Search results

1

Na przełomie starych i nowych czasów. Muzeum Narodowe w Krakowie w latach 1900–1901

100%

Błońska D., Mróz S. A.

Res Gestae. Czasopismo Historyczne

|

2016

|

vol. 3

96-120

PL

During the first period of the its existence – beginning in 1879 – the museum was run by Władysław Łuszczkiewicz. At this time, the statute was established, decisions were made on the internal structure of the organization, the board was elected and exhibitions were launched based on the constantly expanding collection. In the following text, the period between May 1900 (Łuszczkiewicz death) and July 1901 (taking board of the museum by Feliks Kopera) is presented. This period coincides with Teodor Nieczuja-Ziemięcki’s time as director and was of great importance for the history of the Museum. The crucial and complex changes that were part of the reorganization carried out at this time made possible the creation of the institution according to the highest contemporary standards. Among the most important are: expansion of the Museum by changing the Articles of Association,changing the prerogatives of the management of the Museum and the inclusion of Museum staff in a group of municipal officials.

2

Władysława Łuszczkiewicza studia nad architekturą i sztuką cystersów polskich

89%

Młodawska M., Starzyński M.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2018

|

vol. 129

225-248

PL

Asumptem do napisania niniejszego artykułu była przypadająca w 2017 r. sto pięćdziesiąta rocznica zainicjowania badań naukowych nad przeszłością Zakonu Cyster-skiego na ziemiach polskich, związana z publikacją pomnikowej monografii klasztoru w Mogile (Monografia opactwa Cystersów we wsi Mogile opracowana i pamięci ubiegłych w r. 1864 pięciuset lat istnienia Akademii Krakowskiej, Kraków 1867). W publikacji tej, wyznaczającej nowe standardy w rodzimej historiografii, obok partii stricte historycznych znalazły się również pionierskie opracowania z zakresu historii architektury i sztuki. „Początki” zainteresowań materialnym dziedzictwem Zakonu Cysterskiego na ziemiach polskich przypadły na czas niewątpliwie szczególny, po pierwsze z uwagi na fakt nieistnienia wówczas niezależnego państwa polskiego, po drugie zaś w momencie postępującego kryzysu instytucji życia zakonnego, kiedy poszczególne domy zakonu stały już wówczas puste, bądź też zamieszkiwali je ostatni bracia. Inicjatorem tych badań był zaś Władysław Łuszczkiewicz (1828-1900), malarz i historyk sztuki. Jego osiągnięcia naukowe są powszechnie rozpoznawalne i doceniane przez polskich badaczy, a sam Łuszczkiewicz wymieniany bodajże w każdym opracowaniu poświęconym polskiej historii sztuki. W prezentowanym studium autorzy omówili jego dorobek w tym zakresie, odkryli tajniki jego warsztatu (metodologię badań), poddali nadto ocenie poczynione przezeń ustalenia oraz określi wpływ, jaki wywarł na późniejszych badaczy architektury i historii Zakonu Cysterskiego.

EN

What occasioned the writing of this article was the 150th anniversary (in 2017) of initiating the research on Cistersian Order on Polish territory. The research was first launched by publishing a monumental monograph about the cloister in Mogiła (“Monograph of Cistersians’ abbey in Mogiła dedicated to the memory of Cracow Academy in its 500th anniversary in 1864”, Cracow 1867). In this book which set new standards in Polish history writing, apart from strictly historical passages also some ground-breaking papers about history of architecture and art were included. “Beginnings” of vivid interest in material heritage of Cistersian Order on Polish grounds date back to an exceptional period, since no independent state of Poland existed at the time. It was also a moment of acute crisis of the order when many of its houses were either empty or inhabited by the last friars. Władysław Łuszczkiewicz (1828-1900), a painter and art historian initiated this research. His academic achievements are widely recognized by Polish scholars. His is mentioned in virtually every publication on the Polish history of art. In this paper his heritage was presented, his techniques (methodology of research) reconstructed, his discoveries evaluated and his influence on later scholars of architecture and history of Cistersian Order determined.

3

O książkach rysunkowych Stanisława Wyspiańskiego

89%

Łopatkiewicz T.

Studia Pigoniana

|

2022

|

vol. 5

|

issue 5

125-145

EN

Young Stanisław Wyspiański’s sketchbooks from the period between 1876–1891 are a valuable source of information on the artist’s art education and early works. 14 folders of drawings and notes preserved to this day document the development of Wyspiański’s talent - from early sketches, to copies of masterpieces of Polish and foreign art, studies of Dürer’s and Schongauer’s works, to field inventories of monuments in the Ukraine, in the Opoczno region and in Lesser Poland, to the results of his research and artistic journeys across Southern and Western Europe. Due to the handy, provisional character of Wyspiański’s sketchbooks, a number of them did not stand the test of time, whereas others are incomplete or in a poor shape. The two best preserved sets of drawing folders are the ones saved by Janina Stankiewiczowa, the artist’s aunt, and the ones bought by Stanisław Tomkowicz, a Galician conservator-restorer. The complicated history of the archives resulted in their dispersion in the collections of a number of museums and private persons: the National Museum in Kraków, the Jagiellonian University Museum, or the National Museum in Warsaw. The article is a review of Wyspiański’s sketchbooks available in the public domain, it presents how the drawing folders emerged and places them in the context of the artist’s activity.

PL

Młodzieńcze szkicowniki Stanisława Wyspiańskiego z lat 1876–1891 stanowią cenne źródło w badaniach nad edukacją artystyczną i wczesną twórczością artysty. Czternaście tek rysunków oraz notatek, zachowanych do dziś, dokumentuje rozwój talentu Wyspiańskiego – od dziecięcych szkiców, poprzez kopiowanie wartościowych dzieł sztuki polskiej i obcej, studia nad twórczością Dürera i Schongauera, terenowe prace inwentaryzacyjne zabytków na Ukrainie, w okolicach Opoczna i w Małopolsce, aż po naukowo-artystyczne efekty jego podróży po Europie Południowej i Zachodniej. Podręczny i pomocniczy charakter szkicowników Wyspiańskiego spowodował, iż wiele z nich nie dotrwało do dziś, inne zaś są niekompletne i w ogólnie złym stanie. Stosunkowo najlepiej zachowały się dwa zespoły tek rysunkowych – zabezpieczone przez Janinę Stankiewiczową, ciotkę artysty, oraz te, które zakupił Stanisław Tomkowicz, galicyjski konserwator zabytków. Ze skomplikowanych losów tych archiwaliów wynika wprost ich dzisiejsze rozproszenie w zbiorach wielu muzeów i kolekcjach prywatnych: Muzeum Narodowego w Krakowie, Muzeum Uniwersytetu Jagiellońskiego, Muzeum Narodowego w Warszawie. Artykuł jest przeglądem szkicowników Wyspiańskiego zachowanych w zbiorach publicznych, przybliża kulisy powstania poszczególnych tek rysunkowych oraz sytuuje je na tle działalności artysty.

4

Od Władysława Łuszczkiewicza do Janusza St. Pasierba : kilka słów o poradnikach dla księży z zakresu ochrony zabytków

75%

Broda A.

Ochrona Zabytków

|

1996

|

issue 3

332-336

5

Między ideą a konstrukcją. Projekty ołtarzy Jana Matejki

65%

Ciciora B.

Roczniki Humanistyczne

|

2020

|

vol. 68

|

issue 4

79-124

EN

The article concerns the reception of medieval altarpieces by the most significant Polish history painter, Jan Matejko. That was used for a creation of new works of art based upon historical forms (but not stylistic) that were derived from real historical monuments. Matejko was interested neither in contemporary pattern books for architects nor in reconstructions done according to imagined vision of style, mainly Gothic, which was proposed by restorers like Carl Heideloff or Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc. He gained his knowledge about real, existing medieval altarpieces during his journeys in Poland and abroad, which he took in his youth, and also through his participation in restorations of medieval monuments in Kraków, first of all – the Gothic altarpiece by Wit Stwosz in Mariacki church. Thanks to these experience he got to know a construction of altarpieces and details such as the types of medieval figures, their costumes, weapons, crafts, but also stylistic features that were not well recognized by restorers’ environment in Kraków. Additionally, that verified two types of the reception of the Middle Ages. One, philosophical and emotional, characteristic for Romanticism and propagated by the philosopher and art lover Józef Kremer and the second, characteristic for the artist, restorer and one of the first historians of art, Władysław Łuszczkiewicz that criticized artistic realisations done ages ago from the contemporary point of view. Repairing old and designing new altarpieces was a difficult task for Matejko as very often he was confronted by different points of view on restoration. The most discouraging was a dispute between followers of the unity of style (Józef Łepkowski, Władysław Łuszczkiewicz) and their opponents who appreciated the original form of the monument, including later elements from different epochs (Piotr Michałowski, Paweł Popiel, Stanisław Tomkowicz). Then Matejko’s work was located between verification of ideas of restoration, models of writing about art, opinions about style of monuments on one side and the analytical research on an external appearance and features of construction of local objects on the other side. Neither his knowledge, experience trained thanks to deep and critical observations and comparisons of historic works of art – but, unfortunately, without a support in an authority of restoration theories done by western historians of art and architecture – nor his designs, did not gained respect in Krakow among people concentrated on theoretical opinions on restoration and on ideas concerning forms and meaning of the monuments in Krakow.

PL

Artykuł poświęcony jest specyficznym uwarunkowaniom i wielostronnej recepcji średniowiecznych retabulów ołtarzowych przez najwybitniejszego polskiego malarza historycznego Jana Matejkę. Recepcja polegała na kreowaniu nowych dzieł w oparciu o formy historyczne (ale nie stylowe), czerpane z realnych zabytków, nie zaś ze współczesnych wzorników architektonicznych lub rekonstrukcji dokonywanych według imaginowanej wizji stylu, co proponowali konserwatorzy tacy, jak Carl Heideloff lub Eugène-Emmanuel Viollet-le-Duc. Matejce pomocna była wiedza o wyglądzie realnych ołtarzy nabyta w czasie podróży krajowych i zagranicznych, odbywanych w latach młodości, oraz udział w restauracji średniowiecznych zabytków, przede wszystkim ołtarza Wita Stwosza w kościele Mariackim w Krakowie, który umożliwił mu poznanie budowy i konstrukcyjnych zagadnień związanych z budową ołtarza, szczegółów wyglądu średniowiecznych typów postaci, ich strojów, narzędzi, broni, rzemiosła, a także cech stylistycznych, zagadnienia słabo znanego środowisku dokonującemu konserwacji krakowskich zabytków. Doświadczenia te weryfikowały typ filozoficznej i emocjonalnej recepcji średniowiecza, charakterystycznej dla epoki romantyzmu, propagowany przez krakowskiego filozofa i miłośnika sztuki Józefa Kremera oraz typ oceny krytycznej względem plastyki i zagadnień typowo artystycznych, który prezentował artysta, konserwator i jeden z pierwszych historyków sztuki Władysław Łuszczkiewicz. Matejce projektowanie utrudniały niespójne poglądy konserwatorskie krakowskiego środowiska, przede wszystkim spór toczony między zwolennikami przywracania jedności stylowej zabytków (Józef Łepkowski, Władysław Łuszczkiewicz), a ich przeciwnikami, twierdzącymi, iż kryterium rozstrzygającym o poprawności restauracji jest substancja pierwotna obiektu, włącznie z nawarstwieniami stylowymi różnych epok (Piotr Michałowski, Paweł Popiel, Stanisław Tomkowicz). Twórczość Matejki lokowała się zatem pomiędzy weryfikacją idei konserwatorskich, modeli pisania o sztuce i poglądów na stylistykę zabytków minionych epok, a szczegółowymi badaniami wyglądu i cech konstrukcyjnych lokalnych obiektów. Jego wiedza i doświadczenie zdobyte na podstawie wnikliwych i krytycznych obserwacji i porównań dawnych dzieł sztuki i rzemiosła, ale pozbawione oparcia w autorytecie teorii konserwatorskiej wypracowanej przez zagranicznych historyków sztuki i architektury – podobnie jak tworzone na tej podstawie projekty – nie zdobyły uznania środowiska skoncentrowanego na teoretycznym poznawaniu postaw konserwatorskich oraz idei dotyczących rozpoznania form i znaczenia krakowskich zabytków, za to wykorzystującego koniunkturalnie autorytet Matejki, jako artysty.

6

Jan Matejko - znawca i opiekun zabytków historii i sztuki

63%

Remer J.

Ochrona Zabytków

|

1954

|

issue 1

4-16

7

O dwóch pobytach Stanisława Wyspiańskiego na Łemkowszczyźnie

54%

Łopatkiewicz T.

Studia Pigoniana

|

2023

|

vol. 6

|

issue 6

49-86

EN

About Stanislaw Wyspiański’s Two Stays in the Lemkivshchyna Region Stanisław Wyspiański’s works are traditionally associated with Young Poland, belonging axiologically to the world of Western culture and Latin Christianity. Nevertheless, from his early youth the Artist took a keen interest in the Borderlands of the Republic of Poland, as well as the artistic culture of Eastern Christianity. Wyspiański’s familiarity with these issues was brought by a solo trip to Lviv and the surrounding areas, which he took in August 1887. Two years later, unexpectedly and rather accidentally, the Artist, together with Józef Mehoffer, found himself in the Lemko village of Królowa Ruska (today, Królowa Górna), where, during a two-day stay, he made a drawing and descriptive inventory of the seventeenth-century artistic furnishings of the interior of the local church, in addition to holding a consultation with the Lemkos and a Greek Catholic priest on the design of a new iconostasis for the temple. The second of Wyspiański’s stays in the Lemkivshchyna region took place in the summer of 1901, when the Artist and his family lived for five weeks in the Lemko town of Deszno, near Rymanow-Zdrój, in a house for patients that does not exist today. The field research conducted by the author of this article has made it possible not only to verify previous speculations on the question of where the Wyspiański family lived in 1901, but also to gather convincing factual material on the basis of which it is possible today to infer such matters with certainty.

PL

O dwóch pobytach Stanisława Wyspiańskiego na Łemkowszczyźnie Twórczość Stanisława Wyspiańskiego tradycyjnie wiązana jest z Młodą Polską, przynależąc aksjologicznie do świata kultury zachodniej oraz chrześcijaństwa łacińskiego. Mimo to Artysta od wczesnej młodości żywo interesował się Kresami Rzeczypospolitej, a także kulturą artystyczną chrześcijaństwa wschodniego. Znajomość tej problematyki przyniosła Wyspiańskiemu indywidualna wycieczka do Lwowa i okolic, którą odbył w sierpniu 1887 roku. W dwa lata później, nieoczekiwanie i raczej przypadkowo, Artysta, wraz z Józefem Mehofferem, znalazł się w łemkowskiej wsi Królowa Ruska (dzisiaj Królowa Górna), gdzie w ciągu dwudniowego pobytu rysunkowo i opisowo zinwentaryzował siedemnastowieczne wyposażenie artystyczne wnętrza miejscowej cerkwi, ponadto odbył naradę z Łemkami oraz księdzem greckokatolickim na temat projektu nowego ikonostasu do świątyni. Drugi z pobytów Wyspiańskiego na Łemkowszczyźnie miał miejsce w lecie 1901 roku, kiedy to Artysta wraz z rodziną mieszkał przez pięć tygodni w łemkowskim Desznie, opodal Rymanowa-Zdroju, w nieistniejącym dziś domu dla kuracjuszy. Badania terenowe, które przeprowadził autor artykułu, pozwoliły nie tylko zweryfikować dotychczasowe domysły w kwestii miejsca, gdzie Wyspiańscy zamieszkiwali w 1901 roku, ale też zebrać przekonujący materiał faktograficzny, na podstawie którego można dziś o tych kwestiach wnioskować w sposób pewny.

8

O zabytkoznawczych rezultatach wycieczki Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera do Krużlowej Wyżnej w sierpniu roku 1889

54%

Łopatkiewicz T.

Studia Pigoniana

|

2021

|

vol. 4

|

issue 4

155-182

EN

The scientific and artistic trip of Stanisław Wyspiański and Józef Mehoffer was a continuation of over two weeks of studies of the historical monuments of the Sądecki, Gorlicki and Grybowski regions, which were organised and carried out in the summer of 1889 by Professor Władysław Łuszczkiewicz (1828-1900) together with six students from the School of Fine Arts in Kraków. Łuszczkiewicz’s excursion ended on 10 August 1889 in Bobowa, but the two most active participants decided to stay in the field and make their own inventories of the objects of historical value. In the course of this individual exploration of the villages of the foothills, Wyspiański and Mehoffer visited, among others, Krużlowa Wyżna, Mogilno, Korzenna Lipnica Wielka, Ptaszkowa and Królowa Górna, and made an inventory of objects of historial value in Grybów, which was their base for this study. The several-day-long study of the wooden church in Krużlowa Wyżna resulted – apart from the pioneering iconographic and heraldic identifications, drawings and inventory descriptions – in the discovery of two fundamental artefacts: a late-medieval sculpture of the Virgin Mary with Child, known today as Madonna of Krużlowa, and a painting decoration of the Krużlowa church interior. The information about these artefacts, soon brought to Kraków by Mehoffer, aroused keen interest not only in Jan Matejko, but also in the members of the of Western Galician Conservators’ Circle. It is owing to their efforts that over the following years it was possible to carry out conservation and reconstruction work on the walls and ceilings of the Krużlowa church, as well as to acquire the priceless Madonna sculpture for the collection of the National Museum in Kraków. This would certainly not have happened if it had not been for the early pioneering work of Wyspiański and Mehoffer in making an inventory of the then unrecognised objects of historical value of the Foothills.

PL

Naukowo-artystyczna wycieczka Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera stanowiła kontynuację ponad dwutygodniowych badań nad zabytkami Sądeckiego, Gorlickiego i Grybowskiego, które latem roku 1889 zorganizował i przeprowadził profesor Władysław Łuszczkiewicz (1828–1900) wraz z sześcioma uczniami krakowskiej Szkoły Sztuk Pięknych. Wycieczka Łuszczkiewicza zakończyła się 10 sierpnia 1889 roku w Bobowej, jednak w terenie postanowili pozostać, i na własną rękę prowadzić inwentaryzacje zabytków, dwaj najbardziej aktywni uczestnicy. W toku tej indywidualnej penetracji wsi pogórzańskich Wyspiański z Mehofferem odwiedzili m.in. Krużlową Wyżną, Mogilno, Korzenną Lipnicę Wielką, Ptaszkową oraz Królową Górną, inwentaryzowali również zabytki Grybowa, który stanowił ich bazę w tych badaniach. Kilkudniowe badania drewnianego kościoła w Krużlowej Wyżnej przyniosły – oprócz pionierskich rozpoznań ikonograficznych i heraldycznych, rysunków oraz opisów inwentaryzacyjnych – odkrycie dwóch kapitalnych zabytków sztuki: późnośredniowiecznej rzeźby Matki Boskiej z Dzieciątkiem, zwanej dziś Madonną z Krużlowej, a także malarskiej dekoracji wnętrza krużlowskiego kościoła. Informacje o tych zabytkach, przywiezione wkrótce do Krakowa przez Mehoffera, wzbudziły żywe zainteresowanie nie tylko Jana Matejki, ale też członków Grona Konserwatorów Galicji Zachodniej. To dzięki ich staraniom, w ciągu kilku najbliższych lat, udało się przeprowadzić prace konserwatorskie oraz rekonstrukcyjne dekoracji ścian i stropów kościoła w Krużlowej, a także pozyskać do zbiorów krakowskiego Muzeum Narodowego bezcenną rzeźbę Madonny. Z całą pewnością nie doszłoby do tego, gdyby nie wcześnie podjęta przez Wyspiańskiego i Mehoffera pionierska inwentaryzacja nierozpoznanych jeszcze wówczas zabytków Pogórza.

Refine search results

3 Studia Pigoniana

2 Ochrona Zabytków

1 Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

1 Res Gestae. Czasopismo Historyczne

1 Roczniki Humanistyczne

3 Łopatkiewicz T.

1 Broda A.

1 Błońska D.

1 Ciciora B.

1 Mróz S. A.

1 Młodawska M.

1 Remer J.

1 Starzyński M.

2 2023

1 2021

1 2020

1 2018

1 2016

1 1996

1 1954

Na przełomie starych i nowych czasów. Muzeum Narodowe w Krakowie w latach 1900–1901

Władysława Łuszczkiewicza studia nad architekturą i sztuką cystersów polskich

O książkach rysunkowych Stanisława Wyspiańskiego

Od Władysława Łuszczkiewicza do Janusza St. Pasierba : kilka słów o poradnikach dla księży z zakresu ochrony zabytków

Między ideą a konstrukcją. Projekty ołtarzy Jana Matejki

Jan Matejko - znawca i opiekun zabytków historii i sztuki

O dwóch pobytach Stanisława Wyspiańskiego na Łemkowszczyźnie

O zabytkoznawczych rezultatach wycieczki Stanisława Wyspiańskiego i Józefa Mehoffera do Krużlowej Wyżnej w sierpniu roku 1889