Cast-iron shelters were used in the 19th century as cheaper alternatives to large platform halls. Nevertheless, they were aesthetically distinguishable from later riveted solutions. Because of their durability and continuous utility, they were not the subject of disassembly, as numerous transport infrastructure objects have been in recent decades. This article aims to indicate proper conservation practices during construction works on cast-iron platform shelters. Nowadays, most frequently, they take place during the modernization of railroad stations. As presented in this text, the approach to conservation procedures can be significantly different. The paper investigates technical and architectural solutions of selected instances of cast-iron platform shelters in Vistula Pomerania. Some references to foreign designs are also presented. The analysis of literature and archival documentation of the project, as well as the field studies, enabled us to formulate conclusions – recommendations for the proper procedure in respect of this type of object. Cast-iron platform shelters ought to be preserved as the unique remnant of 19th-century architecture. It is recommended to use an adequately selected material during the works and to restore the artistic qualities of cast-iron structures by restoring their original paintings. The author also refers to the realization of new roofing created in the preserved historical objects’ closest vicinity. Based on the illustrated instances, he recommends efforts to maintain consistency between new or reconstructed structures and authentic 19th-century ones. Simultaneously author emphasizes the necessity of avoiding the obliteration of the distinction between them. He drew attention to the challenges of repairing cast-iron pillars, giving examples of techniques that can be applied.
PL
Żeliwne wiaty były stosowane w XIX w. jako tańsze odpowiedniki wielkich hal peronowych. Mimo to wyróżniały się swoją estetyką na tle późniejszych – nitowanych – rozwiązań. Ze względu na ich trwałość i ciągłą przydatność nie podlegały rozbiórkom jak wiele obiektów techniki transportowej w ostatnich dziesięcioleciach. Celem artykułu jest wskazanie dobrych praktyk konserwatorskich w trakcie prac budowlanych dotyczących żeliwnych wiat peronowych. Współcześnie mają one najczęściej miejsce przy modernizacji dworców kolejowych. Jak przedstawiono w niniejszym tekście, sposób podejścia do zabiegów konserwatorskich może być znacząco różny. W artykule przedstawiono wyniki badań rozwiązań technicznych oraz architektonicznych wybranych przykładów żeliwnych zadaszeń peronowych na terenie Pomorza Nadwiślańskiego. Przedstawiono także nawiązania do realizacji poza granicami Polski. Analiza literatury przedmiotu i archiwalnej dokumentacji projektowej, a także badania terenowe umożliwiły sformułowanie wniosków – rekomendacji dla właściwego postępowania przy tego typu obiektach. Jako unikatowa pozostałość po architekturze XIX w. żeliwne wiaty peronowe powinny być bezwzględnie chronione. W trakcie prac wskazane jest stosowanie odpowiednio dobranego materiału, a także dążenie do przywrócenia żeliwnym wiatom ich walorów artystycznych poprzez odtworzenie pierwotnej kolorystyki. Autor artykułu odnosi się również do realizacji nowych zadaszeń, powstających w bezpośrednim sąsiedztwie zachowanych historycznych obiektów. Bazując na przedstawionych przykładach, rekomenduje dążenie do zachowania spójności nowych lub rekonstruowanych obiektów z autentycznymi realizacjami z XIX w. Jednocześnie podkreśla konieczność dbałości o to, by granica między nimi nie uległa zatarciu. Zwrócił uwagę na trudności, jakie mogą dotyczyć prac naprawczych przy żeliwnych słupach, podając przykłady technik możliwych do zastosowania.
Żeliwne wiaty były stosowane w XIX w. jako tańsze odpowiedniki wielkich hal peronowych. Mimo to wyróżniały się swoją estetyką na tle późniejszych – nitowanych – rozwiązań. Ze względu na ich trwałość i ciągłą przydatność nie podlegały rozbiórkom jak wiele obiektów techniki transportowej w ostatnich dziesięcioleciach. Celem artykułu jest wskazanie dobrych praktyk konserwatorskich w trakcie prac budowlanych dotyczących żeliwnych wiat peronowych. Współcześnie mają one najczęściej miejsce przy modernizacji dworców kolejowych. Jak przedstawiono w niniejszym tekście, sposób podejścia do zabiegów konserwatorskich może być znacząco różny. W artykule przedstawiono wyniki badań rozwiązań technicznych oraz architektonicznych wybranych przykładów żeliwnych zadaszeń peronowych na terenie Pomorza Nadwiślańskiego. Przedstawiono także nawiązania do realizacji poza granicami Polski. Analiza literatury przedmiotu i archiwalnej dokumentacji projektowej, a także badania terenowe umożliwiły sformułowanie wniosków – rekomendacji dla właściwego postępowania przy tego typu obiektach. Jako unikatowa pozostałość po architekturze XIX w. żeliwne wiaty peronowe powinny być bezwzględnie chronione. W trakcie prac wskazane jest stosowanie odpowiednio dobranego materiału, a także dążenie do przywrócenia żeliwnym wiatom ich walorów artystycznych poprzez odtworzenie pierwotnej kolorystyki. Autor artykułu odnosi się również do realizacji nowych zadaszeń, powstających w bezpośrednim sąsiedztwie zachowanych historycznych obiektów. Bazując na przedstawionych przykładach, rekomenduje dążenie do zachowania spójności nowych lub rekonstruowanych obiektów z autentycznymi realizacjami z XIX w. Jednocześnie podkreśla konieczność dbałości o to, by granica między nimi nie uległa zatarciu. Zwrócił uwagę na trudności, jakie mogą dotyczyć prac naprawczych przy żeliwnych słupach, podając przykłady technik możliwych do zastosowania.
EN
Cast-iron shelters were used in the 19th century as cheaper alternatives to large platform halls. Nevertheless, they were aesthetically distinguish-able from later riveted solutions. Because of their durability and continuous utility, they were not the subject of disassembly, as numerous transport infrastructure objects have been in recent decades. This article aims to indicate proper conservation practices during construction works on cast-iron platform shelters. Nowadays, most frequently, they take place during the modernization of railroad stations. As presented in this text, the approach to conservation procedures can be significantly different. The paper investigates technical and architectural solutions of selected instances of cast-iron platform shelters in Vistula Pomerania. Some references to foreign designs are also presented. The analysis of literature and archival documentation of the project, as well as the field studies, enabled us to formulate conclusions – recommendations for the proper procedure in respect of this type of object. Cast-iron platform shelters ought to be preserved as the unique remnant of 19th-century architecture. It is recommended to use an adequately selected material during the works and to restore the artistic qualities of cast-iron structures by restoring their original paintings. The author also refers to the realization of new roofing created in the preserved historical objects’ closest vicinity. Based on the illustrated instances, he recommends efforts to maintain consistency between new or reconstructed structures and authentic 19th-century ones. Simultaneously author emphasizes the necessity of avoiding the obliteration of the distinction between them. He drew attention to the challenges of repairing cast-iron pillars, giving examples of techniques that can be applied.
Architecture is the form of art most receptive to outer influences, because it is created entirely as a response to a specific demand. It fills the space not only with shapes but at the same time with ideas. This applies particularly to state-funded investments – administrative and government buildings – which by nature reflect social and political changes. In the researched area military installations were constructed in two main phases associated with the increase in militarism in the internal politics of Prussia and the German Reich – the second half of the 19th century and the 1930s – when multiple military facilities were built. The design was devised to emphasize their majesty and importance and so that they radiated the sense of unity and might of the state. At the same time they represented stylistic and functional characteristics of their times (Werkbund; expressionism), modified in accordance with the then-current ideology. These complexes represented the so called Herrschaftsarchitektur – the architecture of power – and they had important influence in shaping local identity communities on the verge of military conflict. After 1945, due to their function, the military installations were immediately inhabited by the Polish or Soviet army. As strategic objects, they were unavailable for research and analysis for many years, nevertheless in most cases, were properly maintained. When the Russian troops were withdrawn and the Polish Army was restructured, many installations were abandoned. Unused or else sold to private investors, they start to degrade, are demolished or remodeled, which in either case makes it difficult to study them. In order to save them, it is necessary to reintroduce them into the urban space, so that they do not share the fate of post-industrial edifices and engineering heritage of the same era, which were irreversibly lost. The article discusses the issues of construction, typology and stylistics and the state of preservation of the barracks in Silesia. It constitutes a preliminary study that aims to determine the benefits and possibility of restoration of these facilities.
PL
Architektura powstająca jedynie na zamówienie konkretnego inwestora jest dziedziną sztuki najbardziej podatną na wpływy zewnętrzne. To wypełnianie przestrzeni nie tylko formą materialną, ale również treścią ideową. Szczególnie architektura budynków związanych z administracją państwową jest papierkiem lakmusowym społecznych i politycznych transformacji. Na obszarze Śląska zespoły architektury wojskowej powstawały w dwóch głównych fazach związanych ze wzrostem znaczenia militaryzmu w polityce wewnętrznej: Prus w 2. poł. XIX w. i III Rzeszy w latach 30. XX w. Miały emanować ideą siły i jedności państwa, zawierały jednak równocześnie cechy stylistyczne i zdobycze funkcjonalne swoich czasów (Werkbund; ekspresjonizm), przetworzone w myśl obowiązującej ideologii. Reprezentują tzw. Herrschaftsarchitektur – „architekturę władzy” – i miały decydujący wpływ na kształtowanie lokalnej tożsamości. Ze względu na pełnioną funkcję znajdujące się na omawianym obszarze zespoły architektury wojskowej zasiedlała po 1945 r. armia (polska lub radziecka), zapewniając im przeważnie należyte utrzymanie. Stanowiąc do niedawna obiekty strategiczne, pozostawały przez wiele lat poza zasięgiem możliwych badań i analiz. W wyniku wycofania wojsk Federacji Rosyjskiej w 1993 r. oraz postępującej restrukturyzacji Wojska Polskiego w ciągu ostatnich 20 lat wiele z tych obiektów zostało opuszczonych. Obecnie nieużytkowane lub sprzedane prywatnym właścicielom ulegają degradacji, wyburzeniom lub przebudowie, uniemożliwiającym ich zbadanie. Ratunkiem przed ich dekapitalizacją jest włączenie w przestrzeń miejską, aby nie podzieliły losu wielu bezpowrotnie utraconych obiektów architektury przemysłowej i zabytków techniki z tego samego okresu. W artykule omówiono problematykę budowy, typologii i stylistyki oraz stanu zachowania obiektów koszarowych na Śląsku. Jest to studium wstępne do opracowania tematu celowości i możliwości rewaloryzacji tych obiektów.
The subject matter of this publication is the architectural creativity of Gustav Oelsner (1879–1956) in Wrocław in the years of 1904–1911 within the range of his work in national administration on the construction of Wrocław University of Technology and council administration, as a municipal building inspector. Serving the city Oelsner designed and built: schools (two primary schools and one secondary), restoration work, conversion and extension of the All Saints and the Wenzel-Hancke hospitals, temporary exhibition pavilions in Szczytnicki Park. Working under the supervision of city architects Richard Plüddemann and Max Berg, Oelsner gained a great deal of experience important for his future work in the building administration in Katowice, Altona and Hamburg. In Wrocław he had contact with the circle of artistic reform followers around 1900, among others, with Hans Poelzig. Rejection of historizing detail, use of simplified motives of regional building art – Heimatschutz-style, turning to the idea of creating a form resulting from function, construction and material. These are the features that made Oelsner’s works close to objectivity of the industrial architecture and works of interwar avant-garde.
PL
Tematem artykułu jest twórczość architektoniczna Gustava Oelsnera (1879–1956) we Wrocławiu w latach 1904–1911 w ramach pracy w administracji państwowej przy budowie gmachów Wyższej Szkoły Technicznej oraz w administracji komunalnej na stanowisku miejskiego inspektora budowlanego. W służbie miasta Oelsner projektował i realizował: budynki szkół (dwóch szkół ludowych i szkoły średniej), prace remontowe, przebudowy i rozbudowy szpitali: Wszystkich Świętych i im. Johanna Wenzla-Hanckego, budowę tymczasowych pawilonów wystawowych w parku Szczytnickim. Dzięki pracy pod kierunkiem architektów miasta Richarda Plüddemanna oraz Maxa Berga Oelsner zebrał doświadczenia ważne dla jego przyszłej pracy w administracji budowlanej Katowic, Altony i Hamburga. We Wrocławiu miał on styczność ze środowiskiem zwolenników reformy artystycznej około 1900 r., m.in. z Hansem Poelzigiem. Odrzucenie historyzującego detalu, użycie uproszczonych motywów regionalnej sztuki budowlanej – stylu „rodzimego” (Heimatschutzstil), zwrócenie się ku idei tworzenia formy wynikającej z funkcji, konstrukcji i materiału to cechy, które zbliżyły prace Oelsnera do rzeczowości architektury przemysłowej i dzieł awangardy dwudziestolecia międzywojennego.
The French architect active in Poland for six years, who in the Polish literature is known as François Arveuf, in reality bore a different name and surname, so his achievements prior to his arrival in Warsaw proved difficult to establish. He was born Alexandre Jean Alexis Fransquin and was the illegitimate child of the architect Jean Jacques Nicolas Arveuf. Establishing his biographical data made it possible to reconstruct his not very impressive, but nevertheless noteworthy achievements from the French and American periods of his work.
PL
Znany w polskim piśmiennictwie, działający przez sześć lat w Polsce francuski architekt François Arveuf nosił w istocie inne imię i nazwisko, dlatego nie udawało się ustalić jego dokonań sprzed przyjazdu do Warszawy. Urodził się jako Alexandre Jean Alexis Fransquin i był nieślubnym dzieckiem architekta Jeana Jacquesa Nicolasa Arveufa. Ustalenie danych biograficznych architekta pozwoliło na zrekonstruowanie jego – niezbyt imponujących, jednak wartych zauważenia – osiągnięć z francuskiego i amerykańskiego okresu twórczości.
The focus of the paper is on the first initiatives to raise an Orthodox cathedral in Warsaw. The initiative to build such a church was formulated in mid-1829 by Tsar Nicholas I, resulting from the need to symbolically boost the prominence of the denomination of the ruling house in the conquered Catholic country. The first assigned location for the cathedral was Zamkowy Square, and the design for it was commissioned in St Petersburg. Following the November Uprising the project was resumed, and in 1832, Enrico Marconi was commissioned to design it; the architect proposed several variants of the church echoing St Isaac’s Cathedral in St Petersburg to be located at Zamkowy and Saski Squares respectively. One of Marconi’s designs suggested the cathedral’s façade resembling that of St Mark’s Basilica in Venice, an extraordinary solution at the time. However, neither these designs by Marconi, nor the subsequent ones submitted for a competition in 1833/1834, or the last variant from May 1834 were implemented. On 22 April 1834, the Tsar approved the decision to establish an episcopal cathedral in Warsaw, yet, possibly for financial reasons, the idea to build a new church was abandoned in favour of a purchase and alteration of an existing building. On 10 August 1834, Tsar Nicholas authorized the acquisition of the Piarist College in Długa Street and its remodelling into the Orthodox Church of Our Lady Victorious. The alteration of the Piarist church has been extensively discussed in the literature, however, two issues referring to the authorship of the remodelling and its stylistic forms need to be complemented. The attribution of the alteration is seemingly obvious, since the preserved design drawings are signed by Antonio Corazzi and Andrzej Gołoński. The name appearing in Russian sources is Ruska, and it was Franz Ruska, or strictly speaking Francesco Rusca (1784-1856), born in St Petersburg to a family of architects from Ticino, who authored the concept of the five-domed superstructure above the church’s façade; however, lacking the construction licence valid for the Congress Kingdom of Poland, he was not authorized to sign design drawings. Until today researchers have not investigated the stylistic forms of the remodelled cathedral. The Holy Trinity Orthodox Cathedral fitted neither the Neo-classical idiom of Russian architecture spread at the time, nor the Neo-Byzantine one being introduced by Konstantin Thon. The five-domed crowning of the façade of the Cathedral in Długa Street was given the form similar to that bestowed upon such in Orthodox architecture in St Petersburg in the mid-18th century. The Warsaw solution is in a way a reduction of the five domes crowning the façade of the Smolny Convent of the Resurrection designed by Bartolomeo Rastrelli and in other Orthodox churches he designed. What is more, the Warsaw domes were painted blue on the outside and adorned with gilded stars, in harmony with earlier models known from Pskov and Moscow architecture from the 16th and 17th centuries. We should thus consider the form bestowed upon the Holy Trinity Orthodox Cathedral to be a unique work, with no analogy in the architecture of the 19th-century Russian Orthodox Church. Reaching in the 1830s for St Petersburg late-Baroque (and Rococo) forms was an act of conscious archaization. This gesture was justified strictly architecturally in view of the fact that the altered Catholic church was of Baroque provenance, yet first and foremost the archaization of the building of the Warsaw Orthodox Cathedral legitimized the presence of the Orthodox faith in the city, boosting the message that this denomination had been present there for long (a private Orthodox church was something Russian deputies in Warsaw had had at least from 1719*), the fact which could not be visualized based on the existing buildings related to the Orthodox faith.
PL
Artykuł skupia się na pierwszych inicjatywach budowy w Warszawie soboru prawosławnego. Inicjatywa wzniesienia soboru pojawiła się w połowie 1829 r., wyszła od cara Mikołaja I i wiązała się z potrzebą symbolicznego podniesienia rangi wyznania domu panującego w stolicy podbitego katolickiego kraju. Pierwszą lokalizacją był Plac Zamkowy, a projekt cerkwi zamówiono w Petersburgu. Po powstaniu listopadowym wrócono do pomysłu zlecając w 1832 r. zaprojektowanie soboru Henrykowi Marconiemu, który w kilku wariantach – z lokalizacją na pl. Zamkowym i pl. Saskim – zaproponował budowę cerkwi w formach nawiązujących do soboru Izaaka w Petersburgu. Jeden z wariantów proponował fasadę nawiązującą do katedry św. Marka w Wenecji, co było ewenementem w tamtych czasach. Ani te projekty Marconiego, ani następne sporządzone na konkurs 1833/1834, ani ostatni wariant z maja 1834 r. nie zostały zrealizowane. 22 kwietnia 1834 r. car zatwierdził decyzję ustanowienia w Warszawie katedry biskupiej, ale pomysł z budową nowej świątyni, zapewne ze względów finansowych porzucono, na rzecz zakupu i przebudowy już istniejącej budowli. 10 sierpnia tego roku car Mikołaj I zezwolił na pozyskanie zespołu kolegium Pijarów i przekształcenie na cerkiew ich kościoła MB Zwycięskiej przy ul. Długiej. Przebudowa kościoła Pijarów doczekała się bogatej literatury, ale należy uzupełnić tę wiedzę o dwie kwestie, dotyczące autorstwa tej przebudowy i jej form stylowych. Sprawa autorstwa wydaje się z pozoru jasna, bo zachowane rysunki projektowe są sygnowane przez Antonia Corazziego i Andrzeja Gołońskiego. W rosyjskich źródłach pojawia się nazwisko Ruska [Rusko] – i to Franz Ruska, a właściwie Francesco Rusca (1784-1856), urodzony w Sankt Petersburgu, w rodzinie architektów z Ticino, jest autorem koncepcji nadbudowy pięciogłowia nad fasadą kościoła, choć z braku uprawnień budowlanych w Królestwie Polskim rysunków podpisywać nie mógł. Sprawa formy stylowych przebudowanego soboru nie interesowała do tej pory badaczy. Sobór św. Trójcy w Warszawie nie mieścił się ani w przyjętym w tym czasie w architekturze rosyjskiej idiomie klasycystycznym ani wprowadzanym właśnie przez Konstantina Thona idiomie neobizantyńskim. Pięciogłowie wieńczące fasadę soboru przy ul. Długiej uzyskało formy nadawane tego typu zwieńczeniom w połowie XVIII w. w architekturze cerkiewnej Petersburga. Rozwiązanie warszawskie jest poniekąd redukcją pięciogłowia wieńczącego fasadę soboru Smolnego Monastyru Zmartwychwstania Pańskiego zaprojektowanego przez Bartolomeo Rastrellego i innych cerkwi tego architekta. Co więcej, warszawskie kopuły pomalowano z zewnątrz na niebiesko i ozdobiono złoconymi gwiazdami, zgodnie z jeszcze starszym wzorcem znanym z architektury pskowskiej i moskiewskiej XVI i XVII wieku. Powinniśmy więc uznać formę nadaną soborowi św. Trójcy w Warszawie za dzieło wyjątkowe, bez analogii w architekturze dziewiętnastowiecznego, rosyjskiego prawosławia. Sięgnięcie w latach trzydziestych XIX w. po formy późnego baroku (i rokoka) petersburskiego było aktem świadomej archaizacji. Gest ten miał uzasadnienie stricte architektoniczne wobec faktu, że przebudowywany kościół katolicki miał barokową metrykę, ale przede wszystkim archaizacja form budynku soboru w Warszawie legitymizowała obecność prawosławia w tym mieście i wzmacniała przekaz, że wyznanie to od dawna było tam obecne – cerkiew domową mieli rosyjscy posłowie w Warszawie od co najmniej 1719 roku – co nie dawało się unaocznić w oparciu o istniejące budowle związane z prawosławiem.
The article concerns two neo-Gothic public buildings in Riga: the restructuring of the Great Guildhall of St. Mary (Stube zu Münster, later Grosse St. Marien Gilde, Lielā ģilde, Amatu ielā 6, Karl Beyne, 1854–1860), dating from the mid-14th century, which was the seat of the city’s merchants, and the Little Guildhall of St. John (Stube zu Soest, then Kleine St. Johannisgilde, Mazā ģilde, Amatu ielā 3/5, Johann Daniel Felsko, 1864–1866) belonging to the craftsmen’s guilds. The two buildings stood next to each other, beside the city walls. The complicated history of their construction is shown against the background of the changes in the importance of the German merchant and craftsmen elites in Riga around the mid-19th century, the progressive unification of the Russian Empire, and the Russification of the Baltic provinces that began during the reign of Tsar Alexander II.
PL
„Niemiecki dąb wzniesiony z kamienia”. Neogotyckie siedziby gildii w Rydze. Artykuł poświęcony jest dwóm neogotyckim budowlom użyteczności publicznej w Rydze: przebudowie Wielkiej Gildii Mariackiej (Stube zu Münster, później Grosse St. Marien Gilde, Lielā ģilde, Amatu ielā 6, Karl Beyne, 1854–1860), pochodzącej z połowy XIV w., która była siedzibą kupców, oraz Małej Gildii św. Jana (Stube zu Soest, później Kleine St. Johannisgilde, Mazā ģilde, Amatu ielā 3/5, Johann Daniel Felsko, 1864–1866) należącej do cechów rzemieślników. Stały one obok siebie, tuż przy murach miejskich. Skomplikowane dzieje ich budowy ukazane zostały na tle przemian znaczenia niemieckich elit kupieckich i rzemieślniczych w Rydze około połowy XIX w. oraz postępującej unifikacji Imperium Rosyjskiego i rusyfikacji nadbałtyckich prowincji rozpoczętej za rządów cara Aleksandra II.
JavaScript is turned off in your web browser. Turn it on to take full advantage of this site, then refresh the page.