and his advisers. The concept of a limited warfare was equally wrong. The weak resistance of the Polish army strengthened the position of the empress’s favorite. When Stanisław August’s letter to Catherine II arrived at St. Petersburg, already in the course of war, at the Russian court a group of war opponents took a final attempt to stop hostilities, and start negotiations with the Commonwealth’s ruler. However, successes of empress’s troops, that rapidly moved towards Warsaw after the withdrawing Poles, favored supporters of an armed intervention. The king and his advisers ceased to believe in the possibility of victory too soon, and capitulated at the time, when there was still a chance to continue the war, a prolongation of which by several weeks might have prompted the empress to start peace negotiations. It was a great political mistake, which turned out to be the beginning of the end of the First Republic.

6

Idea państwa wolnego, suwerennego i niepodległego – fenomen przemian czasów Sejmu Czteroletniego?

71%

Rolnik D.

Roczniki Humanistyczne

|

2021

|

vol. 69

|

issue 2

29-48

EN

The Stanislaus times brought citizens’ reflection on the essence of the Republic. This reflection led to an attempt to reform the state in the times of the Great Sejm. This process in its surface layer we know, but we do not understand how exactly it proceeded. Indeed, what prompted the contemporaries to reflect was the misfortunes that affected the Polish-Lithuanian state. These misfortunes – defined differently – played a greater or lesser role in this process of “rebirth of the nation.” For this change to occur, it had to be made more widely thought about the causes of the country’s weakness. This issue seems crucial in order to understand the essence of the Stanislaus times and their reforms. One can agree with the thesis that this process was started by the elites of the time, including Stanislaw August. However, the ideas of repairing the state to materialize had to find more substantial support, which proved to be the average nobility. This hypothesis, its confirmation, still requires much research. However, many indicate that it led, not so much to the acceptance of the 3 May Constitution but to a situation in which most noble people were ready to accept it. This was decided by a change in the thinking of the noble’s elites about the state’s role, which was accompanied by a change in the hierarchy of internal values, significant in society’s life (which by no means meant abandoning republican ideas). The latter issue is challenging to define, and in this area, the sources are very often declarative – e.g. the value of oaths, declarations of sacrifice for the homeland.

PL

Czasy stanisławowskie przyniosły refleksję obywateli nad istotą Rzeczypospolitej, ta zaś doprowadziła do próby jej reformowania w czasach Sejmu Wielkiego. Proces ten w swej warstwie powierzchniowej jest znany, jednak jak dokładnie on przebiegał, nie wiemy. Z pewnością tym, co skłaniało współczesnych do refleksji, były nieszczęścia, które spadły na państwo polsko-‑litewskie. Można je różnie definiować i wskazywać na większą lub mniejszą rolę w tym procesie „odradzania narodu”. Aby jednak zmiana nastąpiła, musiało dojść do upowszechnienia takiego toku myślenia i to zagadnienie wydaje się kluczowe do tego, by zrozumieć istotę czasów stanisławowskich. Można zgodzić się z tezą, że zaczyn dobrego zrodził się w głowach ówczesnych elit, w tym również Stanisława Augusta. Jednak idee naprawy państwa, by mogły się zmaterializować, musiała przejąć inna siła, wydaje się, że była nią średnia szlachta. To oczywiście hipoteza i jej potwierdzenie wymaga jeszcze wielu badań, ale wiele wskazuje, że to ona doprowadziła nie tyle do uchwalenia Konstytucji 3 maja, ile do sytuacji, w której większość narodu szlacheckiego była gotowa ją zaakceptować. Sugeruję, że zdecydowała o tym zmiana myślenia elit szlacheckich o roli państwa, czemu towarzyszyła przemiana hierarchii wartości wewnętrznych ważnych w życiu społeczeństwa (co bynajmniej nie oznaczało porzucenia idei republikańskich). Ta ostatnia kwestia jest trudna do definiowania, w sferze tej źródła mają bardzo często charakter deklaratywny – np. wartość przysiąg, oświadczenia poświęcenia dla ojczyzny – trzeba je więc konfrontować z konkretnymi zachowaniami obywateli i dopiero na podstawie otrzymanych wyników starać się o ogólniejsze wnioski.

7

Zapomniany panegiryk Ignacego Srzednickiego ku czci Kazimierza Nestora Sapiehy

71%

Maksimowicz K.

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2016

|

vol. 34

|

issue 4

291-300

EN

The poem of Ignacy Srzednicki addressed to Kazimierz Nestor Sapieha was created during the Great Sejm, when the addressee served as the Speaker of the Seimas and the General Confederation of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The author reconstructs the biography of the creator of the poem, explores the relationship between Srzednicki and Sapieha, as well as analyses and interprets the poem included in the appendix.

8

Życie seksualne jako obiekt krytyki i źródło inwektyw w literaturze politycznej czasów stanisławowskich. Casus „Zagadek Sejmu Czteroletniego

63%

Kaczyński P.

Prace Polonistyczne

|

2013

|

vol. 68

73-109

EN

The paper focuses on the collection of political epigrams from the time of the Four-year Sejm. It is compilation of a few hundred pieces depicting in a different light all the participants of the parliamentary sessions, as well as a number of women in these circles. In critical epigrams, the role of an argument is often played by more or less open allusions to love life of the criticised people. Although the riddles touching upon this subject constitute only a minor part of this collection (approx. 14%), different strategies in employing the theme of love life can be distinguished: from delicate taunts to depicting the love life of the given character as the main argument against the person, related to allegations of indifference to the fate of their homeland or even treason. An interesting disparity can be observed while comparing the riddles about men and women. In the case of women, criticism of their love life occurs more frequently than in the case of men. Despite the use of sexual themes as an argument in the political struggle, Polish poetry of the Four-year Sejm era is much less radically vulgar or obscene compared to, for instance, French political literature of the Revolution.

9

Der Streit um die Kolbuszower Transaktion im Lichte der polemischen Abhandlungen „Uwagi w sprawie ordynacji ostrogskiej” von Tomasz Dłuski aus dem Jahr 1754 und „Prawda objaśniona” von Piotr Hadziewicz aus dem Jahr 1756

63%

Marszalska J. M.

Saeculum Christianum. Pismo Historyczne

|

2022

|

vol. 29

|

issue 1

207-220

FR

The Ostrog entail was established in 1609. It included 23 towns and about 400 villages. The conflict over the Ostrog ordinance, related to bequests, the death of the successors indicated in the statute, and debts led to its disolution based on the so-called Kolbuszowa transaction (settlement) concluded in 1753. In the treatise issued in 1754, Tomasz Dłuski argued that Janusz Aleksander Sanguszka was not bound by the fee tail law, so he could dispose of it at his own will and discretion. Piotr Hadziewicz, a lawyer and 18th-century journalist, undertook the difficult task of defending the entail, probably at the persuasion of Jan Klemens Branicki.

EN

Ordynacja ostrogska powstała w 1609 roku. Obejmowała 23 miasta i ok. 400 wsi. Konflikt o ordynację ostrogską, związany z zapisami oraz wskutek śmierci wskazanych w statucie następców i zadłużenia doprowadził do jej rozwiązania na podstawie tzw. transakcji (ugody) kolbuszowskiej zawartej 1753 roku. W wydanym w 1754 roku traktacie Tomasz Dłuski dowodził, iż Janusza Aleksandra Sanguszkę nie obowiązywało prawo ordynackie, toteż mógł nimi rozporządzać według własnej woli i uznania. Trudnego zadania obrony ordynacji, prawdopodobnie za namową Jana Klemensa Branickiego podjął się Piotr Hadziewicz, prawnik i XVIII-wieczny publicysta.

10

Zapomniany panegiryk Ignacego Srzednickiego ku czci Kazimierza Nestora Sapiehy

63%

Maksimowicz K., Uniwersytet Gdański W. F., krmaks@interia.pl

Acta Universitatis Lodziensis. Folia Litteraria Polonica

|

2016

|

vol. 34

|

issue 4

EN

The poem of Ignacy Srzednicki addressed to Kazimierz Nestor Sapieha was created during the Great Sejm, when the addressee served as the Speaker of the Seimas and the General Confederation of the Polish-Lithuanian Commonwealth. The author reconstructs the biography of the creator of the poem, explores the relationship between Srzednicki and Sapieha, as well as analyses and interprets the poem included in the appendix.

11

Treasury Commissions in Opinion of Auditing Committees of the Four-Year Sejm

63%

Pilarczyk P. M.

Studia Iuridica Lublinensia

|

2016

|

vol. 25

|

issue 3

EN

Modern executive authorities created in the final years of the Polish-Lithuanian Commonwealth were controlled by legislative. Sejm elected members of special auditing committees to examine them. Audit procedure was also adopted to verify activities of treasury commissions, but it was ineffective due to lack of time for comprehensive inspection. Only during the Four-Year Sejm (which worked in a continuous manner) full-range examination of treasury commissions and state finance was possible. Although the Four-Year Sejm did not give vote of confidence for treasury commissions, it ordered to print comprehensive reports prepared by the two auditing committees (the first committee examined the Treasury Commission of Crown, the second – the Treasury Commission of the Grand Duchy of Lithuania). These reports are almost unknown, but extremely significant historical documents. They contain proposals for reforms, evidence of the existing irregularities and problems of tax administration in the Polish-Lithuanian Commonwealth.

PL

Powołanie nowoczesnych organów władzy wykonawczej w czasach stanisławowskich zrodziło potrzebę stworzenia mechanizmu ich kontroli. Powierzono ją sejmowi, który wybierał do tych czynności specjalne deputacje. Kontrola ta w przypadku komisji skarbowych pozostawiała wiele do życzenia przede wszystkim ze względu na szczupłość czasu przeznaczonego na kontrolę. Dopiero podczas Sejmu Czteroletniego, który obradował w sposób ciągły, możliwe było wnikliwe zbadanie funkcjonowania skarbowości. Choć Sejm nie udzielił absolutorium komisjom skarbowym, to nakazał wydrukować obszerne sprawozdania przygotowane przez dwie deputacje kontrolujące (jedna badała Komisję Skarbu Koronnego, druga – Komisję Skarbu Wielkiego Księstwa Litewskiego). Sprawozdania te stanowią niezwykle cenne, a prawie niewykorzystane dokumenty. Zawierają one propozycje reform oraz świadczą o istniejących nieprawidłowościach i problemach działalności administracji skarbowej Rzeczypospolitej.

12

Saskie sfery prorządowe i saska opinia publiczna wobec Konstytucji 3 maja

63%

Kocój H.

Czasopismo Prawno-Historyczne

|

2022

|

vol. 74

|

issue 2

117-139

EN

The article presents a complicated picture of diplomatic relations during the Great Sejm, the adoption of the Constitution of 3 May, and the wars waged in its defence. The axis of the deliberations presented in the paper cover the policy of the Saxon court between 1788 and 1792, which was particularly interested in the situation in the Polish-Lithuanian Commonwealth. This interest stemmed from the fact that the Prince-elector of Saxony, in accordance with the arrangements and the wording of the Constitution, was the heir to the throne and was to take power after the death of Stanisław August. However, the Saxon diplomacy of the period was meandering and indecisive, especially when confronted with the brutal policy of the partitioning powers, especially Russia. The paper, on the basis of a rich source base, shows the causes and analyzes the effects of the Saxon policy, the highly ambiguous attitude of this court and the Saxon diplomacy towards the events in the Polish-Lithuanian Commonwealth as well as the main authors who played a leading role in the desperate situation of the contemporary Commonwealth, which was approaching the spectre of partitions and the prospect of losing its independence.

PL

W artykule przedstawiony jest skomplikowany obraz relacji dyplomatycznych w okresie Sejmu Wielkiego, uchwalania Konstytucji 3 maja i wojny w jej obronie. Osią rozważań obejmujących lata 1788–1792 autor uczynił politykę dworu saskiego, szczególnie zainteresowanego sytuacją w Rzeczypospolitej. Owo zainteresowanie wynikało z faktu, że książę elektor saski, zgodnie z układami i brzmieniem Konstytucji, był następcą tronu i miał objąć władzę po śmierci Stanisława Augusta. Jednak dyplomacja saska tego okresu pełna była zawiłości i niezdecydowana, zwłaszcza w konfrontacji z brutalną polityką mocarstw rozbiorowych, a szczególnie Rosji. Artykuł, oparty na bogatej bazie źródłowej, ukazuje przyczyny i analizuje skutki polityki Saksonii oraz dwuznaczny stosunek tego dworu i saskiej dyplomacji do wydarzeń w Rzeczypospolitej i głównych autorów, którzy odegrali czołową rolę w rozpaczliwej sytuacji ówczesnej Rzeczypospolitej, nad którą zawisło widmo rozbiorów i perspektywa utraty niepodległości.

13

Instytucje Rzeczypospolitej szlacheckiej a Lublin w czasach stanisławowskich – uwagi w związku z monografią Kamila Jakimowicza „Instytucje państwowe i samorządowe w życiu mieszkańców Lublina w latach 1764–1794” (Lublin 2020, ss. 534)

63%

Filipczak W.

Annales Universitatis Mariae Curie-Skłodowska, sectio F – Historia

|

2022

|

vol. 77

401-413

EN

The article concerns Kamil Jakimowicz’s book Instytucje państwowe i samorządowe w życiu mieszkańców Lublina w latach 1764–1794 (State and Local Government Institutions in the Life of the Inhabitants of Lublin in 1764–1794). Some doubts may be raised by the selection of the institutions that have been analyzed. The sejmiks in Lublin and the Lublin land court are not included. The author did not take into account the proposals made by the nobility of the Lublin Voivodeship regarding this city. The book gives a reliable picture of the activities of the discussed institutions. Information relating to their origins and competences is also included. The monograph by K. Jakimowicz was written on the basis of an extensive archival and library query. In the review article, some detailed information provided in the reviewed book was corrected, which mainly concerns the dating of laws passed by the Great Sejm. Regardless of the above-mentioned defects, the monograph by K. Jakimowicz should be considered an important scientific achievement that will be useful to historians dealing with the history of the Polish-Lithuanian Commonwealth during the reign of Stanisław August Poniatowski.

PL

Artykuł dotyczy książki Kamila Jakimowicza Instytucje państwowe i samorządowe w życiu mieszkańców Lublina w latach 1764–1794. Pewne wątpliwości może budzić dobór instytucji, które zostały poddane analizie. Nie ma wśród nich sejmików w Lublinie i lubelskiego sądu ziemskiego. Autor nie uwzględnił dotyczących tego miasta propozycji zgłaszanych przez szlachtę województwa lubelskiego. Książka daje rzetelny obraz działalności omawianych instytucji. Uwzględnione są także informacje odnoszące się do ich genezy i kompetencji. Monografia K. Jakimowicza napisana została na podstawie szerokiej kwerendy w archiwach i bibliotekach. W artykule recenzyjnym skorygowane zostały pewne szczegółowe informacje podane w recenzowanej książce, które dotyczą przede wszystkim datacji ustaw uchwalanych przez Sejm Wielki. Niezależnie od wspomnianych usterek należy uznać monografię K. Jakimowicza za ważne osiągnięcie naukowe, które będzie przydatne dla historyków zajmujących się dziejami Rzeczypospolitej Obojga Narodów w czasach panowania Stanisława Augusta Poniatowskiego.

Refine search results

Wkład szlachty lubelskiej w dzieło reformy państwa w pierwszych latach działalności Sejmu Wielkiego

Debata parlamentarna nad wyłonieniem składu Komisji Wojskowej w grudniu 1788 r.

Zmiany w składzie osobowym senatu i izby poselskiej w okresie Sejmu Wielkiego

Rzeczpospolita wobec Rosji w ostatniej fazie obrad Sejmu Wielkiego (1791–1792)

The Commonwealth of Poland towards Russia in the final stage of the Great Diet (1791–1792)

Idea państwa wolnego, suwerennego i niepodległego – fenomen przemian czasów Sejmu Czteroletniego?

Zapomniany panegiryk Ignacego Srzednickiego ku czci Kazimierza Nestora Sapiehy

Życie seksualne jako obiekt krytyki i źródło inwektyw w literaturze politycznej czasów stanisławowskich. Casus „Zagadek Sejmu Czteroletniego

Der Streit um die Kolbuszower Transaktion im Lichte der polemischen Abhandlungen „Uwagi w sprawie ordynacji ostrogskiej” von Tomasz Dłuski aus dem Jahr 1754 und „Prawda objaśniona” von Piotr Hadziewicz aus dem Jahr 1756

Zapomniany panegiryk Ignacego Srzednickiego ku czci Kazimierza Nestora Sapiehy

Treasury Commissions in Opinion of Auditing Committees of the Four-Year Sejm

Saskie sfery prorządowe i saska opinia publiczna wobec Konstytucji 3 maja

Instytucje Rzeczypospolitej szlacheckiej a Lublin w czasach stanisławowskich – uwagi w związku z monografią Kamila Jakimowicza „Instytucje państwowe i samorządowe w życiu mieszkańców Lublina w latach 1764–1794” (Lublin 2020, ss. 534)