Search results

1

Archiwa hetmanów koronnych. Pojęcie, charakter i typologia dokumentacji

100%

Syta K.

Archiwa – Kancelarie – Zbiory

|

2011

|

issue 2(4)

s. 63 - 105

EN

Adam Sędziwój Archives of great marshals (hetmani wielcy) and field marshals (hetmani polni) of the Polish Crown and of the Great Duchy of Lithuania functioned within an organisational framework very different to archives of other ministerial offices within the Polish-Lithuanian Commonwealth. Marshals' archives should be regarded as belonging to private archives and, to be more specific, as fragments of archives belonging to clans and families from which marshals descended. The documents written by marshals while they were in office were considered their private property and they were entered into archives as their personal, private files. This is how a paradox occured because documents written by a person holding one of the most important offices in the country, and who was often seen as dangerous for the nobility's and the ruler's own interests and for the country's security, could not be made known to the public and existed beyond any control. Various documents survived amongst the archives of the marshals of the Polish Crown, different in terms of form, sender and subject matter. The first criterion that we can adopt while characterising the documentation found in marshals' archives is its form. Here, the first place definitely takes correspondence, followed by documents set out in tabular form, case files, books, and finally documents. Other criterion which can be applied is the sender and the addressee. According to this criterion, the documents can be divided into these incoming, addressed to marshal or people close to him (e.g. people working in his office), and these outgoing, written by marshal or people working with him. Another criterion used for typology of documentation found in marshals' archives is the subject matter, usually dependent of the function of marshal of the Polish Crown. And so the documents can be divided into the following categories: military, financial, judicial, diplomatic and private (these include documents related to the office held but referring directly to marshal, e.g. papers appointing to the office of marshal, documentation regarding remuneration, correspondence). Taking into consideration the fisical form in which the documents can be found at the moment, we can describe them as loose, glued or bound together. Certainly, all those forms could well be found in the past but it is important to remeber that the condition that the documents are in at present does not always correspond to their original form. They were usually produced as loose documents and were later bound into fascicles.

PL

Archiwa hetmanów wielkich i polnych, zarówno koronnych jak i litewskieh, nigdy nie funkcjonowały w ramach organizacyjnych choćby zbliżonych do archiwów innych urzędów ministerialnych Rzeczypospolitej Obojga Narodów. Pozostaje więc uznanie archiwów hetmańskich za część archiwów prywatnych, a dokładniej mówiąc za fragmenty zasobów archiwów rodowych i rodzinnych, z których wywodzili się hetmani. Akta, które powstawały w czasie sprawowania urzędu przez poszczególnych hetmanów, traktowane były jako ich własność prywatna i jako akta osobiste, prywatne, wchodziły do zasobów ich archiwów. W ten sposób wytworzyła się dosyć paradoksalna sytuacja, kiedy to dokumentacja jednego z najważniejszych urzędów w państwie, urzędu, w którym nierzadko społeczeństwo szlacheckie i osoba panującego widziały zagrożenie dla swoich interesów i bezpieczeństwa państwa, znalazła się poza publicznym obiegiem i kontrolą. W archiwach hetmanów koronnych zachowała się bardzo różnorodna dokumentacja archiwalna zarówno pod względem formalnym, kancelaryjnym, jak i merytorycznym. Pierwszym kryterium jakie można przyjąć określając dokumentację występującą w archiwach hetmańskich to jej postać kancelaryjna. Tutaj zdecydowanie na pierwsze miejsce wysuwa się korespondencja, następnie zestawienia tabelaryczne, akta spraw, księgi, w końcu dokumenty. Innym kryterium jakie można zastosować przy klasyfikacji hetmańskich archiwaliów to zasada przynależności kancelaryjnej. Według niej można wyróżnić archiwalia jakie trafiły do archiwum z zewnątrz, a ich adresatem był hetman, ewentualnie osoby z nim blisko związane (chociażby pracownicy kancelarii), drugą grupę stanowią archiwalia wytworzone przez hetmana lub jego otoczenie. Kolejnym kryterium jakie można zastosować w typologii dokumentacji archiwalnej występującej w zasobach archiwów hetmańskich to zasada ich przedmiotowości, wynikająca z funkcji hetmanów koronnych. Można podzielić ją na dokumentację o charakterze: wojskowym, finansowym, sądowniczym, dyplomatycznym oraz prywatnym (to znaczy odnoszącą się bezpośrednio do osoby hetmana, związaną jednak również ze sprawowanym urzędem, np. akty nominacyjne na urzędy hetmańskie, dokumentacja związana z ich uposażeniem, korespondencja). Biorąc pod uwagę kryterium formalne, postać fizyczną pod jaką występuje w chwili obecnej dokumentacja z hetmańskich archiwów, spotkać można się z: aktami luźnymi, klejonymi i zszywanymi. Oczywiście wszystkie wyżej wymienione formy występowały również współcześnie, choć wiadomo, że nie zawsze forma obecna jest postacią oryginalną. Pierwotnie najczęściej miała ona postać luzów, które łączono w wiązki i fascykuły.

2

Wybrane problemy bezpieczeństwa archiwów kościelnych

80%

Sokołowski ks. G., Lubiewski P., Wiśniewski B., Zwęgliński T.

Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

|

2022

|

vol. 119

395-416

EN

The aim of this article is to present the basic issues related to the preservation of church archives, which are by their nature valuable resources in the context of history and information. The research conducted for the purpose of this article was interdisciplinary, as it utilises research methods typical of a scientific discipline, namely security science, whereby disciplines classified as social sciences and technical sciences were interlinked, resulting in a coherent whole. Theoretical research methods were used, as the authors were keen to capture the correct picture of the surrounding reality related to the security of church archives. Inductive, deductive, and especially collection and ordering methods proved useful, as through the latter the results of the authors’ creative inquiries were presented in an orderly form by systematizing them. The article assumes that the security of church archives is characterized by the introduction of successive and causally related specific changes, resulting in an acceptable level of protection of these archives from threats originating in forces of nature, technical failures, as well as acts in violation of the norms of social life and the law. Thus, we are addressing those threats that, in the security sciences, are referred to as threats to public safety and common security. The authors focus their considerations on a particular type of threats, rarely analysed in the context of protecting the Church’s archival resources. They are not due to the passage of time or unfavourable environmental conditions for the storage of archival resources, but to threats that cannot be circumvented in terms of their impact. The considerations are presented comprehensively on both cognitive and utilitarian levels. The authors refer to the legal conditions for the security of church archives in the context of ecclesiastical law, in order to conduct an analysis of threats from the mentioned areas, to demonstrate their specificity and unique destructive potential against archival resources. The article is a voice in the discussion regarding the development, on a larger scale, of a unified and structured concept for identifying threats to church archives, while providing an opportunity to define their scope.

PL

Celem artykułu jest przedstawienie podstawowych zagadnień związanych z ochroną archiwów kościelnych, które w kontekście nie tylko historycznym, ale także informacyjnym stanowią ze swej natury cenne zasoby. Przeprowadzone na potrzeby niniejszego artykułu badania miały charakter interdyscyplinarny, zastosowano w nich bowiem metody badawcze typowe dla dyscypliny naukowej – nauki o bezpieczeństwie; tym samym powiązano dyscypliny zaliczane do nauk społecznych i technicznych, co doprowadziło do powstania spójnej całości. Zastosowano teoretyczne metody badań, ponieważ autorom zależało na uchwyceniu prawidłowego obrazu otaczającej rzeczywistości związanej z bezpieczeństwem archiwów kościelnych. Przydatne okazały się metody indukcyjne, dedukcyjne, a szczególnie metody zbierania i porządkowania, ponieważ dzięki tym ostatnim przedstawiono wyniki twórczych dociekań autorów w formie uporządkowanej poprzez ich systematyzację. W artykule przyjęto, że bezpieczeństwo archiwów kościelnych charakteryzuje się wprowadzaniem następujących po sobie i powiązanych przyczynowo określonych zmian, skutkujących akceptowalnym poziomem ochrony tychże archiwów przed zagrożeniami mającymi swoje źródło w siłach natury, awariach technicznych, a także czynach stojących w sprzeczności z normami życia społecznego i prawem. Mowa zatem o tych zagrożeniach, które na gruncie nauk o bezpieczeństwie określane są mianem zagrożeń godzących w bezpieczeństwo publiczne oraz bezpieczeństwo powszechne. Autorzy swoje rozważania koncentrują na szczególnym rodzaju zagrożeń, raczej rzadko analizowanym w kontekście ochrony zasobów archiwalnych Kościoła. Nie wynikają one z upływu czasu czy też niekorzystnych dla przechowywania zasobów archiwalnych warunków otoczenia, lecz z zagrożeń w swej sile oddziaływania nie do okiełznania. Rozważania prezentowane są kompleksowo na płaszczyźnie zarówno poznawczej, jak i utylitarnej. Autorzy odnoszą się do prawnych uwarunkowań bezpieczeństwa archiwów kościelnych w kontekście prawa kościelnego, by prowadząc analizę zagrożeń ze wspomnianych obszarów, wykazać ich specyfikę i wyjątkowy potencjał destrukcyjny wobec zasobów archiwalnych. Artykuł stanowi głos w dyskusji dotyczącej wypracowania w szerszej skali jednolitej i uporządkowanej koncepcji identyfikacji zagrożeń archiwów kościelnych, dając jednocześnie możliwość określenia ich zakresów.

3

Inwentarz archiwum klasztoru kapucynów w Krośnie

80%

Marecki J.

Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

|

2020

|

vol. 133

259-314

EN

The archive of the Capuchin monastery in Krosno dates back to the 18th century. The constantly growing archive resources, divided into 12 groups, rea-ched 128 archival units at the beginning of the 21st century. It is an open archive containing materials related to the religious life of the Capuchins, their pastoral, chari-table, social and cultural activities as well as documentation covering the activities of persons indirectly associated with the monastery. Part of the documents concerns property and renovation matters. The inventory was prepared in accordance with the norms of Polish church archives.

PL

Archiwum klasztorów kapucynów w Krośnie swoimi początkami sięga XVIII w. Narastający ciągle zasób archiwalny, podzielony na 12 grup, w początkach XXI wieku sięgał 128 jednostek archiwalnych. Jest to archiwum otwarte, w którym znajdują się materiały związane z życiem zakonnym kapucynów, ich działalnością duszpasterską, charytatywną, społeczną i kulturalną oraz dokumentacja obejmująca działalność osób pośrednio związanych z konwentem. Część zasobu obejmuje sprawy majątkowe i remontowo budowlane. Inwentarz został sporządzony zgodnie z normami w polskiej archiwistyce kościelnej.

Refine search results

1 Archiwa – Kancelarie – Zbiory

1 Archiwa, Biblioteki i Muzea Kościelne

1 Nasza Przeszłość. Studia z dziejów Kościoła i kultury katolickiej w Polsce

1 Lubiewski P.

1 Marecki J.

1 Sokołowski ks. G.

1 Syta K.

1 Wiśniewski B.

1 Zwęgliński T.

1 2022

1 2020

1 2011

Archiwa hetmanów koronnych. Pojęcie, charakter i typologia dokumentacji

Wybrane problemy bezpieczeństwa archiwów kościelnych

Inwentarz archiwum klasztoru kapucynów w Krośnie