Search results

1

Chory doktor Moreau. Antyutopia eugeniczna Herberta George’a Wellsa

100%

Kulpiński P.

Przegląd Humanistyczny

|

2015

|

vol. 59(1 (448))

127-136

PL

The essay is an attempt to interpret Herbert George Wells’s novel The Island of Doctor Moreau in the context of contemporary then and very popular at the time eugenic thought, whose father was Francis Galton. Interpreted from this perspective, Wells’s dystopia becomes a warning against possible consequences of accelerating development of science in the second half of the 19th century. Medicine, if treated as the field of an experiment, with principles of ethics suspended – warns Wells – can turn against a man and become a source of suffering instead of guaranteeing him a comfortable and long life.

2

Świat życia codziennego w nowoczesnej utopii na przykładzie trylogii Margaret Atwood Maddaddam

63%

Banaś M.

Roczniki Nauk Społecznych

|

2017

|

vol. 9(45)

|

issue 4

211-229

PL

Celem, jaki stawia sobie autorka w niniejszym eseju, jest zaprezentowanie syntetycznej konstrukcji modelu świata życia codziennego niektórych postaci trylogii MaddAddam autorstwa Margaret Atwood, często określanej mianem ikony anglojęzycznej literatury kanadyjskiej. Cykl powieści, do których zalicza się Oryks i Derkacz, Rok potopu, a także ostatnia część MaddAddam, to ciekawe przykłady nowoczesnych antyutopii, które niejednokrotnie w drastycznej, przerysowanej formie próbują zwrócić uwagę na negatywne kierunki rozwoju zachodniej cywilizacji. Są literacką, ale też intelektualną próbą diagnozy stanu dzisiejszego świata. Punktem wyjścia analizy jest wywodzące się z fenomenologii zainteresowanie światem przeżywanym ze szczególnym uwzględnieniem życia codziennego jako jednego z podstawowych tematów tego istotnego nurtu współczesnej myśli socjologicznej, dlatego autorka rozpoczyna od krótkiego przedstawienia teoretycznego ujęcia koncepcji świata życia. Perspektywę badawczą dla przeprowadzonych analiz stanowi koncepcja dramaturgiczna Ervinga Goffmana, a poszczególne elementy Goffmanowskiego modelu poznania rzeczywistości społecznej, takie jak występ, rola, fasada czy kulisy, przy analizie służą jako kategorie analityczne, za których pomocą autorka prezentuje świat przeżywany wybranych postaci występujących w trylogii Margaret Atwood.

EN

The author’s purpose in this essay is to present a synthetic model of the everyday life world of some characters of the MaddAddam trilogy by Margaret Atwood, often referred as an icon of Canadian English-language literature. A series of novels, including Oryx and Crake, The Year of the Flood, and the last part: MaddAddam, are interesting examples of modern dystopias, which often in drastic, exaggerated form try to draw attention to the negative direction of the development of Western civilization. They are a literary but also an intellectual attempt to diagnose the state of today’s world. The starting point of the analysis is the interest in phenomenal world derived from phenomenology, with particular emphasis on everyday life as one of the basic themes of this important current of contemporary sociological thought, which is why the author begins with a short presentation of the theoretical approach to the concept of the world of life. The research perspective for the analyzes carried out is referring to the dramaturgical concept of Erving Goffman, and the individual elements of Goffman’s model of the recognition of social reality, such as performance, role, facade or backstage, which in the analysis they serve as analytical categories, with the help of which the author presents the world experienced by selected characters appearing in the trilogy by Margaret Atwood.

3

„Nikt nie zostaje bez środków do życia”. Dochód podstawowy w perspektywie futurologicznej

63%

Królicka B.

Zoon Politikon

|

2016

|

issue 7

229-255

PL

Autorka podejmuje kwestię wprowadzenia dochodu podstawowego oraz jego wpływu na społeczeństwo w perspektywie długofalowej. Prezentuje pomysły Richarda Wilkinsona i Guya Standinga, mające doprowadzić do zbudowania inkluzywnego społeczeństwa, w którym każdy ma zapewnione środki do życia. Analizuje koncepcję dochodu podstawowego, przedstawiając jej rys historyczny oraz dotychczasowe przykłady realizacji, przytacza także argumenty jej zwolenników i przeciwników. Odwołując się do przykładu antyutopijnej powieści s-f Janusza A. Zajdla, Limes inferior, wskazuje na potencjalne zagrożenia, jakie niosłoby takie rozwiązanie.

EN

The Author considers the issue of introducing the basic income and the impact which such a decision would exert on the society in the long term. The Author presents concepts by Richard Wilkinson and Guy Standing, which are to result in the building of an inclusive society in which every person is guaranteed resources to live on. The Author analyses the concept of basic income presenting its historical background and previous examples of implementation; the arguments by the supporters and opponents of the solution have also been quoted. Referring to the example of the dystopian science f-s novel by Janusz A. Zajdel, Limes Inferior, the Author points out the potential risks which the solution would entail.

4

Смерть и власть в литературной антиутопии

63%

Lanin B.

Slavica Wratislaviensia

|

2018

|

vol. 167

249-262

EN

Death and power in anti-utopian literature In the article, through the prism of the hero’s peculiar approach to death, Russian anti-utopian literature of the twentieth and twenty-first century is discussed. The author focuses primarily on the novel by Yevgeny Zamyatin We, a short story by Vladimir Makanin Escape Hatch and the work of Vladimir Nabokov Invitation to a Beheading. The author also mentions following publications: S.N.U.F.F. of Viktor Pelevin, Leningrad of Mikhail Kozyrev as well as Moscow 2042 — anti-utopian novel by Vladimir Voinovich and Telluria, a book by Vladimir Sorokin. The researcher emphasizes that the genre structure of the plot in Russian anti-utopian literature is based on two basic pillars: death and power. Those in power manipulate subordinates by threatening them with death, thus maintaining society under their brutal control. Death becomes the best way to escape for the anti-utopian heroes from the “mandatory happiness for all” announced by the authorities. According to the author, the anti-utopian saints and all anti-utopian hagiography demonstrate a sarcastic approach to death and life in this type of society.

PL

Śmierć i władza w literaturze antyutopijnej W artykule rosyjska literatura antyutopijna XX i XXI wieku analizowana jest przez pryzmat szczególnego podejścia bohaterów do śmierci. Autor skupia się przede wszystkim na powieści Eugeniusza Zamiatina My, opowiadaniu Władimira Makanina Właz oraz dziele Vladimira Nabokova Zaproszenie na egzekucję. Wspomina również utwory: S.N.U.F.F. Wiktora Pielewina, Leningrad Michaiła Kozyriewa, powieść antyutopijną Moskwa 2042 Władimira Wojnowicza oraz książkę autorstwa Władimira Sorokina zatytułowaną Telluria. Badacz podkreśla, że główna struktura fabuły w rosyjskiej literaturze antyutopijnej opiera się na dwóch podstawowych filarach: śmierci i władzy. Posiadający władzę manipulują podwładnymi, grożąc im śmiercią, utrzymując tym samym społeczeństwo pod swoją brutalną kontrolą. Śmierć staje się jednak najlepszym sposobem ucieczki antyutopijnych bohaterów od ogłoszonego przez władze „obowiązkowego szczęścia dla wszystkich”. Według autora antyutopijni święci oraz cała antyutopijna hagiografia demonstrują sarkastyczne podejście do śmierci i życia w tego typu społeczeństwach.

5

Conrad i Chesterton. W stronę personalizmu

63%

Gloger M.

Pamiętnik Literacki

|

2023

|

vol. 114

|

issue 2

149-166

PL

W artykule przedstawiono związki ideowe zachodzące między twórczością i działalnością społeczno-polityczną Josepha Conrada i Gilberta Keitha Chestertona. Mimo istotnej różnicy światopoglądowej (agnostycyzm Conrada, chrześcijański fideizm Chestertona) pisarzy łączyła głęboka więź duchowa, silnie ujawniająca się od wybuchu pierwszej wojny światowej. W ich twórczości obserwujemy zainteresowanie człowiekiem jako świadomym i odpowiedzialnym moralnie podmiotem twórczym, czyli personalistyczne założenia antropologiczne, a w publicystyce – przywiązanie do nowocześnie pojmowanej tradycji łacińskiej jako fundamentu cywilizacji europejskiej. Pisarzy wyróżniały wrażliwość antyutopijna i wyrafinowana krytyka technokratycznych pomysłów reform społecznych rozwijanych w kręgu Towarzystwa Fabiańskiego. W polityce popierali oni niepodległościowe aspiracje Polaków. Krytycznie wyrażali się o militaryzmie pangermańskim i polityce syjonistycznej prowadzonej w sojuszu z Niemcami, a kosztem Polski, oraz szczególnie dobitnie pisali o destrukcyjnym wpływie bolszewizmu i komunizmu.

EN

The paper presents the ideological connections between Joseph Conrad’s and Gilbert Keith Chesterton’s output and between social-political activities of the two figures. Regardless of a manifest worldview discrepancy (Conrad’s agnosticism versus Chesterton’s Christian fideism), a strong spiritual link can be found between the writers. Their works are marked by interest in the man—deliberate and morally responsible creative subject, thus personalistic anthropological assumptions, while in journalism they shared devotion to modernly understood Latin tradition seen as a fundament of European civilisation. The two writers were distinguished by antiutopian sensitivity and sophisticated criticism of technocratic ideas of social reforms developed in the Fabian Society. As regards political issues, they supported the Poles’ aspirations to independence. Critically speaking about pan-Germanic militarism and about the Zionistic politics led upon alliance contracted with Germany at the expense of Poland, they forcibly wrote about destructive impact of Bolshevism and communism.

6

„Historie przyszłości” Mickiewicza i kwestia dystopii

51%

Fiećko J.

Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

|

2014

|

issue 4(7)

333-344

EN

The author aims to identify elements of dystopia in three unfinished manuscripts by Mickiewicz which were published in one volume entitled A History of the Future. The article first examines the terminological difficulties associated with differentiating between the notions of “anti-utopia” and “dystopia”. It then proceeds to discuss aprose work by Mickiewicz which exists only in the form of a summary written by Antoni Edward Odyniec, a friend of the poet. The analysis of Odyniec’s depiction leads to a conclusion that Mickiewicz was writing an innovative work according to the poetics of science fiction, a genre largely unknown at the time, a work which would predict the directions of Europe’s development in the areas of ethics, politics, civilization and technology. It is impossible, however, to determine the potential significance of dystopian factors in that work. The largest number of dystopian features was found in the second fragment of A History of the Future which describes the final stage of aPan-European revolution against monarchal order. The last fragment of A History of the Future, which predicts the course of a political coup in France, is connected in the present article not so much with the poetics of dystopia as with the genre of “political fiction”.

7

„Wieczór… w 2217 roku” Nikołaja Fiodorowa jako protest-antyutopia

51%

Ojcewicz G.

Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze

|

2021

|

vol. 31

1-19

RU

Рассказ Николая Федорова Вечер… в 2217 году был опубликован в 1906 году. В истории русской литературы он считается новаторским текстом, в котором реализуется антиутопия. С этой точки зрения интересным кажется исследование данного произведения с позиции литературного эксперимента, в котором автор приближает читателю новый мир с очень отдаленной, ибо свыше 300-летней, перспективы. Что особенно беспокоит писателя, раз проектирует он будущее, в котором, по его мнению, мы уже не найдем современных ему ценностей? Кому и чему сопротивляется автор? Почему его текст обращается к Анне Карениной Льва Толстого и служит вдохновением для Мы Евгения Замятина? Почему Федоров постоянно вдохновляет русских антиутопистов XX и XXI столетий для высказывания мнений по поводу насущных общественных проблем?

EN

One evening… in 2217, a short story by Nikolai Fyodorov, was published in 1906. In the history of the Russian literature, this story has the status of a pioneering anti-utopian text. From this point of view, it is interesting to examine the text as a literary experiment in which the author presents to his readers his vision of a new world seen from the distance of three-hundred-years. What does the author find especially worrying about a future world in which the values of the present no longer exist? Who is the author rebelling against and why? Why does his text reference Anna Karenina by Leo Tolstoy? What made his story a source of inspiration for Yevgeny Zamyatin’s We? Why does Fyodorov continue to inspire Russian anti-utopian writers of the 20th and 21st century who use this genre to voice their opinions on topical and socially significant issues?

PL

Opowiadanie Nikołaja Fiodorowa Wieczór… w 2217 roku zostało opublikowane w 1906 roku. W historii literatury rosyjskiej uchodzi za tekst prekursorski, w jakim realizuje się antyutopia. Z tego punktu widzenia interesujące jest zbadanie utworu z pozycji literackiego eksperymentu, w którym autor przybliża czytelnikowi nowy świat z odległej, bo ponad 300-letniej perspektywy. Co budzi szczególne obawy pisarza, skoro projektuje on przyszłość, w jakiej według niego nie odnajdziemy już wartości znanych mu współcześnie? Przeciwko komu i czemu buntuje się autor? Dlaczego jego tekst nawiązuje do Anny Kareniny Lwa Tołstoja i służy za natchnienie dla My Jewgienija Zamiatina? Dlaczego Fiodorow wciąż inspiruje XX- i XXI-wiecznych antyutopistów rosyjskich do zabrania głosu w kwestiach społecznie doniosłych?

8

Refleksja estetyczna nad opowiadaniem Ryūnosuke Akutagawy W krainie wodników

51%

Górecki P.

ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

|

2018

|

issue 37

EN

For an abstract in English, scroll downPrzemysław GóreckiAdam Mickiewicz University in PoznańPoland An Aesthetic Reflection on Kappa by Ryūnosuke Akutagawa Abstract: The article is an attempt of reading the modernistic short story of Ryūnosuke Akutagawa, a Japanese “father of short story”, in terms of aesthetics. The subject of this analysis is the Polish translation of the work Kappa, also known in Poland under the title In the land of Aquarius, made by Mikołaj Melanowicz. The story shows a phantasmagoric visit to the strange country (peopled by anthropomorphic creatures) and some sober observations of this disturbingly atypical land made by the main character. Due to the multitude of culturally recognizable themes referring to the history of Gulliver, the work bears remarkable signs of anti-utopia. My analysis takes on the themes of the story that are important from the point of view of this branch of philosophy and on its symbolic dimension with its immersion in the tradition of Japanese aesthetics. Basing my interpretation on the critical revision of the basic assumptions of the Japanese aesthetics school and on the close reading of the two surfaces of the work (literal and symbolic), I consider how the text functions in a philosophical way. The article focuses both on the literally aesthetic level of expression (descriptions of the presented world) as well as on the aesthetics of narration and the way of constructing the text. Keywords: literary studies, comparative studies, Japan, modernism, aesthetics, anti-utopia

PL

For an abstract in English, scroll downPrzemysław GóreckiUniwersytet im. Adama Mickiewicza w PoznaniuRefleksja estetyczna nad opowiadaniem Ryūnosuke Akutagawy W krainie wodników Abstrakt: Artykuł jest próbą odczytania modernistycznego opowiadania Ryūnosukego Akutagawy, japońskiego mistrza małej formy, pod kątem estetycznym. Przedmiotem analizy czynię polski przekład utworu W krainie wodników, znanego w Polsce również pod tytułem Kappy, dokonany przez Mikołaja Melanowicza. Historia opowiada o fantasmagorycznej wizycie w kraju antropomorficznych istot oraz o trzeźwych obserwacjach niepokojąco nietypowej krainy czynionych przez głównego bohatera. Ze względu na mnogość rozpoznawalnych kulturowo wątków nawiązujących do historii o Guliwerze, utwór nosi znamiona antyutopii. Moja analiza podejmuje wątki opowiadania istotne z punktu widzenia tej gałęzi filozofii oraz jego symboliczny wymiar z jego zanurzeniem w tradycji japońskiej estetyki. Opierając swoją interpretację na krytycznej rewizji podstawowych założeń szkoły japońskiej estetyki i bliskim odczytaniu dwu płaszczyzn utworu (literalnej i symbolicznej), przyglądam się sposobowi filozoficznego funkcjonowania tekstu. Artykuł koncentruje się zarówno na dosłownie estetycznej płaszczyźnie wyrażania (opisy świata przedstawionego) jak i na estetyce narracji oraz sposobu konstrukcji tekstu. Słowa kluczowe: literaturoznawstwo; komparatystyka; Japonia; modernizm; estetyka; antyutopia An Aesthetic Reflection on Kappa by Ryūnosuke Akutagawa Abstract: The article is an attempt of reading the modernistic short story of Ryūnosuke Akutagawa, a Japanese “father of short story”, in terms of aesthetics. The subject of this analysis is the Polish translation of the work Kappa, also known in Poland under the title In the land of Aquarius, made by Mikołaj Melanowicz. The story shows a phantasmagoric visit to the strange country (peopled by anthropomorphic creatures) and some sober observations of this disturbingly atypical land made by the main character. Due to the multitude of culturally recognizable themes referring to the history of Gulliver, the work bears remarkable signs of anti-utopia. My analysis takes on the themes of the story that are important from the point of view of this branch of philosophy and on its symbolic dimension with its immersion in the tradition of Japanese aesthetics. Basing my interpretation on the critical revision of the basic assumptions of the Japanese aesthetics school and on the close reading of the two surfaces of the work (literal and symbolic), I consider how the text functions in a philosophical way. The article focuses both on the literally aesthetic level of expression (descriptions of the presented world) as well as on the aesthetics of narration and the way of constructing the text. Keywords: literary studies, comparative studies, Japan, modernism, aesthetics, anti-utopia

Refine search results

1 ER(R)GO: Teoria – Literatura – Kultura

1 Pamiętnik Literacki

1 Prace Filologiczne. Literaturoznawstwo

1 Przegląd Humanistyczny

1 Roczniki Nauk Społecznych

1 Rusycystyczne Studia Literaturoznawcze

1 Slavica Wratislaviensia

1 Zoon Politikon

1 Banaś M.

1 Fiećko J.

1 Gloger M.

1 Górecki P.

1 Królicka B.

1 Kulpiński P.

1 Lanin B.

1 Ojcewicz G.

1 2023

1 2021

2 2018

1 2017

1 2016

1 2015

1 2014