Search results

1

„A to tak prędko kaleczeję, jako źrebiec po starym ojcu…”. Późne tacierzyństwo Jana Zamoyskiego i jego relacje z synem Tomaszem

100%

Tyszka P.

Wieki Stare i Nowe

|

2023

|

vol. 18

|

issue 23

1-14

EN

April 1st, 1594, saw the birth of Tomasz Zamoyski, the long-awaited heir to the name and fortune of the chancellor and Grand Hetman of the Crown Jan Zamoyski, born of his fourth wife, Barbara née Tarnowska. In view of the fact that Jan Zamoyski’s numerous offspring born from previous marriages died early in his life, he had undoubtedly lost faith in ever being able to sire a healthy male child. The birth of Tomasz undoubtedly filled the chancellor with joy and hope, but fatherhood itself, especially at such a late age (he was 52 when Tomasz was born), was probably not something he intended to devote himself unreservedly, especially since at that time he was actively involved in the political life of the country. These circumstances were not conducive to building a close relationship between father and son. Jan Zamoyski took care of the proper education of Tomasz, provided him with connections at the royal court, and finally left him a huge fortune. Yet in all these actions it is difficult to detect feelings that should unite parent and child. Zamoyski’s relationship with his son resembled that of a demanding preceptor with a diligent student, the latter throughout his life trying to live up to an unattainable model.

PL

Tomasz Zamoyski, upragniony dziedzic nazwiska i rodowej fortuny, urodził się, gdy kanclerz i hetman wielki koronny Jan Zamoyski przekroczył 52. rok życia. O ile matka Tomasza, Barbara z Tarnowskich, otoczyła go bezgraniczną miłością, o tyle ojciec, który niewątpliwie cieszył się z narodzin syna, nie poświęcił się tacierzyństwu, wyżej stawiając sprawy państwowe. Zatroszczył się jednak o wszechstronną edukację potomka, zadbał o odpowiednie koneksje towarzyskie, a zostawiając olbrzymi majątek, zapewnił mu jak najlepszy start w życiu. Trudno jednak doszukać się w ich relacji bliższych więzi łączących ojca z synem.

2

Zaangażowanie Tomasza Zamoyskiego w problemy konfederacji lwowskiej 1622 roku

80%

Kupczewska M.

Facta Simonidis

|

2022

|

vol. 15

|

issue 1

11-41

EN

This article examines the Confederation sworn in Lviv in February 1622, which is also called the Kowenicki Confederation, after the name of its marshal. The Lviv Confederation took place just after the devastating siege of Khotyn Fortress in the fall of 1621, which ended the military conflict between the Commonwealth of Poland and the Ottoman Empire. At the time of the Lviv Confederation, in addition to financial requests, the army representatives demanded that King Sigismund III should meet their high political expectations. The radicalism of the military representatives forced the king and the country’s main decision-makers to act more vigorously in order to quell the rebellion of the disobedient soldiers. Due to the absence of the crown hetmans during the negotiations with the confederates, it was the powerful magnates that gradually took control of the confederate army. The personal rivalry between the confederated magnates over goods and offices for themselves and their military clients manifested itself in the pressure exerted on the king and the soldiers, bribery, and slander. The author analyzes these issues mainly on the example of the the Voivode of Kiev, Tomasz Zamoyski, and his rival, Stanisław Lubomirski.

PL

Niniejszy artykuł jest poświęcony problematyce konfederacji zaprzysiężonej we Lwowie w lutym 1622 roku (zwanej także od nazwiska jej marszałka konfederacją Kowenickiego). Miała ona miejsce tuż po wyniszczającej wojsko wojnie oblężniczej pod Chocimiem jesienią 1621 roku kończącej konflikt Rzeczypospolitej z Imperium Osmańskim. W czasie trwania konfederacji lwowskiej, oprócz wysuwanych postulatów finansowych, wojsko zażądało od Zygmunta III spełnienia rozbudowanych oczekiwań politycznych. Radykalizm wojskowych zmusił króla i głównych decydentów kraju do bardziej energicznego działania na rzecz rozwiązania buntu niepokornych żołnierzy. Nieobecność na negocjacjach ze skonfederowanymi żołnierzami hetmanów koronnych sprawiła, iż zakulisowe wpływy w skonfederowanym wojsku stopniowo przejmowali niektórzy ówcześni magnaci. Osobista rywalizacja pomiędzy zaangażowanymi w problemy konfederacji magnatami o dobra i urzędy dla nich samych i ich wojskowych klientów była prowadzona przy wykorzystaniu takich narzędzi oddziaływania jak presja wytwarzana na królu, wywieranie wpływu na postawy żołnierzy, przekupstwo czy wreszcie pomówienie. Zagadnienia te zostaną przeanalizowane głównie przez pryzmat osoby wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego oraz jego rywala Stanisława Lubomirskiego.

3

Jak Feniks z popiołów. Architektura kościoła franciszkanów w Zamościu

80%

Stankiewicz A.

Biuletyn Historii Sztuki

|

2022

|

vol. 84

|

issue 4

817-878

EN

Despite its considerable size and high artistic quality, the Franciscan church in Zamość failed to draw any discernible attention from the experts in Polish architecture. Until now, the main focus of research was to establish the fundamental facts from its history, and some attributions were made regarding the authorship of its design. In the light of the ongoing research on early modern art, however, it seems possible to add some details to the conclusions already reached. An impulse to take up the topic was provided by the recently conducted reconstruction of the church, which had been partially demolished in the 19th century and remodelled in the 20th century. An analysis of the extant iconographic sources dating from the 19th and early 20th century makes it possible to situate the architecture of the church in a broad context of the European and Polish architectural traditions, as well as to validate its reconstruction. The Zamość church of the Franciscan Order was constructed in the period from 1637 to ca. 1685. Its design referred to the architecture of the late 16th – early 17th century Rome, but since the construction works were carried out by the masonry workshop of Jan Wolff, decorative elements made in mortar derive from the forms achieved in his circle. This, however, did not efface the early-Baroque look of the church – a look that had its origin in, among others, the Basilica of Saint Peter in the Vatican and the designs by Lombard architects active ca. 1600 in Rome. An analysis of the correspondence of Tomasz Zamoyski, the owner of the fee tail estate of Zamość and the founder of the church, and the architectural solutions applied in its construction permits us to assume that the church was designed by Constante Tencalla.

PL

Kociół franciszkanów w Zamościu, mimo pokaźnych rozmiarów i wysokiej klasy artystycznej, nie budził większego zainteresowania badaczy polskiej architektury nowożytnej. Do tej pory skupiano się na ustaleniu podstawowych faktów z dziejów zabytku, a także podjęto szereg prób atrybucji autorstwa projektu, które w świetle prowadzonych wciąż badań nad sztuką nowożytną można uszczegółowić. Impulsem do podjęcia tematu była niedawna odbudowa świątyni, rozebranej częściowo w XIX i przekształconej w XX w. Analiza zachowanej ikonografii z XIX i początku XX w. pozwala usytuować architekturę świątyni w szerokim kontekście europejskiej i polskiej tradycji architektonicznej, a także zweryfikować rekonstrukcję zabytku. Projekt kościoła zamojskich franciszkanów, wznoszonego w latach od 1637 do ok. 1685, nawiązywał do architektury rzymskiej przełomu XVI i XVII w. Jednak ze względu na to, że prace budowlane były realizowane przez warsztat muratorski Jana Wolffa, z kręgu form wypracowanych w tym środowisku właśnie pochodzą dekoracje świątyni wykonane w zaprawie. Nie zatarło to jednak wczesnobarokowego wyglądu kościoła, który ma swoję genezę m.in. w bazylice św. Piotra na Watykanie oraz w realizacjach lombardzkich architektów czynnych ok. 1600 r. w Rzymie. Analiza korespondencji fundatora, ordynata Tomasza Zamoyskiego, oraz zastosowanych rozwiązań architektonicznych pozwala przypuszczać, że projektantem budowli był Constante Tencalla.

4

Itinerarium wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego z Kijowa do Zamościa (4–21 listopada 1619 r.) – przyczynek do analizy mobilności magnackiej w epoce nowożytnej

80%

Kupczewska M.

Res Historica

|

2023

|

issue 56

151-180

EN

In the Zamoyski Archives, kept in the Central Archives of Historical Records in Warsaw, there is a description of a journey from Kiev to Zamość made by Tomasz Zamoyski, the voivode of Kiev (born in 1594 – died in 1638). This document, written by the magnate, is a day-to-day itinerary from 4 to 21 November 1619. A short descriptive itinerary records of the towns or obstacles the travelers pass over (mainly rivers). Valuable – from a scientific perspective – is also the specification of the daily distance covered and measured in miles. In some cases, the report also contains mentions of the owners of the estates visited by the voivode and his retinue. Recalled handwritten data makes it possible to conduct a more in-depth investigation’ into the domestic mobility of Polish-Lithuanian political elites of the modern era. This article focuses on three main issues. Firstly, reconstructing the course of the analyzed travel route and comparing it with the main roads of the time in Kiev and Volhynia. Secondly, calculating how much, according to the itinerary, was one mile. Thirdly, determining the daily pace of travel of Tomasz Zamoyski's retinue. The last two issues will be compared with the previous research results of other researchers of the modern era.

PL

W Archiwum Zamoyskich przechowywanym w Archiwum Głównym Akt Dawnych w Warszawie znajduje się opis podróży z Kijowa do Zamościa dokonanej przez wojewodę kijowskiego Tomasza Zamoyskiego (ur. 1594, zm. 1638). Ten spisany ręką magnata dokument to dokonywane dzień po dniu – od 4 do 21 listopada 1619 r. – itinerarium. Skrótowy plan podróży stanowi zapis mijanych miejscowości lub forsowanych przeszkód (głównie rzek). Cenne – z naukowego punktu widzenia – jest również wyszczególnienie codziennie pokonywanego dystansu podawanego w milach. W niektórych przypadkach sprawozdanie zawiera ponadto wzmianki o właścicielach odwiedzanych przez orszak magnata dóbr. Informacje te umożliwiają przeprowadzenie bardziej wnikliwych dociekań nad zagadnieniem krajowej mobilności polsko-litewskich elit politycznych epoki nowożytnej. W niniejszym artykule uwaga skupiona została na trzech zasadniczych kwestiach. Po pierwsze na odtworzeniu przebiegu analizowanej trasy podróży i porównaniu jej z głównymi ówczesnymi traktami Kijowszczyzny oraz Wołynia. Po drugie na wyliczeniu, ile według itinerarium liczyła jedna mila. Po trzecie na ustaleniu, ile wynosiło dzienne tempo podróży orszaku Tomasza Zamoyskiego. Dwie ostatnie kwestie porównane zostaną z dotychczasowymi wynikami badań innych badaczy epoki nowożytnej.

Refine search results

1 Biuletyn Historii Sztuki

1 Facta Simonidis

1 Res Historica

1 Wieki Stare i Nowe

2 Kupczewska M.

1 Stankiewicz A.

1 Tyszka P.

2 2023

2 2022

„A to tak prędko kaleczeję, jako źrebiec po starym ojcu…”. Późne tacierzyństwo Jana Zamoyskiego i jego relacje z synem Tomaszem

Zaangażowanie Tomasza Zamoyskiego w problemy konfederacji lwowskiej 1622 roku

Jak Feniks z popiołów. Architektura kościoła franciszkanów w Zamościu

Itinerarium wojewody kijowskiego Tomasza Zamoyskiego z Kijowa do Zamościa (4–21 listopada 1619 r.) – przyczynek do analizy mobilności magnackiej w epoce nowożytnej