Search results

1

Polish music in Zagreb’s concert life between the wars (as exemplified by the Croatian Music Institute)

100%

Guzy-Pasiak J.

Muzyka

|

2021

|

vol. 66

|

issue 4

115-130

PL

Zagadnienia bilateralnych stosunków dyplomatycznych i gospodarczych w dwudziestoleciu międzywojennym między Polską a Królestwem Serbów, Chorwatów i Słoweńców (od 1929 r. Królestwem Jugosławii) zostały dość dobrze przedstawione w wielu opracowaniach, czego nie można powiedzieć o stanie badań nad relacjami kulturalnymi tych dwóch państw. Jedną z przyczyn może być fakt, że współdziałanie na polu kultury było mniej uchwytne, ponieważ w badanym okresie na ogół podejmowano inicjatywy „oddolnie”, z potrzeby i na odpowiedzialność konkretnych, wybitnych jednostek ze świata artystycznego lub akademickiego, i dopiero stopniowo wdrażano zinstytucjonalizowane formy i mechanizmy współpracy znane z późniejszych dekad. Nie istnieją ani syntetyczne, ani przyczynkowe opracowania współpracy w zakresie życia muzycznego. Niniejszy komunikat, oparty na przeprowadzonych dotychczas przeze mnie badaniach archiwalnych ma na celu przyczynienie się do stopniowego wypełnienia luki w naszej wiedzy dotyczącej recepcji polskiej twórczości, na początek w najważniejszym mieście chorwackim, w Zagrzebiu. Jego założeniem była analiza repertuaru głównej ówczesnej instytucji koncertowej w Zagrzebiu, Chorwackiego Instytutu Muzycznego pod kątem obecności w nim muzyki polskiej. Aneks na końcu tekstu zawiera wszystkie możliwe do odczytania nazwiska naszych kompozytorów wraz z wykazem utworów. Trzon repertuaru stanowiły dzieła XIX-wieczne lub nowsze, ale te zaliczane do raczej konserwatywnych nurtów, a twórczość Karola Szymanowskiego, naszego najwybitniejszego przedstawiciela muzyki współczesnej, pojawiała się co prawda na przestrzeni całego dwudziestolecia, ale ani on sam, ani wymagająca część publiczności chorwackiej, nie była usatysfakcjonowana z obecności jego muzyki w Zagrzebiu. Poza informacją o utworach polskich, jakie rozbrzmiewały w Instytucie wspominam także o wybitnych polskich muzykach koncertujących w największym mieście chorwackim w okresie 1918–1939 i promujących rodzimy repertuar.

EN

Bilateral diplomatic and economic relations between Poland and the Kingdom of Serbs, Croats and Slovenes (from 1929 the Kingdom of Yugoslavia) between the two world wars have been presented quite comprehensively in numerous studies. The same cannot be said, however, about research into cultural relations between the two states. This may be attributable partly to the fact that cultural cooperation is harder to trace, since most of the projects during that period were ‘grassroots’ initiatives undertaken for the benefit of eminent individual artists and academics, and on their responsibility. It was only gradually that institutionalised forms and mechanisms of cooperation familiar from later decades were implemented. There are no synthetic or even fragmentary studies concerning cooperation in the field of music. This report, based on my archive research to date, is intended as a contribution to gradually filling the gaps in our knowledge about the reception of Polish music, starting with Croatia’s main city of Zagreb. I analyse the music presented by the main concert organiser in Zagreb at that time, the Croatian Music Institute, with regard to the presence of Polish works. The appendix contains all the decipherable surnames of Polish composers, with a list of works performed – mainly from the nineteenth century or rather conservative more recent compositions. The music of Karol Szymanowski, Poland’s pre-eminent contemporary composer, was performed throughout this twenty-year period, but neither the composer himself nor the more discerning local music lovers were satisfied with how it was represented in Zagreb. Apart from discussing Polish works presented at the Institute, the author also mentions outstanding Polish musicians who performed in Croatia’s biggest city between 1918 and 1939, promoting Polish repertoire.

2

The Alexander Family Chronicle

100%

Dobrovsak L., Žebec Šilj I.

Colloquia Humanistica

|

2020

|

issue 9

255-272

PL

W tekście zaprezentowana jest historia rodziny Alexander (Aleksander), żydowskiej rodziny z Zagrzebia, która prawie przez sto lat odgrywała ważną rolę w gospodarczym, kulturalnym i społecznym życiu miasta oraz całej Chorwacji. W czasie osiedlenia się w Zagrzebiu wszyscy członkowie rodziny byli wyznawcami judaizmu, jednak do 1941 roku większość z nich przeszła na katolicyzm, a jeden z nich dołączył do wyznawców kościoła ewangelickiego. Rodzina do Zagrzebia przybyła w połowie XIX wieku z terenu Gradišće (Burgenland). Po osiedleniu się zaczęła działać w handlu, a ponieważ członkowie rodziny byli niezwykle pracowici, już przed końcem XIX wieku rodzina stała się jedną z najbardziej szanowanych i majętnych, zarówno w Zagrzebiu, jak i w Chorwacji, a nawet poza nią. Już w drugim pokoleniu członkowie rodziny wyróżniali się jako znakomici lekarze, prawnicy, inżynierowie, artyści, profesorowie i przedsiębiorcy. W Zagrzebiu zawierali małżeństwa z członkami wpływowych rodzin, zarówno żydowskich, jak i katolickich, pozostawali w stosunkach towarzyskich z lokalną elitą i w ten sposób zyskali wysoki status w otoczeniu. Byli kosmopolitami: życie dzielili między Zagrzeb i Wiedeń, a i Budapeszt nie był im obcy. Wśród nich swoimi talentami wyróżniali się bracia Aleksander/Šandor (1866–1929) i Samuel David (1862-1943). Byli szanowanymi przemysłowcami: założyli zagrzebski browar, fabrykę słodu, olejarnię, cementownię i inne obiekty przemysłowe w Zagrzebiu. Zasiadali w zarządach kilku zagrzebskich banków, założyli także kilka towarzystw przemysłowych. Wyróżnili się w czasie I wojny światowej, a Aleksander otrzymał węgierski tytuł szlachecki za swoją działalność humanitarną. Okres Królestwa SHS/Jugosławii również nie zagroził ich pozycji, co więcej – nadal z powodzeniem pracowali i działali. Po wybuchu II wojny światowej większość członków rodziny opuściła Niezależne Państwo Chorwackie, kilkoro z nich zginęło w czasie Holokaustu. Obecnie potomkowie tej wielkiej rodziny mieszkają w Izraelu, Stanach Zjednoczonych Ameryki, we Włoszech oraz w Zagrzebiu, a o ich obecności w historii miasta świadczą schody na Tuškanacu, które noszą imię Šandora Alexandra Sesveckiego.

EN

The paper focuses on the history of Zagreb’s prominent Jewish family, the Alexanders (or Aleksanders), who were influential in the cultural, economic and social life of the city and Croatia for almost a century. At the time of their arrival in Zagreb and after the end of the First World War, they all belonged to the Jewish religious denomination; later most of them converted to Catholicism and one was an Evangelical Christian (Protestant). The Alexander family moved to Zagreb from Burgenland (Güssing) in the 1850s. Upon their arrival, they worked in commerce and were known as diligent businessmen. Soon they became respected and wealthy patrons well-known in Zagreb, Croatia and abroad. The second-generation family members were distinguished physicians, lawyers, engineers, artists, professors and businessmen. They formed marriage alliances with Zagreb’s prominent Jewish and Catholic families and socialised with the nobility, thus making acquaintances and forming social networks that upgraded their social status. Also, they were cosmopolitans with one foot in Zagreb and the other in Vienna. Thereby, Budapest was not far-fetched for them. Among the most prominent and distinguished family members, one finds the brothers Aleksander/Šandor (1866–1929) and Samuel David (1862–1943). They were well-respected industrialists, founders of Zagreb’s brewery, malt factory and cement factory. They were also board members of several banks and founders of industrialists’ associations. Thus, their work and diligence were much appreciated during the First World War, for which Aleksander was awarded an Austro-Hungarian noble title. The post-war unification of the Kingdom of Serbs, Croats and Slovenes had no negative impact on their social standing. Thereby, the brothers managed to continue their business successfully, and were greatly appreciated by the newly formed political elite. Later, at the beginning of the Second World War, the majority of the family members managed to escape Nazi persecution, while some perished in the Holocaust. Today, descendants of this large family live scattered around the world, in Israel, the United States, Italy and Zagreb. The only visible memory trace – proof of the family’s existence in Zagreb – are the stairs in the Tuškanac city park, named after Šandor von Alexander of Sesvete.

3

Karneval s mrtvacima (Miroslav Krleža: Kraljevo)

80%

Pieniążek-Marković K.

Slavica Wratislaviensia

|

2019

|

vol. 168

495-505

EN

Carnival with the dead (Miroslav Krleža: Kraljevo) Kraljevo, a one-act play written by Miroslav Krleža in 1915, is a representation of “carnival” events accompanying a church fair day in the cathedral of St. Stephen in Zagreb. Among the participants of the fair party, are the suicides condemned to eternal wandering between the worlds of the dead and of the living. The article’s goal is to reflect on the function of death’s anthropomorphization in the expressionistic image of Zagreb society. Krleža exposes how loftiness is replaced with base erotic instincts, and reveals that when society is immersed in medieval rituals, what results is a cannibalistic vision of (non)reality of hell, which serves to render Zagreb at the beginning of the 20th century. The author’s carnival with the dead reverses values, orders, and hierarchies, and undermines at least three essential components of identification: ludic tradition derived from local folklore, Catholic pathos, and Croatian patriotism.

PL

Karnawał ze zmarłymi (Miroslav Krleža: Kraljevo) Jednoaktówka Mirosława Krležy z 1915 roku, zatytułowana Kraljevo, jest zapisem „karnawałowych” wydarzeń towarzyszących dniu odpustu w zagrzebskiej Katedrze świętego Stefana. W jarmarcznej zabawie uczestniczą samobójcy skazani na wieczne błądzenie pomiędzy światami żywych i umarłych. Celem artykułu jest namysł nad funkcją antropomorfizacji śmierci w ekspresjonistycznym obrazie zagrzebskiego społeczeństwa. Krleža pokazuje wzniosłość zastąpioną przez niskie erotyczne popędy, społeczeństwo zanurzone w średniowiecznych rytuałach, rysuje kanibaliczną (nie)rzeczywistość piekła — Zagrzebia początku XX wieku. Krležiański karnawał ze zmarłymi odwraca wartości, porządki i hierarchie, a także podważa co najmniej trzy istotne elementy identyfikacyjne: ludyczną tradycję wyrastającą z folkloru, katolicki patos i chorwacki patriotyzm.

4

Sarajewo – Zagrzeb – Kraków. O miejscach opuszczonych, odrzuconych i odnalezionych na austro-węgierskiej mapie biografii Ivo Andricia

61%

Nowak-Bajcar S.

Porównania

|

2012

|

vol. 11

193-203

EN

At the beginning of April 1914 Ivo Andrić, the young poet, after completing college education inSarajevo (1911), and than after brief episodes of studies in Zagreb (1912) and Vienna (1913),decided to undertake studies at the Jagiellonian Univesity in Cracow. Why did conventionalbourgeois world, at first glance not so different from world of salons in Zagreb and Vienna, seem to be a “better world” for the writer of Croatian-Bosnian roots? Presenting Andrić’s choices on the eve of World War I, reflected in his gestures of rejection, as well as gestures of afimation, I show the role of meeting with Cracow and the Polish culture in formation of his hybrid Yugoslavic identity. Documentaries are the starting point for reflection on the influence of the genius loci of Cracow on the formation of the intellectual silhouette of the Yugoslavic Nobel-Prize winner (1892–1975).

PL

Na początku kwietnia 1914 roku Ivo Andrić, wówczas młody poeta, opuściwszy Bośnię poukończeniu nauki w sarajewskim gimnazjum (1911), a następnie po krótkich epizodach studióww Zagrzebiu (1912) i Wiedniu (1913), decyduje się na podjęcie nauki na krakowskim Uniwersytecie Jagiellońskim. Dlaczego konwencjonalny mieszczański świat, na pierwszy rzut oka nie tak przecież odmienny od opuszczonego przez Andricia świata salonów Zagrzebia i Wiednia, wydał się pisarzowi o bośniacko-chorwackich korzeniach, światem „lepszym”? Prezentując wyborypisarza w przededniu wybuchu pierwszej wojny światowej, przejawiające się zarówno w gestach odrzucenia, jak i w gestach afirmacji, pokazuję rolę, jaką w kształtowaniu się hybrydycznej, jugosłowiańskiej tożsamości twórcy odegrało spotkanie z polską kulturą początku XX wieku. Materiały dokumentalne stanowią punkt wyjścia do refleksji nad wpływem genius loci Krakowa na kształtowanie się intelektualnej sylwetki jugosłowiańskiego Noblisty (1892–1975).

5

Wędrując śladami umarłych. Foto-teksty Dašy Drndić

61%

Giergiel S.

Balcanica Posnaniensia Acta et studia

|

2018

|

vol. 25

181-196

EN

The starting point for the article is the conviction that in her books, the Croatian author Daša Drndić consistently explores the themes of memory and oblivion about Holocaust and the World War II victims. The paper juxtaposes the excerpts from her two novels: April in Berlin (2009) and EEG (2016). In both of them, the author inserts peculiar photo-texts in which the visual layer mingles with the linguistic one. In the first one, this relation is obvious (photographs and text are set together here), whereas in the second one it is more ambiguous. However, I endeavor to demonstrate that using language, Drndić manages to create the unusual graphic “pictures in motion” that simultaneously envision the contemporary Zagreb as well as the same city from the 1940s. The interpretation of such fragments is additionally enhanced with the considerations on the Croatian capital city’s space which is filled with multiple signs of “difficult heritage” (Sharon Macdonald’s term).

PL

Punktem wyjścia niniejszego tekstu jest przekonanie, że chorwacka autorka Daša Drndić w kolejnych swoich książkach konsekwentnie eksploatuje tematykę pamięci i zapomnienia o Holokauście oraz o ofiarach z czasów drugiej wojny światowej. W artykule zestawione zostają fragmenty z dwóch książek April u Berlinu z 2009 r. i EEG z 2016 r. W obu autorka umieszcza rodzaj foto-tekstów, w których dochodzi do połączenia warstwy wizualnej z językową. W pierwszej z nich ten związek jest oczywisty (mamy tam bowiem zestawienie fotografii i tekstu), w drugiej zaś nie jest jednoznaczny, choć staram się wykazać, że Drndić udało się przy pomocą języka stworzyć niezwykle plastyczne „obrazy w ruchu”, w których nałożone zostają na siebie sceny z dzisiejszego Zagrzebia i z lat 40 XX w. Interpretacja tego rodzaju fragmentów zostaje ponadto uzupełniona o rozważania na temat przestrzeni chorwackiej stolicy, w której brakuje znaków świadczących o „trudnym dziedzictwie” (termin Sharon Macdonald).

Refine search results

1 Balcanica Posnaniensia Acta et studia

1 Colloquia Humanistica

1 Muzyka

1 Porównania

1 Slavica Wratislaviensia

1 Dobrovsak L.

1 Giergiel S.

1 Guzy-Pasiak J.

1 Nowak-Bajcar S.

1 Pieniążek-Marković K.

1 Žebec Šilj I.

1 2021

1 2020

1 2019

1 2018

1 2012

Polish music in Zagreb’s concert life between the wars (as exemplified by the Croatian Music Institute)

The Alexander Family Chronicle

Karneval s mrtvacima (Miroslav Krleža: Kraljevo)

Sarajewo – Zagrzeb – Kraków. O miejscach opuszczonych, odrzuconych i odnalezionych na austro-węgierskiej mapie biografii Ivo Andricia

Wędrując śladami umarłych. Foto-teksty Dašy Drndić