Search results

1

Let it Fly High! On the Need for ANT with a Positivistic Inclination

100%

Sojak R., Afeltowicz Ł., Pietrowicz K.

Polish Sociological Review

|

2019

|

vol. 207

|

issue 3

255-270

EN

Actor-Network Theory has proven to be highly successful, fulfilling much of its early theoretical and methodological promise. Proponents of ANT have argued, among other things, that an acceptance of the specific (techno-)social ontology which assumes consistent relativity of beings and anti-essentialism will enable us to address the aporia that are haunting sociology. The authors argue that, sociological applications of ANT (at least as regards the dominant understanding of the theory) result in a lowbrow methodology leading to a radical cognitive limitation of the discipline. The text finishes with an attempt to sketch an alternative version of ANT, one with a positivistic inclination opening the path for synthetic sociology.

2

Quality of life in rural areas: A topic for the Rural Development policy?

88%

Brauer R., Dymitrow M.

Bulletin of Geography. Socio-economic Series

|

2014

|

vol. 25

|

issue 25

25-54

EN

Contemporary transformations of rural areas involve changes in land uses, economic perspectives, connectivity, livelihoods, but also in lifestyles, whereupon a traditional view of ‘the rural’ and, consequently, of ‘rural development’ no longer holds. Accordingly, EU’s 2007-2013 Rural Development policy (RDP) is one framework to incorporate aspects labelled as quality of life (QOL) alongside traditional rural tenets. With a new rendition of the RDP underway, this paper scopes the content and extent of the expired RDP regarding its incorporation of QOL, in order to better identify considerations for future policy making. Using novel methodology called topic modelling, a series of latent semantic structures within the RDP could be unravelled and re-interpreted via a dual categorization system based on RDP’s own view on QOL, and on definitions provided by independent research. Corroborated by other audits, the findings indicate a thematic overemphasis on agriculture, with the focus on QOL being largely insignificant. Such results point to a rationale different than the assumed one, at the same time reinforcing an outdated view of rurality in the face of the ostensibly fundamental turn towards viewing rural areas in a wider, more humanistic, perspective. This unexpected issue of underrepresentation is next addressed through three possible drivers: conceptual (lingering productionist view of the rural), ideological (capitalist prerogative preventing non-pecuniary values from entering policy) and material (institutional lock-ins incapable of accommodating significant deviations from an agricultural focus). The paper ends with a critical discussion and some reflections on the broader concept of rurality.

3

Some remarks on new directions in social archaeology of early nomads

88%

Vdovchenko E., Pokutta D.

Materiały i Sprawozdania Rzeszowskiego Ośrodka Archeologicznego

|

2020

|

issue 41

53-56

EN

The article discusses the interpretational issues of the so-called actor-network theory (ANT) in relation to the archeology of nomadic societies. Based on selected examples, in particular the analysis of clan symbols, the so-called tamga and military organization units (so-called troops), the authors present potential new interpretations of known cultural phenomena in the archeology of the Great Steppe.

4

Wyzwanie biomedykalizacji. Socjologia medycyny oraz socjologia zdrowia i choroby „podszyte” teorią aktora-sieci

88%

Wróblewski F., Wróblewski M.

Przegląd Kulturoznawczy

|

2013

|

issue 1(15)

67–84

EN

The article investigates a theoretical framework that would enable effective and fruitful studies of biomedicalization. Biomedicalization is the ongoing expansion of medical discourse, the dynamics of which is determined by technological developments. It is related with the dominant economic interests and power. It generates new areas of risk and the scientific controversies. The first discussed theoretical framework is the medical sociology and the sociology of health and illness. Although both proposals have much to offer, they are not sufficient for the problem of biomedicalization. Their main weaknesses are: exclusion of biological knowledge about the disease, the tendency to reductionism, lack of interest in the controversies. Because of these shortcomings, the author of the paper postulates that medical sociology and the sociology of health and illness should be supplemented by actor-network theory. The main points are: the adoption of relational and hybrid way of thinking about social phenomena, broadening the definition of agency and special interest in the controversies.

5

Teoria aktora-sieci jako ontologia dla socjologii wizualnej

75%

Pałęcka A.

Przegląd Socjologii Jakościowej

|

2014

|

vol. 10

|

issue 4

6-17

PL

W artykule omówię możliwości, jakie niesie związanie socjologii wizualnej jako metody badawczej z teorią aktora-sieci, propagowaną przede wszystkim przez Bruno Latoura, przy czym ANT miałaby stanowić dla socjologii wizualnej ontologię uzasadniającą użycie obrazu w badaniach. Wychodzę bowiem z założenia, że wciąż niepewne położenie wizualności w ramach nauk społecznych wynika między innymi z braku odpowiedniego umocowania teoretycznego. W celu uzgodnienia obu dziedzin posiłkuję się pojęciami pochodzącymi z teorii historii sztuki, przede wszystkim terminem symptomu Georges’a Didi-Hubermana. Jest to o tyle konieczne, że sam Latour, mimo że wykonał kilka projektów wizualnych i pewne wzmianki na temat obrazu są obecne w jego pismach, zbyt rzadko odnosi się bezpośrednio do socjologii wizualnej i problematyki wizualności w badaniach. Tematyka ontologii obrazu nie należy też do problemów socjologii – tego rodzaju teoretyczne rozważania powinna więc przyjąć z innych dziedzin.

EN

In the article, I discuss different options provided by binding visual sociology with actor-network theory propagated by Bruno Latour. ANT could constitute an ontology for visual sociology and ground the use of images in the research. I assume that ambivalent and uncertain position of visuality in social sciences results from the lack of appropriate theoretical anchoring. To accommodate both domains, I adopt terms from the theory of history of arts, above all, Georges Didi-Huberman’s notion of a symptom. It is necessary since Latour does not approach the subject of visual sociology and of visuality in the research (however, he did produce few visual projects and have made some references to the problem of the image). The ontology of the image also is not a subject of sociology as a discipline; therefore, deliberations on this problem should come from other fields and disciplines.

6

Beret niebieski czy zielony? Refleksje o miejscu autora w procesie przekładu współczesnej literatury norweskiej

71%

Drozdowska K.

Porównania

|

2020

|

vol. 26

|

issue 1

197-215

EN

The aim of this paper is to present the role of the original text’s author as an actor in the process of translating modern Norwegian literature into Polish. Basing on the actor-network theory (ANT) and experience from my own work as a literary translator, I present the features of different types of interaction between the author and the translator, placing those interactions in the context of the specific conditions of the Norwegian book market that, because of its high level of integration, stimulates and encourages such interactions. I reflect upon the role of the author in the translation process presenting three categories – so-called “levels” of author-translator collaboration, conducting case studies of the translation processesI myself have been involved in.

PL

Celem niniejszego tekstu jest przedstawienie roli autora tekstu oryginalnego jako aktanta w procesie przekładu współczesnej literatury norweskiej na język polski. Obierając za punkt wyjścia teorię sieci-aktora oraz doświadczenia z własnej pracy tłumacza, prezentuję charakterystykę różnego rodzaju interakcji pomiędzy autorem a tłumaczem, osadzając te interakcje w kontekście specyficznych uwarunkowań norweskiego rynku wydawniczego, który, z uwagi na wysoki stopień zintegrowania, interakcje takie stymuluje i do nich zachęca. Podejmuję refleksję nad rolą autora w procesie przekładu, prezentując trzy kategorie – „poziomy” współpracy pomiędzy autorem a tłumaczem, przedstawiając przy tym studia przypadku – procesy powstawania przygotowywanych przeze mnie przekładów.

7

Od krytyki do postkrytyki. Nowe możliwości interwencji społecznych literatury w Limits of Critique Rity Felski

63%

Mizerkiewicz T.

Śląskie Studia Polonistyczne

|

2022

|

vol. 20

|

issue 2

1-13

EN

The article discusses a groundbreaking post-critical project in Anglo-Saxon literary studies formulated in Rita Felski’s book The Limits of Critique. Tomasz Mizerkiewicz offers a comprehensive analysis of the “hermeneutics of suspicion” carried out by Felski, showing its numerous limitations. Felski argues that criticism – understood as an emotionally uninvolved reading of literature being part of the panoptic system of power that subjugates individuals – should be modified to embrace an affective quality and a new vision of the ontology of a literary work. Felski believes that thanks to Bruno Latour’s actor-network theory, it is possible to begin to perceive the literary work as a causative non-human actor. The work then avoids participating in the sterile dispute between the idea of the autonomy of art and radical pragmatism, which assumes the full dependence of the meanings of this work on the context. Theorized in new phenomenological analyses, literature demonstrates a capacity to exert influence. At the same time, it does not do anything by itself, but in cooperation with other important human and non-human actors (readers, schools, reading family customs and others). The type of critique described in The Limits of Critique becomes a conscious participant in the social interventions of literature consisting in the joint discovery of the possibility of the emergence of new types of connections, networks and communities. Thus, critique and literature contribute to the development of particularly effective varieties of aesthetic, economic and political agency.

PL

W artykule omówiono przełomowy w anglosaskich studiach literaturoznawczych projekt postkrytyki sformułowany w książce Rity Felski Limits of Critique. Zreferowano przeprowadzoną przez badaczkę wszechstronną analizę „hermeneutyki podejrzeń”, w której to analizie Felski wykazujała liczne ograniczenia owej hermeneutyki. Felski zaproponowała, by krytykę – rozumianą jako oschłe emocjonalnie czytanie literatury stanowiące część panoptycznego systemu władzy ujarzmiającej jednostki – zmodyfikować o jakości afektywne oraz nowe widzenie ontologii dzieła literackiego. Badaczka uważa, że dzięki Brunona Latoura teorii aktora-sieci można zacząć postrzegać utwór literacki jako sprawczego aktora pozaludzkiego. Dzieło unika wówczas udziału w jałowym sporze między ideą autonomii sztuki a radykalnym pragmatyzmem zakładającym pełną zależność znaczeń owego dzieła od kontekstu. Odsłaniana w nowych analizach fenomenologicznych literatura demonstruje swoją zdolność oddziaływania, a zarazem nie dokonuje niczego sama z siebie, lecz robi to we współpracy z innymi ważnymi aktorami ludzkimi i pozaludzkimi (czytelnikami, szkołami, czytelniczymi obyczajami rodzinnymi i innymi). Krytyka opisana w Limits of Critique staje się świadomą uczestniczką interwencji społecznych literatury polegających na wspólnym odkrywaniu możliwości zaistnienia nowych rodzajów połączeń, sieci i wspólnot. Tym samym krytyka i literatura przyczyniają się do wypracowania szczególnie efektywnych odmian sprawstwa estetycznego, ekonomicznego i politycznego.

8

Chocholi taniec. O krytyce teorii aktora-sieci w An Invasion of Tricksters Michała Kaczmarczyka

63%

Afeltowicz Ł., Pietrowicz K., Sojak R.

Studia Socjologiczne

|

2020

|

issue 2(237)

5-28

PL

W polskiej socjologii panuje szereg nieporozumień wokół teorii aktora-sieci (ANT). Świetnie obrazuje to tekst An Invasion of Tricksters. Niniejszy artykuł jest odpowiedzią na jego zarzuty. Ambicje naszego tekstu wykraczają poza ukazanie błędów interpretacyjnych i innych niedostatków tego artykułu. Przede wszystkim konfrontujemy tu rożne strategie korzystania przez socjologów z ustaleń filozoficznych i omawiamy ich przydatność naukową. Dodatkowo oferujemy własną, wewnętrzną krytykę ANT.

EN

In Polish sociology, there are many misunderstandings about actor-network theory (ANT). This is well illustrated by Michał Kaczmarczyk’s article entitled An Invasion of Tricksters. We respond to his criticism. Our ambitions, however, go beyond an exposition of Kaczmarczyk’s interpretative errors and other deficiencies of his argumentation. Primarily, we confront various strategies for the use of philosophical findings in social research and discuss their scientific utility. Also, we offer an alternative, internal criticism of ANT.

9

W stronę nie-antropocentrycznej ontologii tego, co edukacyjne

63%

Chutorański M.

Teraźniejszość – Człowiek – Edukacja

|

2017

|

vol. 20

|

issue 4(80)

7-21

EN

The text is an attempt to develop a non-anthropocentric pedagogy of things, under which a thesis is put up on the necessity of thinking over the education implied by the anthropocentric way of thinking about what is social. By the means of references to posthumanism, social studies on science and technology and, in particular, to the theory of an actor-network, a way of thinking about the ontology of the educational was proposed, allowing to appreciate the relativity, complexity and hybridity of actors inscribed in the most basic level of (not only) educational existence.

PL

Tekst jest próbą rozwijania nie-antropocentrycznej pedagogiki rzeczy. W jego ramach stawiana jest teza dotycząca konieczności przemyślenia ontologii edukacji implikowanej przez antropocentryczny sposób myślenia o tym, co społeczne. Poprzez między innymi odwołania do posthumanizmu, społecznych studiów nad nauką i technologią (STS – science and technology studies), a zwłaszcza teorii aktora-sieci, zaproponowano sposób myślenia o ontologii tego, co edukacyjne, który pozwala docenić relacyjność, złożoność i hybrydyczność aktorów wpisaną w najbardziej podstawowy poziom istnienia (nie tylko) edukacyjnych bytów.

10

The electoral situation as a chronotope

63%

Hnatenko P.

Copernicus Political and Legal Studies

|

2023

|

issue 5

74-80

EN

This article explores the phenomenon of elections as a political chronotope, a spatio-temporal realm where the mechanisms of democracy unfold. Its aim is to elucidate the unique socio-political nature of elections. The author establishes that the spatial and temporal characteristics define the format and regulations governing electoral interactions. The term «chronotope» is understood as an interdisciplinary concept that captures the essential connections between temporal and spatial features within a specific order of phenomena. Although extensive research has focused on the social, technical, and psychological aspects of expressing one›s will, the ontology of elections, which encompasses the comprehension of the «unity of time and place of action» and the involvement of political actors in the electoral scenario, has been largely overlooked. Additionally, this study concentrates on the concept of the electoral situation, which delineates the synchronous and diachronic connections wherein citizens’ political choices are positioned, realized, and interpreted. The notion of the electoral situation can be correlated with the term «political landscape», which is only partially related to actual geography but predominantly pertains to the comprehensive conditions of an electoral competition (the coordinate system) and the participants involved in this process. The article’s author illustrates how the electoral situation constructs synchronous and diachronic connections at various levels of political interaction. Notably, these connections are facilitated by political mythologems, which serve as unifying and integrative factors within the electoral chronotope. By examining these mythologems, the author highlights their role in shaping the narrative and symbolism surrounding elections, ultimately influencing the dynamics and outcomes of the electoral process. Overall, this article delves into the intricate relationship between elections and the spatio-temporal framework in which they occur. By emphasizing the significance of the electoral situation and its connection to the broader political landscape, the author sheds light on the multifaceted nature of electoral processes, enriching our understanding of democracy’s fundamental mechanisms.

11

Pozwólcie jej latać wysoko. O przyczynach rozbratu między socjologią i społecznymi studiami nad nauką

63%

Sojak R.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2015

|

vol. 3

209-222

PL

Socjologia nie zdominowała społecznych studiów nad nauką (SSN), które rozwijają się w znacznej mierze autonomicznie i niezależnie od socjologicznych inspiracji. Artykuł stanowi próbę nakreślenia głównych przyczyn tego stanu rzeczy. Prócz czynników historycznych oraz instytucjonalnych identyfikuje trzy główne przyczyny związane z teoretycznymi rozstrzygnięciami SSN: (1) pominięcie spuścizny Mertonowskiej socjologii nauki; (2) nieufność względem wyjaśnień w kategoriach interesów oraz (3) krytykę socjologii dokonaną w ramach teorii actor-network. Ta ostatnia przedstawiona jest jako w znacznej mierze nieuzasadniona oraz ograniczająca potencjał poznawczy i praktyczny socjologii.

EN

Sociology has not dominated social studies of science (SSN). The latter develops itself largely autonomously and independently of sociology. The article sketches possible reasons of that situation. Apart from historical and institutional causes it points out three main reasons of theoretical nature. (1) The relative absence of the Mertonian tradition within SSN; (2) a general distrust within SSN towards the explanation based on interests, and (3) actor-network theory’s critique of sociological tradition. It is claimed that the critique is misguided and underestimates both the cognitive and practical potential of sociology.

12

Hakerzy i kolektywy hakerskie w Polsce. Od operacjonalizacji do laboratoriów i stref wymiany

63%

Zaród M.

Studia Socjologiczne

|

2017

|

issue 1(224)

225-252

PL

Artykuł zawiera wyniki badań w środowiskach hakerskich w Polsce, realizowanych z zastosowaniem teorii aktora-sieci w latach 2013–2015. W pierwszej części prezentowane są operacjonalizacje pojęć hakera, odchodzące od stereotypu medialnego na rzecz uwzględnienia wiedzy z zakresu nauk społecznych, autodeskrypcji badanych oraz rezultatów fazy eksploracyjnej badania. Proponowana operacjonalizacja pozwala na lepszy opis zjawisk zachodzących w polskich grupach nazywających się hackerspace, makerspace czy fablab. W drugiej części przedstawione są analizy materiału zebranego w ramach operacjonalizacji, koncentrujące się na tworzeniu i wymianie wiedzy, w których uczestniczą hakerzy i kolektywy hakerskie. Analiza kolektywu hakerskiego jako laboratorium wskazuje na rolę czasu, humoru oraz stabilności. Kombinacja humoru i niestabilności sprzyja powstaniu „karnawału poznawczego”, w trak- cie którego koszt porażki jest obniżony. Analiza kolektywu hakerskiego jako strefy wymiany kieruje uwagę na mediacje kultur epistemicznych oraz rolę niestabilności w ułatwianiu wymiany. Rezultatem operacjonalizacji, etnografii i analizy jest nie tylko lepsze zrozumienie nowej grupy, ale również propozycja syntezy dotychczasowych badań kultury hakerskiej z konstruktywistyczną socjologią nauki i techniki.

EN

The paper is a summary of ethnographical research on hacking groups in Poland, conducted within Actor-Network Theory approach between 2013 and 2015. In the ﬁrst part of the paper, operationalization of a hacker is proposed. New proposal moves away from popular stereotypes, instead including concepts from social sciences, autodescriptions and results from exploratory phase. Proposed operationalization enables better description of Polish groups using names such as hackerspace, makerspace and fab-lab. Second part includes analysis of material gathered within such operationalization, concentrating on processes of knowledge creation, conducted by hackers and hacking collective. By analysing hacking collective as a laboratory, analysis focuses on role of time, humour and stability. Mixture of instability and humour enables cognitive carnival, when costs of failure are lowered. Analysing hacking collective as a trading zone, focuses attention of mediations between different epistemic cultures and role of instability as a trade facilitator. As a result of proposed operationalization, ethnography and analysis is not only a description of new group, but also a proposal of synthesis between studies of hacking cultures and constructivist studies of science and technology.

13

Teoria aktora-sieci czy postfenomenologia techniki? Wizualność a współczesne studia nad nauką i techniką

63%

Juchniewicz N.

Zagadnienia Naukoznawstwa

|

2016

|

vol. 52

|

issue 2(208)

219-232

PL

Artykuł podejmuje problem pojawienia się w obszarze badań nad wizualnością obrazów generowanych przez urządzenia bądź praktyki związane z nauką i techniką. Status tych obrazów w obszarze badań nad relacją człowiek-technologia podejmuje teoria aktora-sieci (Latour) oraz postfenomenologia techniki (Ihde). Pierwsza z nich jest już bliżej znana w Polsce, natomiast druga wciąż wymaga właściwej recepcji. Wspólnym, historycznym punktem wyjścia dla tych teorii w obszarze studiów nad wizualnością są rozważania z zakresu sztuki i estetyki. Obie koncepcje różnicuje jednakże metodologia i stosunek do klasycznych teorii fi lozofi cznospołecznych. W tekście analizowane są kluczowe pojęcia dla tych dwóch kierunków badawczych, zwłaszcza pojęcie mediacji oraz hermeneutyki materialnej.

EN

The article concerns the problem of pictures generated by scientifi c and technic tools or practices in the fi eld of visualization studies. Status of these pictures in the sphere of studies of human-technology relation is analyzed in terms of actor-network theory (Latour) and postphenomenology of technology (Ihde). The fi rst of these theories is known in Poland, however the second one still demands proper reception. Common, historical beginning for the theories in their interest in visualization studies are refl ections about art and aesthetics. Both theories diversify methodology and the attitude to the classical philosophical-social theories. The article analyzes the key concepts for these two research directions especially concept of mediation and material hermeneutics.

14

Pozwólcie jej latać wysoko. O przyczynach rozbratu między socjologią i społecznymi studiami nad nauką

63%

Sojak R.

Filozofia i Nauka

|

2015

|

vol. 3

209-222

EN

Sociology has not dominated social studies of science (SSN). The latter develops itself largely autonomously and independently of sociology. The article sketches possible reasons of that situation. Apart from historical and institutional causes it points out three main reasons of theoretical nature. (1) The relative absence of the Mertonian tradition within SSN; (2) a general distrust within SSN towards the explanation based on interests, and (3) actor-network theory’s critique of sociological tradition. It is claimed that the critique is misguided and underestimates both the cognitive and practical potential of sociology.

PL

Socjologia nie zdominowała społecznych studiów nad nauką (SSN), które rozwijają się w znacznej mierze autonomicznie i niezależnie od socjologicznych inspiracji. Artykuł stanowi próbę nakreślenia głównych przyczyn tego stanu rzeczy. Prócz czynników historycznych oraz instytucjonalnych identyfikuje trzy główne przyczyny związane z teoretycznymi rozstrzygnięciami SSN: (1) pominięcie spuścizny Mertonowskiej socjologii nauki; (2) nieufność względem wyjaśnień w kategoriach interesów oraz (3) krytykę socjologii dokonaną w ramach teorii actor-network. Ta ostatnia przedstawiona jest jako w znacznej mierze nieuzasadniona oraz ograniczająca potencjał poznawczy i praktyczny socjologii.

15

Bruno Latour i „koniec” postmodernizmu

51%

Markiewka T. S.

Diametros

|

2012

|

issue 33

101-119

PL

Bruno Latour jest jednym z czołowych przedstawiciel teorii aktora-sieci. Choć jest to koncepcja socjologiczna, to autor Nigdy nie byliśmy nowocześni porusza wiele zagadnień, które są interesujące z filozoficznego punktu widzenia. Celem artykułu jest odczytanie twórczości Bruno Latoura jako oznaki symbolicznego „końca” postmodernizmu w filozofii. „Koniec” nie oznacza w tym kontekście, że postmodernizm – czymkolwiek był – dosłownie się skończył. Chodzi raczej o to, że francuski myśliciel pokazuje w swoich pracach ograniczenia postmodernistycznego sposobu myślenia. Latour polemizuje z trzema stanowiskami charakterystycznymi dla postmodernizmu: (1) społecznym lub kulturowym konstruktywizmem, (2) totalną krytyką ogólnie przyjętych w naszej kulturze poglądów oraz (3) daleko posuniętym sceptycyzmem poznawczym.

EN

Bruno Latour is one of the key thinkers in actor-network theory. Although his conception is sociological, the author of We Have Never Been Modern takes into consideration theses which are interesting from a philosophical point of view. The aim of the article is to interpret Latour’s writings as a sign of the symbolic “end” of postmodernism in philosophy. “End” does not mean that postmodernism – whatever it was – is literally over. Rather, the French sociologist shows the limitations of the postmodern way of thinking. Latour argues against three attitudes which are characteristic of postmodernist stances: (1) social or cultural constructivism, (2) total criticism of the ideas which are generally accepted in our culture and (3) radical epistemological skepticism.

16

Porządkowanie rzeczy i ludzi. O zaletach etnografii procesu projektowego

51%

Janas K.

Stan Rzeczy

|

2022

|

issue 2(23) Kultura designu

67-94

PL

Celem artykułu jest wskazanie korzyści, jakie w ramach społecznych studiów nad designem mogą wnieść etnograficzne badania procesu projektowego. Opierając się na pracach autorów wywodzących się z nurtów pragmatycznych, studiów nad nauką i technologią (STS) oraz teorii aktora-sieci (ANT), tekst analizuje design jako socjotechniczną i usytuowaną praktykę „porządkowania rzeczy i ludzi”, a tym samym negocjowania i kształtowania wspólnego świata. Rozważania sięgają z jednej strony etnograficznych raportów, w których badacze próbowali zrozumieć oraz opisać, jak (i dlaczego właśnie tak) pracują designerzy, z drugiej – zupełnie innego pola badawczego, jakim jest antropologia praktyk medycznych w duchu ANT zaproponowana przez Annemarie Mol. Autor stara się wskazać, że wnioski z tego obszaru wykazują znaczne podobieństwa z refleksjami z etnograficznych badań nad procesem projektowym i dają pouczające spostrzeżenia dla zmiennej ontologii designu, którą można badać empirycznie.

EN

The aim of this article is to indicate the benefits that ethnographic exploration of the design process can bring to social design studies. Drawing on the work of authors writing on the basis of pragmatic approaches, science and technology studies (STS), and actor–network theory (ANT), the text analyses design as a socio-technical and situated practice of “ordering things and people” and thus also of negotiating and shaping a common world. The text considers both ethnographic reports, in which researchers have tried to understand and describe how designers work, and a completely different research area – the anthropology of medical practices (in the spirit of ANT, as proposed by Annemarie Mol). The article tries to show that the findings from this field are quite similar to the reflections of ethnographic studies on the design process and offer promising insights for a relational ontology of design that can be studied empirically.

17

Nie-ludzkie sojusze, wiedza milcząca i „czucie wody”. Wytwarzanie olimpijczyka w perspektywie teorii aktora-sieci

51%

Janas K.

Kultura i Społeczeństwo

|

2022

|

vol. 66

|

issue 3

143-164

EN

The article attempts to apply actor-network theory to the field of sport. As a former competitive swimmer and currently a head coach of one of the best Polish swimmers, I show that sport is constructed not only by social, economic, or cultural conditions, but also in interactions and negotiations with various actors. I describe how, by tinkering with his environment, establishing associations with human and non-human training partners, and by referring to tacit knowledge the athlete achieves his goals such as participation in the Olympic Games. The paper shows that following the athlete and his material context through the training process provides new insights into competitive sport: how it is conceived, practiced, and socio-technically manufactured. By taking a closer look at the swimmer's preparation, I thereby attempt to problematize the idea of what athletes and their coaches actually do during trainings.

PL

Artykuł stanowi próbę wykorzystania teorii aktora-sieci w obszarze sportu. Na podstawie własnych doświadczeń pływaka wyczynowego i trenera jednego z najlepszych polskich pływaków pokazuję jak sport konstruowany jest w interakcjach i bezustannych negocjacjach z różnymi aktorami, a nie wyłącznie przez warunki społeczne, ekonomiczne i kulturowe. Opisuję też jak – poprzez manipulowanie i stabilizowanie swojego otoczenia, relacji z ludzkimi i nie-ludzkimi partnerami treningowymi oraz odwoływanie się do wiedzy milczącej – sportowiec realizuje swoje cele takie, jak udział w igrzyskach olimpijskich. Tekst wskazuje, że podążanie w procesie treningowym za zawodnikiem i jego materialnym środowiskiem daje nowy wgląd w sport wyczynowy: w jego pojmowanie, praktykowanie i socjotechniczne wytwarzanie. Przyglądając się z bliska przygotowaniom wyczynowca próbuję tym samym sproblematyzować wyobrażenie tego, co zawodnicy z trenerami faktycznie robią na treningach.

18

Ontologiczny design - krytyczne zaangażowanie na rzecz radykalnie zrównoważonej przyszłości

51%

Barszczewski J. P.

Stan Rzeczy

|

2022

|

issue 2(23) Kultura designu

41-65

PL

Współczesna refleksja nad designem postuluje bardziej radykalną zmianę sposobu myślenia o projektowaniu. Poza konwencjonalną krytyką uwikłania designu w logikę zysku i legitymizację kapitalistycznej organizacji życia społecznego zwraca się również uwagę na ograniczenia wynikające z zakorzenienia tej aktywności w europocentrycznej i kartezjańskiej ontologii. Opisani w tekście teoretycy designu (Anne-Marie Willis, Ezio Manzini, Tony Fry, Cameron Tonkinwise, Madina Tlostanova) w analogii do współczesnej debaty w ramach nauk społecznych wokół sprawczości „niewidzialnych aktorów” (między innymi nie-ludzi, natury i przestrzeni) poszukują innej perspektywy rozpatrywania relacji między twórcą a projektowanym przez niego światem. Coraz większy nacisk kładzie się na to, że praktyka projektowania nie jest jedynie indywidualnym aktem tworzenia. Można ją także interpretować w kategoriach rozproszonej sprawczości (distributed agency), której efekty zwrotnie oddziałują na ludzi, stwarzając podłoże do nowatorskich praktyk społecznych. Ekologiczna i postkolonialna krytyka designu wskazuje na konieczność przyjęcia antydualistycznego, antyantropocentrycznego i relacjonistycznego podejścia do rzeczywistości, które pozwoliłoby na emancypacyjne przeformułowanie dotychczasowej relacji między jednostką, naturą i wspólnotą. Tego rodzaju refleksja nad designem jest również próbą krytycznej reinterpretacji problemu innowacji i rozwoju. W ten sposób design staje się krytycznym, a zarazem utopijnym przedsięwzięciem wymyślania nowatorskiego sposobu organizacji społeczeństwa oraz jego relacji z aktorami nie-ludzkimi.

EN

Contemporary reflection on design postulates a radical change in thinking in this regard. In addition to a more conventional critique of the entanglement of design in the logic of profit and the legitimacy of the capitalist organisation of social life, attention is also drawn to the limitations that result from the fact that this activity is rooted in Eurocentric and Cartesian ontology. In analogy to the contemporary debate in the social sciences on the agency of “invisible actors” (including non-human actors, nature, and space), the design theorists described in this text (Anne-Marie Willis, Ezio Manzini, Tony Fry, Cameron Tonkinwise, Madina Tlostanova) look for a different perspective from which to examine the relationship between designers and the worlds they create. Increasingly, emphasis is being placed on the fact that the practice of designing is not just an individual act of creation but can also be interpreted in terms of a distributed agency whose effects have a feedback impact on people and thus produce a basis for innovative social practices. Ecological and postcolonial criticism of design points to the need to adopt an anti-dualistic, anti-anthropocentric, and relationalist approach to reality, as this would allow for an emancipatory reformulation of the existing relationship between the individual, nature, and the community. This type of reflection on design is also an attempt to reinterpret the problem of innovation and development. Thus, design becomes a critical and utopian endeavour to invent a new way of organising society and its relation to non-human actors.

19

Critical realism and ecological economics : counter-intuitive adversaries or ostensible soulmates?

51%

Likavčan L.

Teorie vědy (Theory of Science)

|

2016

|

vol. 38

|

issue 4

449-471

EN

The paper questions the compatibility of critical realism with ecological economics. In particular, it is argued that there is radical dissonance between ontological presuppositions of ecological economics and critical realist perspective. The dissonance lies in the need of ecological economics to state strict causal regularities in socio-economic realm, given the environmental intuitions about the nature of economy and the role of materiality and non-human agency in persistence of economic systems. Using conceptual apparatus derived from Andrew Brown’s critique of critical realism and Bruno Latour’s actor-network theory, the paper refuses ontological nature/society dualism employed by critical realism, and stresses the role of non-humans in practical production and reproduction of socio-economic networks on the one hand, and in broadly defined ecological economic research on the other hand.

CS

Příspěvek poukazuje na neslučitelnost ontologických předpokladů ekologické ekonomie s teoretickým rámcem kritického realismu. Ekologická ekonomie totiž potřebuje předpokládat existenci kauzálních pravidelností ve společnosti a ekonomice, nakolik musí zůstávat věrná svým před-teoretickým intuicím o povaze ekonomiky, rovněž jako o roli materiality i ne-lidských aktérů pro existenci ekonomických systémů. V článku se pracuje s konceptuálním aparátem oponenta kritického realismu Andrewa Browna a s teorií aktérů-sítí Bruna Latoura. Na tomto základě pak článek odmítá ontologický dualismus přírody a kultury. Závěrem pak článek upozorňuje na dvojitou roli ne-lidských aktérů v praktické produkci/reprodukci společensko-ekonomických sítí a v široce pojatém ekologicky ekonomickém výzkumu.

20

„Nauka rozszerzona” – agory, laboratoria, maszyny społeczne

51%

Kołtun A.

Filozofia i nauka. Studia filozoficzne i interdyscyplinarne

|

2015

|

vol. 3

301-316

PL

Coraz częściej zmiany zachodzące w funkcjonowaniu współczesnej nauki są postrzegane w kategoriach jej rozszerzania pod kątem obszarów zainteresowania, wielości i różnorodności zaangażowanych aktorów czy przekraczania granic dyscyplin. Równolegle do tych zmian pojawiają się pytania dotyczące tego, gdzie i w jaki sposób powstaje wiedza naukowa, a także problem dookreślenia kryterium naukowości. W artykule zostaną przedstawione wybrane koncepcje z zakresu studiów nad nauką i technologią, w których szczególną uwagę poświęca się przestrzeniom (fizycznym, organizacyjnym, kulturowym), w których ma powstawać wiedza uznawana za naukową. Ostatecznie, wydaje się, że to właśnie specjalny sposób organizacji działalności naukowej w specyficznych przestrzeniach stanowi obecnie jedną z podstaw dla odróżniania nauki od nienauki.

EN

The transformations in the functioning of contemporary science are recognised more and more often in the categories of extension of its areas of inquiry, heterogeneity of the engaged actors, and crossing the disciplinary boundaries. Along with these changes there arise questions concerning where and how exactly scientific knowledge emerges as well as the problem of defining the criteria of sciencehood. The article aims to present selected conceptions from the area of Science and Technology Studies; such ones which focus their attention to diverse spaces (of material, organisational and/or cultural kinds) in which supposedly scientific knowledge emerges. Altogether, it seems that these are both the organisational mode and the specific spaces that can currently serve as a basis for discerning science from nonscience.

Refine search results

Let it Fly High! On the Need for ANT with a Positivistic Inclination

Quality of life in rural areas: A topic for the Rural Development policy?

Some remarks on new directions in social archaeology of early nomads

Wyzwanie biomedykalizacji. Socjologia medycyny oraz socjologia zdrowia i choroby „podszyte” teorią aktora-sieci

Teoria aktora-sieci jako ontologia dla socjologii wizualnej

Beret niebieski czy zielony? Refleksje o miejscu autora w procesie przekładu współczesnej literatury norweskiej

Od krytyki do postkrytyki. Nowe możliwości interwencji społecznych literatury w Limits of Critique Rity Felski

Chocholi taniec. O krytyce teorii aktora-sieci w An Invasion of Tricksters Michała Kaczmarczyka

W stronę nie-antropocentrycznej ontologii tego, co edukacyjne

The electoral situation as a chronotope

Pozwólcie jej latać wysoko. O przyczynach rozbratu między socjologią i społecznymi studiami nad nauką

Hakerzy i kolektywy hakerskie w Polsce. Od operacjonalizacji do laboratoriów i stref wymiany

Teoria aktora-sieci czy postfenomenologia techniki? Wizualność a współczesne studia nad nauką i techniką

Pozwólcie jej latać wysoko. O przyczynach rozbratu między socjologią i społecznymi studiami nad nauką

Bruno Latour i „koniec” postmodernizmu

Porządkowanie rzeczy i ludzi. O zaletach etnografii procesu projektowego

Nie-ludzkie sojusze, wiedza milcząca i „czucie wody”. Wytwarzanie olimpijczyka w perspektywie teorii aktora-sieci

Ontologiczny design - krytyczne zaangażowanie na rzecz radykalnie zrównoważonej przyszłości

Critical realism and ecological economics : counter-intuitive adversaries or ostensible soulmates?

„Nauka rozszerzona” – agory, laboratoria, maszyny społeczne