Search results

1

Beyond Tolerance? Spinozist Proposals on Preferences and Justifications

100%

Ramond C.

Roczniki Filozoficzne

|

2022

|

vol. 70

|

issue 4

271-295

PL

Termin „tolerancja”, ściśle mówiąc, nie należy do słownika Spinozy, podobnie jak pojęcie „tolerancji”. Jednak rozdział teologii i polityki, o której mowa w Traktacie teologiczno-politycznym, ukrywa jeszcze bardziej radykalny rozdział immanencji i transcendencji. Całkowicie immanentne ustawodawstwo byłoby neutralne w kwestii wszelkiego rodzaju „wartości” i „uzasadnień” (moralnych, religijnych, racjonalnych). Opierałoby się wyłącznie na „koncepcjach” indywidualnych „preferencji”. Argumentujemy, że filozofia Spinozy może nam pomóc wyobrazić sobie (a być może w przyszłości również osiągnąć) taką formę radykalnej, czy „absolutnej” demokracji.

EN

The term “tolerance”, strictly speaking, does not belong to Spinoza’s vocabulary, and the notion of “tolerance”, in its modern sense, is not part of his concepts either. However, the separation of theology and politics, which is the subject of the Theological-Political Treatise, envelops an even more radical separation between immanence and transcendence. An entirely immanent policy would be indifferent to “values” and “justifications” of any kind (moral, religious, rational). It would be based only on the “accounts” of individual “preferences”. We show that Spinoza’s philosophy can help us conceive (perhaps one day achieve) such a form of radical, or “absolute” democracy.

2

Taniec Spinozy?

94%

Klimczyk W.

Estetyka i Krytyka

|

2016

|

issue 1(40)

23-42

EN

The philosophy of Baruch Spinoza is often (for example in Roger Scruton’s popular introduction or in Ernst Cassirer) looked at as an apotheosis of stillness. One can of course find also other interpretations, for example the one proposed recently by Agata Bielik-Robson in reference to the classic commentary to Spinoza’s oeuvre by Gilles Deleuze, which can be called vitalistic. Yet no one so far has attempted to look at the works of great seventeenth-century rationalist from the perspective of dance. This article is aimed at doing just that – proving that Spinoza’s works, especially Ethics, can be interpreted as philosophical dance, because of the author’s sensitivity to organized, but also lively movement. In this context a striking resemblance between Spinoza’s most famous portrait and Jan Steen’s Dancing Couple (1663) is noticed and analysed in the article. Although the two masters living in United Provinces in the middle of XVII century are not known to have been acquainted, a certain dance spirit common to both is worth reconstructing, if only to prove wrong the stereotype that puritan Dutch society of the era was insensitive to the beauty of movement of the human body.

3

Filozofia wolności Barucha Spinozy w kontekście interpretacji kompatybilistycznej

84%

Rojek K.

Annales Universitatis Mariae Curie-Sklodowska, sectio I – Philosophia-Sociologia

|

2018

|

vol. 43

|

issue 2

EN

The article attempts to show the relationship of the philosophical idea of freedom in the philosophy of Baruch Spinoza in the context of the currently developed idea of compatibilism and selected arguments used by compatibilists and libertarian understanding of free will. The purpose of the article was to show the possibility of interpretation of Spinoza’s philosophy of freedom from the perspective of compatibilism and to indicate the reasons, why such a comparison will remain debatable. The problem analysis presented in the text is also supposed to prompt us to consider, whether in the ongoing renaissance involving the problem of the existence of free will in the context of determinism there is still place for classical attempts to solve the problem, which undoubtedly is the pantheistic philosophy of Spinoza.

PL

W artykule podjęto próbę ukazania filozoficznych zależności idei wolności w filozofii Barucha Spinozy w kontekście współcześnie rozwijanej idei kompatybilizmu i wybranych argumentów stosowanych przez kompatybilistów oraz libertariańskiego rozumienia wolnej woli. Celem było ukazanie możliwości interpretacji filozofii wolności Spinozy z perspektywy kompatybilizmu oraz wskazanie powodów, dla których takie porównanie jest dyskusyjne. Przedstawiona w opracowaniu analiza problemowa ma również skłaniać do podjęcia namysłu nad tym, czy w trwającym renesansie obejmującym problem istnienia wolnej woli w kontekście determinizmu można odnaleźć miejsce dla klasycznych prób rozwiązań problemu, jakie niewątpliwie stanowi panteistyczna filozofia Spinozy.

4

Zwrot ontologiczny w naukach społecznych jako próba pomyślenia nowego porządku społeczno-politycznego ludzi i rzeczy

84%

Kamiński B.

Stan Rzeczy

|

2022

|

issue 1(22) Powrót metafizyki

335-355

PL

Celem artykułu jest próba pomyślenia nowego porządku politycznego w oderwaniu od indywidualizmu i zysku, rozumianych w narracji neoliberalnej inspirowanej tradycją epistemologiczną. W tekście zostały przybliżone koncepcje między innymi Brunona Latoura i Andrzeja W. Nowaka, aby pokazać, jak w ramach „zwrotu ontologicznego” w naukach społecznych można spojrzeć na porządek społeczno-polityczny, z pomocą którego uda się przeciwstawić neoliberalizmowi i kapitalizmowi. Fundamentem filozoficznym, do którego autor nawiązuje, stały się rozważania Barucha Spinozy z pracy Etyka w odczytaniu Gilles’a Deleuze’a. Nowy porządek w ramach „zwrotu ontologicznego” został w artykule ukazany jako podejście praktyczne bez zawłaszczania przedmiotów, lecz korzystania z nich w ramach porządku rzeczowo-ludzkiego. Są to więzi między ludźmi, ale też między ludźmi i rzeczami, rozumiane jako splatanie tych elementów. Jest to projekt metafizyki nie-esencjalistycznej, w której dąży się do odrzucenia hierarchii bytów opartej na własności prywatnej.

EN

The aim of this article is to try to conceptualise a new political order – one separated from the individualism and profit considered in neoliberal narration, which seems to be based on the epistemological tradition. The author uses the theories of Bruno Latour and Andrzej W. Nowak to visualise how, via an “ontological turn” in the social sciences, a new social and political order, opposed to neoliberalism and capitalism, could be conceived. The philosophical foundation to which the author will refer is Baruch Spinoza’s Ethics, particularly as read by Gilles Deleuze. The new order within “the ontological turn” will be shown as a practical approach which does not appropriate objects but uses them as part of wider thing–human relations. These are ties between humans but also between humans and things, considered as an assemblage of these components. This is a project of non-substantial metaphysics in which the hierarchy of beings based on private property is rejected.

5

Watykański rękopis Etyki Spinozy

84%

Żelazna J.

Roczniki Filozoficzne

|

2014

|

vol. 62

|

issue 4

33-49

PL

Artykuł dotyczy rękopisu Etyki Spinozy znalezionego w Watykańskiej Bibliotece Apostolskiej i opublikowanego przez L. Spruita i P. Totaro w książce The Vatican Manuscript of Spinoza’s Ethica (2011). Identyfikacja tekstu stała się możliwa w wyniku żmudnego badania, w którym istotną rolę odegrało nazwisko duńskiego uczonego N. Stensena, autora jednego z listów wydawanych zwykle w zbiorach korespondencji Spinozy. Rękopis Vat. Lat. 12 838 jest jedyną znaną dziś edytorską kopią rękopisów Spinozy, a jego powstanie datuje się na 1675 r., tj. przed publikacją Opera posthuma. Porównanie jego treści z opublikowaną w 1677 r. Etyką wskazuje na wiele różnic, wśród których olbrzymia część ma charakter typowych pomyłek, istniejących przypuszczalnie albo w rękopisie Spinozy, albo w kopii edytorskiej, albo też wprowadzonych do tekstu przez składacza i nieusuniętych w korekcie wydawniczej. Wydawcy podkreślają jednak, że pewne różnice zapisu mają znaczenie merytoryczne dla interpretacji tekstu Spinozjańskiej Etyki. Opisując historię rękopisu i okoliczności, w jakich trafił on do zbiorów Świętego Oficjum, stamtąd zaś do Biblioteki Watykańskiej, stawiają też hipotezy dotyczące obiegu rękopisów Spinozy w okresie, gdy jego nazwisko objęte było zapisami cenzury w związku z publikacją Traktatu teologiczno-politycznego.

EN

The article focuses on Spinoza’s manuscript found in The Vatican Apostolic Library and published by L. Spruit and P. Totaro in the book The Vatican Manuscript of Spinoza’s Ethica (2011). The identification of the text became possible as the result of their arduous research in which the name of a Danish scientist N. Stensen, the author of several letters usually published in the collections of Spinoza’s letters, played a crucial part. The manuscript Vat. Lat. 12 838 is the only known editorial copy of Spinoza’s manuscripts and its origins are dated as early as 1675, i.e. before the publication of Opera posthuma. The comparison of its contents with the Ethics, published in 1677, points to many differences, most of which are typical mistakes, occurring probably either in Spinoza’s manuscript, or in the editorial copy, or else made by the typesetter and not expunged during the editorial proofreading. However, the editors emphasize the importance of some substantive differences of the text for the interpretation of Spinoza’s Ethics. The history of the manuscript and the circumstance it found its way to the library of The Holy Office and thence to the Vatican Apostolic Library enabled the editors to put forward some hypotheses concerning the circulation of Spinoza’s manuscripts in the period when the censure was issued against him after the publication of the Tractatus Theologico-Politicus.

6

Spinoza’s Geometry of Affective Relations, the Body Politic, and the Social Grammar of Intolerance: A Minimalist Theory of Toleration

84%

Costa Da Silva E., de Oliveira N.

Roczniki Filozoficzne

|

2022

|

vol. 70

|

issue 4

237-269

PL

Celem artykułu jest pokazanie, że relacje między jednostkami, włączając w to również intersubiektywność właściwą dla ciała politycznego, są relacjami afektywnymi, co pozwala zrekonstruować minimalistyczną teorię tolerancji u Spinozy. Zgodnie ze Spinozjańską koncepcją życia cielesnego, afektywność jest stanem ciała podlegającego afektowi i implikuje obecność tego ciała, natomiast afekt odnosi się do przejścia od jednego stanu do drugiego, biorąc pod uwagę równoległą zmienność ciał podlegających afektom – inaczej mówiąc, afekt jest zawsze przejściem czy zmianą w intensywności naszej mocy istnienia i działania - wzrostem lub spadkiem, wspieraniem lub ograniczaniem naszej mocy istnienia i działania. Autorzy argumentują, że Spinozjańska koncepcja afektów wnosi istotny wkład do politycznej teorii demokracji, ponieważ wyprzedza współczesne, liberalne koncepcje tolerancji.

EN

In this paper, we set out to show that the relationships between individuals, including the intersubjectivity inherent to the body politic, are also affective relationships, so as to reconstruct Spinoza’s minimalist theory of tolerance. According to Spinoza’s concept of affectivity and bodily life, affection refers to a state of the affected body and implies the presence of the affecting body, while affect refers to the transition from one state to another, taking into account the correlative variation of affective bodies, that is, the affect is always a passage or variation in the intensity of our power to exist and act - the increase or decrease, the favoring or the restraint of our power to exist and act. We argue that Spinoza’s geometry of affective relations decisively contributes to a political theory of democracy, insofar as it anticipates modern, liberal conceptions of tolerance.

7

Spinoza’s Critique and the Making of Modern Religion in the Enlightenment Era

83%

Tomaszewska A.

Dialogue and Universalism

|

2021

|

issue 3

217-232

EN

In recent publications on the Enlightenment, Baruch Spinoza is often associated with the radical “fringe,” advocating against Christianity and giving rise to the incipient process of secularization. In this paper, it is argued that we should look for Spinoza’s influence on the Enlightenment in his ideas inspiring heterodox theologians: radical reformers aiming to “rationalize” revelation but not to dismiss it altogether. Several cases of such thinkers are adduced and shortly discussed: Jarig Jelles, Johan Christian Edelmann, Carl Friedrich Bahrdt and Immanuel Kant. Finally, three ways of conceptualizing the relation between Enlightenment and religion are sketched to address the question whether the sources of secularization can indeed be traced back to the Enlightenment.

8

Odpowiedź Davidowi Harveyowi

82%

Negri A., Hardt M.

Praktyka Teoretyczna

|

2011

|

vol. 4

127-133

EN

The text is a response of authors of Commonwealth to criticism presented by David Harvey. Hard and Negri turn down the primacy of class division over other various identity formations (e.g. race, gender) and they perceive it as field of revolutionary struggle. Then, starting with Spinoza they highlight variety of definitions of singularity and do not agree withthe significant role ascribed to the notion of fictitious capital; they point out immaterial aspect of financialization and its role as a “central form of the accumulation of capital.” Finally, they emphasize the importance of recognition of present indignation and revolutionary actions, which could be made only from below.

PL

Tekst jest odpowiedzią autorów Rzeczy-pospolitej na krytykę przedstawioną przez Davida Harveya. Hardt i Negri odrzucają prymat podziału klasowego wobec innych podziałów (rasowych, genderowych) oraz poszerzają na te obszary pole możliwej działalności rewolucyjnej. Następnie, wychodząc od myśli Spinozy podkreślają różnorodność definicji pojedynczości, nie zgadzają się oni również z nadmierną rolą przypisywaną pojęciu kapitału fikcyjnego i wskazują na niematerialny aspekt finansjeryzacji i spełnianą przez nią rolę „centralnej formy akumulacji kapitału”. Na koniec podkreślają oni wagę właściwego rozpoznania panującego oburzenia i konieczną oddolność działań rewolucyjnych.

9

Wstępne uwagi o Sur la genèse

82%

Goshgarian G. M.

Praktyka Teoretyczna

|

2012

|

vol. 5

111-115

EN

G. M. Goshgarian describes historical and theoretical context in whichAlthusser’s note On Genesis has been written. Goshgarian indicated theoreticalsources of althusserian remarks in the theme of genesis. He invokes – next to Marx– such names as Montaigne or Spinoza.

PL

G.M. Goshgarian opisuje historyczny i teoretyczny kontekst, w którym powstała notka Althussera’a O genezie. Goshgarian wskazuje na teoretyczne źródła althusseriańskich rozważań o genezie, przywołując obok Marksa takie nazwiska jak Montaigne czy Spinoza.

10

Autonomia oporu – Marks, Spinoza i akumulacja pierwotna.

72%

Krzeski J., Piekarska A.

Praktyka Teoretyczna

|

2017

|

vol. 25

|

issue 3

85-112

EN

This article is an attempt at a simultaneous reading of Marx and Spinoza. We venture to show that the immanentistic ontology and the political anthropology of the latter enriches the critique of capitalism with a better understanding of a subjectivity’s function in the process of creating dominance. At the same time we view this process as incomplete. This view is enabled by the use of Spinoza's concept of imagination, which is crucial to our endeavour. Imagination is understood as an ambivalent conductor of affects, which, according to the communicated desires, can work to the effect of both subjectification and emancipation. To prove its usefulness we inspect Marx's analysis of primitive accumulation, as presented in the history below, in which we highlight the visions of equal order and their relevance to the protoproletarian resistance against emerging capitalism. Consequently, we show Spinoza as an author who proves helpful in the task of re reading capital, not from the transcendental point of view, but from the autonomistic one. This type of lecture focuses on the productivity of resistance, seen as an inherent element of capitalism, existing in-beyond-and-against it.

PL

Niniejszy artykuł stanowi próbę równoległej lektury Marksa i Spinozy. Pragniemy pokazać, że immanentystyczna ontologia i antropologia polityczna tego ostatniego wzbogaca krytykę kapitalizmu o refleksję nad rolą, jaką odgrywa podmiotowość w procesie podporządkowywania. Jednocześnie odczytujemy ten proces jako niedomknięty. Taką interpretację umożliwia zastosowanie kluczowego z punktu widzenia naszych dociekań Spinozjańskiego ujęcia wyobraźni jako ambiwalentnego przekaźnika afektów, który, w zależności od komunikowanych pragnień, może przyczyniać się zarówno do wytwarzania stosunku podporządkowania, jak i emancypacji. Aby wykazać jego użyteczność, odwołujemy się do Marksowskich analiz akumulacji pierwotnej, uzupełniając je o historię oddolną, odczytywaną przez pryzmat wyobrażeń równościowego porządku i ich znaczenia dla oporu protoproletariatu przeciwko włączeniu go w rodzący się system kapitalistyczny. Efektem naszych dociekań jest przedstawienie Spinozy jako autora, który okazuje się pomocny w powtórnej lekturze Kapitału, nie z perspektywy transcendentalnej, ale autonomistycznej, gdzie na pierwszy plan wysuwa się kwestia produktywności oporu jako stałego elementu przekraczającego kapitalistyczne panowanie.

11

The Legacy of Spinoza. The Enlightenment According to Jonathan Israel

71%

Gut P.

Diametros

|

2014

|

issue 40

45-72

EN

The aim of the paper is to present and analyze the interpretation of the Enlightenment which has recently been proposed by Jonathan Israel, with the focus on its philosophical aspect as opposed to the historical one. The paper consists of two parts. The task of the first part is reconstructive: it attempts to explore Israel’s most characteristic statements concerning the Enlightenment. The second and more extensive part has a polemical character: it endeavours to furnish the reader with an answer to the question of the degree to which the understanding of the Enlightenment proposed by Israel can be considered a satisfying interpretation of this period. The paper suggests that the main problem which may undermine Israel’s account of the Enlightenment is associated with the unduly selective interpretation of Spinoza’s philosophy and its position in the intellectual society of that time.

12

Spinoza, Enlightenment, and Classical German Philosophy

71%

Gardner S.

Diametros

|

2014

|

issue 40

22-44

EN

This paper offers a critical discussion of Jonathan Israel’s thesis that the political and moral ideas and values which define liberal democratic modernity should be regarded as the legacy of the Radical Enlightenment and thus as deriving from Spinoza. What I take issue with is not Israel’s map of the actual historical lines of intellectual descent of ideas and account of their social and political impact, but the accompanying conceptual claim, that Spinozism as filtrated by the naturalistic wing of eighteenth-century French thought, is conceptually sufficient for the ideology of modernity. The post-Kantian idealist development, I argue, qualifies as radical, and hinges on Spinoza, but its construal of Spinoza does not fit Israel’s thesis, and reflects an appreciation of the limitations, for the purpose of creating a rational modernity, of the naturalistic standpoint represented by thinkers such as d’Holbach.

13

The Radicalism of the Enlightenment. An Introduction to the Special Edition

71%

Miklaszewska J., Tomaszewska A.

Diametros

|

2014

|

issue 40

1-4

EN

This brief “Introduction” to the volume discusses the general idea of the special edition of the journal, which is dedicated to the radicalism of the Enlightenment in the context of Jonathan Israel’s recent work on the Enlightenment, and highlights the topics of the articles contained in the edition.

14

Stanisław Dunin–Borkowski and his views on Einstein’s special theory of relativity

71%

Rodzeń J.

Zagadnienia Filozoficzne w Nauce

|

2022

|

issue 72

63-86

EN

The main purpose of this article is to discuss the views of the Jesuit Stanisław Dunin–Borkowski (1864–1934) about Albert Einstein’s theory of relativity. These days, Dunin–Borkowski is a rather obscure figure despite rising to fame in the interwar period as an outstanding expert in the philosophy of Baruch Spinoza. Thus, the secondary aim of this article is to remind ourselves of this somewhat forgotten scholar. As a researcher, writer, and pedagogue, Dunin–Borkowski was interested in numerous fields of knowledge. Among these were the natural sciences, including physics and the influence that new physical theories had on philosophical thought. This present study therefore fills a gap in the existing research about how Polish philosophers received Einstein’s theories. The example of Dunin–Borkowski also serves as a basis for discussing some of the fundamental problems of neo-scholasticism in receiving new mathematicised scientific theories.

15

Przygodność i konieczność w komunistycznej kosmologii Ewalda Iljenkowa. Tłum. Karolina Grzegorczyk

67%

Penzin A.

Praktyka Teoretyczna

|

2021

|

vol. 41

|

issue 3

49-69

EN

The article argues for contemporary relevance of "Cosmology of the Spirit" by the outstanding Soviet philosopher Evald Ilyenkov, and explores its historical and intellectual contexts. This short treatise was written in the first half of the 1950s, but only published posthumously in the 1980s as it was too heretical to be published in the author’s lifetime. The text was heretical because of its enormous speculative drive. Addressing the physicist idea of the “entropic death of the universe” and using a combination of materialist dialectics and Spinoza’s concept of attribute, Ilyenkov claimed that thought is a necessary attribute of matter as it is able to prevent the terminal entropy of the universe. The paper uses the ideas of Ilyenkov’s cosmology in order to critically address contemporary currents of “speculative” philosophy.

PL

Artykuł ukazuje aktualność Kosmologii ducha, autorstwa niezwykłego radzieckiego filozofa Ewalda Iljenkowa, a także bada jej historyczny i intelektualny kontekst. Ten niewielki traktat został napisany w pierwszej połowie lat pięćdziesiątych ale opublikowany dopiero po śmierci autora w latach osiemdziesiątych, ponieważ był zbyt heretycki aby wydać go za jego życia. Heretycki z powodu swojego zadziwiającego spekulatywnego popędu. Odwołując się do fizycznej idei „śmierci cieplnej wszechświata” oraz do dialektyki materialistycznej i spinozjańskiego pojęcia atrybutu Iljenkow twierdzi, że myśl jest koniecznym atrybutem materii, ponieważ może powstrzymać entropię cieplną wszechświata. Tekst wykorzystuje idee kosmologii Iljenkowa w celu krytyki współczesnych nurtów filozofii „spekulatywnej”.

16

Kant’s Reconception of Religion and Contemporary Secularism

67%

Tomaszewska A.

Roczniki Filozoficzne

|

2016

|

vol. 64

|

issue 4

125-148

EN

In Secularism and Freedom of Conscience Jocelyn Maclure and Charles Taylor distinguish two models of a secular state: a republican and a pluralist-liberal one. Whereas the former displays a tendency to relegate religious beliefs from the public sphere for the sake of its postulated neutrality, the latter emphasizes the importance of freedom of conscience and, consequently, the right of individuals to manifest their religious commitments also in public. In this paper, I argue that Kant’s views on religion cannot provide a general framework that would warrant the pluralist-liberal kind of secularism. To that effect, focusing on Kant’s distinction between the private and the public use of reason, introduced in his 1784 essay on enlightenment, I claim that the public sphere construed along the Kantian lines could not provide a space in which a plurality of different, heteronomously grounded beliefs, could coexist with one another. Comparing Kant’s theory with Spinoza’s—particularly with regard to their critique of revelation and the proposal to reinterpret the Scripture in the light of universal moral principles—I also suggest that, as a rationalist about religion, Kant comes close to the secularizing tendency of the ‘radical Enlightenment.’

PL

W książce Secularism and Freedom of Conscience [Sekularyzm a wolność sumienia] Jocelyn Maclure i Charles Taylor wyróżniają dwa modele świeckiego państwa, które nazywają republikańskim i pluralistyczno-liberalnym. Model republikański ujawnia tendencję do usuwania przekonań religijnych ze sfery publicznej w imię postulowanej neutralności tej sfery, natomiast model pluralistycznego liberalizmu opiera się na podkreśleniu znaczenia wolności sumienia oraz, co za tym idzie, prawa jednostek do manifestowania swoich przekonań także w przestrzeni publicznej. W swoim artykule staram się pokazać, że poglądy Kanta na temat religii nie mogą dostarczyć ogólnych ram dla uzasadnienia pluralistyczno-liberalnego modelu sekularyzmu. W tym celu, skupiając się na rozróżnieniu przez Kanta prywatnego (Privatgebrauch) i publicznego użytku z rozumu (öffentliches Gebrauch), dokonanym w eseju Odpowiedź na pytanie: czym jest oświecenie? (1784), argumentuję, że sfery publicznej – w kategoriach Kantowskich – nie należy rozumieć jako przestrzeni umożliwiającej wyrażanie różnorodnych przekonań religijnych, zwłaszcza gdy nie dają się one pogodzić z autonomią rozumu. Porównując koncepcję religii Kanta z koncepcją Spinozy – przede wszystkim gdy idzie o krytykę religii objawionej oraz propozycję reinterpretacji Pisma św. w kategoriach uniwersalnej moralności, będącej treścią religii powszechnej (Spinoza) lub religii rozumu (Kant) – proponuję również ujęcie, zgodnie z którym poglądy autora trzech Krytyk zbliżają się do tzw. radykalnego Oświecenia, czyli nurtu sprzyjającego postępowi sekularyzacji.

17

Passive Tolerance versus Political Engagement. Antistius Constans, Koerbagh, Van den Enden, and Spinoza

67%

Lavaert S.

Roczniki Filozoficzne

|

2022

|

vol. 70

|

issue 4

297-317

PL

Artykuł bada wkład Spinozy i autorów z jego kręgu (Antistius Constans, Van den Enden i Koerbagh) w nowoczesną koncepcję tolerancji. W swoim Tractatus theologico-politicus (1670) Spinoza podejmuje zagadnienie libertas philosophandi, łącząc dwa rodzaje wolności, między którymi istnieje napięcie: wolność myśli i słowa oraz wolność sumienia religijnego. Ponieważ wolność oznacza życie i działanie w społeczeństwie zgodnie z własnymi interesami, tolerancja staje się kwestią polityczną, która zależy od politycznych perspektyw i priorytetów. To spostrzeżenie prowadzi Spinozę do powiązania ze sobą kontroli władzy politycznej nad sprawami religijnymi z kwestią religijnego pluralizmu i tolerancji. Idee te zdają się przypominać teksty opublikowane w jego najbliższym otoczeniu: anonimowy De jure ecclesiasticorum (1665); polityczne pamflety Kort verhael (1662) i Vrye Politijke Stellingen (1665), pisma jego nauczyciela Van den Endena; wywrotowy słownik Een Bloemhof (1668) i systematyczny filozoficzny Een Ligt (1668) Koerbagha. W tych tekstach kwestia religii i władzy religijnej przesuwa się w stronę pytania o naturę i pochodzenie władzy politycznej. Wszyscy autorzy krytykują nadużycia władzy w świetle idei, że nie ma wolności bez równości i nie ma równości bez wolności. Wraz z Tractatus politicus Spinozy (1677) teksty te stanowią anomalię w obrębie anomalii kalwińskich Niderlandów, która dotyczy właśnie tego radykalnego poglądu demokratycznego. Mówią one nie tyle o tolerancji, ile o aktywnym udziale każdego człowieka w życiu politycznym, niezbędnym dla ocalenia republiki.

EN

This article investigates the contribution of Spinoza and authors of his circle (Antistius Constans, Van den Enden and Koerbagh) on the modern conception of tolerance. In his Tractatus theologico-politicus (1670), Spinoza launches the libertas philosophandi-question integrating two kinds of freedom between which there is a tension: freedom of thought and speech and freedom of religious conscience. As freedom means living and acting in society in light of one’s own interests, tolerance becomes a political issue that depends from political perspectives and priorities. This insight leads Spinoza to bringing together the control of political authority on religious affairs and a political regime of religious plurality and toleration. These ideas seem to be reminiscent of texts published in his immediate circle: the anonymus De jure ecclesiasticorum (1665); the political pamphlets Kort verhael (1662) and Vrye Politijke Stellingen (1665) of his teacher Van den Enden; the subversive dictionary Een Bloemhof (1668) and the systematic philosophical Een Ligt (1668) of Koerbagh. In these texts the question of religion and religious authority shifts to the question of the nature and origin of political authority. The authors all criticize the abuse of power in light of the idea that there is no freedom without equality and no equality without freedom. Together with Spinoza’s Tractatus politicus (1677), they thereby form an anomaly within the anomaly of the Calvinist Low Countries that regards specifically this radical democratic view. They are not so much talking about tolerance but about everyone’s active participation in political life which is necessary for the rescue of the republic.

18

Spinoza’s Critique of Religious Intolerance

67%

Gut P.

Roczniki Filozoficzne

|

2022

|

vol. 70

|

issue 4

319-363

PL

Artykuł przedstawia nową interpretację stanowiska Spinozy w kwestii pochodzenia i natury nietolerancji religijnej. Według Rosenthala i Steinberga Spinoza wyjaśniał pochodzenie nietolerancji religijnej na dwa sposoby. Pierwszy z nich, obecny w Etyce, odwołuje się przede wszystkim do afektu ambicji; drugi, obecny w Traktacie teologiczno-politycznym, opiera się na analizie wpływu na ludzkie myślenie dwóch przeciwnych sobie afektów strachu i nadziei. W niniejszym artykule modyfikuję i uzupełniam to ujęcie. Ponadto wskazuję, że aby zrozumieć poglądy Spinozy na temat nietolerancji religijnej, należy skrupulatnie odróżnić wyjaśnienie przyczyn nietolerancji religijnej od wyjaśnienia powodów, dla których ludzie poddają się wpływowi nietolerancyjnych religii. W pierwszej części artykułu omawiam pogląd Spinozy na temat pochodzenia i natury nietolerancji religijnej. W części drugie wskazuję na powody, jakie zdaniem Spinozy, decydują o tym, że ludzie mają skłonność do ulegania religijnej nietolerancji. W części trzeciej, rozważam środki, które zdaniem Spinozy należy podjąć, aby skutecznie ograniczyć nietolerancję religijną.

EN

This article presents a new interpretation of Spinoza’s account of religious intolerance. According to Rosenthal and Steinberg Spinoza explains the origins of religious intolerance in two ways. The first is in the Ethics, which is grounded on the affect of ambition; the second in the Theological-Political Treatise, which is based on the opposed affects of fear and hope. I agree with this interpretation, yet I considerably modify and supplement this account. The interpretation I propose rests on the observation that in order to understand Spinoza's view we need to draw the subtle distinction between the explanation of the psychological causes of religious intolerance and the elucidation of why religious intolerance appears to appeal so much. First, I shall discuss Spinoza’s account of the origin of religious intolerance. Second, I shall consider the measures which, in his view, should be taken in order to curb religious intolerance effectively.

19

Spinoza’s Defense of Toleration: The Argument From Pluralism

67%

Kisner M. J.

Roczniki Filozoficzne

|

2022

|

vol. 70

|

issue 4

213-235

PL

Odważna i zdecydowana obrona tolerancji stanowi ważny wątek Traktatu teologiczno-politycznego (TTP) Spinozy i jeden z powodów znaczącego historycznego wpływu tego tekstu. Nie jest jednak łatwo sprecyzować argumenty Spinozy na rzecz tolerancji. Zgodnie z tytułem, TTP zawiera dwa główne argumenty na rzecz tolerancji: polityczny i teologiczny. Autor niniejszego artykułu argumentuje, że teologiczny argument Spinozy za tolerancją jest ściśle związany z odrębnym i często pomijanym argumentem z pluralizmu. Artykuł zawiera analizę Spinozjańskiego argumentu z pluralizmu i broni tezy, że argument ten jest bardziej atrakcyjny niż zbliżone do niego argumenty na rzecz tolerancji podane przez Bodina i Bayle’a, ponieważ Spinoza dopuszcza możliwość, że przekonania i doktryny religijne mają racjonalne uzasadnienie, co pozwala z większym optymizmem patrzeć na przyszłość sporów religijnych. Spinozjański argument z pluralizmu jest również bardziej atrakcyjny niż argument Bayle’a, ponieważ Spinoza nie uznaje przekonań religijnych za uzasadnione na mocy ich szczerości, co zwalnia go od konieczności uznania problematycznych praw błądzącego sumienia. Ponadto Spinoza nie jest zmuszony do traktowania jako uzasadnionych szczerych przekonań prześladowców ani przekonań jawnie niemoralnych czy niereligijnych.

EN

Spinoza’s bold, spirited defense of toleration is an animating theme of the Theological-Political Treatise (TTP) and an important reason for the significant historical impact of the text. But Spinoza’s arguments for toleration can be challenging to discern. True to its title, the TTP offers two main arguments for toleration, one political, the other theological. This paper argues that Spinoza’s theological argument for toleration is closely connected to a distinct and often overlooked argument from pluralism. This paper examines Spinoza’s argument from pluralism and defends that it is more attractive to similar arguments for toleration offered by Bodin and Bayle. It is more attractive than Bodin’s pluralism argument because Spinoza’s allows that religious beliefs and doctrines of faith have a rational justification, which makes possible a more optimistic picture of the prospects for religious disputation. Spinoza’s pluralism argument is also more attractive than Bayle’s argument because Spinoza’s does not regard religious beliefs as justified by sincerity, which means that he does not need to recognize any problematic rights of erroneous conscience, nor is he forced to accept as justified sincere beliefs in persecution or obviously immoral or irreligious beliefs.

20

Demokracja jako ontologiczny warunek polityki u Spinozy i Hobbesa

62%

Janik M.

Praktyka Teoretyczna

|

2016

|

vol. 19

|

issue 1

15-33

EN

The notion of democracy as the ontological premise of the social being is one of the main themes in the contemporary reception of Spinoza’s political philosophy. The article presented below is an attempt to explain the ontological dimension of democracy in Spinoza’s thought. The Spinozist approach towards democracy is confronted here with Hobbes’ view on democracy – by this juxtaposition I want to show how the question of the democratic foundation has constituted one of the most important discrepancies of modern political discourse.

PL

Pojęcie demokracji jako ontologicznego warunku bytu społecznego jest jednym z głównych wątków współczesnej recepcji spinozjańskiej filozofii politycznej. Poniższy artykuł jest próbą wyjaśnienia, na czym polega ontologiczne umocowanie demokracji u Spinozy. Zestawiając spinozjańskie ujęcie demokracji z koncepcją Hobbesa, pokazuję, w jaki sposób problem demokratycznego fundamentu ukonstytuował jedną z najważniejszych rozbieżności politycznego dyskursu nowoczesności.

Refine search results

Beyond Tolerance? Spinozist Proposals on Preferences and Justifications

Taniec Spinozy?

Filozofia wolności Barucha Spinozy w kontekście interpretacji kompatybilistycznej

Zwrot ontologiczny w naukach społecznych jako próba pomyślenia nowego porządku społeczno-politycznego ludzi i rzeczy

Watykański rękopis Etyki Spinozy

Spinoza’s Geometry of Affective Relations, the Body Politic, and the Social Grammar of Intolerance: A Minimalist Theory of Toleration

Spinoza’s Critique and the Making of Modern Religion in the Enlightenment Era

Odpowiedź Davidowi Harveyowi

Wstępne uwagi o Sur la genèse

Autonomia oporu – Marks, Spinoza i akumulacja pierwotna.

The Legacy of Spinoza. The Enlightenment According to Jonathan Israel

Spinoza, Enlightenment, and Classical German Philosophy

The Radicalism of the Enlightenment. An Introduction to the Special Edition

Stanisław Dunin–Borkowski and his views on Einstein’s special theory of relativity

Przygodność i konieczność w komunistycznej kosmologii Ewalda Iljenkowa. Tłum. Karolina Grzegorczyk

Kant’s Reconception of Religion and Contemporary Secularism

Passive Tolerance versus Political Engagement. Antistius Constans, Koerbagh, Van den Enden, and Spinoza

Spinoza’s Critique of Religious Intolerance

Spinoza’s Defense of Toleration: The Argument From Pluralism

Demokracja jako ontologiczny warunek polityki u Spinozy i Hobbesa