Results found: 1

Search results

Search:
in the keywords: autonomy of ethics, Tadeusz Styczeń, moral duty, moral experience, ethical judgment, duty judgment, judgments on the right means, normative power of truth, self-constitution of the moral subject

Sort By:

Limit search:

Od sądu powinnościowego do „primum ethicum et primum anthropologicum convertuntur”. O dwóch sensach autonomii etyki według Tadeusza Stycznia SDS

100%

KRAJEWSKI K.

Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL

2016

vol. 29

issue 3 (115)

The article focuses on Tadeusz Styczeń’s approach to the issue of the autonomy of ethics. Styczeń held that the source of the autonomy of ethics is the subject’s experience of the moral duty to act (or, in other words, the direct cognitive grasp of this duty by the subject). The experience in question makes ethics-in the aspect of its object-methodologically independent of other disciplines, and thus autonomous. The nature of the autonomy of ethics is therefore a corollary of the conception of the moral experience. Apart from the moral experience, there is also another determinant of the autonomy of ethics, namely, the relation between ethics and anthropology. One may point to two conceptions of experience in Styczeń’s ethics: ‘dignitas based’ (characteristic of his early views), built upon the recognition of the directness that characterizes the experience of the duty to affirm the dignity of the human person, and ‘veritas based’ (worked out in the final period of his research work), referring to the experience of the assertion inherent in the subject’s cognitive act and demonstrating that it is only the assertion in question that enables the subject to grasp the dignity of the person. Accordingly, two different concepts of the autonomy of ethics may be distinguished in Styczeń’s thought. During the period he developed the concept of the ‘dignitas based’ experience Styczeń held that the problem of the autonomy of ethics involves a consideration of the three aspects of the ethical judgment (the duty, the right means of action, the existential dimension). Each of these calls for a different justification. Duty judgments have justification in the experience, while judgments concerning the right means to act are justified based on anthropological knowledge. Therefore, while ethics is autonomous at its starting point, it depends on anthropology in the aspect of the right means to act, and in this sense loses its autonomy. In the existential aspect, the duty judgment demands a metaphysical justification, which, however, does not violate the autonomy of ethics. In the light of the ‘veritas based’ conception of the moral experience, the problem of the autonomy of ethics is formulated no longer within the plane of ethical judgment, but rather within that of the act of experience of truth on the part of the cognitive subject. In this approach the primacy of duty (of the normative power of truth) makes ethics epistemologically and methodologically autonomous. The experience of the normative power of truth, or the starting point of ethics, is simultaneously the starting point of anthropology, since the experience in question comprises a self-discovery of the subject, as well as the subject’s self-constitution as a moral subject. Styczeń sums up this argument in Latin, saying: Primum anthropologicum et primum ethicum convertuntur. In the case of the ‘veritas based’ conception of the moral experience the autonomy of ethics consists in the ‘interchangeability’ of the starting point of ethics and that of anthropology. Translated by Dorota Chabrajska

Tematem artykułu jest problem rozumienia autonomii etyki przez Tadeusza Stycznia. Źródła autonomii etyki upatrywał on w doświadczeniu (bezpośrednim poznaniu) moralnej powinności działania. Dzięki temu etyka jest jego zdaniem – w aspekcie ujęcia swego przedmiotu – metodologicznie niezależna od innych dyscyplin i w tym sensie autonomiczna. Sam charakter autonomiczności etyki jest w konsekwencji pochodną koncepcji moralnego doświadczenia. Drugim obok stosunku do doświadczenia wyznacznikiem autonomiczności etyki jest jej relacja do antropologii. W myśli Stycznia pojawiają się dwie koncepcje doświadczenia moralnego: „dygnitatywna” (pochodząca z wcześniejszego okresu jego naukowej twórczości), nabudowana na bezpośrednim doświadczeniu powinności afirmacji godności osoby, oraz „werytatywna” (pochodząca z ostatniego okresu tej twórczości), która ujmuje przeżycie asercji aktu poznania spełnianego przez podmiot, umożliwiające dopiero ujęcie godności osoby. Stosownie do tych dwóch koncepcji doświadczenia moralnego, pojawiają się u Stycznia – jak się wydaje – dwie koncepcje rozumienia autonomii etyki. W okresie przyjmowania przez Stycznia doświadczenia „dygnitatywnego” problem autonomii etyki wiązał on z wyróżnieniem trzech wymiarów sądu etycznego: wymiaru powinnościowego, słusznościowego i egzystencjalnego. Każdy z tych trzech wymiarów sądu domaga się innego rodzaju uzasadnienia. Sądy o powinności moralnej są uprawomocnione doświadczalnie, natomiast sądy słusznościowe są uzasadniane w oparciu o jakąś wiedzę antropologiczną. Dlatego, o ile etyka jest autonomiczna w punkcie wyjścia, o tyle w aspekcie słusznościowym jest zależna od antropologii i tym samym traci swoją autonomię. W aspekcie egzystencjalnym sąd etyczny domaga się natomiast uzasadnienia metafizycznego. Uzasadnienie to nie narusza jednak autonomii etyki. W przypadku „werytatywnej” koncepcji doświadczenia moralnego problem autonomii etyki zostaje postawiony nie tyle na płaszczyźnie sądu etycznego, ile wprost na gruncie aktu doświadczenia czy przeżycia prawdy przez podmiot poznający. W ujęciu tym pierwotność powinności (normatywności prawdy) sprawia, że etyka jest epistemologicznie i metodologicznie autonomiczna. Przeżycie normatywnej mocy prawdy, czyli punkt wyjścia etyki jest jednak zarazem punktem wyjścia antropologii, ponieważ w przeżyciu tym dokonuje się odkrycie i konstytucja siebie jako moralnego podmiotu. Styczeń ujmuje to w postaci łacińskiej formuły: „Primum anthropologicum et primum ethicum convertuntur”. W koncepcji doświadczenia „werytatywnego” autonomia etyki polega na „zamienności” punktu wyjścia etyki i punktu wyjścia antropologii.

Refine search results

1 Ethos. Kwartalnik Instytutu Jana Pawła II KUL

1 KRAJEWSKI K.

1 2016

Search results

Od sądu powinnościowego do „primum ethicum et primum anthropologicum convertuntur”. O dwóch sensach autonomii etyki według Tadeusza Stycznia SDS