Full-text resources of CEJSH and other databases are now available in the new Library of Science.
Visit https://bibliotekanauki.pl

Results found: 11

first rewind previous Page / 1 next fast forward last

Search results

Search:
in the keywords:  Vulgate
help Sort By:

help Limit search:
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
1
Publication available in full text mode
Content available

Comparison of Polish and English Selected Versions of the Bible: Pragmatics and Semantics in Focus

100%
Kołtuska K.
Language. Culture. Politics. International Journal
|
2023
|
vol. 1
|
issue 1
63-101
XX
The present article is the result of comparative studies devoted to some preselected versions of the Bible with a focus on pragmatics and semantics. The conducted research was guided by the following assumption: the meaning of Biblical texts is directly related to pragmatism but despite similarities and differences between the analyzed versions of the Bible, it is possible to find such divergences in relation not only to pragmatics but to semantics, as well. This article is preoccupied with analysis of the structure of the Bible, ways of its translation, the most popular English and Polish versions of Holy Scripture, and the ways in which some words have been translated. The paper has been written on the basis of Biblical source materials, the literature of the discipline, and journals as well as with the help of WWW and ORG websites, that deal with the Bible and its translation. The research method employed is strictly comparative and applied to juxtapose equivalent English and Polish words as used in the Bible.
2
Publication available in full text mode
Content available

Jak powstała Wulgata i któremu tekstowi Pisma Świętego przysługuje to miano?

100%
Królikowski J.
Tarnowskie Studia Teologiczne
|
2017
|
vol. 36
|
issue 1
EN
The Vulgate is a Latin translation of the Bible, which has been considered to be of great importance for the Church and which is continuingly regarded as the superior text, especially in the liturgy. However, there are many misunderstandings relating to the Vulgate and as a consequence it happens that certain Latin translations of the Bible are refer to as the Vulgate while they are completely different texts. This article is an attempt to explain what were the origins of the Vulgate as an authentic text of the Bible after the Council of Trent and how it was preserved in the life and tradition of the Catholic Church.
PL
Wulgata jest łacińskim tłumaczeniem Biblii, któremu przypisywano wielkie znaczenie w Kościele i który nadal jest uznawany za wzniosły tekst, zwłaszcza w liturgii. Istnieje jednak wiele nieporozumień dotyczących Wulgaty i w konsekwencji zdarza się, że niektóre łacińskie tłumaczenia Biblii odnoszą się do Wulgaty, podczas gdy są zupełnie odmiennymi tekstami. Ten artykuł jest próbą wyjaśnienia, jakie były początki Wulgaty jako autentycznego tekstu Biblii po soborze trydenckim i jak to przekonanie zostało zachowane w życiu i tradycji Kościoła katolickiego.
3
Publication available in full text mode
Content available

Translating Romans 5:12 in the early 16th century. Franciscus Titelmans’s polemic against humanists

94%
Mantyk T. K.
The Biblical Annals
|
2021
|
vol. 11
|
issue 2
301-326
PL
Translating the Bible has never been an easy task, least of all at the times of theological controversy. A New Latin translation by Erasmus of Rotterdam, executed on the eve of the Reformation, met much criticism on philological and theological level. Franciscus Titelmans, a young, Franciscan scholar from Leuven, addressed in his Collationes quinque numerous issued regarding the translation of the Epistle to the Romans. This article focuses on Romans 5:12. Titelmans claimed that Erasmus’s translation of this verse threatened the dogma of original sin and promoted the resurgence of Pelagianism. The article analyses his arguments showing that although he was not entirely alien to philology, he relied more on the Church Fathers and the authority of the Church in his translation. Philological and logical arguments served only as auxiliary proofs for the meaning that had been established by patristic commentaries. Consequently, this debate mirrors diverse attitudes of both scholars. The Humanist opted for sound philology, even if it resulted in questionable theological statements, the Franciscan for sound theology, even if it led to imperfect philological choices. Although specific arguments of this debate are outdated and hardly relevant to modern-day biblical studies, divergent attitudes of its protagonists are well reflected in current debates, making it worth
4
Publication available in full text mode
Content available

Świętego Hieronima przedmowy do ksiąg biblijnych w Wulgacie - zagadnienia wstępne

84%
Sołomieniuk M. P.
Vox Patrum
|
2020
|
vol. 76
67-86
EN
In 2017 a special volume containing the critical edition of the prologues of saint Jerome to the biblical books has been published in the Sources Chrétiennes series (No. 592). Based on this edition and on older studies this paper presents a list of the prologues written by st. Jerome and a list of the addressees of the translation into Latin of the individual biblical books. Furthermore the article raises a question of the content of the prologues and their links to the ancient, pagan literature. Consequently the paper highlights the texts composed by Jerome directly as prologues, permits to know the milieu of his spiritual friends and also to get inside the efforts of the oeuvre of translation undertaken by Jerome.
PL
W roku 2017 opublikowano w serii Sources Chrétiennes (nr 592) tom, zawierający edycję krytyczną przedmów do ksiąg biblijnych autorstwa św. Hieronima. W oparciu o to wydanie a także starsze opracowania w niniejszym artykule została przedłożona lista przedmów autorstwa Hieronima i lista odbiorców łacińskich tłumaczeń poszczególnych ksiąg. Ponadto w artykule zostaje podjęta kwestia merytorycznej treści przedmów i odniesień do literatury antycznej. Dzięki tym analizom można wyróżnić teksty, które Strydonita faktycznie pisał jako przedmowy, poznać krąg jego duchowych przyjaciół, a ponadto dowiedzieć się o trudach pracy translatorskiej i zarzutach przeciwników dzieła Hieronimowych tłumaczeń.
5
Publication available in full text mode
Content available

Geneza Wulgaty i jej aktualny status w Kościele Katolickim. Uwagi na marginesie Listu apostolskiego papieża Franciszka "Scripturae Sacrae affectus"

67%
Chrostowski W.
Colloquia Theologica Ottoniana
|
2020
|
vol. 36
9-35
EN
This article discusses the genesis and nature of Vulgate, the most important work of St Jerome, and its current status in the Catholic Church at the margins of Pope Francis’ Apostolic Letter "Scripturae Sacrae affectus" (30 September 2020). First, the main guiding lines of Pope Francis’ document are shown, and then the need for Christological hermeneutics and biblical studies based on it is emphasized. The Vulgate weakened the importance of the Septuagint in the Western Church due to its purpose and the circumstances of its creation. The next comments concern the reception of the Vulgate – from the initial objections to the decree of the Council of Trent (1546), which sanctioned its status in the Catholic Church. This situation lasted until the Second Vatican Council (1962–1965), which made a fundamental change in the view of the authority and authenticity of the work of St Jerome. Then, the comments on the Neo-Vulgate and the five critical editions of the Vulgate are presented. The article ends with comments on the current dilemmas of biblical translation. Catholic scholars, taking as their basis critical editions of the Hebrew Bible based on the Masoretic text, are faced with the question of whether and how to use in their translations the options adopted and recorded in the Vulgate.
PL
Na marginesie Listu apostolskiego papieża Franciszka "Scripturae Sacrae affectus" (30 IX 2020) artykuł omawia genezę i naturę najważniejszego dzieła św. Hieronima, czyli Wulgaty, oraz jej aktualny status w Kościele katolickim. Najpierw zostały ukazane główne linie przewodnie dokumentu papieża Franciszka, a następnie została podkreślona potrzeba chrystologicznej hermeneutyki biblijnej i opartych na niej studiów biblijnych. Ze względu na cel i okoliczności powstania Wulgata osłabiła w Kościele zachodnim znaczenie Septuaginty. Kolejne uwagi dotyczą recepcji Wulgaty – od początkowych sprzeciwów i rezerwy po dekret Soboru Trydenckiego (1546), który usankcjonował jej status w Kościele katolickim. Ta sytuacja trwała do Soboru Watykańskiego II (1962–1965), który dokonał zasadniczej zmiany w spojrzeniu na autorytet i autentyczność dzieła św. Hieronima. Dalej następują uwagi na temat Neo-Wulgaty i pięciu krytycznych wydań Wulgaty. Artykuł zamykają uwagi odnośnie do aktualnych dylematów translatoryki biblijnej. Bibliści katoliccy, biorąc za podstawę krytyczne wydania Biblii Hebrajskiej oparte na tekście masoreckim, stają przed pytaniem, czy i jak wykorzystywać w swoich przekładach opcje translatorskie przyjęte i utrwalone w Wulgacie.
6
Publication available in full text mode
Content available

Jan ze Lwowa i Erazm z Rotterdamu. Grecki tekst Nowego Testamentu a pierwodruk (1561) oraz zrewidowana edycja (1575) "Biblii Leopolity"

67%
Rubik T.
The Biblical Annals
|
2023
|
vol. 13
|
issue 2
363-378
EN
Author argues that the translation of the New Testament from the Polish Catholic Leopolita’s Bible (1561) was, to a significant extent, based on Erasmus’ of Rotterdam Greek text, and textual-critical scholarship as in the editions of Novum Instrumentum. Furthermore author argues that this influence was being removed in the revised edition of the Leopolita’s Bible (1575) because it was considered as controversial by some of the Catholics. These theses are supported by discussing eight textual examples of Erasmus’ influence on the Polish translation (out of 18 identified dependencies).
PL
Autor dowodzi, że tłumaczenie Nowego Testamentu z katolickiej Biblii Leopolity (1561) jest w znacznej mierze oparcie na tekście greckim Erazma z Rotterdamu oraz jego pracom tekstualno-krytycznym, zawartym w Novum Instrumentum. Autor dowodzi ponadto, że wpływ ten był eliminowany w zrewidowanej edycji Biblii Leopolity z 1575 r. Tezy te wsparte są analizą ośmiu przykladów wpływów prac Erazma na polską translację.
7
Publication available in full text mode
Content available

Migracje Słowa Bożego, czyli obrona wartości Wulgaty według Franciszka Titelmansa.

67%
Mantyk T. K.
The Biblical Annals
|
2019
|
vol. 9
|
issue 3
525-546
EN
A new translation of the New Testament directly from Greek published by Erasmus of Rotterdam in 1516 was a milestone of biblical scholarship. His work, seemingly challenging the traditional Vulgate translation, provoked much opposition. Among Erasmus’s adversaries was Francis Titlemans, a young Franciscan theologian from Leuven. In his Prologus Apologeticus he criticised Erasmus’s work as a self-aggrandising  exercise in vain glory and defended the centuries old authority of the Vulgate. The kernel of his argument was that the Word of God migrated from one language to another under strict Divine supervision that ensured its incorruptibility. Thus, biblical translation was not merely a matter of philology but required divine inspiration. Some arguments of Titelmans were reflected in canons of the Council of Trent relating to the Bible. Although the exact content of his arguments appears irrelevant to contemporary Biblical scholarship, some suppositions underlying his polemic with Erasmus sound very similar to those resonating in modern debates, making this 500 years old controversy a valuable subject of study. 
PL
Nowe tłumaczenie Nowego Testamentu, dokonane bezpośrednio z greki, zostało opublikowane przez Erazma z Rotterdamu w 1516 r. stając się ważnym punktem odniesienia dla badań nad tekstem Biblii. Dzieło Erazma zdawało się podważać dotychczasowe tłumaczenie, Wulgatę, i wywołało wiele polemik. Jednym z krytyków Erazma był młody franciszkanin z Lovanium, Franciszek Titelmans. W swoim Prologus Apologeticus zarzucał on Erazmowi motywowane pychą poszukiwanie próżnej chwały i bronił autorytetu obowiązującej od stuleci Wulgaty. Sednem jego argumentacji było przeświadczenie o migracjach Słowa Bożego. Objawienie przenosiło się z języka do języka pod ścisłym nadzorem Boskiej Opatrzności, co gwarantowało wierność przekazu. Tym samym, kwestia tłumaczenia nie była li tylko sprawą filologii, lecz wymagała natchnienia Bożego. Argumentacja Titelmansa znalazła częściowe odzwierciedlenie w dekretach Soboru Trydenckiego poświęconych Biblii. Co prawda szczegóły jego wywodu zupełnie nie przystają do stanu współczesnych badań nad Biblią, to jednak pewne ogólne założenia obecne w jego polemice z Erazmem są zaskakująco bliskie bieżącym debatom, czyniąc ową kontrowersję sprzed blisko pięciuset lat ważnym zagadnieniem badawczym.
8
Publication available in full text mode
Content available

Poszukiwania „optymalnego” tekstu Biblii w XIII wieku

67%
Królikowski J.
Tarnowskie Studia Teologiczne
|
2016
|
vol. 35
|
issue 1
EN
Although Christianity is not “a religion of the book” in the common understanding of this expression, however the Bible constitutes its support, programme and verifying criterion. That is why over the centuries the text of the Bible was always scrupulously enshrined and transferred. This article focuses on the subject of how the optimal text of the Bible was searched for at the University of Paris in 13th century. The advent of universities and a new character of theology as a scientific study created a need for a proper text of the Bible, the same for everyone and easily available. Thus the academic necessity rapidly increased the popularity of the biblical text but also prompted the need of its correction. The study was a difficult task, but the problems were soon overcome. The final version of the text satisfied the scholars and met the criteria of the ecclesiastical tradition. Concurrently a lot of significant theoretical reflections emerged which affected the profound understanding of the nature of the biblical text and the ways of its interpretation. These achievements appeared to be valuable in centuries to come and the numerous conclusions drawn in 13th century remain relevant even today.
PL
Chociaż chrześcijaństwo nie jest „religią księgi” w potocznym rozumieniu tego określenia, to jednak księga Pisma Świętego stanowi jej oparcie, program i kryterium weryfikujące. Dlatego też w ciągu wieków zawsze starannie dbano o to, by tekst biblijny był odpowiednio przechowywany i przekazywany. W tym artykule zwracamy uwagę na to, w jaki sposób poszukiwano optymalnego tekstu Biblii na uniwersytecie w Paryżu w XIII wieku. Powstanie uniwersytetów i nadanie naukowego charakteru teologii sprawiło, że powstał problem przygotowania odpowiedniego tekstu biblijnego, jednakowego dla wszystkich i łatwo dostępnego. Potrzeba akademicka szybko wpłynęła więc na popularyzację tekstu biblijnego oraz na potrzebę jego skorygowania. Proces opracowania nie był łatwy, ale mimo powstających trudności dość szybko z nim się uporano. Wypracowano tekst, który w końcu zarówno zadowalał uczonych, jak i spełniał kryteria tradycji eklezjalnej. Przy okazji pojawiło się wiele ważnych refleksji teoretycznych, które wpłynęły na pogłębione rozumienie natury tekstu biblijnego oraz na sposoby jego interpretacji. Z tych doświadczeń korzystano w kolejnych wiekach, a wiele wniosków, które wyprowadzono w XIII wieku, zachowuje swoją aktualność do dnia dzisiejszego.
9
Publication available in full text mode
Content available

Novum Instrumentum omne

59%
Jańczuk L.
Rocznik Teologiczny
|
2014
|
vol. 56
|
issue 1
27-40
PL
Novum Instrumentum omne przygotowane zostało przez Erazma (1469-1536) i było pierwszym opublikowanym Nowym Testamentem w języku greckim (1516). Drukarzem był Jan Froben (1460-1527) z Bazylei. Pierwszym drukowanym wydaniem Nowego Testamentu była Poliglota kompluteńska (1514), jednak została opublikowana dopiero w 1522 roku. Erazm wykorzystał siedem późnych greckich rękopisów przechowywanych w Bazylei, lecz niektóre partie przetłumaczył z łacińskiej Wulgaty. Ukazało się w sumie pięć wydań erazmiańskiego greckiego Nowego Testamentu. Luter wykorzystał drugie wydanie na potrzeby swego przekładu. Najważniejszym jest jednak trzecie wydanie (1522), które zawiera Comma Johanneum. Wydanie to wykorzystał Tyndale w swoim przekładzie Nowego Testamentu na język angielski (1526), a później przez wydawców i tłumaczy Biblii Genewskiej oraz King James Version. Erazmiańskie wydanie było podstawą dla większości nowożytnych przekładów Nowego Testamentu w wiekach XVI-XIX.
EN
Novum Instrumentum omne prepared by Desiderius Erasmus (1469–1536) was the first published New Testament in Greek (1516). It was printed by Johann Froben (1460–1527) in Basel. Although the first printed Greek New Testament was the Complutensian Polyglot (1514), it was the second to be published (1522). Erasmus used seven late Greek manuscripts housed in Basel, but some passages he translated from the Latin Vulgate. Erasmus published five editions of his Greek New Testament. Luther used second edition for his own translation of the New Testament. The third edition (1522) is regarded by scholars as the most important. With the third edition, the Comma Johanneum was included. It was used by Tyndale for the first English New Testament (1526) and later by editors and translators of the Geneva Bible and the King James Version. The Erasmian edition was the basis for the majority of modern translations of New Testament from the 16th to the 19th centuries.
10
Publication available in full text mode
Content available

ποταμοφόρητος (Rev 12 : 15) – from Etymology to Theologoumenon

58%
Alicki W.
Ruch Biblijny i Liturgiczny
|
2013
|
vol. 66
|
issue 2
PL
Grecki przymiotnik ποταμοφόρητος występuje w Piśmie Świętym tylko raz – w Ap 12, 15. Polski przekład Biblii Tysiąclecia zdanie celowe, w którym ποταμοφόρητος występuje, oddaje jako: „żeby ją rzeka poniosła”. G. Schneider, autor hasła ποταμοφόρητος w Exegetisches Wörterbuch zum Neuen Testament, proponuje korektę znaczenia tego słowa, koncentrując się na domniemanym celu porwania przez wodę, czyli spowodowaniu zatonięcia. Aby rozstrzygnąć zaistniały problem, podejmujemy w pierwszej kolejności studium etymologii terminu ποταμοφόρητος (pochodzi od rzeczownika ποταμός – „rzeka” i utworzonego od czasownika φορέω przymiotnika φορητός – „niesiony, dający się unieść”) oraz przegląd kompositów z przymiotnikiem φορητός (nie zawierały one idei śmiertelnego zagrożenia). Do przełomu XIX i XX wieku ποταμοφόρητος był poświadczony poza Biblią tylko w pochodzącym z przełomu V i VI wieku leksykonie Hezychiusza, który mógłby stanowić uzasadnienie propozycji G. Schneidera. Odkryte i opracowane na przełomie XIX i XX wieku papirusy egipskie, w których ποταμοφόρητος jest odnoszone do wylewów Nilu, pozwalają tę propozycję poddać w wątpliwość, lecz problemu nie rozstrzygają. Następne pole poszukiwań stanowią starożytne przekłady Apokalipsy (VL, Wg, syryjskie i koptyjskie), dostarczające poparcia to jednej, to drugiej możliwości, oraz łacińskie i greckie komentarze patrystyczne, w których uzasadnienie znajduje dotychczasowy polski przekład. Komentatorzy rzekę mającą porwać Niewiastę rozumieją jako obraz prześladowań Kościoła i chęć ich prowodyra, by Kościół sobie podporządkować. Jedna z wersji przekładu VL (typ I) zwraca poszukiwania w kierunku pierwowzoru, jakim była prawdopodobnie rzeka Nil. W świetle starożytnych opinii na temat przyczyn wylewów Nilu (wiatr od strony Morza Śródziemnego miał powodować, iż Nil zaczynał płynąć w górę swego biegu) oraz czytelnej wówczas paraleli Ez 29, 3. 6 można przypuszczać, że to właśnie ta rzeka była modelem dla autora Apokalipsy. Dane te na tle starożytnych przekładów i komentarzy pozwalają na potwierdzenie słuszności dotychczasowego polskiego tłumaczenia słowa ποταμοφόρητος.
EN
The paper presents a study on translations of a Greek word ποταμοφόρητος occurring in Rev 12 : 15. The Greek hapax legomenon ποταμοφόρητος is used in Rev 12 : 15. The part of the sentence containing ποταμοφόρητος is translated as: to sweep her away with the current. G. Schneider suggests a correction of the meaning of the word, concentrating on the conjectural purpose of being taken by water (drowning). In order to analyse this issue we begin with the study of etymology of the ποταμοφόρητος. It comes from the noun ποταμός and the adjective φορητός, which is a derivative of φορέω. Composita (compounds) formed with φορητός did not refer to any idea of a mortal threat. Till the turn of 19th century ποταμοφόρητος, apart from the Bible, was only certified in the Hesychius’ Lexicon (5th or 6th century). The Egyptian papyri, uncovered and analysed on the turn of the 19th and the 20th century, in which the ποταμοφόρητος is related to the overflows of the Nile, let us doubt Schneider’s proposal, however, still do not solve the problem. The next stage of the research consisted of the analysis of the classical and antique translations of Rev (VL, Vg, Syriac and Coptic translations), as well as Latin and Greek patristic commentaries, which support one of the aforementioned interpretations. The commentators understood the river carrying the Woman as the image of Church persecution and a desire to place the Church under the command of evil forces. One of the versions of the translation of Vetus Latina (type I) suggests that the archetype of the water torrent in Rev was the Nile. In the light of classical explanations as to the reasons of the river’s floodings, as well as the parallel in Ezek 29 : 3. 6 we can assume that it was the Nile that served as the archetype of the spewing torrent for the author of the Revelation.
11
Content available remote

České tištěné Bible 1488-1715 v kontextu domácí knižní kultury

51%
Voit P.
Česká literatura (Czech Literature)
|
2013
|
vol. 61
|
issue 4
477-501
EN
b2_4) The 1506 Venetian Bible and two Severin Bibles (1529 and 1537) had greated influence on the future development of book culture than the "Melantrichs", which as publication copies are only minor innovations, particularly based on the second Severin of 1537. 5) The typographical aspect of the Brethren editions is not original, but draws on Swiss influence. A strongly inspirational and vital role is played by the Kralice edition at the exegetic, translational and linguistic level, but not with regard to its typographic and graphic decorative contribution. In their time these levels did not influence Czech book culture and were only reflected and used for enlightenment purposes much later. 6) The question whether incunabula and pre-1620 bible editions influenced book culture in this country cannot be answered with a clear negative, but it can be answered with a considerable degree of scepticism. In comparison with ordinary book production, however, their geenrally superior graphic standard clearly facilitated the habit of quiet daily reading to a considerable extent.
CS
a2_4) Pro budoucí vývoj knižní kultury měla Bible benátská 1506 a dvě Severinovy bible 1529 a 1537 větší váhu než takzvané melantrišky, které jsou jen drobně inovovanými edičními kopiemi zejména druhého Severinova vydání 1537. 5) Typografická stránka bratrských edicí není původní, ale těží ze švýcarského vlivu. Životná a silně inspirační role kralických vydání spočívá v rovině exegetické, překladatelské a jazykové, nikoli však v přínosu písmařském a graficko dekoračním. Tyto roviny ve své době českou knižní kulturu neovlivnily a byly reflektovány a osvětově využity až mnohem později. 6) Na otázku, zda prvotiskové a předbělohorské edice biblí ovlivnily tuzemskou knižní kulturu, nelze odpovědět přímo negativně, ale spíše s notnou dávkou skepse. Ve srovnání s běžnou knižní produkcí však jejich povětšinou nadstandardní grafická úroveň k návyku tiché každodenní četby přispěla jistě významně.
first rewind previous Page / 1 next fast forward last
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.