Search results

1

Tworzenie zrębów polityki zagranicznej pierwszej „Solidarności” wobec Zachodu

100%

Aftaruk A.

Historia i Polityka

|

2010

|

issue 4(11)

172-185

EN

The article presents the way in which the famous "Solidarity” movement was laying grounds for its activities abroad. Since the beginning of its existence it attracted attention and curiosity of the world. It came into relations with many western labor movements, who supported it in all different manners. "Solidarity” members had to deal with a number of problems in order to cooperate with their foreign counterparts. Trying to run its own foreign politics was not an easy task given the geopolitical situation. Nevertheless, starting with gathering special teams, through organizing a Foreign Department and ending up with publishing a set of a certain rules and guidelines, the movement was preparing itself for entering the International arena with its own visions and ideas. The movements' goals much exceeded Poland's borders. "Solidarity” delcared to fight for law, peace and justice in all states of the world. Trying not to push the line with the Poland's authorities too far, itmade an attemptto be active in the labor world on both sides of the Iron Curtain. By the end of 1981 the movement could already present its successes in this field. The martial law forced "Solidarity” underground, however, it did not manage to destroy its achievements regarding foreign contacts.

2

NSZZ Solidarność w Radzyniu Podlaskim w latach 1980-1989

100%

Wilkowski E.

Radzyński Rocznik Humanistyczny

|

2014

|

vol. 12

175-211

PL

Ponad trzy dziesięciolecia temu, w wyniku protestów społecznych, powstała Solidarność. Czas jej narodzin, zbudzonych nadziei, doświadczeń nocy grudniowej i podjętych działań w kolejnych latach, ciągle stawia przed historykami konieczność odkrywania nie znanych dotąd kart. Solidarność formalnie pozostawała związkiem, ale jej rola dziejowa i oddziaływanie na wszystkie sfery życia daleko wykraczało poza te ramy. Doprowadziła nie tylko do przeobrażeń w Polsce, ale i w tej części Europy. To dzięki temu ruchowi kraj nasz wybił się na niepodległość, zupełnie zmieniło się nasze usytuowanie międzynarodowe. Zmienione zostały struktury wewnętrzne państwa. Za bieg wydarzeń na polskiej ziemi teraz Polacy ponoszą odpowiedzialność, niezależnie od tego, jak sobie z tym radzą. Powstała w 1980 r. Solidarność wpisała się również w dzieje społeczności lokalnych. Pozytywnie należy oceniać podejmowaną troskę o zachowania pamięci, tradycji, dóbr kultury w skali małych ojczyzn. Ten wyraz troski w niczym nie staje w kolizji w opowiadaniu się za zachowaniem unitarnego charakteru państwa. Te dwie przestrzenie znakomicie uzupełniają się. Znamy dzieje narodowe, ale także miejsca swoich aktywności i aspiracji życiowych. Jeżeli chcemy trwać, utrzymywać swoją tożsamość, musimy reaktywować nośniki tradycji i idei państwa. Pamięć o wysiłku dekady lat osiemdziesiątych jest jednym z elementów owej troski. W tę przestrzeń należy wpisać podejmowany wysiłek badawczy, w tym szkicu ukazujący wysiłek ludzi związanych z ruchem Solidarności w Radzyniu Podlaskim, społeczności, która ma swój udział w procesie wybijania się Polski na niepodległość, a dzisiaj upomina się o zachowanie pełnego dziedzictwa historycznego.

EN

Over three decades ago, social unrest had led to the establishment of the Solidarity movement. The times of its establishment, the raised hopes, the experiences of the December night and the actions taken in the following years, are still making historians discover new, still undiscovered facts. Formally, the Solidarity remained a union, but its historical significance and its influence on all spheres of life have moved beyond this definition. It not only led to transformations in Poland, but also in this part of Europe. It was due to this movement, that our country gained independence, and that our international position has changed. Also our internal structures have been revised. Therefore, the only people responsible for the course of events on the Polish lands are the Polish people themselves, regardless of how they handle this fact. Solidarity, established in 1980, has also constituted part of the history of local communities. The care over maintaining remembrance, tradition, and cultural property on the level of the local homeland is to be regarded as an asset. This manifestation of care does not clash with the advocating of a unitary state. These two areas constitute a perfect complementation of one another. We know the national history, but also the spheres of our activity and life ambitions. If we want to carry on, and sustain our identity, we need to revive the media of national tradition and concept. Remembrance of the efforts of the decade in the 1980s is one of the elements of this care. Within this area fits the effort undertaken by the researcher, who in this study depicts the achievement of those connected with Solidarity in Radzyń Podlaski. That is to say, the achievement of the community which participated in the process of Poland's gaining independence, and which today warrants the preservation of the entire historical heritage.

3

Inne spojrzenie. Recenzja książki: Ewa Majewska Kontrpubliczności ludowe i feministyczne. Wczesna „Solidarność” i Czarne Protesty Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2018

100%

Rodak M. K.

Władza sądzenia

|

2018

|

issue 14

10-13

4

The Parallax Memory. Notes on the Solidarity, Solidarity… Collection

100%

Klejsa K.

Images. The International Journal of European Film, Performing Arts and Audiovisual Communication

|

2012

|

vol. 11

|

issue 20

23-35

EN

The Parallax Memory. Notes on the Solidarity, Solidarity… Collection The paper focuses on Solidarity, Solidarity…, a collective project made in 2005 to celebrate the 25th anniversary of the worker’s movement. Thirteen novelettas demonstrate various approaches towards the so-called “Polish August” of 1980, ranging from “comemorational”, praising the leaders of the movement, to critical, stimulating new interpretations of Polish history. The theoretical foundation of the analysis is built upon Deleuze’s theory of “time-image”. Although it may be argued that Deleuze’s work deals primarily with film style and the historically shifting aesthetics of the cinema, it is also justifiable to state that (if treated metaphorically) the Deleuzean “Time-Image” is based on the concept of a journey into the realms of the Forgotten, whereas its spectator is forced to rework his position in the field of history. In the paper, special attention is given to episodes which deal with the nature of history in a specific way. In Jacek Bromski’s short story, a former dissident asks his oppressor for a loan, leading to a replay of his interrogation. In Robert Glinski’s short story, Japanese tourists take pictures of the deserted Gdynia shipyard where Solidarity began. In Juliusz Machulski’s novelette, Solidarity never happened, so the director ponders making a movie about the heroic Battle of Lenino. These short films trace the inability to cope with the heritage of Solidarity, which became a deserted space in public debate during the course of its demolition and reconstruction.

5

Dlaczego określenia solidarność nie ma w Piśmie Świętym? Historyczna ewolucja ważnego pojęcia

100%

Hałas S.

Roczniki Teologii Moralnej

|

2012

|

vol. 4

5-18

EN

This paper discusses a historical evolution of the concept of solidarity: from its clearly anti-ecclesiastical sense up to its entirely Christian conception. The concept itself is of French origin and it designates close and active social cooperation in attaining common objectives. The notion was frequently evoked by the 19th-century social movements and used as an antithesis for the Christian teaching about the love of the neighbour. The sense of the notion changed with the rise of the anticommunist protests of the Polish workers in the late 20th century, who chose Solidarity for the name of their trade union. An important role in promoting the changed idea of solidarity was played by the moral authority of the Blessed John Paul II, who incorporated this notion in his teaching and developed it further.

6

Solidarność a Trzeci Świat. Część I. Chrześcijańsko-demokratyczna droga do Ameryki Łacińskiej

89%

Christiaens K., Goddeeris I.

Dzieje Najnowsze

|

2018

|

vol. 50

|

issue 1

PL

Od samego początku Solidarność rozwijała obiecującą politykę wobec Ameryki Łacińskiej. Odwiedziły ten kontynent różne oficjalne delegacje oraz stały przedstawiciel Solidarności. Jednak od 1983 r. okazało się, że partnerzy w samej Ameryce Łacińskiej wykorzystywali sprawę polską do własnych celów i posiadali inne poglądy na stosunki międzynarodowe, Stany Zjednoczone i komunizm. From the very beginning, Solidarność developed a promising policy towards Latin America. Several official delegations and a permanent Solidarność representative stayed on the continent. From 1983 onwards, however, it appeared that the local partners were making use of the Polish case for their own purposes and that had different views on international politics, the US, and communism.

7

Działalność opozycyjna i koncepcje społeczno-polityczne Jana Lityńskiego

89%

Kaźmierski T., Nita K.

Copernicus Political and Legal Studies

|

2022

|

issue 1

74-84

PL

Celem artykułu jest przybliżenie postaci Jana Lityńskiego, polskiego opozycjonisty aktywnego od końca lat 60. XX w. do 1989 r. oraz opisanie jego poglądów i opinii na temat polityki, społeczeństwa i jego otoczenia. Lityński stał się częścią opozycji jako student Uniwersytetu Warszawskiego i był zamieszany w wydarzenia znane jako „Marzec 1968”. Ich konsekwencją było więzienie i brak możliwości kontynuowania nauki. Ale mimo tego Lityński pozostał w opozycji aż do zmiany systemu politycznego, która nastąpiła 20 lat później. Współpracował z najbardziej znanymi członkami opozycji i był autorem tekstów poświęconych kwestiom polityki i społeczeństwa w różnych pismach ukazujących się w nielegalnym obiegu. Jako członek KOR-u i „Solidarności”, wielokrotnie tracił wolność, ale nigdy nie dał się złamać. W 1989 r. brał udział w obradach Okrągłego Stołu, które prowadziły do zmiany systemu politycznego w kraju. Artykuł napisano w oparciu o publikacje Lityńskiego z lat 80. XX w. i jego wypowiedzi oraz publikacje rozpowszechnione lata po tamtych wydarzeniach. Innym źródłem informacji były wywiady przeprowadzane z Lityńskim i wypowiedzi współpracowników z okresu opozycji na jego temat.

EN

The purpose of this article is to introduce Jan Lityński, Polish oppositionist active from late ‘60s to 1989 and to describe his beliefs and opinions about politics, society and his environment. Lityński became an oppositionist against communist government as a student at University of Warsaw and was involved in events known as “March 1968” which led to his imprisonment and made continuing his education impossible. But despite this, Lityński remained in the opposition until the collapse of the communist regime in Poland. He collaborated with the most prominent members of the opposition and wrote texts on political and social issues for various periodicals published in the illegal circulation. As a member of KOR and “Solidarność”, he lost his freedom many times but never let himself be broken or to betray his beliefs. In 1989 he took part in Polish Round Table Agreements that led to the change of the political system. This article was written based on Lityński’s publications from the 1980s and things he wrote and said years after those events. Other sources of information were interviews conducted with Lityński and statements made about him by associates from the opposition period.

8

Grażyna Pytlak „Dla karteczki w kieszeni”. Relacja gorzowskiej dziennikarki prasy drugiego obiegu

89%

Wasilewski K.

Wrocławski Rocznik Historii Mówionej

|

2012

|

vol. 2

217-250

EN

In her relation Grażyna Pytlak recounts how she got engaged in opposition activities. Already in 1976 she started cooperation with the Workers’ Defence Committee, the result of which was, among others, the distribution of illegal books and press in Gorzów. Moreover, Grażyna Pytlak took part in the meetings of Academic Chaplaincy organized by Rev. Witold Andrzejewski. Simultaneously with the creation of the Independent Self-Governing Trade Union ‘Solidarity’ she started working in union press, including most importantly ‘Solidarność Gorzowska’, where she fulfilled a function of editor-in-chief. On December 13, 1981 she was interned. After being released in March 1982, not paying attention to her poor health, she renewed contacts with underground structures of ‘Solidarity’. She continued to write for the underground press. Her texts were published, among others, in the periodical of the Regional Executive Commission entitled ‘Feniks’. However, she was not limiting herself to opposition circles in Gorzów. She was in contact with Jerzy Giedroyc’ Literary Institute ‘Kultura’ in Maisons-Laffitte. She was also meeting people connected to ‘Tygodnik Powszechny’. Her opposition activities came at a price of ruined health as well as numerous frisks. Although she often wondered if it is worth putting herself and her loved ones at risk, she never hesitated. She has become for many the symbol of the underground press in Gorzów as well as the whole Gorzów opposition.

9

Od socjalizmu do socjalizmu. Koncepcje reform gospodarczych w PRL po wybuchach społecznych w 1956 i 1980 r.

88%

Koryś P., Tymiński M.

Dzieje Najnowsze

|

2016

|

vol. 48

|

issue 4

PL

In the course of several decades the People’s Republic of Poland witnessed a number of attempts at reforming the economic system and undertaken, as a rule, upon the occasions of grave political crises and social revolts. Part of those reform programmes was created by milieus independent of the authorities or at the very least engaged in efforts to preserve the greatest possible autonomy. The presented text analyses reform programmes proposed after the revolt of 1956 and at the time of the first Solidarity movement (1980–1981). While analysing the texts of the planned economic solutions the authors demonstrated that the changes recommended by circles not connected with the communist authorities (or, as in 1956, endeavouring to preserve a certain degree of independence) did not exceed far beyond the range of a widely comprehended socialist economy. The authors of the reforms in question did not aim at constructing a new economic system, but rather tried to introduce solutions referring to the conception of market socialism.

10

Solidarność i Trzeci Świat. Część II. Taktyczne sojusze z kluczowymi ruchami lat osiemdziesiątych XX wieku

75%

Christiaens K., Goddeeris I.

Dzieje Najnowsze

|

2018

|

vol. 50

|

issue 2

PL

Kontakty Solidarności z ruchami społecznymi lub politycznymi w Trzecim Świecie miały raczej ograniczony charakter oraz były bardzo wybiórcze. Solidarność zaakceptowała tylko te sprawy, które posiadały instrumentalną wartość dla jej pozycji międzynarodowej. Niechętnie uczestniczyła w walce przeciwko apartheidowi. Unikała wyraźnie antykomunistycznych ugrupowań. Było to widać nie tylko w jej niechęci do sprzymierzania się z opozycją antysandinistyczną w Nikaragui, ale także we współpracy z lewicową opozycją z Chile. W ten sposób Solidarność mogła uniwersalizować swoją sprawę, przeciwstawiając się polaryzacji ładu zimnowojennego oraz pokazać, że była częścią ogólnej walki antytotalitarnej. Solidarność’s contacts established with social and political movements in the Third World were rather limited and highly selective. Solidarność only embraced causes that were instrumental to its international profile. It reluctantly sided with the anti-apartheid struggle. It also avoided explicitly anti-communist groups. This became not only clear in its reluctance to side with the anti-Sandinista opposition in Nicaragua, but also in its collaboration with the left-wing opposition from Chile. In this way, Solidarność could universalise its cause, defy the Cold War bipolarity, and demonstrate that it was part of a general anti-totalitarian struggle.

11

„Coś z Niczego.” Przejawy Improwizowanej, Opozycyjnej Działalności Twórczej Przechowywane w Archiwum Historycznym Komisji Krajowej NSZZ Solidarność

75%

Kaliszuk K.

Sztuka i Dokumentacja

|

2021

|

issue 25

199-220

12

Internowani, aresztowani, skazani. Pozbawieni wolności w okresie stanu wojennego 1981–1983/1984

75%

Friszke A.

Kwartalnik Historyczny

|

2017

|

vol. 124

|

issue 2

PL

Do najbardziej charakterystycznych cech stanu wojennego należało internowanie obywateli na zasadzie swobodnej decyzji władz, a także aresztowanie i skazywanie osób, które naruszyły wprowadzone 13 grudnia 1981 r. drakońskie prawa. Liczba internowanych ulegała zmianie od chwili wprowadzenia stanu wojennego do jego zawieszenia, które nastąpiło w grudniu 1982 r., kiedy możliwość internowania przestała istnieć. Nadal jednak obowiązywały surowe paragrafy wymierzone przeciw wolnościom obywatelskim, które – po zniesieniu stanu wojennego – przeniesiono do kodeksu karnego. One of the most characteristic features of the martial law in Poland was the internment of citizens by the arbitrary decision of the authorities, and also detention and conviction of people who infringed the draconian laws imposed on 13 December 1981. The number of internees fluctuated between the imposition of martial law to the date it was suspended in December 1982, which closed the possibility of interning people. Still, however, strict laws were in force, aimed against civil freedoms, which ‒ after martial law was lifted ‒ were introduced into the Civil Code.

13

Il desiderio di utopia. Elementi per definire la costruzione delle distopie teatrali polacche

75%

Minczewa B.

pl.it / rassegna italiana di argomenti polacchi

|

2016

|

issue 7

171-185

EN

The paper concerns some elements of the construction of worlds represented on stage in recent Polish theatre. This may be seen as a comment on the state of democratic Poland after 1989 and, more generally, as an analysis of the peculiarities of the contemporary world. However, a deeper analysis shows recent theatre staging as structurally similar to the construction of dystopias. The worlds represented on stage are characterized by the presence of a nonlinear construction of time, by the absence of ending, of a horizon and of death, by the presence of ruins (intended literally, as an aesthetic paradigm, and metaphorically) and by the construction of dystopian characters. The analysis focuses on one of the most important performances for the Polish political theatre of the last two decades, H. (2004), a version of Hamlet directed by Jan Klata, performed in the historic and derelict Gdańsk Shipyard, a symbolic stage set which becomes at the same time the place of fulfilment of dystopia and of the emergence of the desire for utopia.

14

Opozycja demokratyczna w Polsce (1976–1989) wobec historii i pamięci pogromu kieleckiego

71%

Grądzka-Rejak M., Olaszek J.

Kwartalnik Historyczny

|

2023

|

vol. 130

|

issue 1

83-130

EN

The Polish democratic opposition created a polemical to the official vision of modern history (unmasking white spots such as the Katyn massacre, Soviet repressions against Poles, and the history of the Home Army). The subject of Polish-Jewish relations was also addressed, referring to the negative attitudes of Poles towards members of this minority, including the use of violence. The opposition initiatives related to the history of the Kielce pogrom, which took place in July 1946, were part of this trend.

PL

Polska opozycja demokratyczna tworzyła polemiczną wobec oficjalnej wizję historii najnowszej (odkłamywanie białych plam jak zbrodnia katyńska, represje sowieckie wobec Polaków i historia Armii Krajowej). Podejmowano również temat relacji polsko-żydowskich, odnosząc się do negatywnych postaw Polaków wobec przedstawicieli tej mniejszości narodowej, w tym kwestii stosowania przemocy. W ten nurt wpisywały się opozycyjne inicjatywy związane z historią pogromu kieleckiego, który miał miejsce w lipcu 1946 r.

15

From Satire to Tanks in the Streets. Communist Regime against ‘Solidarity Carnival’ in Poland

71%

Magier D.

Wschodni Rocznik Humanistyczny

|

2019

|

vol. XVI (2019)

|

issue 4: Kampania i wybory do parlamentu europejskiego w kontekście problemów historii najnowszej

161-174

EN

Since more than half a century, introducing martial law on 13 December, 1981 is a most memorable event in the collective memory of Polish people. A nation which, living in a democratic world, strived to acquire basic human rights under communist reign. A nation, against which the authorities launched a series of terrorist and propaganda actions which in turn extended the period of totalitarian regime by a decade and resulted in negative changes in the Polish society. This article focuses on multiple reasons, actual course of events and the outcome of introducing martial law in Poland by the communists according to the latest research.

PL

Wprowadzenie stanu wojennego w Polsce 13 grudnia 1981 r. to jedno z najgłębiej zakorzenionych w pamięci Polaków wydarzeń z historii ostatniego półwiecza. Przeciwko narodowi, który pokojowymi metodami zbliżył się do uzyskania minimalnych w warunkach komunistycznej dyktatury praw człowieka żyjącego w demokratycznym świecie, władza zastosowała szereg terrorystyczno-propagandowych działań, które przedłużyły o dekadę istnienie totalitarnego reżimu i przyniosło wiele niekorzystnych zmian w polskim społeczeństwie. Artykuł omawia przyczyny, przebieg i efekty wprowadzenia przez władze komunistyczne stanu wojennego w Polsce w świetle najnowszych badań.

RU

Введение военного положения в Польше 13 декабря 1981 года является одним из событий, глубоко укоренившихся в памяти Поляков из истории последнего полувека. Против нации, которая мирными методами приблизилась к достижению минимальных прав человека, живущего в демократическом мире при коммунистической диктатуре, власти использовали ряд террористических и пропагандистских мер, которые продлили существование тоталитарного режима на десятилетие и принесли много неблагоприятных изменений в польском обществе. В статье рассматриваются причины, ход и последствия введения военного положения коммунистическими властями в Польше в свете последних исследований.

16

Jak przemieszcza się „próżnia”? Wędrówki tezy Stefana Nowaka między obszarami i kontekstami

71%

Pawlak M.

Stan Rzeczy

|

2016

|

issue 1(10)

316-335

PL

Teza Stefana Nowaka o „próżni socjologicznej” to najczęściej przywoływane twierdzenie o polskim społeczeństwie. W artykule przedstawiono, jak za pomocą tego pojęcia spoglądano z zewnątrz na polskie społeczeństwo i jak pojęcie to próbowano odnieść do innych społeczeństw. „Próżnia socjologiczna” została porównana z podobnymi pojęciami tj. „załamywanie się społeczności”, „społeczeństwo klepsydry”, „perspektywa braku środka”. W artykule przedstawiono także wędrówkę pojęcia „próżni socjologicznej” pomiędzy czterema polami tematycznymi: Solidarność, społeczeństwo obywatelskie, kapitał społeczny, jakość demokracji. Pojęcie „próżni socjologicznej” nie wywędrowało poza polski kontekst, gdyż jest silnie naznaczone przekonaniem o jego unikalności. W trakcie swych wędrówek po różnych kontekstach tematycznych zostało tak przekształcone, aby służyło jako pojęcie wytrych, za pomocą którego socjologowie wyjaśniają niepożądane przez nich zjawiska.

EN

Stefan Nowak’s thesis on the sociological vacuum is the most frequently referenced statement on Polish society. This article introduces how Polish society was perceived “from the outside” by the use of the vacuum concept and shows attempts to apply the concept to other societies. The sociological vacuum is compared to other similar concepts: the loss of community, the hourglass society, and the missing middle approach. The concept’s travel between four domains (Solidarity, civil society, social capital, and the qua- lity of democracy) is presented. The concept of the sociological vacuum has not travelled beyond the Polish context because it is strongly connected to the assumption of Polish uniqueness. During its travels through various thematic domains, the concept transformed, and it is currently a buzzword used to explain phenomena undesired by sociologists.

17

O katolicki kształt Solidarności, część 1

63%

Żaryn J.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2021

|

vol. 37

|

issue 1

415-434

PL

Kościół katolicki w okresie PRL zawsze określał się wobec ważnych zjawisk społeczno-politycznych czy wydarzeń, które zachodziły w naszym życiu publicznym. Jest to teza oczywista, choć brzmi publicystycznie. Czynił tak zarówno Episkopat Polski oficjalnie, poprzez Listy Pasterskie i Komunikaty z kolejnych Konferencji Plenarnych Episkopatu Polski, jak i mniej oficjalnie podczas rozmów biskupów, członków Komisji Wspólnej, ze swoimi interlokutorami ze strony rządowej. Biskupi z prymasem Stefanem Wyszyńskim na czele spotykali się także wielokrotnie podczas audiencji prywatnych z osobistościami życia publicznego, w tym z opozycji lat siedemdziesiątych, czy aktywnymi w bieżącej polityce katolikami świeckimi (zwłaszcza w latach 1957-1989 ze środowiskami KIK-owskimi i podzielonym od 1976 r. Znakiem), by wysłuchać ich racji i przedstawić wizję miejsca Kościoła w przestrzeni publicznej1. Prymas był gotów także, w chwilach kryzysu politycznego, wywołanego nieudolnością władz, wyciągnąć do nich rękę i spotkać się z kolejnymi I sekretarzami PZPR (np. z Edwardem Gierkiem, a potem ze Stanisławem Kanią). Spośród wielu zapisów w „Pro memoria” prymasa Wyszyńskiego znajduje się także ten, pisany 25 czerwca 1976 r. po godz. 22.30 - po powrocie na Miodową: „Powrót do Domu. Tutaj »bombowe« wiadomości. Pan Premier Jaroszewicz, który wczoraj obszernie uzasadniał konieczność podwyższenia cen na artykuły spożywcze - dziś wszystko odwołuje, jakoby w wyniku konsultacji ze Związkami Zawodowymi i licznymi listami napływającymi do Rządu. Chodzi struty, że »świat robotniczy«, który sprawuje rządy w Polsce, burzy się przeciwko Rządowi robotniczemu. Podobno dziś w FSO stanęła praca, również u Róży Luksemburg, w Radomiu i w Pionkach. W mieście ostre pogotowie. - »Konsultacja« nie wypadła dobrze. Z tego wstępnego, wynika »felix culpa«, że społeczeństwo polskie

18

Kościół katolicki w PRL 1980-1981 w dokumentach władz NRD

63%

Gańczak F.

Pamięć i Sprawiedliwość

|

2021

|

vol. 37

|

issue 1

435-454

PL

Odmienna polityka kościelna przyjęta po 1956 r. przez PZPR i Socjalistyczną Partię Jedności Niemiec (SED) niejednokrotnie prowadziła do tarć między Warszawą a wschodnim Berlinem. Jeszcze po wielu latach władze NRD wypominały PZPR rzekome błędy popełnione po śmierci Bolesława Bieruta: poluzowanie sojuszu ze Związkiem Sowieckim, odejście od kolektywizacji rolnictwa i właśnie złagodzenie polityki wobec Kościoła katolickiego1. Pozycja katolików w NRD była jednak nieporównanie słabsza niż w PRL2. „Szacunkowo ocenia się, że [wschodnioniemiecki] Kościół [katolicki] liczy jedynie 1 mln wyznawców w porównaniu do kilku milionów protestantów”3 - czytamy w notatce Departamentu I Ministerstwa Spraw Wewnętrznych PRL ze stycznia 1980 r. Dodajmy, że NRD miała w tym czasie ponad 16,7 mln mieszkańców. Wysiłki na rzecz ateizacji społeczeństwa, podejmowane przez komunistów wschodnioniemieckich od lat czterdziestych XX w., okazały się dość skuteczne. „Wzorem dla SED […] była polityka zwalczania Kościołów metodami zaczerpniętymi z ZSRR”4 - pisał Janusz Ruszkowski. Ernst-Alfred Jauch, w latach 1965-1985 kierownik biura Katolickiej Agencji Informacyjnej (KNA) w Berlinie, wyliczał środki stosowane przez władze NRD w ramach tej walki, takie jak propaganda antyklerykalna, wychowywanie młodzieży w duchu ateistycznym, wymuszanie udziału

19

Kryptonim „Nadajnik”. Służba Bezpieczeństwa PRL wobec Radia Solidarność w Świdniku w latach 1983-1989

63%

Rzeczkowska E.

Roczniki Humanistyczne

|

2017

|

vol. 65

|

issue 2: Historia

149-176

PL

W latach 1983-1988 w Świdniku działało podziemne Radio Solidarność, które w ciągu kilkuminutowych audycji przekazywało słuchaczom informacje o rzeczywistej sytuacji w kraju, informowało o działalności opozycji w Świdniku oraz o represjach SB wobec opozycjonistów. Funkcjonariusze aparatu bezpieczeństwa przez 5 lat usiłowali doprowadzić do zaprzestania emisji audycji przez podziemne radio. W tym celu używano różnorodnych metod, między innymi posłużono się specjalną aparaturą przeznaczoną do namierzania i identyfikowania nadajników, wykorzystywano informacje pochodzące od tajnych współpracowników oraz dane z obserwacji osób podejrzanych o działalność podziemną. Najbardziej skuteczną metodą okazało się wprowadzenie tajnego współpracownika do środowiska radiowców, który doprowadził do przejęcia przez funkcjonariuszy SB nadajnika oraz aresztowania osób dokonujących emisji programów.

EN

In the years 1983-1988 in Świdnik, there operated an underground radio station called Solidarity, which during its several-minute broadcasts gave the listeners information about the real situation in the country, informed about the activities of the opposition in Świdnik and the repressions of the Security Service against the oppositionists. Security Service officers had been trying to stop the broadcast of the underground radio station for 5 years. For this purpose, various methods were used. Among others, a special apparatus was used to track down and identify transmitters, information from secret collaborators and data obtained through observation of people suspected of underground activity were also used. It turned out that the most effective method was the introduction of a secret collaborator to the radio community, which led to the seizure of the transmitter by the Security Service officers and to the arrest of persons broadcasting the programs.

20

Czy Solidarność 1980-1981 była ruchem rewolucyjnym?

63%

Chodak J.

Kultura i Społeczeństwo

|

2022

|

vol. 66

|

issue 4

209-233

EN

The aim of this article is to analyse Solidarity 1980–1981 as a “revolutionary movement” or “revolution”. These terms were used almost from the beginning, both among the movement’s activists and among researchers in the humanities and social sciences. The phrase “self-limiting revolution”, coined by Jacek Kuroń and popularised by Jadwiga Staniszkis, is often quoted. Some authors link the revolutionary nature of Solidarity with the movement’s non-violent repertoire of contestation, which is expressed in terms of “non-violent revolution”, “peaceful revolution” or “Polish bloodless revolution”. The word “revolution” also appears with an appropriate adjective, emphasising the movement’s class basis or values. In this convention, Solidarity is, for example, a “workers”’ or “republican” revolution. Despite the frequent practice of calling Solidarity a revolution, few researchers have attempted to substantiate the “revolutionary” nature of the movement. Most of them have ignored the long tradition of theoretical reflection on revolution within historical sociology in this context. The author reviews the literature in which Solidarity is treated as a revolution. He points out the main ways of defining revolution and the sine qua non features of this phenomenon. He argues that the use of the term “revolution” in reference to Solidarity is a misuse and is not justified in the light of the theory of revolution.

PL

Celem artykułu jest analiza Solidarności 1980-1981 jako „ruchu rewolucyjnego” lub „rewolucji”. Terminy te były niemal od początku stosowane zarówno w kręgu działaczy ruchu, jak też wśród badaczy z obszaru nauk humanistycznych i społecznych. Często przywoływana jest wymyślona przez Jacka Kuronia i spopularyzowana przez Jadwigę Staniszkis fraza „samoograniczająca się rewolucja”. Niektórzy autorzy łączą rewolucyjność Solidarności z pozbawionym przemocy repertuarem kontestacji ruchu, co wyraża się w takich pojęciach jak „rewolucja bez przemocy”, „rewolucja pokojowa” czy „polska bezkrwawa rewolucja”. Fraza „rewolucja” pojawia się również ze stosownym przymiotnikiem, akcentującym podstawę klasową czy wartości ruchu. W tej konwencji Solidarność jest np. rewolucją „robotniczą” lub „republikańską”. Pomimo częstej praktyki nazywania Solidarności rewolucją, tylko nieliczni badacze podejmowali się próby uzasadnienia „rewolucyjności” ruchu. Większość z nich ignorowała w tym kontekście długą tradycję refleksji teoretycznej nad rewolucją w ramach socjologii historycznej. Autor dokonuje przeglądu literatury przedmiotu w której Solidarność jest traktowana jako rewolucja. Wskazuje na główne sposoby definiowania rewolucji i cechy sine qua non tego zjawiska. Argumentuje, że stosowanie w odniesieniu do Solidarności terminu „rewolucja” jest nadużyciem i nie znajduje uzasadnienia w świetle teorii rewolucji.

Refine search results

Tworzenie zrębów polityki zagranicznej pierwszej „Solidarności” wobec Zachodu

NSZZ Solidarność w Radzyniu Podlaskim w latach 1980-1989

Inne spojrzenie. Recenzja książki: Ewa Majewska Kontrpubliczności ludowe i feministyczne. Wczesna „Solidarność” i Czarne Protesty Instytut Wydawniczy Książka i Prasa, Warszawa 2018

The Parallax Memory. Notes on the Solidarity, Solidarity… Collection

Dlaczego określenia solidarność nie ma w Piśmie Świętym? Historyczna ewolucja ważnego pojęcia

Solidarność a Trzeci Świat. Część I. Chrześcijańsko-demokratyczna droga do Ameryki Łacińskiej

Działalność opozycyjna i koncepcje społeczno-polityczne Jana Lityńskiego

Grażyna Pytlak „Dla karteczki w kieszeni”. Relacja gorzowskiej dziennikarki prasy drugiego obiegu

Od socjalizmu do socjalizmu. Koncepcje reform gospodarczych w PRL po wybuchach społecznych w 1956 i 1980 r.

Solidarność i Trzeci Świat. Część II. Taktyczne sojusze z kluczowymi ruchami lat osiemdziesiątych XX wieku

„Coś z Niczego.” Przejawy Improwizowanej, Opozycyjnej Działalności Twórczej Przechowywane w Archiwum Historycznym Komisji Krajowej NSZZ Solidarność

Internowani, aresztowani, skazani. Pozbawieni wolności w okresie stanu wojennego 1981–1983/1984

Il desiderio di utopia. Elementi per definire la costruzione delle distopie teatrali polacche

Opozycja demokratyczna w Polsce (1976–1989) wobec historii i pamięci pogromu kieleckiego

From Satire to Tanks in the Streets. Communist Regime against ‘Solidarity Carnival’ in Poland

Jak przemieszcza się „próżnia”? Wędrówki tezy Stefana Nowaka między obszarami i kontekstami

O katolicki kształt Solidarności, część 1

Kościół katolicki w PRL 1980-1981 w dokumentach władz NRD

Kryptonim „Nadajnik”. Służba Bezpieczeństwa PRL wobec Radia Solidarność w Świdniku w latach 1983-1989

Czy Solidarność 1980-1981 była ruchem rewolucyjnym?