Search results

1

[Rev:] Wojciech Kudyba, Wiersze wobec Innego, Towarzystwo Przyjaciół Sopotu Sopot 2012, Biblioteka Krytyki / Biblioteka „Toposu”, t. 72, 173 s.

100%

Dybciak K.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

|

2013

|

issue 1(1)

129-132

PL

Inna inność nowych poetów. Zapewne najtrudniej w tej świetnej książce będzie przebrnąć niektórym czytelnikom przez tytuł, może ich zniechęcić tak demonstracyjnie wyeksponowany „Inny” kojarzący się z modnym, ale i zbanalizowanym kręgiem problematyki bliskiej politycznej poprawności. Znamy ten ciąg skojarzeń: inność – odmienność – mniejszość (represjonowana oczywiście) – zagadnienie nietolerancji itd. Jednak na następnych stronach miłe zaskoczenie, autor nie idzie tą zadeptaną drogą, lecz wybiera trudniejszą i mniej uczęszczaną dróżkę. Inny rozumiany jest w perspektywie personalistycznej, jako podmiot, inność to wspaniały świat osobowy, tajemniczy, nie do zastąpienia, w jakimś wymiarze transcendentny. W tak rozumianej inności nie ma wykluczania ani elitaryzmu – inny to osoba, którą może być każdy a która mnie współ-konstytuuje, bez innych moje życie jest niepełne. Najambitniejsze próby spotkania Innego to rzeczywistość religijna, jak pisze autor: „najbardziej radykalna wersja transgresji – przekroczenie granic świata dostępnego zmysłom” (s.144). Wojciech Kudyba, chcąc uniknąć nieporozumień recepcyjnych, już we wstępie odcina się od obcych mu spolityzowanych metod czytania i pisania o poezji: „Doświadczenie czytelnicze podpowiada, że wybitne teksty literackie odsłaniają zwykle bardziej skomplikowaną rzeczywistość ludzkiego bycia-w-świecie niż ta, którą da się wytłumaczyć procesami dominacji tej lub innej płci, grupy etnicznej czy ekonomicznej” (s. 6). Stąd deklarowany na początku książki postulat dialogu ze sztuką słowa jest tak odmienny od wspomnianych sposobów zdeterminowanych ideologicznie: „Poznawanie literatury jest tu (…) maksymalną otwartością na jego [dzieła] osobność, swoistym powierzeniem się jego głosowi, uległością wobec jego własnych roszczeń. Etyka czytania uwrażliwia na „inność” dzieła, zachęca do niezbędnej otwartości czytającego na powierzony mu tekst. Więcej: każe w nim widzieć przekaz etycznie nacechowany” (s. 7-8). Nic więc dziwnego, że najbardziej interesują Wojciecha Kudybę utwory literackie, poszukujące takiej inności – osobowej, ale zakorzenionej w transcendencji, dlatego najgłębszy wymiar interpretacji liryki ma prowadzić do naznaczonych sacrum rejonów. Ten filozoficzno-teologiczny zamiar przenika się w Wierszach wobec innego z celami filologicznymi – zrozumieniem i wyjaśnieniem zagadek tekstu poetyckiego. Mamy tu do czynienia z oryginalnie skomponowaną książką, zbiorem szkiców analizujących oraz interpretujących utwory współczesnych poetów, jakby monografią złożoną z indywidualnych lektur. Tom Wojciecha Kudyby stanowi zwieńczenie nurtu badawczego, który trzeba nazwać polską sztuką interpretacji. Zaczęło się to w latach 60., szybko kulminując w przełomowym tomie Liryka polska. Interpretacje pod redakcją Jana Prokopa i Janusza Sławińskiego. Potem wspomniany nurt wiedzy o literaturze wzbogacał się o kolejne pozycje, ale chyba nikt nie opublikował książki składającej się tylko z zapisów lektur poszczególnych utworów, nawet autorzy wspomnianej antologii. Recenzowany tom nie jest tylko popisem sprawności warsztatowej krytyka i literaturoznawcy, ale również spójną wypowiedzią światopoglądową, zorganizowaną wokół kilku idei, zintegrowaną aksjologicznie. Kunszt interpretacyjny i bezbłędna erudycja autora służą nie tylko rozszyfrowywaniu znaczeń liryki, lecz prowadzą odbiorcę od artystycznych gier językowych do spraw ogólniejszych, spoza świata estetycznego, nieraz dyskutowanych w przestrzeni debat publicznych. Dlatego przy okazji wiersza Wojciecha Wencla omawia autor sprawy masowej kultury, zwłaszcza pornobiznesu jako uprzedmiotowienia, a nawet „utowarowienia” kobiety; wiersz Janusza S. Pasierba pozwala podjąć kwestie agresywnego antyklerykalizmu traktującego z nienawiścią i wykluczającego duchownych katolickich; utwór Wojciecha Gawłowskiego aktualizuje zagadnienie stosunku współczesnych ludzi do niepełnosprawności; wiersz Ewy Lipskiej prowadzi do refleksji nad urynkowieniem obecnej sztuki i stosunku do śmierci. Dlatego nie wydaje mi się słuszna lokalizacja metodologiczna Małgorzaty Czermińskiej, cytowana na okładce tomu, sytuująca pisanie o literaturze Wojciecha Kudyby najbliżej „krytyki archetypicznej i francuskiej krytyki tematycznej”. Naprawdę najbliższy jest on hermeneutyce oraz personalizmowi i filozofii dialogu, szczególne połączenie tych stanowisk filozoficznych nadaje rys oryginalności światopoglądowi prezentowanemu w omawianej książce – rzadkie jest w Polsce nawet wśród filozofów łączenie Bubera, Mouniera, Gadamera z Levinasem. O takiej inspiracji świadczą nie tylko bezpośrednie odwołania i cytaty, lecz również rozumienie literatury i roli poety, który powinien być kimś, „kto każe powierzyć się transcendencji, skłania do żywej relacji z Niewidzialnym; kto rozbraja nas z lęków przed „zawłaszczeniem” przez Transcendencję, ukazując relację z nią jako „trochę inną odmianę wolności”? Nie wiemy tego na pewno, ale poeta, który jest bohaterem omawianego utworu, taką właśnie funkcję wypełnia” (s. 145). Adaptacja metod hermeneutycznych i wpisanie się w krąg osobowej filozofii dialogu, skłania do nazwania Wojciecha Kudyby-krytyka współczesnym przedstawicielem nurtu krytyki personalistycznej, bodaj najcenniejszego w polskiej literaturze minionego stulecia; zainicjowanego działalnością Irzykowskiego, Bolesława Micińskiego, Miłosza, Tymona Terleckiego, a w ostatnich dekadach tworzonego przez Kijowskiego, Błońskiego, Łukasiewicza, Burka. Omawiany tom Wojciecha Kudyby przynosi sporo wartości poznawczych i to jest wymiar naukowy, jednocześnie jest wypowiedzią krytycznoliteracką, czyli działaniem w kulturze, próbą wpływania na jej przemiany. A oddziaływać chce Kudyba nie tylko kształtem i jakością nowego tomu krytyczno-literackiego, ale i wprowadzając na arenę literacką grupę bliskich sobie poetów. Ich wysoką ocenę sygnalizuje już zestawieniem lektur ich wierszy z odczytaniami utworów czołowych polskich poetów: Herberta, Miłosza, Różewicza lub pisarzy tak charyzmatycznych jak Karol Wojtyła. Poeci, których Wojciech Kudyba zestawia z najlepszymi, to twórcy młodzi lub średniego pokolenia, drukujący regularnie na łamach trójmiejskiego dwumiesięcznika „Topos” i w serii poetyckiej Biblioteka „Toposu”. Wymieńmy ich nazwiska: Przemysław Dakowicz, Wojciech Gawłowski, Jarosław Jakubowski, Wojciech Kass, Krzysztof Kuczkowski. W omawianych przeze mnie, świetnie napisanych esejach interpretacyjnych Kudyba udowadnia wybitność twórczości poetów „Toposu”, równocześnie kształtuje wzorzec rozumienia ich liryki, wydobywając elementy i wartości personalistyczne, często religijne. Wojciech Kudyba w środowisku literackim dotąd znany był bardziej w roli poety, pięć zbiorów poetyckich zapewniło mu wysoką pozycję w młodszej generacji pisarzy, o tomie Gorce Pana jako arcydziele liryki pisali czołowi obecnie polscy krytycy: Tomasz Burek i Maciej Urbanowski. Teraz zaprezentował się Kudyba znakomicie w roli krytyka, łącząc kompetencje literaturoznawcze (jest profesorem w Uniwersytecie Kardynała Stefana Wyszyńskiego) z talentem pisarskim. W Wierszach wobec Innego widać pióro poety w klarownej polszczyźnie, ocieplaniu dyskursu emocjami, celnych sformułowaniach. Stosuje nawet środki typowo poetyckie, ale poznawczo sfunkcjonalizowane, np. omawiając poemat Wojtyły sens światopoglądowy oddaje grą słów „kairos” (czas) – „Kyrios” (Pan), czy przy omawianiu wiersza Tkaczyszyna-Dyckiego wykorzystując bliskość dźwiękową (a w utworze znaczeniową) słów „podążać-pożądać”. W poprzednich, niepoetyckich książkach Wojciech Kudyba bliższy był bieguna naukowości, ponieważ monografie o Norwidzie i Pasierbie, choć dobrze napisane i skonstruowane, nie były tak nasycone literackością, jak omawiany teraz zbiór piętnastu studiów interpretacyjnych. Wiersze wobec Innego wskazują jeszcze na inne zjawisko charakterystyczne dla literatury minionego półwiecza. Pojawiła się spora grupa wszechstronnych pisarzy, o których trudno jednoznacznie powiedzieć, kim są przede wszystkim: poetami czy krytykami, czasem również badaczami. To przypadki nie tyle Miłosza i Herberta (u nich wielka poezja wyraźnie góruje nad dyskursywną prozą), co Zbigniewa Bieńkowskiego, Barańczaka, Kornhausera, Zagajewskiego, wśród młodszych Koehlera i Wencla. Zjawisko pełnienia dwu ról, artysty słowa i publicysty lub krytyka, rozszerzyło się w ostatnich latach na prozaików – przychodzą na myśl nazwiska Horubały, Pilcha, Wildsteina, Ziemkiewicza (poprzedników też mają niezłych: Brzozowski, Irzykowski, Gombrowicz). Dobrze to świadczy o wszechstronności naszych pisarzy i na ogół nie sygnalizuje spragmatyzowania czy abstrakcyjności poezji lub prozy fabularnej; raczej sygnalizuje większą estetyzację krytyki i publicystyki.

2

Duchowe rozmowy z Ojcem. Wartości kulturowe i literackie w poezji Wojciecha Kudyby

100%

Brasse R.

Prace Literackie

|

2018

|

vol. 58

175-194

EN

The subject of my research interests in this article is a poem by Wojciech Kudyba titled “Dziesięć słów Ojca” (Ten words of the Father), whose philosophical and religious dimension directs our attention to the personalism which was close to John Paul II’s convictions. Kudyba is a poet of reflection, philosophical and religious pondering on the meaning of existence. This is evidenced by clear allusions and references to the Bible, as well as the relational character of the work, focused on building a spiritual relationship. In the analyzed poem, there is a strong desire to establish a spiritual relationship, a deep, intimate relationship with God. The world of spiritual experiences presented in this way finds its peculiar expression in the language of poetic images. The desire to meet the Father somehow anchors faith in a dream. While interpreting Kudyba’s poem, I will not be dealing with the problem of sacrum in literature. I will rather refer to the way in which the well-known archetypes and symbols function in poetry. I will be interested in the acts of creative consciousness, heading for sublimation, or creation of substitute reality. Since sublimation is the dominant and constitutive feature of poetry in the dimension of a peculiar experience of emotionally designed reality, I will try to enrich the leading structural analysis in this work with a few threads (or perhaps insights) derived from Gaston Bachelard’s epistemology.

3

Nie tylko cierpienie. O Próbie bólu Wojciecha Kudyby (rec. W. Kudyba, Próba bólu. O wierszach Joanny Pollakówny, Warszawa 2016)

76%

Szulc-Woźniak A.

Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

|

2017

|

issue 6

309-316

EN

The article is an attempt to discuss and review the book by Wojciech Kudyba, entitled A Trial of Pain. On poems by Joanna Pollakówna (Próba bólu. O wierszach Joanny Pollakówny), a dissertation devoted to one of the most prominent female poets of the second half of the 20th century. Having found numerous interpretative intuitions that I share with the author and drawing attention to the fact that he has opened new and interesting perspectives (the themes of spirituality, the concept of clearance), I dispute with Kudyba, above all, over the purposefulness of focusing on the issue of suffering. What I also disagree with is the bipartition of his work that underlines the differences between individual poems of Pollakówna. This idea distorts the tendency to reconcile opposing opinions and find “the wobbly balance”.

PL

Artykuł stanowi omówienie i recenzję książki Wojciecha Kudyby Próba bólu. O wierszach Joanny Pollakówny – rozprawy poświęconej jednej z najwybitniejszych poetek drugiej połowy XX wieku. Dostrzegając wiele wspólnych z autorem intuicji interpretacyjnych i zwracając uwagę na otwarcie przez niego nowych, ciekawych perspektyw (tematy duchowości, kategoria prześwitu), polemizuję przede wszystkim z celowością koncentracji na zagadnieniu cierpienia. Nie zgadzam się również z dwudzielnością pracy Kudyby – uwyraźniającą różnice między poszczególnymi wierszami Pollakówny. Pomysł taki przekłamuje ważną w twórczości poetki tendencję do godzenia przeciwstawnych stanowisk, odnajdowania „równowagi chybotliwej”.

4

Wojciecha Kudyby Gorce Pana

63%

Heck D.

Góry, Literatura, Kultura

|

2018

|

vol. 12

351-360

EN

In the 20th century religious poetry was mainly the domain of famous poet priests; today better known are secular authors from various generations, for example Zbigniew Jankowski, Wojciech Bonowicz, Krzysztof Koehler, Wojciech Wencel and Mirosław Dzień. Standing out with his avoidance of pathos and clarity of poetic diction, Wojciech Kudyba published his first book of poetry appreciated by literary critics, Tyszowce i inne miasta (Tyszowce and other towns), thirteen years ago. It was followed in 2008 by Gorce Pana (Gorce of the Lord) — of key importance to the understanding of the role of the mountains in Kurdyba’s poetic imagination — and Ojciec się zmienia (The Father is changing) in 2011. The summa of the poet’s oeuvre so far, a selection entitled W końcu świat (Finally the world), is divided into three parts: “Inne miasta” (Other towns), “Inne góry” (Other mountains) and “Kogo brak” (Who’s missing). They correspond to his earlier volumes of poetry. The poet’s own descriptions point to the considerable signifi cance of a coherent composition of the collection. Repetitions of the various motifs resemble a rosary or a sequence of mirror reflections. Hermeneutic analyses of the various poems lead to a conclusion that harmony, questioned by the possibility of self-irony, results in the eff ect of moved form, sought after by the poet, while literary geography, fascination with the mountains and respect for epiphany balance out the irony, stabilising the emphasis on the eternal harmony of the universe present in the beauty of Gorce.

5

O (nie)konieczności powrotu. Dyskurs reemigracji w najnowszej polskiej prozie między polityką a metafizyką

51%

Dariusz S.

Porównania

|

2022

|

vol. 32

|

issue 2

67-80

EN

With its assertive title, Wojciech Kudyba’s 2018 novel Emigranci wracają do domu (‘Emigrants are returning home’) suggests the possibility of considering it a voice in the current political debate on the return of Polish economic migrants to their homeland. However, the literary convention applied therein (‘spoken monologue’), along with the protagonist’s metaphysical perspective, make such immediate, instrumentalizing interpretations questionable. Placing the novel within the context of contemporary postsecular cosmopolitan society, I propose that the protagonist be seen as a peregrine to accentuate the ambivalence of his un/belonging: a subject who acknowledges the mortality and transiency of his existence, while on the other hand, immersed in earthly realities, discovers the need for a reintegrating narrative to restore for himself the feeling of intersubjective identification with his own nation. I prove that by incorporating a metaphysical perspective into migrant experience, Kudyba’s novel offers an innovative approach to re-emigration discourse in contemporary Polish narrative writing, one rooted in Cyprian Norwid’s universalism.

PL

Powieść Wojciecha Kudyby Imigranci wracają do domu swoim tytułem sugeruje możliwość uznania jej za głos w dyskusji politycznej na temat powrotu polskich migrantów ekonomicznych do kraju. Jednak zastosowana konwencja monologu wypowiedzianego i metafizyczna perspektywa narracji podają w wątpliwość prawomocność doraźnych odczytań instrumentalizujących. Rozpatrując powieść w kontekście postsekularnej kondycji współczesnego, kosmopolitycznego społeczeństwa, autor artykułu proponuje widzieć w jej bohaterze figurę peregryna, wskazującą na ambiwalencję nie/przynależności: podmiot uznaje doczesność swojego istnienia, z drugiej strony zaś odkrywa potrzebę narracji reintegrującej, która przywróci mu poczucie intersubiektywnej identyfikacji ze swoim narodem. Włączenie do opisu doświadczenia migranta perspektywy metafizycznej stanowi o oryginalności podejścia do dyskursu re-emigracji we współczesnej polskiej prozie, nawiązującego do Norwidowskiego uniwersalizmu.

6

[Rev.:] Zofia Zarębianka, Czytanie sacrum, Stowarzyszenie Pisarzy Polskich, Instytut Wydawniczy „Maximum”, Kraków-Rzym 2008, 18 s., seria: Myśli ocalone. Seria Filozoficzno-Humanistyczna, pod redakcją Tadeusza Sławka, tom V.

32%

Tytko M. M.

Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

|

2013

|

issue 1(1)

141-144

EN

An author is a Polish professor of literature at the Jagiellonian Unversity in Cracow. The author shows in her book entitled The Reading "Sacred" some essays on literature and "sacred", especially she describes some Polish poetry and prose and literary letters from 20th century. She focuses on the problem hermeneutics of a text, comparatistics of literature and methodology of literature. There are many chapters on theme Polish poetry or prose, e.g. about such authors as Stanisław Barańczak, Teresa Ferenc, Konstanty Ildefons Gałczyński, Julia Hartwig, Zbigniew Herbert, Zbigniew Jankowski, Wojciech Kudyba, Maria Kuncewiczowa, Czesław Miłosz, Joanna Pollakówna, Tadeusz Różewicz, Wisława Szymborska, Marcin Świetlicki, Jan Twardowski, Karol Wojtyła, Adam Zagajewski. There are some essays about foreign (e.g. French, German, Russian) authors of literature in the context of ‘sacred’: Paul Auster, Georges Bernanos, Josif Brodski, Hermann Hesse, Thomas Merton, Rainer Maria Rilke.

Refine search results

2 Religious and Sacred Poetry: An International Quarterly of Religion, Culture and Education

1 Czytanie Literatury. Łódzkie Studia Literaturoznawcze

1 Góry, Literatura, Kultura

1 Porównania

1 Prace Literackie

1 Brasse R.

1 Dariusz S.

1 Dybciak K.

1 Heck D.

1 Szulc-Woźniak A.

1 Tytko M. M.

1 2022

2 2018